Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
स्कन्ध
skandha
स्कन्ध
Masculine.
(
-न्धः
)
1.
The
shoulder,
the
head
of
the
humerus.
2.
The
body.
3.
The
trunk
of
a
tree.
4.
A
king,
a
prince.
5.
A
sort
of
metre.
6.
A
multitude,
a
quantity.
7.
War,
battle.
8.
Any
article
essential
to
the
coronation
of
a
king,
as
a
jar
filled
with
holy
water,
a
parasol,
a
Chowri,
&c.
9.
Part
of
an
army
or
a
form
of
array.
10.
Any
one
of
five
branches
of
human
or
mundane
knowledge,
or
objects
of
understanding.
11.
A
road,
a
way.
12.
A
heron.
13.
An
engagement,
an
agreement.
14.
A
wise
old
man.
15.
A
learned
man,
a
teacher.
16.
Match
or
equality
in
the
humps
of
a
pair
of
draft
oxen.
17.
The
five
objects
of
sense,
or
form,
taste,
smell,
&c.
18.
A
book,
a
section,
a
chapter.
Feminine.
(
-न्धा
)
1.
A
branch.
2.
A
creeper.
Etymology
क
the
head,
and
धा
to
hold,
Affix.
क,
and
सुट्
initial
augment.
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
any
article
used
at
the
coronation
of
a
king
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
shoulder
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
heron
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
region
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
division
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
part
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
teacher
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
agreement
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
subject
area
,
field
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
five
objects
of
sense
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
quantity
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
war
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
chapter
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
multitude
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
stem
or
trunk
of
a
tree
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
aggregate
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
five
constituent
elements
of
being
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
prince
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
upper
part
of
the
back
or
region
from
the
neck
to
the
shoulder-joint
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
body
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
large
branch
or
bough
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
section
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
trunk
[
tree
]
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
equality
of
height
in
the
humps
of
a
pair
of
draught
oxen
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
path
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
troop
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
battle
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
king
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
sage
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
engagement
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
particular
form
of
the
AryA
metre
स्कन्ध
-
skandha
-
Masculine
-
tract
मृत
स्कन्ध
-
mRta
skandha
-
Masculine
-
dead
stock
आस्थगित
स्कन्ध
-
Asthagita
skandha
-
Masculine
-
deferred
stock
संयुक्त-स्कन्ध-अधिकोष
-
saMyukta-skandha-adhikoSa
-
Masculine
-
joint
stock
bank
स्कन्ध
Masculine.
(
-न्धः
)
1
The
shoulder,
the
head
of
the
humerus.
2
The
body.
3
The
trunk
of
a
tree.
4
A
king,
a
prince.
5
A
sort
of
metre.
6
A
multitude,
a
quantity.
7
War,
battle.
8
Any
article
essential
to
the
coronation
of
a
king,
as
a
jar
filled
with
holy
water,
a
parasol,
a
Chowri,
&c.
9
Part
of
an
army
or
a
form
of
array.
10
Any
one
of
five
branches
of
human
or
mundane
knowledge,
or
objects
of
understanding.
11
A
road,
a
way.
12
A
heron.
13
An
engagement,
an
agreement.
14
A
wise
old
man.
15
A
learned
man,
a
teacher.
16
Match
or
equality
in
the
humps
of
a
pair
of
draft
oxen.
17
The
five
objects
of
sense,
or
form,
taste,
smell,
&c.
18
A
book,
a
section,
a
chapter.
Feminine.
(
-न्धा
)
1
A
branch.
2
A
creeper.
Etymology
क
the
head,
and
धा
to
hold,
Affix.
क,
and
सुट्
initial
augment.
स्कन्धः
[
skandhḥ
],
[
स्कन्द्यते
आरुह्यते$सौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्
पृषो˚
Compare.
Uṇâdisūtras.
4.26
]
The
shoulder
महर्षभस्कन्ध-
मनूनकन्धरम्
Kirâtârjunîya.
14.4.
The
body
सूक्ष्मयोनीनि
भूतानि
तर्कगम्यानि
कानिचित्
।
पक्ष्मणो$पि
निपातेन
येषां
स्यात्
स्कन्धपर्ययः
॥
Mahâbhârata (Bombay).
