Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
त्रिगुण (triguNa)
त्रिगुण
-
triguNa
-
Neuter
-
Set
of
three
human
characteristics
[
Satta,
rajas
and
tamas
-
Hinduism
]
पञ्चक्लेशभेद
-
paJcaklezabheda
-
Adjective
-
afflicted
by
5
common
human
defilements
[
greed,
anger,
ignorance,
pride,
Jealousy
-
Hinduism
]
वैष्णव
-
vaiSNava
-
Masculine
-
worshipper
of
viSNu
name
of
one
of
the
three
great
divisions
of
modern
Hinduism
त्रिगुण
triguNa
Adjective
having
triguNa
त्रिगुण
triguNa
Adjective
consisting
of
3
threads
or
strings
त्रिगुण
triguNa
Adjective
containing
them
त्रिगुण
triguNa
Adjective
thrice
as
great
or
as
much
त्रिगुण
triguNa
Neuter
thrice
as
great
त्रिगुण
triguNa
Neuter
thrice
as
much
त्रिगुण
triguNa
Neuter
triple
त्रिगुण
triguNa
Neuter
Set
of
three
human
characteristics
[
Satta,
rajas
and
tamas
-
Hinduism
]
त्रिगुण
triguNa
Neuter
threefold
त्रिगुण
tri-guṇa,
Masculine.
Plural
or
Neuter.
sg.
the
three
🞄fundamental
qualities
Adjective.
consisting
of
three
🞄threads
or
cords
threefold
three
times
as
🞄great
or
as
many
containing
the
three
fundamental
🞄qualities:
sapta
triguṇānidināni,
🞄three
times
seven
=
twenty-one
days
-ātmaka,
Adjective.
possessing
the
three
fundamental
🞄qualities.
तीन
गुण
(
अर्थात
सत्व,
राजाओं
और
तमस
)
त्रिगुण
वि*
त्रि-गुण
-
तीन
डोरों
से
युक्त
तगड़ी
त्रिगुण
वि*
त्रि-गुण
-
"तीन
बार
आवृत्ति
किया
हुआ,
तीन
बार,
त्रिविध,
तेहरा,
तिगुणा"
त्रिगुण
वि*
त्रि-गुण
-
"सत्त्व,
रजस्
तथा
तमस्
नाम
के
तीन
गुणों
से
युक्त"
त्रिगुणम्
नपुंलिङ्गम्
त्रि-गुणम्
-
प्रधान
त्रिगुण
पदविभागः
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಸತ್ತ್ವ
ರಜಸ್ಸು
ಮತ್ತು
ತಮಸ್ಸುಗಳೆಂಬ
೩
ಗುಣಗಳು
व्युत्पत्तिः
त्रयाणां
गुणानां
समाहारः
त्रिगुण
पदविभागः
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಮೂರರಷ್ಟು
/ಮುಮ್ಮಡಿಯಾದ
प्रयोगाः
"सप्त
व्यतीयुः
त्रिगुणानि
तस्य
दिनानि
दीनोद्धरणोचितस्य"
उल्लेखाः
रघु०
२-२५
त्रिगुण
पदविभागः
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಸಾಂಖ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರೋಕ್ತವಾದ
ಗುಣತ್ರಯಾತ್ಮಕವಾದ
ಪ್ರಧಾನ
व्युत्पत्तिः
त्रयो
गुणाः
सुखदुःखमोहा
अस्य
