Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel

शिखा (zikhA)

 
Shabda Sagara English

शिखा

Feminine.

(

-खा

)

1.

Point,

top

in

general.

2.

A

crest.

3.

A

peacock's

crest.

4.

A

lock

of

hair

on

the

crown

of

the

head.

5.

Flame.

6.

A

radi-

cating

branch.

7.

Any

branch.

8.

A

plant,

commonly

Lāngaliyā.

9.

Chief,

principal.

10.

Fever,

proceeding

from

libidinous

excite-

ment

or

love.

11.

A

ray

of

light.

12.

The

end

of

a

garment.

13.

A

fibrous

root.

14.

The

forepart

of

the

foot.

Etymology

शीङ्

to

sleep,

Unādi

Affix.

ख,

and

the

vowel

made

short.

Capeller Eng English

शि॑खा

feminine

tuft

or

braid

of

hair,

a

peacock's

crest,

flame,

ray

of

light,

top,

point,

summit,

end.

Yates English

शिखा

(

खा

)

1.

Feminine.

A

cock's

comb

point,

top

crest

lock

of

hair

flame

branch

principal.

Spoken Sanskrit English

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

nipple

स्तनशिखा

-

stanazikhA

-

Feminine

-

nipple

स्तनकोटि

-

stanakoTi

-

Masculine

-

nipple

[

Human

anatomy

]

नर्मठ

-

narmaTha

-

Masculine

-

nipple

पिप्पल

-

pippala

-

Masculine

-

nipple

पुरश्छद

-

purazchada

-

Masculine

-

nipple

मेचक

-

mecaka

-

Masculine

-

nipple

स्तनमध्य

-

stanamadhya

-

Masculine

-

nipple

-

Sa

-

Masculine

-

nipple

स्तनचूचुक

-

stanacUcuka

-

Neuter

-

nipple

चूचुकाग्र

-

cUcukAgra

-

Neuter

-

nipple

[

of

breast

]

स्तनमुख

-

stanamukha

-

Neuter

-

nipple

स्तनाग्र

-

stanAgra

-

Neuter

-

nipple

कुचाग्र

-

kucAgra

-

Neuter

-

nipple

कुचमुख

-

kucamukha

-

Neuter

-

nipple

कुचतटाग्र

-

kucataTAgra

-

Neuter

-

nipple

पिप्पलक

-

pippalaka

-

Neuter

-

nipple

बर्जह्य

-

barjahya

-

Neuter

-

nipple

मुख

-

mukha

-

Neuter

-

nipple

विषाण

-

viSANa

-

Neuter

-

nipple

वृन्त

-

vRnta

-

Neuter

-

nipple

स्तनवृन्त

-

stanavRnta

-

Neuter

-

nipple

चत्स्तना

-

catstanA

-

Feminine

-

having

4

nipples

चतुस्तना

-

catustanA

-

Feminine

-

having

4

nipples

त्रिस्तन

-

tristana

-

Feminine

-

having

3

nipples

कृष्णमुख

-

kRSNamukha

-

Adjective

-

having

black

nipples

श्याममुख

-

zyAmamukha

-

Adjective

-

having

black

nipples

स्तनकोटि

-

stanakoTi

-

Feminine

-

nipple

of

the

breast

स्तनचूचुक

-

stanacUcuka

-

Neuter

-

nipple

of

the

breast

त्रिस्तन

-

tristana

-

Adjective

-

milked

from

3

nipples

चूचुकता

-

cUcukatA

-

Feminine

-

condition

of

a

nipple

त्रिस्तनी

-

tristanI

-

Feminine

-

person

with

three

nipples

[

anatomical

oddity

]