*
12.15.26.
The
trunk
or
stem
of
a
tree
तीव्राघातप्रतिहततरुस्कन्धलग्नैकदन्तः
Sakuntalâ (Bombay).
1.32
Raghuvamsa (Bombay).
4.57
Meghadūta (Bombay).
55.
A
branch
or
large
bough
स्कन्धाधिरूढोज्ज्वलनीलकण्ठान्
Sisupâlavadha.
4.7.
A
department
or
branch
of
human
knowledge
Sisupâlavadha.
2.28.
A
chapter,
section,
division
(
of
a
book
).
A
division
or
detachment
of
an
army
द्वितीयं
प्रेषयामास
बलस्कन्धं
युधिष्ठिरः
Mahâbhârata (Bombay).
*
5.196.
9
Raghuvamsa (Bombay).
4.3.
A
troop,
multitude,
group
'स्कन्धः
स्यान्नृपतौ
वंशे
साम्परायसमूहयोः'
इति
मेदिनी
Mahâbhârata (Bombay).
*
14.45.1.
The
five
objects
of
sense.
The
five
forms
of
mundane
consciousness
(
in
Buddhistic
Philosophy.
)
सर्वकार्यशरीरेषु
मुक्त्वाङ्गस्कन्धपञ्चकम्
Sisupâlavadha.
2.28.
War,
battle.
A
king.
An
agreement.
A
road,
way
Mahâbhârata (Bombay).
*
3.
A
wise
or
learned
man.
A
heron.
Articles
used
at
the
coronation
of
a
king.
A
part
(
अंश
)
तदवध्यानविस्रस्तपुण्यस्कन्धस्य
भूरिदः
Bhágavata (Bombay).
11.23.1.
न्धा
A
branch.
A
creeper.Comp.
-अग्निः,
-अनलः
the
trunk
of
a
tree
set
on
fire,
fire
made
with
thick
logs.
आवारः
an
army
or
a
division
of
it
स्कन्धावारमसौ
निवेश्य
विषमे
सौवेलमूर्ध्नि
स्वयम्
Mahâvîracharita (Borooah's Edition),
6.17
Dūtavākyam
1.
a
royal
capital
or
residence
तत्तु
दृष्ट्वा
पुरं
तच्च
स्कन्धावारं
च
पाण्डवाः
Mahâbhârata (Bombay).
*
1.185.
6.
a
camp
स्कन्धावारनिवेशः
Kau.
Atmanepada.
1
उपप्लव्यं
स
गत्वा
तु
स्कन्धावारं
प्रविश्य
च
Mahâbhârata (Bombay).
*
5.8.25.
-उपानेय
Adjective.
to
be
carried
on
the
shoulders.
(
-यः
)
a
form
of
peaceoffering
in
which
fruit
or
grain
is
presented,
as
a
mark
of
submission.
-घनः
cognition
अन्यस्मिन्
स्कन्धघने-
$न्येन
स्कन्धघनेन
यज्ज्ञानं
तत्
तत्संततिजेनान्येनोपलभ्यते
नातत्सं-
ततिजेनान्येन
।
तस्मात्
शून्याः
स्कन्धघना
इति
ŚB.
on
MS.*
1.1.5.-चापः
a
sort
of
pole
or
yoke
for
carrying
burdens
Compare.
शिक्य
(
Marâṭhî.
काव़ड
).
-जः
a
tree
growing
from
a
principal
stem.
-तरुः
the
cocoa-nut-tree.
देशः
the
shoulder
इदमुपहितसूक्ष्मग्रन्थिना
स्कन्धदेशे
Sakuntalâ (Bombay).
1.19.
that
part
of
the
elephant's
body,
where
the
driver
sits.
the
stem
of
a
tree.
-परिनिर्वाणम्
the
annihilation
of
the
elements
of
being
(
with
Buddhists
).
-पीठम्
the
shoulder-blade.
फलः
the
cocoa-nut
tree.
the
Bilva
tree.
the
glomerous
fig-tree.
-बन्धना
a
sort
of
fennel.
-मल्लकः
a
heron.
-रुहः
the
(
Indian
)
fig-tree.
