Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
हिरण्यकशिपु
hiraNyakazipu
हिरण्यकशिपु
-
hiraNyakazipu
-
Adjective
-
having
a
golden
cushion
or
clothing
हिरण्यकशिपु
-
hiraNyakazipu
-
Masculine
-
golden
cushion
or
seat
or
clothing
हि॑रण्य—कशिपु
(
हि॑रण्य-
),
Masculine, Feminine, Neuter
having
a
g°
cushion
or
clothing,
atharva-veda
हि॑रण्य—कशिपु
masculine gender.
nalopākhyāna
of
a
Daitya
king
noted
for
impiety
(
he
was
son
of
Kaśyapa
and
Diti,
and
had
obtained
a
boon
from
Brahmā
that
he
should
not
be
slain
by
either
god
or
man
or
animal
hence
he
became
all-powerful
when,
however,
his
pious
son
Prahlāda
praised
Viṣṇu,
that
god
appeared
out
of
a
pillar
in
the
form
Nara-siṃha,
‘half
man,
half
lion’,
and
tore
Hiraṇya-kaśipu
to
pieces
this
was
Viṣṇu's
fourth
Avatāra
See
प्र-ह्लाद,
नर-सिंह
),
mahābhārata
harivaṃśa
purāṇa
(
confer, compare.
Indian Wisdom, by Sir M. Monier-Williams
328
392
neuter gender.
2
)
हिरण्यकशिपुः
पुंलिङ्गम्
हिरण्यम्-कशिपुः
-
राक्षसों
के
एक
प्रसिद्ध
राजा
का
नाम
Hiraṇyakaśipu,
an
Asura.
§
89
(
Aṃśāvat.
):
I,
65,
2525
(
son
of
Diti
and
father
of
five
sons,
Prahlāda,
etc.
).-§
130
(
do.
):
I,
67,
2641
(
Diteḥ
putraḥ,
incarnate
as
Śiśupāla
).--§
246
(
Sundopasundop.
):
I,
209,
7620
(
mahāsurasyānvaye
Hºoḥ
purā
Nikumbho
nāma
Daityendraḥ
).-§
384c
(
Vishṇu
):
III,
102,
8758
(
ādi-Daityaḥ,
had
been
slain
by
Vishṇu
in
his
nṛsiṃha
form
).--§
493
(
Āṅgirasa
):
III,
221,
14194
(
?
kanyā
sā
Rohiṇī
nāma
Hºoḥ
sutā|karmaṇā
'sau
babhau
bhāryā,
according
to
Nīl.
and
PCR.
H.
is
another
name
of
the
fire
Manu,
who
married
his
own
daughter
Svishṭakrt,
i.e.
Rohiṇī
).--§
524d
(
Vishṇu
):
III,
272,
15835
(
slain
by
Vishṇu
in
his
nṛsiṃha
form
).--§
602
(
Droṇavadhap.
):
VII,
191,
8790
(
yathā
rūpaṃ
purā
Vishṇor
Hºor
vadhe
).--§
603
(
Nārāyaṇāstramokshaṇap.
):
VII,
197,
9104
(
saṃkruddham
iva
garjantaṃ
Hºr
Haviṃ
).--§
612
(
Hradapraveśap.
):
IX,
31,
1751
(
had
been
slain
).--§
656
(
Khaḍgotpattik.
):
XII,
166,
6146.--§
673b
(
BaliVāsavasaṃv.
):
XII,
227,
8265
(
among
the
ancient
rulers
of
the
earth
).--§
714f
(
Prahlāda
):
XII,
328,
12330
(
ºoḥ
sutaḥ,
i.e.
Prahlāda
).--§
717b
(
Nārāyaṇīya
):
XII,
340,
12942
(
Nārāyaṇa
prophesies
that
he,
in
the
shape
of
a
nṛsiṃha,
will
slay
H.
)
343,
VII
),
††13208,
††13209,
††13210
(
cursed
by
Vasishṭha
and
slain
[
by
Vishṇu
in
the
shape
of
a
nṛsiṃha
]
).--§
730b
(
Ānuśāsanik.
