Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
मदः (madaH)
मदः
[
madḥ
],
[
मद्-अच्
]
Intoxication,
drunkenness,
inebriety
मदेनास्पृश्ये
Dk.
मदविकाराणां
दर्शकः
Kâdambarî (Bombay).
45
see
comps.
below.
Madness,
insanity.
Ardent
passion,
wanton
or
lustful
passion,
lasciviousness,
lust
इति
मदमदनाभ्यां
रागिणः
स्पष्टरागान्
Sisupâlavadha.
1.91.
Rut,
ichor,
or
the
juice
that
exudes
from
the
temples
of
an
elephant
in
rut
मदेन
भाति
कलभः
प्रतापेन
महीपतिः
Chandrâloka.
5.45
so
मदकलः,
मदोन्मत्त
Meghadūta (Bombay).
2
Raghuvamsa (Bombay).
2.7
12.12.
Love,
desire,
ardour.
Pride,
arrogance,
conceit
तं
मोहाच्छ्रयते
मदः
स
च
मदाद्दास्येन
निर्विद्यते
Panchatantra (Bombay).
1.24.
Rapture,
excessive
delight.
Spirituous
liquor
पाययित्वा
मदं
सम्यक्
Śukra.
4.1171.
Honey.
Musk.
Semen
virile.
Soma.
Any
beautiful
object.
A
river
(
नद
)
Beauty
नीलारविन्दमदभङ्गिमदैः
कटाक्षैः
Bhâminîvilâsa (Bombay).
3.4.
Name.
of
the
7th
astrological
mansion.
दी
A
drinking-cup.
Any
agricultural
implement
(
such
as
a
plough
Et cætera.
).Comp.
-अत्ययः,
-आतङ्कः
any
distemper
(
such
as
headache
)
resulting
from
drunkenness.
-अन्ध
Adjective.
blinded
by
intoxication,
dead
drunk,
drunk
with
passion
अधरमिव
मदान्धा
पातुमेषा
प्रवृत्ता
Vikramorvasîyam (Bombay).
4.13
यदा
किंचिज्ज्ञो$हं
द्विप
इव
मदान्धः
समभवम्
Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).
2.7.
blinded
by
passion
or
pride,
arrogant,
infatuated.
-अपनयम्
removal
of
intoxication.
अम्बरः
an
elephant
in
rut.
Name.
of
Airāvata,
the
elephant
of
Indra.
-अलस
Adjective.
languid
with
passion
or
intoxication.
-अलसा
Name.
of
the
daughter
of
Viśvaketu,
the
lord
of
Gandharvas.
अवस्था
a
state
of
drunkenness.
wantonness,
lustfulness.
rut,
being
in
rut
अन्तर्मदावस्थ
इव
द्विपेन्द्रः
Raghuvamsa (Bombay).
2.7.-आकुल
Adjective.
furious
with
rut.
full
of
lust,
overpowered
by
passion.
-आढ्य
Adjective.
drunk,
intoxicated.
(
-ढ्यः
)
the
palm
tree.
-आम्नातः
a
kettle-drum
carried
on
the
back
of
an
elephant.
-आलापिन्
Masculine.
a
cuckoo.
-आह्वः
musk.
-उत्कट
Adjective.
intoxicated,
excited
by
drink.
furious
with
passion,
lustful.
arrogant,
proud,
haughty.
ruttish,
under
the
influence
of
rut
मदोत्कटे
रेचितपुष्पवृक्षा
गन्धद्विपे
वन्य
इव
द्विरेफाः
Raghuvamsa (Bombay).
6.7
हस्तिनं
कमल-
नालतन्तुना
बद्धुमिच्छति
वने
मदोत्कटम्.
(
टः
)
an
elephant
in
rut.
a
dove.
(
-टा
)
spirituous
liquor.
-उत्सवः,
उद्भवः
mango
-उदग्र,
-उन्मत्त
Adjective.
drunk,
intoxicated.
furious,
drunk
with
passion.
मदोदग्राः
ककुद्मन्तः
सरितां
कूलमुद्रुजाः
Raghuvamsa (Bombay).