त्रिगुण
पदविभागः
विशेष्यनिघ्नम्
कन्नडार्थः
ಸತ್ತ್ವ
ರಜಸ್ತಮೋಗುಣಗಳಿಂದ
ಕೂಡಿದ
प्रयोगाः
"महान्तमेव
चात्मानं
सर्वाणि
त्रिगुणानि
च
।
विषयाणां
ग्रहीतॄणि
शनैः
पञ्चेन्द्रियाणि
च
॥"
उल्लेखाः
मनु०
१-१५
त्रिगुण
पदविभागः
विशेष्यनिघ्नम्
कन्नडार्थः
ಮೂರರಷ್ಟಾದ
/ಮೂರರಿಂದ
ಗುಣಸಲ್ಪಟ್ಟ
प्रयोगाः
"सप्त
व्यतीयुः
त्रिगुणानि
तस्य
दिनानि
दीनोद्धरणोचितस्य"
उल्लेखाः
रघु०
२-२५
त्रिगुण
पदविभागः
विशेष्यनिघ्नम्
कन्नडार्थः
ಮೂರು
ಎಳೆಗಳುಳ್ಳ
/ಮೂರು
ದಾರಗಳುಳ್ಳ
प्रयोगाः
"प्रतिक्षणं
सा
कृतरोमविक्रियां
व्रताय
मौञ्जीं
त्रिगुणां
बभार
याम्"
उल्लेखाः
कुमा०
५-१०
३,
अग्नि,
अनल,
आज्यभुक्,
आज्याश,
उषर्बुध,
काल,
कृशानु,
कृष्णवर्त्मन्,
क्रम,
गुण,
गुप्ति,
जगत्,
ज्योति,
ज्वलन,
ज्वाल,
तपन,
तृतीय,
त्रय,
त्रिकटु,
त्रिकाल,
त्रिगत,
त्रिगुण,
त्रिजगत्,
त्रिनेत्र,
त्रिपदी,
त्रैत,
दह,
दहन,
दीप्ति,
द्युति,
धाम,
नेत्र,
पद,
पावक,
पुं,
पुर,
पुरुष,
पुष्कर,
ब्रह्मन्,
भुवन,
रत्न,
राम,
रुद्राक्ष,
रोहित,
लोक,
लोचन,
वचन,
वह्नि,
विक्रम,
विष्णु,
विष्णुक्रम,
वृत्त,
वैश्वानर,
शक्ति,
शिखा,
शिखिन्,
शिवनेत्र,
शूल,
सप्तार्चि,
सहोदर,
हरनयन,
हरनेत्र,
हव्यभुक्,
हव्यवाहन,
हव्याश,
हुतभुज्,
हुतवह,
हुताश,
हुताशन,
होतृ
த்ரிகு3ண
:
முப்பிரி,
மும்முறை,
மூன்று
விதம்,
மூன்றுமடங்கு,
முக்குணங்கள்
(
ரஜஸ்,
தமஸ்,
ஸத்வம்
)
Triguṇa
=
Mahāpurusha
(
Mahāpurushastava
).
त्रिगुणं,
क्लीबम्
(
त्रयाणां
सत्त्वरजस्तमसां
गुणानांसमाहारः
।
)
सत्त्वरजस्तमांसि
।
इति
श्रीभाग-वतम्
॥
(
प्रधानः
।
यथा,
भागवते
।
४
।
२४
।
२८
।“यः
परं
रहसः
साक्षात्त्रिगुणाज्जीवसंज्ञितात्
।”“रहसः
सूक्ष्मात्
त्रिगुणात्
प्रधानात्
जीव-संज्ञितात्
पुरुषाच्च
परम्
॥
”
इति
तट्टीकायांस्वामी
॥
)
त्रयाणां
पूरणे
गुणत्रययुक्ते
च
त्रि
॥
(
यथा,
मनुः
।
१
।
१५
।“महान्तमेव
चात्मानं
सर्व्वाणि
त्रिगुणानि
च
।विषयाणां
ग्रहीतॄणि
शनैः
पञ्चेन्द्रियाणि
च
॥
”त्रयो
गुणा
आवृत्तयो
यस्य
।
त्रिभिर्गुणिते
।यथा,
रघुः
।
२
।
२५
।“सप्त
व्यतीयुस्त्रिगुणानि
तस्यदिनानि
दीनोद्धरणोचितस्य
॥
”
)
त्रिगुण
नपुंलिङ्गम्
त्रयाणां
सत्त्वरजस्तमसां
गुणानां
समाहारः
।
समा-हृता
वा
त्रयो
गुणाः,
त्रयोगुणा
अस्य
वा
।
सांख्यमतसिद्धेसाम्यावस्थापन्नगुणत्रयात्मके
१
प्रधाने
।
“त्रिगुणमविवेकि-विषयं
सामान्यमचेतनं
प्रसवधर्मि”
सा०
कौ०
“त्रिगुणंत्रयो
गुणाः
सुखदुःखभोहा
अस्येति
त्रिगुणं