गलस्तनी

-

galastanI

-

Feminine

-

having

nipples

depending

from

the

throat

अजागलस्तन

-

ajAgalastana

-

Masculine

-

nipple

or

fleshy

protuberance

on

the

neck

of

goats

घृतपात्रस्तनवती

-

ghRtapAtrastanavatI

-

Feminine

-

whose

nipples

are

represented

by

vessels

filled

with

ghee

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

pinnacle

विटङ्क

-

viTaGka

-

Masculine

Neuter

-

pinnacle

शिखर

-

zikhara

-

Neuter

-

pinnacle

मत्तवारण

-

mattavAraNa

-

Neuter

-

pinnacle

शृङ्ग

-

zRGga

-

Neuter

-

pinnacle

अण्ड

-

aNDa

-

Neuter

-

pinnacle

or

cupola

हेमकलश

-

hemakalaza

-

Masculine

-

golden

pinnacle

or

cupola

निर्यूह

-

niryUha

-

Neuter

-

kind

of

pinnacle

or

turret

कलश

-

kalaza

-

Masculine

-

round

pinnacle

on

the

top

of

a

temple

पञ्चप्रासाद

-

paJcaprAsAda

-

Masculine

-

temple

with

4

pinnacles

and

a

steeple

वलभि

-

valabhi

-

Feminine

-

ridge

of

a

roof-top

or

pinnacle

of

a

house

प्रासादशृङ्ग

-

prAsAdazRGga

-

Neuter

-

spire

or

pinnacle

of

a

palace

or

temple

a

turret

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

projection

विक्षेप

-

vikSepa

-

Masculine

-

projection

कूटक

-

kUTaka

-

Neuter

-

projection

छेद्यक

-

chedyaka

-

Neuter

-

projection

निर्यूह

-

niryUha

-

Neuter

-

projection

प्रक्षेप-कोण

-

prakSepa-koNa

-

Masculine

-

angle

of

projection

दन्तक

-

dantaka

-

Masculine

-

projection

in

a

rock

शकुल

-

zakula

-

Masculine

-

kind

of

spur-like

projection

कूट

-

kUTa

-

Masculine

Neuter

-

any

prominence

or

projection

ककुद्मत्

-

kakudmat

-

Adjective

-

having

a

projection

or

elevation

सुनासिक

-

sunAsika

-

Adjective

-

having

a

good

point

or

projection

इन्द्रकोश

-

indrakoza

-

Masculine

-

projection

of

the

roof

of

a

house

इन्द्रकोष

-

indrakoSa

-

Masculine

-

projection

of

the

roof

of

a

house

इन्द्रकोषक

-

indrakoSaka

-

Masculine

-

projection

of

the

roof

of

a

house

ककुद्

-

kakud

-

Feminine

-

any

projecting

corner

or

projection

स्तनतट

-

stanataTa

-

Neuter

-

the

projection

of

the

female

breast

शृङ्ग

-

zRGga

-

Neuter

-

any

peak

or

projection

or

lofty

object

पिण्ड

-

piNDa

-

Masculine

-

two

projections

of

an

elephant's

frontal

sinus

कर्णक

-

karNaka

-

Masculine

-

prominence

or

handle

or

projection

on

the

side

or

sides

कूट

-

kUTa

-

Neuter

-

bone

of

the

forehead

with

its

projections

or

prominences

गजमुक्ता

-

gajamuktA

-

Feminine

-

pearl

supposed

to

be

found

in

the

projections

of

an

elephant's

forehead

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

plume

ओपश

-

opaza

-

Masculine

-

plume

चूड

-

cUDa

-

Masculine

-

plume

पर्णिन्

-

parNin

-

Adjective

-

plumed

चामरिन्

-

cAmarin

-

Masculine

-

plume-adorned

शिखण्ड

-

zikhaNDa

-

Masculine

-

any

crest

or

plume

or

tuft

बर्हिणवाज

-

barhiNavAja

-

Masculine

-

arrow

feathered

with

peacock's

plumes

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

plume

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

topknot

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

any

flame

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

nipple

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

projection

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

flame

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

end

or

point

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

pinnacle

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

summit

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

any

branch

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

head

or

chief

or

best

of

a

class

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

pointed

flame

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

apex

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

crest

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

peak

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

spike

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

Water

primrose

[

Ludwigia

hexapetala

-

Bot.

]

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

fibrous

root

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

point

or

tip

of

the

foot

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

branch

which

takes

root

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

peacock's

crest

or

comb

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

sharp

end

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

fever

or

excitement

of

love

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

point

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

tuft

or

lock

of

hair

on

the

crown

of

the

head

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

any

root

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

particular

part

of

a

verse

or

formula

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

ray

of

light

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

lock

of

hair

on

the

crown

of

the

head

शिखा

-

zikhA

-

Feminine

-

end

or

point

or

border

of

a

garment

चूडा,

शिखा

-

cUDA,

zikhA

-

Feminine

-

crest

[

of

birds

]

शिखा

zikhA

Feminine

apex

चूडा

cUDA

Feminine

apex

मस्तक

mastaka

Neuter

apex

शिररु

ziraru

Neuter

apex

अग्र

agra

Neuter

apex

ऊर्ध्वस्थान

UrdhvasthAna

Neuter

apex

वदन

vadana

Neuter

summit

or

apex

of

a

triangle

उच्चता

uccatA

Feminine

apex

of

the

orbit

of

a

planet

उच्च

ucca

Masculine

apex

of

the

orbit

of

a

planet

उच्चत्व

uccatva

Neuter

apex

of

the

orbit

of

a

planet

शिखा

zikhA

Feminine

topknot

अशिख

azikha

Adjective

having

no

topknot

of

hair

Wilson English

शिखा

Feminine.

(

-खा

)

1

Point,

top

in

general.

2

A

crest.

3

A

peacock's

crest.

4

A

lock

of

hair

on

the

crown

of

the

head.

5

Flame.

6

A

radicating

branch.

7

Any

branch.

8

A

plant,

commonly

Lāṅgalīya.

9

Chief,

principal.

10

Fever,

proceeding

from

libidinous

excitement

or

love.

11

A

ray

of

light.

Etymology

शीङ्

to

sleep,

Uṇādi

Affix.

ख,

and

the

vowel

made

short.

Apte English

शिखा

[

śikhā

],

[

शी-खक्

तस्य

नेत्वम्

पृषो˚

Uṇâdisūtras.