-वाहः,
-वाहकः
an
ox
trained
to
carry
burdens,
pack-bullock.
-शाखा
a
principal
branch,
the
forked
branch
issuing
from
the
upper
stem
of
a
tree.
-शृङ्गः
a
buffalo.
-स्कन्धः
every
shoulder.
स्कन्ध॑
masculine gender.
(
according.
to
uṇādi-sūtra
iv,
206,
from
√
स्कन्द्
in
the
sense
of
‘rising’
?
)
the
shoulder,
upper
part
of
the
back
or
region
from
the
neck
to
the
shoulder-joint
(
in
men
and
animals
),
atharva-veda
et cetera.
et cetera.
the
stem
or
trunk
of
a
tree
(
especially.
that
part
of
the
stem
where
the
branches
begin
),
śāṅkhāyana-gṛhya-sūtra
mahābhārata
et cetera.
a
troop,
multitude,
quantity,
aggregate
(
confer, compare.
करि-,
नर-स्क्°
),
mahābhārata
bhāgavata-purāṇa
a
part,
division
(
especially.
a
division
of
an
army
or
a
form
of
military
array
),
mahābhārata
kāvya literature
et cetera.
(
with
Buddhists
)
the
five
constituent
elements
of
being
(
viz.
रूप,
‘bodily
form’
वेदना,
‘sensation’
संज्ञा,
‘perception’
संस्कार,
‘aggregate
of
formations’
विज्ञान,
‘consciousness
or
thought-faculty’
),
Monier-Williams' Buddhism in its connexion with brāhmaṇ ism & hindū ism: and in its contrast ,with Christianity
109
(
with
Jainas
)
the
body
(
in
the
widest
sense
equal, equivalent to, the same as, explained by.
पिण्ड
),
sarvadarśana-saṃgraha
any
article
used
at
the
coronation
of
a
king
(
as
a
jar
filled
with
consecrated
water,
an
umbrella
et cetera.
),
Horace H. Wilson
स्कन्ध
skandhá,
Masculine.
V.,
C.:
shoulder
C.:
branching
part
of
the
stem,
trunk
of
a
tree
(
also
S.
)
division,
part
tract,
path,
region
(
of
the
winds
rare
)
section
of
a
treatise
(
rare
)
quantity,
aggregate
(
rare
)
often
incorr.
for
skanda:
-ka,
Neuter.
kind
of
Aryā
metre
-deśa,
Masculine.
(
region
of
the
)
shoulder
region
of
the
trunk
-pīṭha,
Neuter.
shoulder-blade
-vat,
Adjective.
having
a
(
thick
)
trunk
or
many
trunks
-śiras,
Neuter.
shoulder-blade.
स्कन्ध,
I.
Masculine.
1.
The
shoulder,
Pañc.
144,
23.
2.
The
body,
Mālat.
84,
17.
3.
The
trunk
of
a
tree,
Pañc.
iii.
d.
149.
4.
A
branch,
Pañc.
134,
5.
5.
A
branch
of
human
knowledge.
6.
A
book,
Bhāg.
P.
i.
ii.,
etc.
7.
The
five
objects
of
sense.
8.
The
five
forms
of
mundane
consciousness,
in
the
Bauddha
philosophy,
Śiś.
2,
26
cf.
Burnouf,
Introd.
à
l'Hist.
du
Buddh.
475.
9.
A
road.
10.
Part
of
an
army.
11.
War.
12.
A
multitude.
13.
An
agreement.
14.
A
king.
15.
A
wise
or
learned
man.
16.
A
heron.
II.
Feminine.
धा।
1.
A
branch.
2.
A
creeper.
--
Compound
काल-,
Masculine.
the
name
of
several
plants,
e.
g.
Diospyros
embryopteris
Pers.,
Suśr.
1,
138,
3.
महा-पृष्ठ
-गल-,
Adjective.
having
a
large
back,
neck,
and
shoulders,
Hiḍ.
2,
4.
राजस्कन्ध,
i.
e.
राजन्-,
Masculine.
a
horse.
विषाण-उद्-नामित-
(
vb.
नम्
),
Adjective.
whose
shoulders
reach
to
his
horns,
Hit.
iii.
d.