तदनेनसुखादीनामात्मगुणत्वं
पराभिमतमपाकृतम्”
त०
कौ०
“शब्द-स्पर्शविहीनं
तद्रूपादिभिरसंयुतम्
।
त्रिगुणं
तज्जगद्यो-निरनादिप्रभवाप्ययम्”
विष्णु
पुंलिङ्गम्
“सत्त्वरजस्तमसां
साम्य-वस्था
प्रकृतिः
प्रकृतेर्महान्महतोऽहङ्कारोऽहङ्कारात्
पञ्चतन्मात्राण्युभयमिन्द्रियं
तन्मात्रेभ्यः
स्थूलभूतानि
पुरुषइति
पञ्चविंशतिर्गणः”
सा०
सू०
“सत्त्वादीनि
द्रव्याणिन
वैशेषिकवद्गुणाः
संयोगवत्त्वात्,
लघुत्वचलत्वगुरुत्वा-दिघर्मकत्वाच्च
।
तेष्वत्र
शास्त्रे
श्रुत्यादौ
च
गुण-शब्दः
पुरुषोपकरणत्वात्पुरुषपशुवन्धकत्रिगुणात्मकमह-दादिरज्वु
निर्मातृत्वाच्च
प्रयुज्यते
।
तेषां
सत्त्वादिद्रव्याणांया
साम्यावस्था
न्यूनानतिरिक्तावस्था
न्यूनाधिकभावेना-संहतावस्थेति
यावत्
।
अकार्यावस्थेति
निष्कर्षः
।
अका-र्यावस्थोपलक्षितं
गुणसामान्यं
प्रकृतिरित्यर्थः
।
यथाश्रुतेवैषम्यावस्थायां
प्रकृतिनाशप्रसङ्गात्
“सत्त्वं
रजस्तमइति
एषैव
प्रकृतिः
सदा
।
एषैव
संसृतिर्जन्तोरस्याः
पारेपरं
पदम्”
इत्यादिस्मृतिभिर्गुणमात्रस्यैव
प्रकृतित्ववचनाच्च
।सत्त्वादीनामनुगमाय
सामान्येति
।
पुरुषव्यावर्तनायगुणेति
।
महदादिव्यावर्तनाय
चोपलक्षितान्तमिति
।महदादयोऽपि
हि
कार्य्यसत्त्वादिरूपाः
पुरुषोपकरण-तया
गुणाश्च
भवन्तीति
।
तदत्र
प्रकृतेः
स्वरूपमेवोक्तम्”भाष्यम्
२
सत्त्वादिगुणयुक्ते
त्रीषु लिङ्गेषु
“महान्तमेव
चात्मानंसर्वाणि
त्रिगुणानि
च
।
विषयाणां
ग्रहीतॄणि
शनैःपञ्चेन्द्रियाणि
च”
मनुः
।
त्रिभिर्गुण्यते
गुण--घञर्थेक
।
३
त्रिभिर्गुणिते
त्रीषु लिङ्गेषु
“सप्त
व्यतीयुस्त्रिगुणानितस्य
दिनानि
दीनोद्धरणोचितस्य”
रघुः
“व्रतायमौञ्जीं
त्रिगुणां
बभार
याम्”
कुमा०
“एतच्छौचंगृहस्थानां
द्विगुणं
ब्रह्मचारिणाम्
।
त्रिगुणं
स्याद्वन-स्थानां
यतीनान्तु
चतुर्गुणम्”
मनुः
।
त्रयोगुणा
अस्याः
।४
मायायां
स्त्री
५
तन्नामके
(
ह्रीं
)
वीजभेदे
च
“वेदाद्यं
त्रि-गुणां
रमामथ
वदेत्
कामेन
संसेविताम्”
तन्त्रसा०
श्री-विद्यामन्त्रभेदोक्तौ
६
त्रिशिखे
त्रिशूले
“त्रिगुणपरि-वारप्रहरणः”
किरा०
।
“त्रिगुणः
त्रिशिखः
परिवारआकारो
यस्य”
मल्लि०
।
कर्णशब्दे
परेऽस्य
लक्षणपरत्वेदीर्थत्वम्
त्रिगुणौ
कर्णौ
अस्य
।
त्रिगुणाकर्ण
तथालक्षणयुक्ते
त्रीषु लिङ्गेषु
!
“पदैस्त्रिभिर्वलिर्वद्धो
रागादि
त्रिपदाथवा
।
उत्पत्तिस्थितिनाशेषु
रजादित्रिगुणा
मता”देवीपु०
४५
अ०
उक्तेः
७
दुर्गायां
स्त्री
।
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.