5.24

]

A

lock

of

hair

left

on

the

crown

of

the

head

शिखां

मोक्तुं

बद्धामपि

पुनरयं

धावति

करः

Mudrârâkshasa (Bombay),

3.3

Sisupâlavadha.

4.5

Mâlatîmâdhava (Bombay).

1.

6

the

hair

of

the

head

आसिञ्चदम्ब

वत्सेति

नेत्रोदैर्दुहितुः

शिखाः

Bhágavata (Bombay).

3.22.25.

A

crest,

top-knot.

Tuft,

plume.

Top,

summit,

peak

अधिरुह्य

पुष्पभरनम्नशिखैः

परितः

परिष्कृततलां

तरुभिः

Kirâtârjunîya.

6.17.

Sharp

end,

edge,

point

or

end

in

general

ईषदीषच्चुम्बितानि

भ्रमरैः

सुकुमार-

केसरशिखानि

Sakuntalâ (Bombay).

1.4

Bhâminîvilâsa (Bombay).

1.2.

The

end

of

a

garment

तोयाधारपथाश्च

वल्कलशिखानिष्यन्दरेखाङ्किताः

Sakuntalâ (Bombay).

1.14.

A

flame

प्रभामहत्या

शिखयेव

दीपः

Kumârasambhava (Bombay).

1.28

Raghuvamsa (Bombay).

17.34

Kirâtârjunîya.

16.53.

A

ray

of

light

ज्वलन्मणिशिखाश्चैनं

वासुकि-

प्रमुखा

निशि

Kumârasambhava (Bombay).

2.38.

A

peacock's

crest

or

comb.

A

fibrous

root.

A

branch

in

general,

especially

one

taking

root.

The

head

or

chief

or

anything.

The

fever

of

love.

The

point

of

the

foot.

Compound.

-कन्दम्

a

kind

of

turnip.

-तरुः

a

lamp-stand.-दामन्

Neuter.

a

garland

worn

on

the

top

of

the

head.-धर

Adjective.

pointed,

crested.

(

रः

)

a

peacock.

a

Jaina

deified

saint.

˚जम्

a

peacock's

feather

नानुकम्प्य

विशिखाः

शिखाधरजवाससः

Kirâtârjunîya.

15.42.

-धारः

a

peacock.-पित्तम्

inflammation

in

the

extremities

(

as

in

fingers

).-बन्धः

a

tuft

of

hair.

-मणिः

a

crest-jewel.

मूलम्

a

carrot.

a

root

having

a

tuft

of

leaves.

a

turnip.-वरः

the

jack-fruit

tree.

-वल

Adjective.

pointed,

crested.

(

-लः

)

a

peacock

घनाघनघटालोकलीलाशालशिखावलः

Śiva

B.26.51.

-वृक्षः

a

lamp-stand.

-वृद्धिः

Feminine.

a

kind

of

usurious

interest

daily

increasing.

-सूत्रम्

the

lock

of

hair

on

the

head

(

Marâṭhî.

शेंडी

)

and

the

sacred

thread

(

Marâṭhî.

जानवें

),

the

distinguishing

marks

of

a

Brāhmaṇa.

Apte 1890 English

शिखा

[

शी-खक्

तस्य

नेत्वम्

पृषो°

Uṇ.

5.

24

]

1

A

lock

of

hair

left

on

the

crown

of

the

head

Mu.

3.

30

Śi.

4.

50

Māl.

10.

6.

2

A

crest,

top-knot.

3

Tuft,

plume.

4

Top,

summit,

peak

Ki.

6.

17.

5

Sharp

end,

edge,

point

or

end

in

general

Ś.

1.

4

Bv.

1.

2.

6

The

end

of

a

garment

तोयाधारपथाश्च

वल्कलशि

खानिष्यंदरेखंकिता

Ś.

1.

14.

7

A

flame

प्रभामहत्या

शिखयेव

दीपः

Ku.

1.

28

R.

17.

34.

8

A

ray

of

light

Ku.

2.

38.

9

A

peacock's

crest

or

comb.

10

A

fibrous

root.

11

A

branch

in

general,

especially

one

taking

root.

12

The

head

or

chief

of

anything.

13

The

fever

of

love.

14

The

point

of

the

foot.

Comp.

कंदं

a

kind

of

turnip.

तरुः

a

lamp-stand.

दामन्

n.

a

garland

worn

on

the

top

of

the

head.

धर

a.

pointed,

crested.

रः

{1}

a

peacock.

{2}

a

Jaina

deified

saint.

°जं

a

peacock's

feather.

धारः

a

peacock.

मणिः

a

crest-jewel.

मूलं

{1}

a

carrot.

{2}

a

root

having

a

tuft

of

leaves.

{3}

a

turnip.

वरः

the

jack-fruit

tree.

वल

a.

pointed,

crested.

(

लः

)

a

peacock.

वृक्षः

a

lamp-stand.

वृद्धिः

f.

a

kind

of

usurious

interest

daily

increasing.

Monier Williams Cologne English

शिखा

a

(

),

feminine.

,

see

below

शि॑खा

b

feminine.

(

of

doubtful

derivation

prob.

connected

with

1.