4.22.
arrogant,
proud,
haughty
मदोन्मत्तस्य
भूपस्य
कुञ्जरस्य
च
गच्छतः
उन्मार्गं
वाच्यतां
यान्ति
महामात्राः
समीपगाः
Panchatantra (Bombay).
1.161.
-उदग्रा
Feminine.
A
woman
Latin.
D.
B.
-उद्धत
Adjective.
drunk
with
passion
मदोद्धताः
प्रत्यनिलं
विचेरुः
Kumârasambhava (Bombay).
3.31
सत्पक्षा
मधुरगिरः
प्रसाधिताशा
मदोद्धतारम्भाः
Veṇîsamhâra.
1.6.
inflated
with
pride.
-उल्लापिन्
Masculine.
the
cuckoo.
-ऊर्जित
Adjective.
swollen
with
pride.
-कटः
a
eunuch.
-कर
Adjective.
intoxicating,
causing
intoxication.
-करिन्
Masculine.
an
elephant
in
rut.
-कल
Adjective.
speaking
soft
ly
or
inarticulately,
speaking
indistinctly
मदकलोदकलोलविहंगमाः
Raghuvamsa (Bombay).
9.37
मद-
कलमदिराक्षीनीविमोक्षो
हि
मोक्षः
Udb.
uttering
low
sounds
of
love.
drunk
with
passion
एतस्मिन्
मदकलमल्लिकाक्षपक्ष...
Uttararàmacharita.
1.31
Mâlatîmâdhava (Bombay).
9.14.
indistinct
yet
sweet
मदकलं
कूजितं
सारसानाम्
Meghadūta (Bombay).
31.
ruttish,
furious,
under
the
influence
of
rut
Vikramorvasîyam (Bombay).
4.46.
furious,
mad.
(
-लः
)
an
elephant
in
rut
-कोहलः
a
bull
set
at
liberty
(
to
roam
at
will
).
-खेल
Adjective.
stately
or
sportive
through
passion
मदखेलपदं
कथं
नु
तस्याः
Vikramorvasîyam (Bombay).
4.16.
गन्धा
an
intoxicating
drink.
hemp.
-गमनः
a
buffalo.
-च्युत्a.
distilling
rut
(
as
an
elephant
).
lustful,
wanton,
drunk.
gladdening,
exhilarating.
(
Masculine.
)
an
epithet
of
Indra.
(
Masculine.
dual
)
an
epithet
of
the
Aśvins.-जलम्,
-वारि
Neuter.
rutting
juice,
ichor
exuding
from
the
temples
of
a
ruttish
elephant.
-ज्वरः
fever
of
pride
or
passion
कतिपयपुरस्वाम्ये
पुंसां
क
एष
मदज्वरः
Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).
3.23.-द्रुः
a
cocoa-nut
tree
(
Marâṭhî.
माड
).
-द्विपः
a
furious
elephant,
an
elephant
in
rut.
-प्रयोगः,
-प्रसेकः,
-प्रस्रवणम्,
-स्रावः,
-स्रुतिः
Feminine.
the
exudation
of
ichor
or
rutting
juice
from
the
temple
of
an
elephant.-प्रसेकः
the
aphrodisiacal
fluid
(
वीर्यच्युतिः
)
अन्यत्र
मुञ्चन्ति
मदप्रसेकम्
Mṛichchhakaṭika
4.16.
-भङ्गः
humiliation
of
pride
Bhâminîvilâsa (Bombay).
3.4.-भञ्जिनी
Asparagus
Racemosus
(
Marâṭhî.
शतावरी
).
-मत्ता
Name.
of
a
metre.
-मुच्
Adjective.
'dropping
down
ichor',
furious,
intoxicated
सो$यं
पुत्रस्तव
मदमुचां
वारणानां
विजेता
Uttararàmacharita.
3.15.-मोहित
Adjective.
stupefied
by
drunkenness
अकार्यमन्यत्
कुर्याद्
वा
ब्राह्मणो
मदमोहितः
Manusmṛiti.
11.96.
infatuated
by
pride.-रक्त
Adjective.
affected
with
passion.
रागः
Cupid.
a
cock.
a
drunkard.
लेखा
a
line
of
rut,
a
line
formed
by
the
juice
flowing
from
an
elephant's
temples.
a
kind
of
metre.
-विक्षिप्त
Adjective.
in
rut,
furious.
agitated
by
lust
or
passion.