):
The
Dānava
H.,
whose
strength
was
so
great
that
he
could
shake
the
very
mountain
of
Meru,
obtained
from
Śiva
the
lordship
of
all
gods
(
sarvāmaraiśvaryaṃ
),
which
he
enjoyed
for
ten
millions
of
years.
His
son
was
Mandāra:
XIII,
14,
662.
Cf.
Daiteya,
Daityendra,
Dānava,
Ditija,
Ditinandana.
हिरण्यकशिपु
१
/
HIRAṆYAKAŚIPU
I.
(
See
hiraṇya
).
हिरण्यकशिपु
२
/
HIRAṆYAKAŚIPU
II.
A
dānava.
He
once
shook
Mount
Meru
and
śiva
granted
him
welfare
and
prosperity.
(
anuśāsana
parva,
Chapter
14,
Verse
73
).
हिरण्यकशिपुः,
पुंलिङ्गम्
दैत्यविशेषः
।
स
तु
कश्यपस्यदित्यां
पत्न्यां
जातः
।
तस्य
सहोदरः
हिर-ण्याक्षः
।
तस्य
भार्य्या
कयाधुः
।
तस्य
पुत्त्राःसंह्रादः
१
अनुह्रादः
२
ह्रादः
३
प्रह्रादः
४
।कन्या
सिंहिका
।
इति
श्रीभागवतम्
॥
अपि
च
।“त्वया
यौ
निहतौ
देव
!
दानवौ
मधुकैटभौ
।अवतीर्णौ
पुनर्दैत्यौ
भूत्वा
कश्यपनन्दनी
।हिरण्यकशिपुश्चैव
हिरण्याक्षो
महासुरः
॥
सुदुर्जयोद्धतौ
तौ
तु
पुनर्जातौ
महाबलौ
।पुलस्त्यस्य
कुले
देव
!
राक्षसेन्द्रावरौ
च
तौ
॥
तयोलु
पादविन्यासमसहन्ती
जनार्दन
!
।तवान्तिकमनुप्राप्ता
दशास्यकुम्भकर्णयोः
॥
”इति
वह्निपुराणे
वैश्रवणवरप्रदाननामाध्यायः
॥
तदुत्पत्त्यादि
यथा,
--“दित्याः
पुत्त्रद्वथं
जज्ञे
कश्यपादिति
नः
श्रुतम्
।हिरण्याक्षश्च
दुर्द्धर्षो
हिरण्यकशिपुस्तथा
॥
कश्यपस्याश्रमोऽप्यासीत्
पुण्ये
वै
पुष्करे
पुरा
।ऋषिभिर्देवताभिश्च
गन्धर्व्वैरुपशोभितः
॥
आसनान्युपकॢप्तानि
काञ्चनानि
तु
पञ्च
वै
।ऋषीणामृत्विजां
ते
वै
उपविष्टा
यथाक्रमात्
॥
होतुस्तत्रासनं
यत्तु
हविस्तत्राथ
जुह्वतः
।अन्तर्व्वत्नी
दितिश्चैव
पत्नी
च
समुपागता
॥
दशवर्षसहस्राणि
गर्भस्तस्यामवर्त्तत
।स
तु
गर्भो
विनिःसृत्य
मातुर्वै
उदरात्तदा
॥
निषसादासने
गर्भः
कश्यपस्यापि
सन्निधौ
।तं
दृष्ट्वा
मुनयस्तस्य
नामाकुर्व्वन्त
तद्धितम्
।हिरण्यकशिपुस्तस्मात्
कर्म्मणानेन
स
स्मृतः
।हिरण्याक्षोऽनुजस्तस्य
सिंहिका
च
तथानुजा
।राहोः
सा
जननी
देवी
विपचित्तेः
परिग्रहः
।हिरण्यकशिपुर्दैत्यश्चकार
परमं
तपः
।ततो