शि,

‘to

sharpen’

)

a

tuft

or

lock

of

hair

on

the

crown

of

the

head,

a

crest,

topknot,

plume,

śatapatha-brāhmaṇa

et cetera.

et cetera.

a

peacock's

crest

or

comb,

mahābhārata

harivaṃśa

et cetera.

a

pointed

flame,

any

flame,

ib.

a

ray

of

light,

kumāra-sambhava

kathāsaritsāgara

a

sharp

end,

point,

spike,

peak,

summit,

pinnacle,

projection,

end

or

point

(

in

general

),

maitrī-upaniṣad

kāvya literature

varāha-mihira 's bṛhat-saṃhitā

the

end

or

point

or

border

of

a

garment,

śakuntalā

the

point

or

tip

of

the

foot,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

the

nipple,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

branch

which

takes

root,

any

branch,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

fibrous

root,

any

root,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

the

plant

Jussiaea

Repens,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

the

head

or

chief

or

best

of

a

class,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

the

fever

or

excitement

of

love,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

partic.

part

of

a

verse

or

formula

(

the

crest

of

the

verse

compared

to

a

king

),

rāmatāpanīya-upaniṣad

equal, equivalent to, the same as, explained by.

शिख-वृद्धि,

gautama-dharma-śāstra

nalopākhyāna

of

various

metres,

Colebrooke

of

a

river

(

prob.

w.r.

for

शिखी

),

viṣṇu-purāṇa

Monier Williams 1872 English

शिखा

शिखा,

f.

(

according

to

Uṇādi-s.

V.

24.

fr.

rt.

1.

शी

probably

connected

with

rt.

1.

शि

),

a

sharp

end,

point,

spike,

peak,

pinnacle,

projection,

top,

summit,

end

or

point

(

in

general

)

the

end

or

point

of

a

garment

a

crest,

top-knot,

tuft,

plume,

lock

of

hair

on

the

crown

of

the

head

a

peacock's

crest

or

comb

a

pointed

flame,

flame

(

in

general

)

the

point

or

tip

of

the

foot

a

ray

of

light

a

fibrous

root,

root

(

in

general

)

a

branch

which

takes

root,

any

branch

the

head

or

chief

of

anything,

principal

thing,

acme

a

kind

of

metre

a

particular

plant

(

=

लाङ्गलिकी

)

the

fever

or

excitement

of

love

[

cf.

Hib.

sigh,

‘a

hill.’

]

—शिखा-कन्द,

अम्,

n.

a

kind

of

onion

or

turnip

(

=

गृञ्जन

).

—शिखा-जट,

अस्,

आ,

अम्,

one

who

wears

a

lock

of

hair

in

a

knot

on

the

top

of

the

head.

—शिखा-तरु,

उस्,

m.

‘flame-tree,

a

lamp-stand,

candlestick.

—शिखा-

दामन्,

अ,

n.

a

garland

at

the

top

of

the

head.

—शिखा-धर,

अस्,

आ,

अम्,

having

a

sharp

end

or

point,

pointed,

crested,

having

a

top-knot

(

अस्

),

m.

a

peacock

epithet

of

a

particular

Jaina

or

Buddhist

deified

saint

(

=

मञ्जु-घोष

).

—शिखाधर-ज,

‘peacock-produced,

a

peacock's

feather.

—शिखा-

धार,

अस्,

m.

‘crest-wearer,

a

peacock.

—शिखा-

मणि,

इस्,

m.

a

crest-gem,

jewel

worn

on

the

head.

—शिखा-मूल,

अम्,

n.

‘tuft-root,

any

root

having

a

tuft

of

leaves

a

carrot

a

turnip.

—१।

शिखा-वत्,

ind.

like

a

crest.

—२।

शिखा-वत्,

आन्,

अती,

अत्,

having

a

point,

pointed,

wearing

a

crest,

crested

possessing

flame,

flaming

(

आन्

),

m.

epithet

of

fire

a

lamp

the

personified

descending

node

a

particular

plant

or

tree

(

=

चित्रक

)

(

अती

),

f.

a

kind

of

plant,

cock's

comb

another

plant

(

=

मूर्वा

).

—शिखा-वर,

अस्,

m.

the

jack

fruit

tree,

Artocarpus

Integrifolia

(

=

पनस

).

—शिखा-वल,

अस्,

आ,

अम्,

having

a

point,

pointed,

having

a

crest,

crested

(

अस्

),

m.

a

peacock

(

),

f.

a

kind

of

plant,

cock's

comb,

Celosia

Cristata.

—शिखा-वृक्ष,

अस्,

m.

‘flame-tree,

a

lamp-stand,

candlestick.

—शिखा-वृद्धि,

इस्,

f.

‘crest-interest,

a

kind

of

usurious

interest

increasing

daily,

(

see

वृद्ध्य्-आजीव।

)

—शिखा-सूत्र,

अम्,

n.

the

lock

of

hair

on

the

head

and

the

sacred

thread

(

regarded

as

the

distinguishing

marks

of

the

Brāhmanical

caste

).

