Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
स्थानं (sthAnaM)
स्थानं
[
स्था-ल्युट्
]
1
The
act
of
standing
or
remaining,
stay,
continuance,
residence
U.
3.
32.
2
Being
fixed
or
stationary.
3
A
state,
condition.
4
A
place,
spot,
site,
locality
अक्षमालामदत्त्वास्मात्स्थानात्पदात्पदमपि
न
गंतव्यं
K.
5
Station,
situation,
position.
6
Relation,
capacity
पितृस्थाने
‘in
the
place
or
capacity
of
a
father’
भक्ष्यस्थाने
Pt.
2.
26.
7
An
abode,
a
house,
dwelling-house
स
एव
(
नक्रः
)
प्रच्युतः
स्थानाच्छुनापि
परिभूयते
Pt.
3.
46.
8
(
a
)
A
country,
region,
district.
(
b
)
A
town,
city.
9
Office,
rank,
dignity
अमात्यस्थाने
नियोजितः.
10
Object
गुणाः
पूजास्थानं
गुणिषु
न
च
लिंगं
न
च
वयः
U.
4.
11.
11
An
occasion,
a
matter,
subject,
cause
पराभ्यूहस्थानान्यपि
तनुतराणि
स्यगयति
Māl.
1.
14
स्थानं
जरापरिभवस्य
तदेव
पुंसां
Subhāṣ.
so
कलह°,
कोप°,
विवाद°
&c.
12
A
fit
or
proper
place
स्थानेष्वेव
नियोज्यंते
भृत्याश्चाभरणानि
च
Pt.
1.
72.
13
A
fit
or
worthy
object
स्थाने
खलु
सज्जति
दृष्टिः
M.
1
see
स्थाने
also.
14
The
place
or
organ
of
utterance
of
any
letter,
(
these
are
eight:
अष्टौ
स्थानानि
वर्णानामुरः
कंठः
शिरस्तथा
।
जिह्वामूलं
च
दंताश्च
नासिकौष्ठौ
च
तालु
च
Śik.
13.
).
15
A
holy
place.
16
An
altar.
17
Aplace
in
a
town,
square,
court.
18
The
place
or
sphere
assigned
after
death
to
persons
according
as
they
perform
or
neglect
their
prescribed
duties.
19
(
In
politics,
war
&c.
)
The
firm
attitude
or
bearing
of
troops,
standing
firm
so
as
to
repel
a
charge
Ms.
7.
190.
20
A
halt.
21
A
stationary
condition,
a
neutral
or
middle
state.
22
That
which
constitutes
the
chief
strength
or
the
very
existence
of
a
kingdom,
a
stamina
of
a
kingdom
i.
e.
army,
treasure,
town,
and
territory
Ms.
7.
56
(
where
Kull.
renders
स्थानं
by
दंडकोषपुरराष्ट्रात्मकं
चतुर्विधं
).
23
Likeness,
resemblance.
24
Part
or
division
of
a
work,
section,
chapter
&c.
25
The
character
or
part
of
an
actor.
26
Interval,
opportunity,
leisure.
27
(
In
music
)
A
note,
tone,
modulation
of
the
voice.
Comp.
अध्यक्षः
{1}
a
local
governor.
{2}
the
superintendent
of
a
place.
{3}
a
watchman.
police-officer.
आसनं
n.
du.
standing
and
sitting
down.
आसेधः
confinement
to
a
place,
imprisonment,
arrest
cf.
आसेध.
चिंतकः
a
kind
of
quarter-master.
च्युत
see
स्थानभ्रष्ट.
पालः
a
watchman,
sentinel,
policeman.
भूमि
f.
a
dwelling-place,
mansion.
भ्रष्ट
a.
ejected
from
an
office,
displaced,
dismissed,
out
of
employ.
माहात्म्यं
{1}
the
greatness
or
glory
of
any
place.
{2}
a
kind
of
divine
virtue
or
uncommon
sanctity
supposed
to
be
inherent
in
a
sacred
spot.
योगः
assignment
of
proper
places
द्रव्याणां
स्थानयोगांश्च
क्रयविक्रयमेव
च
Ms.
9.
332.
स्थ
a.
being
in
one's
abode,
at
home.