-विह्वल
Adjective.
maddened
by
lust
or
pride.
stupefied
with
intoxication.
वीर्यम्
strength
produced
by
passion.
the
heroism
of
love-वृन्दः
an
elephant.
-शौण्डः,
-शौण्डकम्
nutmeg.-सारः
a
cotton
shrub.
-स्थलम्,
-स्थानम्
an
ale-house,
dram-shop,
tavern.
मदः
[
मद्-अच्
]
1
Intoxication,
drunkenness,
inebriety
मदेतास्पृश्ये
Dk.
मदविकाराणां
दर्शकः
K.
45
see
comps.
below.
2
Madness,
insanity.
3
Ardent
passion,
wanton
or
lustful
passion,
lasciviousness,
lust
इति
मदमदनाभ्यां
रागिणः
स्पष्टरागान्
Śi.
10.
91.
4
Rut,
ichor,
or
the
juice
that
exudes
from
the
temples
of
an
elephant
in
rut
मदेन
भाति
कलभः
प्रतपिन
महीपतिः
Chandr.
5.
45
so
मदकलः,
मदोन्मत,
Me.
20,
R.
2.
7
12.
102.
5
Love,
desire,
ardour.
6
Pride,
arrogance,
conceit
Pt.
1.
240.
7
Rapture,
excessive
delight.
8
Spirituous
liquor.
9
Honey.
10
Musk.
11
Semen
virile.
12
Soma.
13
Any
beautiful
object.
14
A
river
(
नद
).
दी
1
A
drinking-cup.
2
Any
agricultural
implement
(
such
as
a
plough
&c.
).
Comp.
अत्ययः,
आतंकः
any
distemper
(
such
as
head-ache
)
resulting
from
drunkenness.
अंध
a.
{1}
blinded
by
intoxication,
dead
drunk,
drunk
with
passion
अधरमिव
मदांधा
पातुमेषा
प्रवृत्ता
V.
4.
13.
{2}
blinded
by
passion
or
pride,
arrogant,
infatuated.
अपनयनं
removal
of
intoxication.
अंबरः
{1}
an
elephant
in
rut.
{2}
N.
of
Airāvata,
the
elephant
of
Indra.
अलस
a.
languid
with
passion
or
intoxication.
अवस्था
{1}
a
state
of
drunkenness.
{2}
wantonness,
lustfulness.
{3}
rut,
being
in
rut
R.
2.
7.
आकुल
a.
{1}
furious
with
rut.
{2}
full
of
lust,
overpowered
by
passion.
आढ्य
a.
drunk,
intoxicated.
(
ढ्यः
)
the
palm
tree.
आम्नातः
a
kettle-drum
carried
on
the
back
of
an
elephant.
आलापिन्
m.
a
cuckoo.
आह्वः
musk.
उत्कट
a.
{1}
intoxicated,
excited
by
drink.
{2}
furious
with
passion,
lustful.
{3}
arrogant,
proud,
haughty.
{4}
ruttish,
under
the
influence
of
rut
R.
6.
7.
(
टः
)
{1}
an
elephant
in
rut.
{2}
a
dove.
(
टा
)
spirituous
liquor.
उदग्र,
उन्मत्त
a.
{1}
drunk,
intoxicated.
{2}
furious,
drunk
with
passion
मदोदग्राः
ककुद्मंतः
सरितां
कूलमुद्भु
ताः
R.
4.
22.
{3}
arrogant,
proud,
haughty
Pt.
1.
161.
उद्धत
a.
{1}
drunk
with
passion
Ku.
3.
31.
{2}
inflated
with
pride.
उल्लापिन्
m.
the
cuckoo.
ऊर्जित
a.
swollen
with
pride.
कटः
a
eunuch.
कर
a.
intoxicating,
causing
intoxication.
करिन्
m.
an
elephant
in
rut.
कल
a.
speaking
softly
or
inarticulately,
speaking
indistinctly
R.
9.
37.
{2}
uttering
low
sounds
of
love.
{3}
drunk
with
passion
U.
1.
31
Māl.
9.
14.
{4}
indistinct
yet
sweet
मदकलं
कूजितं
सारसानां
Me.
31.