Macdonell English

शिखा

śíkhā,

Feminine.

lock

or

tuft

of

hair

(

Br.,

🞄S.,

C.

)

peacockʼs

crest

(

rare

)

flame

ray

🞄(

rare

)

point,

tip,

top

border

(

of

a

garment

)

🞄daily

interest

(

=

-vṛddhi

):

-jaṭa,

Adjective.

🞄having

a

top-knot

of

a

single

lock

(

the

rest

of

🞄the

head

being

shaved

)

-dāman,

Neuter.

wreath

🞄worn

on

the

crown

-ābharaṇa,

Neuter.

crest

ornament,

🞄diadem

-maṇi,

Masculine.

crest

jewel:

—°

🞄=

pearl

or

crown

of

-muṇḍa,

Adjective.

shaven

with

🞄the

exception

of

a

single

tuft

-vat,

Adjective.

flaming,

🞄burning

pointed

-vṛddhi,

Feminine.

interest

🞄growing

like

a

tuft

of

hair,

daily

interest.

Benfey English

शिखा

शिखा,

Feminine.

1.

Point,

top,

Rām.

3,

49,

34

end.

Śāk.

d.

14

Ragh.

16,

48

(

at

the

end

of

a

comp.

Adjective.

Sch.

fila-

ments

).

2.

A

crest,

Rām.

3,

53,

60.

3.

A

peacock's

crest.

4.

A

lock

of

hair

on

the

crown

of

the

head,

Vikr.

d.

124

(

head

).

5.

Flame,

Pañc.

i.

d.

319.

6.

A

ray

of

light.

7.

Chief.

8.

A

branch.

--

Compound

अग्नि-शिख,

I.

Adjective.

as

hot

as

fire,

Rām.

6,

30,

27.

II.

Feminine.

खा,

flame.

उच्छिख,

i.

e.

उद्-शिख,

Adjective.

blazing

upwards

or

brightly,

Utt.

Rāmac.

65,

8.

त्रि-शिख,

Adjective.

,

Feminine.

खा,

having

the

shape

of

a

trident,

Pañc.

220,

1.

दी-

प-,

Feminine.

the

flame

of

a

lamp,

Kathās.

18,

77.

दीप्त-शिख,

Adjective.

blazing,

Rām.

3,

53,

60.

स्तन-,

Feminine.

a

nipple.

Apte Hindi Hindi

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

सिर

को

चोटी

पर

बालों

का

गुच्छा

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

"चोटी,

शिखाग्रन्थि"

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

"चूड़ा,

कलगी"

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

"चोटी,

शिखर,

शीर्षबिन्दु"

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

"तेज़

सिरा,

धार,

नोक

या

सिरा"

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

वस्त्र

का

छोर

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

अग्नि

ज्वाला

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

प्रकाश

की

किरण

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

मोर

की

कलगी

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

जटायुक्त

जड़

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

शाखा

(

विशेष

रूप

से

जड़

पकड़ती

हुई

)

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

प्रधान

या

मुखिया

शिखा

स्त्रीलिङ्गम्

-

"शि

+

खक्

तस्य

नेत्वम्,

पृषो*"

कामज्वर

L R Vaidya English

SiKA

{%

f.

%}

1.

A

sharp

end,

point,

top,

summit

2.

the

end

of

a

garment

3.

lock

of

hair

on

the

crown

of

the

head,

Sis.iv.50

4.

a

peacock’s

crest

5.

a

fibrous

root

6.

the

excitement

of

love

7.

a

flame,

धूमदग्नेः

शिखा

पश्चाददयादंशवो

रवेः

R.xvii.34,

Rt.ii.27,

K.S.ii.38

8.

a

ray

of

light

9.

the

forepart

of

the

foot

10.

the

head

or

chief

of

anything.

Bhutasankhya Sanskrit

३,

अग्नि,

अनल,

आज्यभुक्,

आज्याश,

उषर्बुध,

काल,

कृशानु,

कृष्णवर्त्मन्,

क्रम,

गुण,

गुप्ति,

जगत्,

ज्योति,

ज्वलन,

ज्वाल,

तपन,

तृतीय,

त्रय,

त्रिकटु,

त्रिकाल,

त्रिगत,

त्रिगुण,

त्रिजगत्,

त्रिनेत्र,

त्रिपदी,

त्रैत,

दह,

दहन,

दीप्ति,

द्युति,

धाम,

नेत्र,

पद,

पावक,

पुं,

पुर,

पुरुष,

पुष्कर,

ब्रह्मन्,

भुवन,

रत्न,

राम,

रुद्राक्ष,

रोहित,

लोक,

लोचन,

वचन,

वह्नि,

विक्रम,

विष्णु,

विष्णुक्रम,

वृत्त,

वैश्वानर,

शक्ति,

शिखा,

शिखिन्,

शिवनेत्र,

शूल,

सप्तार्चि,

सहोदर,

हरनयन,

हरनेत्र,

हव्यभुक्,

हव्यवाहन,

हव्याश,

हुतभुज्,

हुतवह,

हुताश,

हुताशन,

होतृ

Bopp Latin

शिखा

f.