144
(
but
cf.
Böhtl.
Ind.
Spr.
932
).
विषाण-उद्
-लिखित-,
Adjective.
whose
shoulders
are
slit
up
by
horns,
i.
e.
brave,
Böhtl.
Ind.
Spr.
932.
वृष-,
Adjective.
having
the
shoulders
of
a
bull,
Rām.
3,
55,
4.
स्कन्ध-
(
repeated
),
Masculine.
every
shoulder,
Kām.
Nītis.
9,
19
(
where
the
visarga
must
be
erased
),
Hit.
iv.
d.
122,
v.
r.
-Cf.
A.S.
sculdor,
sculder
O.H.G.
scultarra
probably
Lat.
scapula
(
for
old
scaphula,
cf.
rufus,
s.
v.
रुधिर,
and
rutilus,
ib.
for
old
ruthilus
).
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
कंधा
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
शरीर
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
वृक्ष
का
तना
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
शाखा
या
बड़ी
डाली
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
मानव-ज्ञान
की
कोई
शाखा
या
विभाग
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
"परिच्छेद,
अध्याय,
खण्ड"
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
किसी
सेना
की
टुकड़ी
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
"सैनिक
समुच्चय,
समूह"
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
ज्ञानेन्द्रियों
के
पाँच
विषय
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
जीवन
के
पाँच
तत्त्वरुप
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
"संग्राम,
लड़ाई"
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
ताजा
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
करार
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
"मार्ग,
रास्ता"
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
बुद्धिमान
या
विद्वान
पुरुष
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
"स्कन्ध्यते
आरुह्यतेऽसौ
सुखेन
शाखया
वा
कर्मणि
घञ्,
पृषो*"
"कंकपक्षी,
बगला"
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
स्कन्ध्+घञ्
कंधा
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
स्कन्ध्+घञ्
"खंड,
अंश,
भाग"
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
स्कन्ध्+घञ्
पेड़
का
तना
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
स्कन्ध्+घञ्
ग्रन्थ
का
अध्याय
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
स्कन्ध्+घञ्
सेना
का
कोई
भाग
स्कन्धः
पुंलिङ्गम्
-
स्कन्ध्+घञ्
पाँचों
ज्ञानेन्द्रियों
के
विषय
skaMDa
{%
m.
%}
1.
The
shoulder
2.
the
body
3.
the
trunk
of
a
tree,
खर्जूरिस्कंधनद्धानां
मदोद्गारसुगंधिषु
R.iv.57
4.
a
branch,
a
branch
of
human
knowledge
5.
a
book,
a
chapter
6.
the
five
objects
of
sense
7.
the
five
forms
of
mundane
consciousness
(
in
Buddhistic
works
),
सर्वकार्यशरीरेषु
मुक्त्वांगस्कंधपंचकम्
Sis.ii.28
8.
a
road
9.
detachment
of
an
army
10.
war
11.
a
multitude
12.
an
agreement
13.
a
king
14.
a
wise
or
learned
man
15.
a
heron.
स्कन्ध
m.
(
fortasse
a
r.
स्कन्द्
mutato
द्
in
ध्
)
1
)
hu-
merus.
2
)
truncus.
UR.
68.
12.
(
Anglo-sax.
sculdor,
sculder,
sculdr
germ.
vet.
scultra,
sculdra,
scultara,
mutatis
liquidis,
v.
gr.
comp.
20.
et
Diefenbach
Celtica
93.
armor.
skoaz,
cambro-brit.
ysgwyz
fortasse
hib.
guala
e
sguada
vel
sguana
fortasse
gr.
σπάϑη
mutatâ
gutturali
in
lab.,
et
lat.
scapula
mutatâ
linguali
in
labia-
lem,
sicut
in
fumus,
inferior,
ruber,
v.
धूम,
अधर,
रु-
धिर.
)
1
skandha,
m.
(
=
Pali
khandha
in
mg.
1
=
Skt.
Lex.
id.,
recorded
also
in
BR
once
from
Bhāg.P.
puṇya-s°,
and
once
from
Mbh.
〔12.449〕
=
Crit.
ed.