{5}
ruttish,
furious,
under
the
influence
of
rut
V.
4.
24.
{6}
furious,
mad.
(
लः
)
an
elephant
in
rut.
कोहलः
a
bull
set
at
liberty
(
to
roam
at
will
).
खेल
a.
stately
or
sportive
through
passion
V.
4.
16.
गधा
{1}
an
intoxicating
drink.
{2}
hump.
गमनः
a
buffalo.
च्युत्
a.
{1}
distilling
rut
(
as
an
elephant
).
{2}
lustful,
wanton,
drunk.
{3}
gladdening,
exhilarating.
(
m.
)
an
epithet
of
Indra.
(
m.
dual
)
an
epithet
of
the
Aśvins.
जलं,
वारि
n.
rutting
juice,
ichor
exuding
from
the
temples
of
a
ruttish
elephant.
ज्वरः
fever
of
pride
or
passion
Bh.
3.
23.
द्विपः
a
furious
elephant,
an
elephant
in
rut.
प्रयोगः,
प्रसेकः,
प्रस्रवणं,
स्रावः,
स्रुतिः
f.
the
exudation
of
ichor
or
rutting
juice
from
the
temple
of
an
elephant.
मुच्
a.
‘dropping
down
ichor’,
furious,
intoxicated
U.
3.
15.
रक्त
a.
affected
with
passion.
रागः
{1}
Cupid.
{2}
a
cock.
{3}
a
drunkard.
लेखा
a
line
of
rut.
a
line
formed
by
the
juice
flowing
from
an
elephant's
temples.
विक्षिप्त
a.
{1}
in
rut,
furious.
{2}
agitated
by
lust
or
passion.
विह्वल
a.
{1}
maddened
by
lust
or
pride.
{2}
stupefied
with
intoxication.
वीर्यं
{1}
strength
produced
by
passion.
{2}
the
hero
ism
of
love.
वृंदः
an
elephant.
शौंडकं
nutmeg.
सारः
a
cotton
shrub.
स्थलं,
स्थानं
an
alehouse,
a
dram-shop,
tavern.
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्
+
अच्
"मादकता,
मस्ती,
मदोन्मत्तता"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
"पागलपन,
विक्षिप्तता"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
"उग्र
प्रणयोन्माद,
लालसापूर्ण
उत्कण्ठा,
गाढाभिलाषा,
कामुकता,
मैथुनेच्छा"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
मदमत्त
हाथी
के
मस्तक
से
चूने
वाला
मद
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
"प्रेम,
इच्छा,
उत्कंठा"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
"घमण्ड,
अहंकार,
अभिमान"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
"उल्लास,
आनन्दातिरेक"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
खींची
हुई
शराब
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
"मधु,
शहद"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
कस्तूरी
मदः
पुंलिङ्गम्
-
-
"वीर्य,