1

)

cacumen,

vertex.

2

)

crista,

praesertim

pavonis

crista.

3

)

cinnus

in

vertice.

MEGH.

89.

4

)

flamma.

N.

11.

36.

DR.

2.

1.

(

Cf.

hib.

sigh

«a

hill,

hillock».

)

Lanman English

śikhā,

f.

—1.

tuft

or

braid

of

hair

—2.

(

like

Eng.

crest

)

top

in

general,

peak.

Abhyankara Grammar English

शिखा

one

of

the

subdivisions

of

the

artificial

recitals

of

the

Vedic

texts.

Schmidt Nachtrage zum Sanskrit Worterbuch German

शिखा

f.

°Häufung,

Überviertel

(

beim

Messen

mit

Hohlmaßen

),

Kauṭ.

105,

3.

4

(

in

चतुर्भागशिख

resp.

अन्तःशिख

).

Vgl.

J.

J.

Meyer,

S.

161,

Anm.

2.

Wordnet Sanskrit

Synonyms

मयूरशिखा,

बहिर्चूडा,

शिखालुः,

सुशिखा,

शिखा,

शिखाबला,

केकिशिखा

(Noun)

औषधीयः

क्षुपविशेषः।

"मयूरशिखायाः

पर्णानि

मयूरस्य

शिखाम्

इव

भवन्ति।"

Synonyms

शिखा

(Noun)

मयुरकुक्कुटादीनां

मस्तिष्के

वर्तमानः

मांसयुक्तः

आकर्षकः

भागः।

"कुक्कुटस्य

शिखा

रक्तवर्णीया

अस्ति।"

Synonyms

अलकः,

अलकम्,

आवर्तः,

कमुजा,

कुन्तलः,

कुरुलः,

केशी,

केशमण्डलम्,

केशस्तुकः,

केशान्तः,

खङ्करः,

गुडालकः,

गुडालकम्,

चूडा,

चूर्णकुन्तलः,

शिखण्डकः,

शिखा,

शिखासूत्रम्

(Noun)

पृष्ठभागे

वामभागे

दक्षिणभागे

इतस्ततः

अवकीर्णाः

केशाः।

"तस्याः

अलकेन

युक्तं

मुखं

अपरिचितः

इव

अभासत।"

Synonyms

शिखा,

आञ्चलम्,

शुकम्

(Noun)

शाटिकायाः

उत्तरीयस्य

वा

सः

भागः

यः

स्कन्धात्

अग्रे

गम्यमानः

वस्त्रस्य

भागः।

"बालकः

मातुः

शाटिकायाः

शिखां

गृह्णाति।"

Synonyms

शिखा,

चूडा,

केशपाशः,

जूटिका,

जुटिका,

शिखण्डिका

(Noun)

शिरो

मध्यस्य

केशाः।

"शिखां

निबद्ध

आसीनो

द्विज

आचमनम्

चरेत्।"

Synonyms

ज्वाला,

शिखा,

अग्निजिह्वा

(Noun)

अग्नेः

ऊर्ध्वगामि

अर्चिः।

"वने

वह्नेः

ज्वाला

आकाशं

स्पृशति

इव

भाति।"

Synonyms

शिखरम्,

शिखा,

अग्रम्,

अग्रभागः,

पृष्ठम्,

शृङ्गम्,

चूडा,

शिरम्,

उपरिभागः,

शीर्षकम्

(Noun)

कस्यापि

वस्तुनः

स्थानस्य

वा

उपरिभागः

अग्रदेशः

तथा

कस्मिन्नपि

विषये

अर्जितम्

अत्युच्चस्थानम्

च।

"मन्दिरस्य

शिखरे

केतुः

शोभते।

/

पर्वतस्य

शिखरे

धूमम्

दृष्ट्वा

तत्र

वह्निः

अस्ति

इति

ज्ञायते"

Synonyms

शाखा,

स्कन्धः,

शिखा,

बाहुः,

लङ्का

(Noun)

वृक्षाङ्गविशेषः।

"बालकाः

आम्रस्य

शाखासु

हिन्दोलयन्ति।"

Tamil Tamil

சி’கா2

:

தலை

மயிர்

கொத்து,

குடுமி,

கொண்டை,

மயிலின்

கொண்டை,

சுவாலை,

கிளை,

ஒளிக்

கிரணம்.

Vedic Reference English

Śikhā

denotes

in

the

Śatapatha

Brāhmaṇa^1

the

‘knot

of

hair’

worn

on

the

top

of

the

head.

Wearing

the

top-knot

unloosened

was

the

sign

of

mourning

in

the

case

of

women

and

men

alike.^2

1

)

i.

3,

3,

5.

2

)

Āśvalāyana

Gṛhya

Sūtra,

iv.

2,

9.

Cf.

Bloomfield,

American

Journal

of

Philology,

11,

340

Hymns

of

the

Athar-

vaveda,

634,

on

Av.

ix.

9,

7.