〔12.15.26〕,
where
however
acc.
to
Nīl.
it
means
personal
body,
deha
),
(
1
)
mass,
large
amount,
of
bulk
rather
than
quantity:
lokadhā-tuṃ
savāyu-skandhaṃ
sapṛthivī-°dhaṃ
sateja(
ḥ
)-°dhaṃ
Gv
〔535.26
f.〕,
the
universe
with
its
whole
mass
of
air,
earth,
and
fire
agni-sk°
(
Pali
aggi-kkh°
),
a
mass
of
fire,
Mvy
〔224〕
SP
〔72.6〕
(
of
a
conflagration
)
〔73.6〕
〔438.8〕
LV
〔66.14〕
Mv
〔i.13.14〕
(
read
with
mss.
°dha-nibhāntike
)
〔95.14〕
〔ii.332.15〕
〔393.23〕
〔iii.103.15〕
Jm
〔32.5〕
〔193.1〕
Av
〔i.331.13〕
arciskandha
Gv
〔75.2〕,
a
mass
of
flame
or
radiance
āpa-skandha,
mass
of
water,
see
s.v.
āpa
in
Divy
〔230.23〕
to
〔231.4〕
skandha
seems
to
refer
to
three
superimposed
masses
of
water
(
udaka-sk°
〔231.1,
4〕,
daka-sk°
〔231.1〕,
see
s.v.
daka
)
in
the
ocean
(
they
seem
to
be
called
bhūmi,
stage
or
story,
in
〔230.28
ff.〕
)
bhoga-°dham
(
avahāya,
prahāya
)
Mv
〔ii.161.6〕
〔iii.213.3〕,
abandoning
a
whole
mass
of
enjoyments
(
parallel
with
cpds.
ending
in
-kāya,
-varga,
virtual
synonyms
of
-skandha
)
puṇya-s°,
mass
of
merit,
SP
〔340.10〕
〔351.12〕
Divy
〔197.19〕
Kv
〔20.14〕
(
tathāgatānāṃ
),
etc.
for
śīla-s°
see
3
below
duḥkha-s°,
mass
of
misery,
of
life
as
a
whole,
LV
〔347.21〕
〔348.15〕
〔420.4〕
Mv
〔ii.285.12〕
〔iii.448.15〕
〔449.3〕
(
2
)
the
five
agglomerations
which
in
Buddhism
are
the
basis
of
(
or
substitute
for
)
the
‘personality,
’
and
which
constitute
the
root
of
clinging
to
existence,
hence
more
fully
upādāna-s°,
see
upādāna
(
3
),
where
the
list
is
given,
with
examples
others,
skandhānām
udayaṃ
(
q.v.
)
vyayaṃ
SP
〔69.16〕
maha-duḥkhaṃ
pañca-skandhaṃ
LV
〔191.7〕
(
vs
)
°dhā
pratītya
samudeti
hi
duḥkham
〔419.13〕
(
vs
)
vadhakāś
ca
skandhāḥ
RP
〔44.15〕
etehi
eva
skandhehi
parinirvāpayitavyaṃ
Mv
〔iii.263.13〕,
virtually
with
this
present
body
(
or,
at
least,
existence,
personality
lit.
elements
of
separate
existence
)
for
others
see
s.v.
dhātu
1
and
4
(
3
)
in
a
good
sense,
religious
agglomerations
or
concentrations
rendered
in
PTSD
main
portions
or
articles
of
the
dhamma:
they
may
be,
in
Pali
and
BHS,
three
(
ślla-s°,
samādhi-s°,
prajñā-s°,
Sūtrāl.
〔xx—xxi.22〕
in
this
sense
prob.
Tri-skandha[
-pathadeśika
],
q.v.
same
in
Pali
forms,
each
called
ase(
k
)kha,
q.v.
in
CPD,
Itiv.