शुक्र"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
सौन्दर्य
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
जन्मकुण्डली
में
सातवाँ
घर
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
अभिमान
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
पागलपन
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
अत्यन्त
आवेश
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
हाथी
के
मस्तक
से
चूने
वाला
रस
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
"प्रेम,
मस्ती"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
"
सुरा,
शराब"
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
मधु
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
वीर्य
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
सोम
मदः
पुंलिङ्गम्
-
मद्+अच्
नद
Synonyms
मदः,
दानम्
(Noun)
हस्तिगण्डजलम्।
"हस्तिनः
अस्य
गण्डस्थलात्
मदः
निर्गच्छति।"
Synonyms
मत्तता,
मदः,
क्षीयता,
उन्मादः,
पानदोषः,
मादः,
अङ्गजः
(Noun)
मद्यविजयादीनां
मादकानां
पदार्थानां
सेवनेन
जायमाना
मानसिकी
अवस्था।
"मद्यसेवनेन
मत्ततां
प्राप्तः
आरक्षकः
निरपराधिनं
रविम्
अताडयत्।"
Synonyms
मद्यम्,
सुरा,
मदिरा,
वारुणी,
हलिप्रिया,
हाला,
परिश्रुत्,
वरुणात्मजा,
गन्धोत्तमा,
प्रसन्ना,
इरा,
कादम्बरी,
परिश्रुता,
कश्यम्,
मानिका,
कपिशी,
गन्धमादनी,
माधवी,
कत्तोयम्,
मदः,
कापिशायनम्,
मत्ता,
सीता,
चपला,
कामिनी,
प्रिया,
मदगन्धा,
माध्वीकम्,
मधु,
सन्धानम्,
आसवः,
अमृता,
वीरा,
मेधावी,
मदनी,
सुप्रतिभा,
मनोज्ञा,
विधाता,
मोदिनी,
हली,
गुणारिष्टम्,
सरकः,
मधूलिका,
मदोत्कटा,
महानन्दा,
सीधुः,
मैरेयम्,
बलवल्लभा,
कारणम्,
तत्वम्,
मदिष्ठा,
परिप्लुता,
कल्पम्,
स्वादुरसा,
शूण्डा,
हारहूरम्,
मार्द्दीकम्,
मदना,
देवसृष्टा,
कापिशम्,
अब्धिजा
(Noun)
मादकद्रवपदार्थः
-
यस्य
सेवनं
पापं
तथा
च
निन्दनीयम्
इति
मन्यन्ते।
"सः
प्रतिदिनं
सायङ्काले
मद्यं
पीत्वा
गृहम्
आगच्छति।"
மத3:
:
குடி
போதை,
பைத்தியம்,
மதம்
பிடித்தல்,
கர்வம்,
ஆசை,
காம
வெறி,
தேன்,
அதிக
மகிழ்ச்சி,
கஸ்தூரி
,
வீரியம்.
मदः,
पुंलिङ्गम्
(
मदयतीति
।
मद्
+
अच्
।
)
हस्ति-गण्डजलम्
।
(
यथा,
भारवौ
।
२
।
१८
।“मदसिक्तमुखैर्मृगाधिपःकरिभिर्वर्त्तयते
स्वयं
हतैः
।”
)तत्पर्य्यायः
।
दानम्
२
॥
(
मद्यते
इति
।
मद्
+“मदोऽनुपसर्गे
।”
३
।
३
।
६७
।
इति
अप्
।
)हर्षः
।
(
यथा,
ऋग्वेदे
।
१
।
४
।
२
।“उप
नः
सवनागहि
सोमपाः
पिब
गोदा