Amarakosha Sanskrit

शिखा

स्त्री।

अग्निज्वाला

समानार्थकाः

ज्वाला,

कीला,

अर्चिस्,

हेति,

शिखा,

मयूख

1।1।57।1।5

वह्नेर्द्वयोर्ज्वालकीलावर्चिर्हेतिः

शिखा

स्त्रियाम्.

त्रिषु

स्फुलिङ्गोऽग्निकणः

सन्तापः

सञ्ज्वरः

समौ।

उल्का

स्यान्निर्गतज्वाला

भूतिर्भसितभस्मनी।

क्षारो

रक्षा

दावस्तु

दवो

वनहुताशनः॥

==>

अग्नेः_निर्गतज्वाला

पदार्थ-विभागः

,

इन्धनजम्

शिखा

स्त्री।

मयूरशिखा

समानार्थकाः

शिखा,

चूडा

2।5।31।2।1

केका

वाणी

मयूरस्य

समौ

चन्द्रकमेचकौ।

शिखा

चूडा

शिखण्डस्तु

पिच्छबर्हे

नपुंसके॥

पदार्थ-विभागः

अवयवः

शिखा

स्त्री।

शिरोमध्यस्थचूडा

समानार्थकाः

शिखा,

चूडा,

केशपाशी,

मौलि

2।6।97।2।1

कबरी

केशवेशोऽथ

धम्मिल्लः

संयताः

कचाः।

शिखा

चूडा

केशपाशी

व्रतिनस्तु

सटा

जटा॥

पदार्थ-विभागः

आभरणम्

शिखा

स्त्री।

किरणः

समानार्थकाः

किरण,

अस्र,

मयूख,

अंशु,

गभस्ति,

घृणि,

रश्मि,

भानु,

कर,

मरीचि,

दीधिति,

शिखा,

गो,

रुचि,

पाद,

हायन,

धामन्,

हरि,

अभीषु,

वसु

3।3।19।1।1

धृणिज्वाले

अपि

शिखे

शैलवृक्षौ

नगावगौ।

आशुगौ

वायुविशिखौ

शरार्कविहगाः

खगाः॥

==>

ज्योत्स्ना,

रवेरर्चिः

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

तेजः

Kalpadruma Sanskrit

शिखा,

स्त्रीलिङ्गम्

(

शी

+

“शीङो

ह्रस्वश्च

।”

उणा०५

२४

इति

खः

ह्रस्वो

गुणाभावश्च

स्त्रियांटाप्

)