〔51.2
ff.〕,
where
they
constitute
a
group
of
three
dhammā,
imehi
…
°mehi
samannāgato
…
),
in
Pali
once
four
(
dhammakkhandhā,
DN
〔iii.229.14
f.〕,
the
above
three
plus
vimutti-kkh°
),
but
usually
five,
the
above
three
plus
vimukti-s°
and
vimuktijñānadarśana-s°
(
in
Pali
forms,
e.g.
as
5
dhamma-kkh°
DN
〔iii.279.15
ff.〕,
each
called
ase(
k
)kha
SN
〔i.99.30
ff.〕
et
al.,
CPD
as
above
)
these
five
listed
as
asama-sama-pañcaskandhāḥ
[
Page608-a
]
Mvy
〔103—108〕,
as
lokottara-pañca-sk°
Dharmas
〔23〕
as
cinq
skandhas
purs
AbhidhK.
LaV-P.
〔i.48〕
(
the
first,
śīla-s°,
belongs
to
the
rūpa-s°
of
the
5
upādāna-s°,
the
other
four
to
the
saṃskāra-s°
)
in
DN
comm.
〔iii.1022.21
f.〕
(
on
DN
〔iii.229.14
f.〕
above
)
khandha
in
these
cpds.
is
rendered
by
guṇa
individual
units
in
this
group
sometimes
mentioned
alone,
śīlaskandhe
ca
acchidre
ye
bhikṣū
supratiṣṭhitāḥ
Mv
〔ii.353.20〕
(
prob.
to
be
interpreted
thus
technically,
yet
cf.
puṇya-skandha
under
1
above
)
prajñāskandhaṃ
niveśeyaṃ
Mv
〔i.42.15〕
=
〔53.12〕
(
vs
),
in
parallel,
〔i.337.4〕,
replaced
by
prajñācakṣu,
due
to
a
misunderstanding
(
prob.
of
copyists,
cf.
bhavacakṣukaiḥ
in
same
line
)
the
true
reading
may
be
°skandho
niveśeyaḥ
with
mss.
in
〔i.42.15〕
there
is
a
passing
allusion
to
80,
000
dharmaskandha
in
Av
〔ii.155.8〕,
prob.
in
substantially
this
mg.
(
4
)
in
another
special
(
good
)
sense,
related
fundamentally
to
prec.,
there
are
three
religious
skandhas
taught
in
the
work
called,
for
this
reason,
Triskandhaka,
q.v.
in
it,
acc.
to
Śikṣ
〔290.2〕,
trayaḥ
skandhaḥ
pāpadeśanā-puṇyānumodanā-buddhādhyeṣaṇā-(
khyāḥ
),
puṇyarāśitvāt,
three
agglomerations
(
of
religion
),
called
confession
of
sin,
approval
of
(
gratification
in
)
good
deeds,
requesting
a
Buddha
(
for
instruction
),
(
called
skandha
)
because
they
constitute
heaps
(
rāśi
=
skandha
)
of
merit.
See
Skandha-māra.
Skandha,
a
serpent.
§
67
(
Sarpasattra
):
I,
57,
2160
(
only
B.,
C.
has
Maṇiskandhaḥ
instead
of
Maṇiḥ
Skandhah
).
स्कन्ध
/
SKANDHA.
A
nāga
(
serpent
)
born
in
the
family
of
dhṛtarāṣṭra.
This
serpent
was
burnt
to
death
in
the
sacrificial
fire
of
the
serpent
sacrifice
of
janamejaya.
(
M.B.
Ādi
Parva,
Chapter
57,
Verse
18
).