इद्रेवतोमदः
॥
”
“मदो
हर्षः
।”
इति
तद्भाष्येसायनः
।
)तत्पर्य्यायः
।
आमोदः
२
।
इत्यमरः
।
३
।२
।
१२
।
)
रेतः
।
कस्तूरी
।
(
पर्य्यायो
यथा,
--“मृगनाभिर्मृगमदो
मदः
कस्तूरिकाण्डजः
॥
”इति
वैद्यकरत्नमालायाम्
॥
रोगविशेषः
।
उन्मादस्य
प्रथमावस्थायां
यथा,
“स
चाप्रवृद्धस्तरुणो
मदसंज्ञां
बिभर्त्ति
च
।”इति
माधवकृतरुग्विनिश्चये
उन्मादाधिकारे
॥
विशेषोऽस्य
यथा,
--यदा
तु
रक्तवाहीनि
रससंज्ञावहानि
च
।पृथक्
पृथक्समस्ता
वा
स्रोतांसि
कुपिता
मलाः
॥
मलिनाहारशीलस्य
रजोमोहावृतात्मनः
।प्रतिहत्यावतिष्ठन्ते
जायन्ते
व्याधयस्तदा
॥
मदमूर्च्छायसंन्यासास्तेषां
विद्याद्बिचक्षणः
।यथोत्तरं
बलाधिक्यं
हेतुलिङ्गोपशान्तिषु
॥
दुर्ब्बलञ्चेतसः
स्थानं
यदा
वायुः
प्रपद्यते
।मनो
विक्षोभयन्
जन्तोः
संज्ञां
संमोहयेत्तदा
॥
पित्तमेवं
कफश्चैवं
मनो
विक्षोभयन्
नृणाम्
।संज्ञां
नयत्याकुलतां
विशेषश्चात्र
वक्ष्यते
॥
स्वप्नानल्पद्रुताभाषञ्चलस्खलितचेष्टितम्
।विद्याद्बातमदाविष्टं
रूक्षश्यावारुणाकृतिम्
॥
सक्रोधपरुषाभाषं
संप्रहारकलिप्रियम्
।विद्यात्
पित्तमदाविष्टं
रक्तपीतासिताकृतिम्
॥
स्वल्पसम्बन्धवचनं
तन्द्रालस्यसमन्वितम्
।विद्यात्
कफमदाविष्टं
पाण्डुं
प्रध्यानतत्परम्
॥
सर्व्वाण्येतानि
रूपाणि
सन्निपातकृते
मदे
।जायन्ते
शाम्यति
त्वाशु
मदो
मद्यमदाकृतिः
॥
यश्च
मद्यमदः
प्रोक्तो
विषजो
रौधिरश्च
यः
।सर्व्व
एते
मदानर्त्ते
वातपित्तकफाश्रयात्
॥
”इति
चरके
सूत्रस्थाने
चतुर्व्विंशेऽध्याये
॥
)गर्व्वः
।
इति
मेदिनी
।
दे,
१२
॥
(
यथा,
भारवौ
।
२
।
४९
।“मदमानसमुद्धतं
नृपंन
वियुङ्क्ते
नियमेन
मूढता
॥
”
)मद्यम्
।
क्षैव्यम्
।
मत्ततेति
यावत्
।
इति
हेम-चन्द्रः
।
२
।
२२६
॥
(
यया,
मनौ
।
७
।
४७
।“मृगयाक्षो
दिवास्वप्नः
परिवादः
स्त्रियो
मदः
।”“तौर्य्यत्रिकं
वृथाट्या
च
कामजो
दशको
गणः
॥
”
)नदः
।
कल्याणवस्तु
।
इति
धरणिः
॥
*
॥
मदलक्षणं
यथा,
--“अहं
महात्मा
धनवान्
मत्तुल्यः
कोऽस्ति
भूतले
।इति
यज्जायते
चित्तं
मदः
प्रोक्तः
स
कोविदैः
॥
”इति
पाद्मे
क्रियायोगसारे
१६
अध्यायः
॥
तस्य
उत्पत्तिर्यथा
।“बुर्द्धेर्मोहः
समभवदहङ्कारादभून्मदः
।”इति
मात्स्ये
३
अध्यायः
॥
(
दानवभेदः
।
यथा,
हरिवंशे
।
३
।
८६
।“असिलोमा
सुकैशी
च
शटश्च
बलको
मदः
॥
”
1
{@“मदी
हर्षग्लेपनयोः”@}
2
शमादिः,
घटादिश्च।
‘ग्लेपनम्
=
दैन्यम्’
इति
मा।
धा।
वृत्तिः।
‘ग्लपने’
इति
क्षीरतरङ्गिण्यां
पाठः।
‘स्तुत्यादौ
मन्दते,
हर्षे
माद्येत्,
मादयते
णिचि।।’
3
इति
देवः।
4
मादकः-दिका,
5,
मादकः
6
इत्यादिषु
मित्त्वं
नेति
ज्ञेयम्।
]