जगह
Synonyms
अवस्था,
परिस्थितिः,
पदवी,
दशा,
स्थानं,
संस्थानं,
भावः,
वृत्तिः,
पदं,
गति,
भूमिः
(Noun)
एका
विशेषस्थितिः।
"मम
परिस्थित्यां
भवान्
किं
कुर्यात्।"
स्थानं,
क्लीबम्
(
स्था
+
ल्युट्
।
)
नीतिवेदिनां
त्रिव-र्गान्तर्गतवर्गविशेषः
।
इत्यमरः
।
२
।
८
।
१९
॥
नीतिवेदिनां
नीतिशास्त्रज्ञानां
क्षयादिभि-स्त्रिवर्गः
।
अन्येषान्तु
धर्म्मकामार्थैः
पूर्व्वमुक्तः
।अष्टवर्गस्यापचयः
क्षयः
।
तस्यैवोपचयो
वृद्धिः
।तस्य
नोपचयो
नाप्यपचयः
स्थानम्
।
अष्टवर्गोयथा,
--“कृषिर्ब्बणिक्पथो
दुर्गं
सेतुकुञ्जरबन्धनम्
।कन्याकरवलादानं
सैन्यानाञ्च
निवेशनम्
॥
अष्टवर्गः
स्मृतो
राज्ञामिति
--
॥
”इति
भरतः
॥
*
॥
सादृश्यम्
।
अवकाशः
।
स्थितिः
।
इति
मेदिनी
।(
यथा,
मनुः
।
६
।
२२
।“स्थानासनाभ्यां
विहरेत्
सवनेषूपयन्नपः
॥
”
)सन्निवेशः
।
इति
हेमचन्द्रः
॥
वसतिः
।
इतिचतुर्थकाण्डे
हेमचन्द्रः
॥
यथाह
कश्चित्
।“स्थानं
प्रधानं
न
बलं
प्रधानंस्थानस्थितः
कापुरुषोऽपि
सिंहः
॥
”
)ग्रन्थसन्धिः
।
इति
त्रिकाण्डशेषः
॥
भाजनम्
।इति
हलायुधः
॥
निकटम्
।
यथा,
--“त्वमत्र
कृत्तिकास्थाने
कथयामासुरीश्वर
।सर्व्वे
धर्म्मादयो
देवा
धर्म्माधर्म्मस्य
साक्षिणः
॥
”इति
ब्रह्मवैवर्त्ते
गणपतिखण्डे
।
१५
।
१६
॥
अपि
च
।“एते
ह्यपत्यास्तस्यर्षे
धारयन्ति
चराचरम्
।पुरा
मङ्कनकः
सिद्धस्तत्स्थाने
इति
मे
श्रुतम्
॥
”इति
वामने
३७
अध्यायः
॥
*
॥
स्वधर्म्मानुष्ठायिनां
असम्यग्वर्त्तिनाञ्च
स्थान-विशेषप्राप्तिर्यथा,
--“वर्णानामाश्रमाणाञ्च
सम्यग्धर्म्मानुपालिनाम्असम्यग्वर्त्तिनां
लोकान्
ब्रह्मा
चक्रे
यथा
च
यत्प्राजापत्यं
ब्राह्मणानां
स्मृतं
स्थानं
क्रियावताम्क्षत्त्रियाणां
तथा
चैन्द्रं
संग्रामेष्वनुवर्त्ति
नाम्
॥
वैश्यानां
मारुतं
स्थानं
स्वधर्म्ममनुवर्त्तिनाम्
।गान्धर्व्वं
शूद्रजातीनां
परिचर्य्यानुकारिणाम्
॥
अष्टाशीतिसहस्राणां
यतीनामूर्द्ध्वरेतसाम्
।स्मृतं
तेषान्तु
यत्
स्थानं
तदेव
गुरुवासिनाम्
॥
सप्तर्षोणाञ्च
यत्
स्थाणं
स्मृतं
तद्वत्
वनौ-कसाम्
।प्राजापत्यं
गृहस्थानां
गृहधर्म्मानुवर्त्तिनाम्
॥
न्यासिनान्तु
परं
ब्रह्म
योगिनाममृतं
स्मृतम्
।एकान्तवासिनां
ब्रह्मध्यायिनां
परमं
पदम्
॥
तामिस्रमन्धतामिस्रं
महारौरवरौरवम्
।असिपत्रवनं
घोरं
कालपत्रमवीचिमत्
॥
वेदस्य
निन्दकानान्तु
यज्ञव्याघातकारिणाम्
।स्थानमेतत्समाख्यातं
स्वधर्म्मविनिवर्त्तिनाम्
॥
”इति
वह्निपुराणे
सर्गकथननामाध्यायः
॥
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.