अग्निज्वाला

तत्पर्य्यायः

ज्वालः

२कीलः

अर्च्चिः

हेतिः

शिखा

इत्य-मरः

(

यथा,

माघे,

२०

।“विदुद्युते

वाडवजातवेदसःशिखाभिराश्लिष्ट

इवाम्भसां

निधिः

)पिण्डितशिखाग्नेः

शुभसूचकत्वं

यथा,

वायु-पुराणे

।“अर्च्चिष्मान्

पिण्डितशिखः

सर्पिःकाञ्चनसन्निभः

।स्निग्धः

प्रदक्षिणश्चैव

वह्निः

स्यात्

कार्य्य-सिद्धये

*

अग्नेरशुभलक्षणं

यथा

ब्रह्मपुराणे

।“अल्पे

रूक्षे

सस्फुलिङ्गे

वामावर्त्ते

भयानके

।आर्द्रकाष्ठैश्च

सम्पन्ने

फुत्कारवति

पावके

कृष्णार्च्चिषि

सुदुर्गन्धे

तथा

लिहति

मेदिनीम्

।आहुतीर्जुहुयात्

यश्च

तस्य

नाशो

भवेत्ध्रुवम्

”इति

तिथितत्त्वम्

*

शिरोमध्यस्थकेशः

तत्पर्य्यायः

चूडा

केश-पाशी

इत्यमरः

जुटिका

जूटिका

।इति

शब्दरत्नावली

केशी

शिखण्डिका

।इति

हेमचन्द्रः

*

गायत्त्र्या

शिखाबन्धनयथा,

--“गायत्त्र्या

तु

शिखां

बद्ध्वा

नैरृत्यां

ब्रह्मरन्ध्रतः

।जुटिकाञ्च

ततो

बद्ध्वा

ततः

कर्म्म

समारभेत्

*शूद्रस्थ

शिखाबन्धे

मन्त्रो

यथा,

--“ब्रह्मवाणीसहस्राणि

शिववाणी

शतानि

।विष्णोर्नामसहस्रेण

शिखाबन्धं

करोम्यहम्

*शिखामोचनमन्त्रो

यथा,

--“गच्छन्तु

सकला

देवा

ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः

।तिष्ठत्वत्राचला

लक्ष्मीः

शिखामुक्तं

करोम्य-हम्

*

शिखाबन्धनानन्तरमाचमनं

यथा,

--“निबद्धशिख

आसीनो

द्विज

आचमनं

चरेत्

।कृत्वोपवीतं

सव्येऽंशे

वाङ्मनःकायसंयतः

*

मुक्तशिखस्याचमने

दोषो

यथा,

--“शिरः

प्रावृत्य

कण्ठं

वा

मुक्तकच्छशिखोऽपि

वा

।अकृत्वा

पादयोः

शौचं

आचान्तोऽप्यशुचि-र्भवेत्

”इति

आह्निकतत्त्वम्

*

शाखा

वर्हिचूडा

(

यथा,

महाभारते

।१२

२८२

५३

।“रन्ध्रागतमथाश्वानां

शिखोद्भेदश्च

वर्हिणाम्

)लाङ्गलिकी

अग्रमात्रम्

(

यथा,

भागवते

।३

१३

४४

।“सटाशिखोद्धूतशिवाम्बुबिन्दुभिः

)चूडामात्रम्

प्रपदम्

इति

मेदिनी

प्रधा-णम्

शिफा

घृणिः

इति

हेमचन्द्रः

(

यथा,

कथासरित्सागरे

२१

८५

।“स्फुरद्रत्नशिखाजालं

धात्रा

मोहतमोप-हम्

)स्मरज्वरः

इति

शब्दरत्नावली

Vachaspatyam Sanskrit

शिखा

स्त्री

शी--खक्

तस्य

नेत्त्वम्

पृषो०

अग्निज्वालायां२

मस्तकमध्यकेशपुञ्जे

अमरः

“मुण्डयेत्

सर्वगात्राणि

कक्षोपस्थशिखां

बहिः”

प्रा०

त०

शाखाथां४

बहिचूडायां

काङ्गलिक्याम्

अग्रमात्रे

चूडा-मात्रे

प्रपदे

मेदि०

प्रधाने

शिक्षायां

१०

घृणौहेमच०

११

स्मरज्वरे

शब्दच०

।“शिखी

तिलकी

कर्म

कुर्य्यात्”

श्रुत्या

शिखावत

एव

कर्म-ण्यधिकारः

तत्रापि

बद्धशिखस्य

कर्मण्यधिकारः

मुक्त-शिखस्य

यथोक्तं

“गायत्त्र्या

तु

शिखां

बद्ध्वा

नैरृत्यांब्रह्मरन्ध्रतः

जूटिकाञ्च

ततो

बद्ध्वा

ततः

कर्म्म

समा-रभेत्”

“निबद्धशिस्य

आसीनो

द्विज

आसमनं

चरेत्

।कृत्वोपवीतं

सव्येऽसे

वाङ्मनःकायसंयतः”

मुक्तशि-खस्याचमने

दोषो

यथा

“शिरः

प्रावृत्य

कण्ठं

वा

मुक्त-कच्छशिखोऽषि

वा

अकृत्वा

पादयोः

शौचमाचान्तो-ऽप्यशुचिर्भवेत्

आ०

त०

Capeller German

शि॑खा

F.

Haarbusch,

Pfauenkamm

Spitze,

Saum

(

eines

Kleids

)

Flamme,

Starahl.

Grassman German

(

śikhā

),

f.,

Haarbusch

auf

dem

Scheitel,

Kamm

des

Pfaues,

enthalten

in

vará-śikha,

vi-śikhá.

Burnouf French

शिखा

शिखा

feminine

pointe

aigrette

mèche

de

cheveux

nommée

शिखण्ड

langue

de

feu,

flamme

aiguë

rayon

de

lumière

branche,

branche

poussant

des

racines.

Au

fig.

chef

fièvre

produite

par

une

passion

qconque.

शिखातरु

masculine

candélabre,

chandelier.

शिखाधर

masculine

(

धृ

)

paon.

शिखामूल

neuter

carotte

turneps.

शिखावत्

a.

(

sfx.

वत्

)

qui

finit

en

pointe.

qui

a

une

aigrette

etc.

--

S.

masculine

le

feu

Agni

lampe.

Ketu,

nœud

descendant

personnifié.

--

F.

sansevière

de

Ceylan.

शिखावर

masculine

(

sfx.

वर

)

l'arbre

à

pain

ou

artocarpus

integrifolia.

शिखावल

a.

(

sfx.

वल

)

qui

finit

en

pointe,

qui

a

une

aigrette

etc.

--

S.

masculine

paon.

--

S.

feminine

[

]

celosie

crête

de

coq.

शिखावृक्ष

masculine

candélabre

pied

de

lampe.

शिखावृद्धि

feminine

intérêt

usuraire

payable

jour

par

jour.

Stchoupak French

शिखा-

Feminine.

touffe

de

cheveux

toupet

(

not.

du

paon

)

flamme

rayon

pointe

(

en

général

),

bout,

frange

-वन्त्-

a.

flamboyant,

brûlant

Masculine.

feu

Neuter.

d'un

homme.

°जट-

a.

qui

n'a

qu'une

touffe

de

cheveux

(

au

sommet

de

la

tête

).

°दामन्-

nt.

guirlande

portée

sur

la

tête

(

?

).

°धर-

Masculine.

paon

°धर-ज-

plume

de

paon.

°मणि-

Masculine.

diadème,

bijou

qu'on

porte

sur

la

tête

ifc.

chose

excellente

parmi.

शिखाभरण-

nt.

diadème.

शिखोपनिषद्-

Feminine.

Neuter.

d'une

Upaniṣad.