]
मदकः-निमादकः-मादकः-दिका,
मिमदिषकः-षिका,
मामदकः-दिका
मदिता-त्री,
मदयिता-त्री,
मिमदिषिता-त्री,
मामदिता-त्री
7
माद्यन्-न्ती,
मदयन्-न्ती,
मिमदिषन्-न्ती
--
मदिष्यन्-न्ती-ती,
मदयिष्यन्-न्ती-ती,
मिमदिषिष्यन्-न्ती-ती
--
--
मदयमानः,
मदयिष्यमाणः,
--मामद्यमानः,
मामदिष्यमाणः
सुमत्-सुमद्-सुमदौ-सुमदः
--
--
--
8
मत्तम्-मत्तः-मत्तवान्,
मदितः,
मिमदिषितः,
मामदितः-तवान्
मदः,
9
प्रमद्वरः,
10
प्रमादी,
11
इरम्मदः
12,
13
उन्मदिष्णुः
14,
मदः,
15
मदनः,
मिमदिषुः,
मामदः
मदितव्यम्,
मदयितव्यम्,
मिमदिषितव्यम्,
मामदितव्यम्
16
मदनीयम्,
मदनीयम्,
मिमदिषणीयम्,
मामदनीयम्
माद्यम्-
17
मद्यम्,
मद्यम्,
मिमदिष्यम्,
मामद्यम्
ईषन्मदः-दुर्मदः-सुमदः
--
--
--
मद्यमानः,
मद्यमानः,
मिमदिष्यमाणः,
मामद्यमानः
मादः,
18
विद्यामदः-धनमदः,
कुलमदः,
19
20
प्रमदः,
21
सम्मदः,
प्रमादः-सम्मादः-उन्मादः-विमादः,
मदः,
मिमदिषः,
मामदः
मदितुम्,
मदयितुम्,
मिमदिषितुम्,
मामदितुम्
मत्तिः,
मदना,
मिमदिषा,
मामदा
मदनम्,
मदनम्,
मिमदिषणम्,
मामदनम्
मदित्वा,
22
मदयित्वा,
मिमदिषित्वा,
मामदित्वा
प्रमद्य,
प्रमदय्य,
प्रमिमदिष्य,
प्रमामद्य
मादम्
२,
मदित्वा
२,
23
मादम्
२
-मदम्
२,
24
मदयित्वा
२,
मिमदिषम्
२,
मिमदिषित्वा
२,
मामदम्
२
मामदित्वा
२
25
इति
ण्यन्तात्
इत्नुच्प्रत्यये
रूपमेवम्।
मदयित्नुः
=
मदिरा।
]
]
मदयित्नुः,
26
इत्यादिना
किरच्प्रत्यये
रूपमेवम्।
माद्यन्तेऽ-
नयेति
मदिरा
=
सुरा।
]
]
मदिरा,
27
मत्सरः,
28
मत्स्यः-मत्सी।
29
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
१२१६
)
02
→
(
४-दिवादिः-[
८१५
]
१२०८।
अक।
सेट्।
पर।
)
03
→
(
श्लो।
११२
)
04
→
[
पृष्ठम्०९९६+
२८
]
05
→
[
[
१।
‘घटादयो
मितः’
(
ग।
सू।
भ्वादौ
)
इति
मित्त्वात्
‘मितां
ह्रस्वः’
(
६-४-९२
)
इति
णौ
उपधाया
ह्रस्वो
भवति।
एवं
ण्यन्ते
सर्वत्र
ज्ञेयम्।
‘मदी
हर्षे’
इति
दिवादिषु
पठितस्यैव
धातोर्मित्त्वार्थं
घटादिषु
(
भ्वादौ
)
अनुवादः।
तेन
हर्षग्लेपन-
रूपार्थविशेष
एव
घटादिपाठात्
मित्त्वेन
मदकः
इत्यादीनि
ण्यन्ते
रूपाणीति
ज्ञेयम्।
अन्यत्रार्थेषु
निमादकः
[
=
अक्षरव्यञ्जनानां
स्पष्टमुच्चारयिता
]
06
→
[
=
चित्तविकारोत्पादयिता
]
07
→
[
[
२।
श्यनि,
‘शमामष्टानाम्--’
(
७-३-७४
)
इति
दीर्घे
रूपमेवम्।
]
]
08
→
[
[
३।
‘श्वीदितो
निष्ठायाम्’
(
७-२-१४
)
इति
निष्ठायामिण्निषेधे
‘न
ध्याख्यापॄमूर्च्छि-
मदाम्’
(
८-२-५७
)
इति
निष्ठानत्वनिषेधे
च
रूपमेवम्।
]
]
09
→
[
[
४।
‘स्थेशभास-’
(
३-२-१७५
)
इत्यत्र