स्कन्ध
पुं।
वृक्षमूलमारभ्य_शाखावधिभागः
समानार्थकाः
प्रकाण्ड,
स्कन्ध
2।4।10।2।2
नगाद्यारोह
उच्छ्राय
उत्सेधश्चोच्छ्रयश्च
सः।
अस्त्री
प्रकाण्डः
स्कन्धः
स्यान्मूलाच्छाखावधिस्तरोः॥
वृत्तिवान्
==>
तक्षः
पदार्थ-विभागः
अवयवः
स्कन्ध
पुं।
भुजशिरः
समानार्थकाः
स्कन्ध,
भुजशिरस्,
अंस
2।6।78।2।1
उरो
वत्सं
च
वक्षश्च
पृष्ठं
तु
चरमं
तनोः।
स्कन्धो
भुजशिरोंऽसोऽस्त्री
सन्धी
तस्यैव
जत्रुणी॥
पदार्थ-विभागः
अवयवः
स्कन्ध
पुं।
समुदायः
समानार्थकाः
स्कन्ध
3।3।100।2।2
विधिर्विधाने
दैवेऽपि
प्रणिधिः
प्रार्थने
चरे।
बुधवृद्धौ
पण्डितेऽपि
स्कन्धः
समुदयेऽपि
च॥
पदार्थ-विभागः
समूहः
स्कन्धः,
[
स्
]
क्लीबम्
(
स्कन्दते
इति
।
स्कन्द
+
“स्कन्देश्चखाङ्गे
।”
उणा०
४
।
२०६
।
इति
असुन्धश्चान्तादेशः
।
)
अंसः
।
प्रकाण्डः
।
यथा,
“स्कन्धः
सान्तं
नपुंसकमिति
केचित्
।”
इत्यमर-टीकायां
भरतः
॥
(
यथा,
ऋग्वेदे
।
१
।
३२
।
५
।“स्कन्धांसौव
कुलिशेनाविवृक्णा
॥
”
)
स्कन्धः,
पुंलिङ्गम्
(
स्कन्द्यतेऽसौ
इति
।
स्कन्द
+
घञ्
।पृषादरादित्वात्
साधुः
।
स्कन्द
+
असुन्
।
धश्चा-न्तादेशः
।
सर्व्वे
सान्ता
अदन्ताश्च
इति
न्यायात्अकारान्तो
वा
।
)
अवयवविशेषः
।
काँध
इतिभापा
॥
तत्पर्य्यायः
।
भुजशिरः
२
अंसः
३
।इत्यमरः
।
२
।
६
।
७८
॥
स्कन्धः
४
।
इतिशब्दरत्नावली
॥
दोःशिखरम्
५
।
इति
राज-निर्घण्टः
॥
(
यथा,
भागवते
।
४
।
२९
।
३३
।“यथा
हि
पुरुषो
भारं
शिरसा
गुरुमुद्वहन्
।तं
स्कन्धेन
स
आधत्ते
तथा
सर्व्वाः
प्रतिक्रियाः
॥
”
)तरोर्मूलादिशाखापर्य्यन्तम्
।
गुँडी
इतिभाषातत्पर्य्यायः
।
प्रकाण्डः
२
।
इत्यमरः
॥
काण्डम्
३इति
शब्दरत्नावली
॥
दण्डः
४
।
इति
जटा-धरः
॥
(
यथा,
रघुः
।
४
।
५७
।“खर्ज्जूरीस्कन्धनद्धानां
मदोद्गारसुगन्धिषु
।कटेषु
करिणां
पेतुः
पुन्नागेभ्यः
शिलीमुखाः
॥
”
)नृपतिः
।
सम्परायः
।
समूहः
।
कायः
।
(
यथा,
महाभारते
।
१२
।
१५
।
२६
।“सूक्ष्मयोनीनि
भूतानि
तर्कगम्यानि
कानिचित्पक्ष्मणोऽपि
निपातेन
येषां
स्यात्
स्कन्धपर्य्ययः
॥
”भद्रादिः
।
छन्दोभेदः
।
इति
मेदिनी
॥
विज्ञा-नादिपञ्च
।
(
यथा,
शिशुपालवधे
।
२
।
२८
।“सर्व्वकार्य्यशरीरेषु
मुक्ताङ्गस्कन्धपञ्चकम्
।सौत्रतानामिवात्मान्यो
नास्ति
मन्त्रो
मही-भृताम्
॥
”“रूपवेदनाविज्ञानसंज्ञासंस्काराः
पञ्च
स्कन्धाःतत्र
विषयप्रपञ्चो
रूपस्कन्धः
।
तज्ज्ञानप्रपञ्चोवेदनास्कन्धः
।
आलयविज्ञानसन्तानो
विज्ञानस्कन्धः
।
नामप्रपञ्चः
संज्ञास्कन्धः
।
वासना-प्रपञ्चः
संस्कारस्कन्धः
।
एवं
पञ्चधा
परिवर्त्त-मानो
ज्ञानसन्तान
एवात्मा
इति
बौद्धाः
।”इति
तट्टीकायां
मल्लिनाथः
॥
)
व्यूहः
।
इतिहेमचन्द्रः
॥
(