वर्षसहस्राणि
निराहारो
ह्यधःशिराः
॥
तं
ब्रह्मा
छन्दयामास
दैत्यं
तुष्टो
वरेण
तु
।सर्व्वामरत्वं
वव्रे
स
शस्त्रास्त्रैर्न
दिवा
निशि
॥
अहं
सर्व्वं
विनिर्जित्य
सर्व्वदेवत्वमास्थितः
।अणिमादिगुणैश्वर्य्यमेष
मे
दीयतां
वरः
॥
तेनैवमुक्तो
ब्रह्मा
तु
तस्मै
दत्त्वा
यथेप्सितम्
।दत्त्वा
चास्य
सभां
दिव्यां
तत्रैवान्तरधीयत
॥
हिरण्यकशिपुर्दैत्यः
श्लोकैर्गौतः
पुरातनः
॥
राजा
हिरण्यकशिपुर्दैत्यो
यां
यां
निषेवते
।तस्यां
तस्यां
नमश्चक्रुर्देवता
ऋषिभिः
सह
॥
एवं
प्रभावो
दैत्योऽभूत्
हिरण्यकशिपुः
पुरा
॥
स्वयमग्निश्च
सूर्य्यश्च
वायुरिन्द्रो
जलं
स्वयम्
।भूत्वा
चकार
राज्यं
स
मन्वन्तरचतुर्दश
॥
तस्यासीत्
नरसिंहस्तु
गृत्युर्विष्णुः
पुरा
किल
।नखैस्तेन
विनिर्भिन्नो
नार्द्रशुष्का
नखाःस्मृताः
॥
हिरण्याक्षसुताः
पञ्च
विक्रान्ताः
सुमहाबलाः
।हिरण्यकशिपोः
पुत्त्राश्चत्वारः
सुमहाबलाः
॥
प्रह्रादः
पूर्व्वजस्तेषामनुह्रादस्तथैव
च
।संह्रादश्चैव
ह्रादश्च
ह्रादपुत्त्रान्
शृणुष्व
तान्
॥
”इति
वह्निपुराणे
कश्यपीयप्रजामर्गनामाध्यायः
॥
हिरण्यकशिपु
पुंलिङ्गम्
दैत्यविशेषे
।
स
तु
कश्यपात्
दित्यां
जातः“दिप्याः
पुत्रद्वयं
जज्ञे
कश्यपादिति
नः
श्रुतम्
।
हिर-ण्याक्षश्च
दुद्धर्षो
हिरण्यकशिपुस्तथा”
“हिरण्यकशिपुर्दैत्यश्चचार
परमं
तपः
।
ततो
वर्षसहस्राणि
निरा-हारो
ह्यधःशिराः
।
तं
ब्रह्मा
छन्दयामास
दैत्यंतुष्टो
वरण
तु
।
सर्वामरत्वं
वव्रे
स
शस्त्रास्त्रेर्न
दिवानिशम्
।
अहं
सर्वं
विनिजित्य
सर्वदेवत्वमास्थितः
।अणिमादिगुणैश्वर्य्यमेष
मे
दीयतां
वरः
।
तेनैवमुक्तोब्रह्मा
तु
तस्मै
दत्त्वा
यथेप्सितम्
।
दत्त्वा
चास्य
सभांदिव्यां
तत्रैवान्तरधीयत
।
हिरण्यकशिपुर्दैत्यः
श्लोकै-र्गीतः
पुरातनः
।
राजा
हिरण्यकशिपुर्दैत्यो
यां
यांनिषेवते
।
तस्यां
तस्यां
नमश्चक्रुर्देवता
ऋषिमिः
सह
।एवंप्रभावो
दैत्योऽभूत्
हिरण्यकशिपुः
पुरा
।
स्वय-मग्निश्च
चन्द्रश्च
वायुरिन्द्रो
जलं
स्वयम्
।
भूत्वा
चकारराज्यं
स
मन्वन्तरचतुर्दश
।
तस्यासीत्
नरसिंहस्तुमृत्युर्विष्णुः
पुरा
किल
।
नखैस्तेन
विनिर्भिन्नो
नार्द्र-शुष्का
नखाः
स्मृताः”
वह्निपु०
।