“प्रमद्वरोऽपि
इति
केचित्।”
इति
प्रक्रियाकौमुदी।
]
]
10
→
[
[
५।
‘शमित्यष्टाभ्यः--’
(
३-२-१४१
)
इति
ताच्छील्ये
घिनुण्प्रत्यये
रूपमेवम्।
]
]
11
→
[
[
६।
इरया
माद्यतीति
इरम्मदः
=
मेघज्योतिः।
इरा
=
उदकम्।
‘उग्रम्पश्येरम्मद-
पाणिन्धमाश्च’
(
३-२-३७
)
इति
कर्तरि
तृजाद्यपवादतया
खश्
निपात्यते।
निपातना-
देव
श्यन्
न।
‘इरया
=
वारिणा
माद्यन्
वैद्युताग्निरिरम्मदः।’
इति
प्र।
सर्वस्वे।
]
]
12
→
[
[
आ।
‘इरम्मदं
ज्योतिरमुञ्चदब्भ्रं
शनैश्शनैः
प्रावृषिकं
ररास।।’
वा।
वि।
३।
६।
]
]
13
→
[
[
७।
‘अलंकृञ्निराकृञ्प्रजनोत्पचोत्पतोन्मद--’
(
३-२-१३६
)
इत्यादिना
तच्छीलादिषु
कर्तृषु
इष्णुच्प्रत्ययः।
]
]
14
→
[
[
B।
‘व्यालद्विपा
यन्तृभिरुन्मदिष्णवः
कथंचिदारादपथेन
निन्यिरे।।’
शि।
व।
१२।
२८।
]
]
15
→
[
[
८।
ण्यन्तात्
‘नन्दिग्रहि--’
(
३-१-१३४
)
इति
नन्द्यादित्वात्
कर्तरि
ल्युप्रत्यये
रूपमेवम्।
मदयतीति
मदनः।
]
]
16
→
[
पृष्ठम्०९९७+
३२
]
17
→
[
[
१।
“मदसाधनम्--मद्यम्।
बाहुलकात्
करणे
यत्।”
इति
प्र।
सर्वस्वे।
]
]
18
→
[
[
२।
‘मदोऽनुपसर्गे’
(
३-३-६७
)
इति
अनुपसर्गेऽप्प्रत्ययः।
घञोऽपवादः।
कुलमदः,
धनमदः,
इत्यादिषु
चैवं
ज्ञेयम्।
]
]
19
→
[
कन्यानाम्
]
20
→
[
[
३।
‘प्रमदसम्मदौ
हर्षे’
(
३-३-६८
)
इति
हर्षेऽभिधेये
एतौ
शब्दौ
निपात्येते।
हर्षादन्यत्र,
उपसर्गे
च
प्रमादः,
संमादः
इत्यादिषु
घञ्
इति
ज्ञेयम्।
‘सध
माद-
स्थयोश्छन्दसि’
(
६-३-९६
)
इत्यत्र
माद
इति
निर्देशबलात्
केवलादप्यस्माद्-
धातोर्घञ्
भवतीति
ज्ञेयम्।
]
]
21
→
[
कोकिलानाम्
]
22
→
[
[
आ।
‘कपितोयनिधीन्
प्लवङ्गमेन्दुर्मदयित्वा
मधुरेण
दर्शनेन।’
भ।
का।
१०।
२८।
]
]
23
→
[
[
४।
घटादिषु
पाठसामर्थ्यात्
‘चिण्णमुलोः--’
(
६-४-९३
)
इति
णौ
परतः
दीर्घो
विकल्पेन
भवति।
तेन
रूपद्वयं
ज्ञेयम्।
]
]
24
→
[
[
आ।
‘कपितोयनिधीन्
प्लवङ्गमेन्दुर्मदयित्वा
मधुरेण
दर्शनेन।’
भ।
का।
१०।
२८।
]
]
25
→
[
[
५।
‘स्तनिहृषिपुषिगदिमदि--’
[
द।
उ।
१-१४०
]
26
→
[
[
६।
‘इषिमदि--’
[
द।
उ।
८-२६
]
27
→
[
[
७।
‘कृधूमदिभ्यः
कित्’
(
द।
उ।
८-५३
)
इति
सरन्प्रत्ययः,
तस्य
च
कित्त्वम्।
माद्यत्यसौ
परव्यसनैरिति
मत्सरः
=
ईर्ष्या।
]
]
28
→
[
[
८।
‘ऋतन्यञ्चि--’
(
द।
उ।
१०-१२
)
इत्यादिना
स्यन्प्रत्यये
रूपमेवम्।
माद्यत्युदकं
प्राप्य
इति
मत्स्यः।
स्त्रियाम्
गौरादिपाठात्
(
४-१-४१
)
ङीष्।
‘मत्स्यस्य
ङ्याम्--’
(
वा।
६-४-१४९
)
इति
यकारलोपः।
]
]
29
→
[
पृष्ठम्०९९८+
२७
]
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.