यथा,
रघुः
।
४
।
३०
।“प्रतापोऽग्रे
ततः
शब्दः
परागस्तदनन्तरम्
।ययौ
पश्चाद्रथादीति
चतुस्कन्धेव
सा
चमूः
॥
”
)पन्थाः
।
इति
शब्दरत्नावली
॥
(
यथा
महा-भारते
।
३
।
२३०
।
५५“तथाब्रवीत्
महासेनं
महादेवो
बृहद्वचः
।सप्तमं
मारुतस्कन्धं
रक्ष
नित्यमतन्द्रितः
॥
”
)ग्रन्थपरिच्छेदः
।
यथा
--श्रीपार्व्वत्युवाच
।स्कन्धै
र्द्वादशभिः
प्रोक्तं
श्रीमद्भागवतं
प्रभो
।शुकस्तच्छ्रावयामास
महाराजं
परीक्षितम्
॥
”इति
पाद्मे
पातालखण्डे
७१
अध्यायः
॥
स्कन्ध
पुंलिङ्गम्
स्कन्द्यते
आरुह्यतेऽसौ
मुखेन
शाखया
वा
कर्मणिघञ्
पृषो०
।
१
असे
(
कांध
)
२
वृक्षस्य
काण्डे
(
गुँडि
)अमरः
।
३
नृपे
४
युद्धे
५
समूहे
६
काये
७
भद्रादौ
८
छन्दो-भेदे
मेदि०
सौगतमतसिद्धेषु
९
विज्ञानादिषु
पञ्चस्वङ्गेषु“सुक्त्वाङ्गस्कन्धपञ्चकम्”
माघः
।
१०
पर्थि
शब्दर०
११
ग्रन्थ-परिच्छेदे
च
।
“स्कन्धैर्द्वादशभिर्युक्तम्”
इति
भागवत-विशेषणम्
।
१२
व्यूहे
हेमच०
।
स्कन्ध
स्कन्ध
masculine
(
स्कन्द्
)
épaule
tronc,
corps
tronc
d'arbre.
Partie
d'une
armée,
ordre
de
bataille
bataille
multitude.
Partie
d'un
livre,
section,
chapitre.
Roi,
prince
homme
āgé
et
savant
héron.
Les
objets
nécessaires
au
couronnement
d'un
roi.
Au
pl.
les
cinq
objets
ou
branches
de
la
connaissance.
Les
5
attributs
immatériels
de
l'existence,
distincts
du
moi
et
qui
se
réunissent
lors
de
la
naissance
[
रूप
la
forme,
वेदना
la
sensation,
सञ्ज्ञा
l'idée,
संस्कार
les
concepts,
विज्ञान
la
connaissance
analytique
].
Bd.
Sorte
de
mètre.
—
F.
branche
plante
rampante.
स्कन्धचाप
masculine
joug
des
portefaix.
स्कन्धज
masculine
(
जन्
)
arbre
poussant
d'un
rejeton
ou
d'une
branche
principale.
स्कन्धतरु
masculine
cocotier.
स्कन्धदेश
masculine
épaules,
haut
du
dos
partie
du
dos
de
l'éléphant
où
s'assied
celui
qui
le
monte.
स्कन्धफल
masculine
cocotier
ficus
glomerata,
bot.
स्कन्धबन्धना
feminine
anethum
pammorium,
bot.
स्कन्धमल्लक
masculine
héron.
स्कन्धरुह
masculine
ficus
indica,
bot.
स्कन्धवाह
masculine
bête
de
somme.
स्कन्धशाखा
feminine
principale
branche.
स्कन्धशृङ्ग
masculine
buffle.
स्कन्धस्
neuter
épaule
tronc
d'arbre.
स्कन्धाग्नि
masculine
(
अग्नि
)
feu
allumé
par
le
frottement
de
branches
d'arbre.
स्कन्धानल
masculine
(
अनल
)
mms.
स्कन्धावार
masculine
(
आ
वृ
)
garde
royale
capitale
royale
camp.
स्कन्धिक
masculine
bête
de
somme
[
bœuf
].
स्कन्धिन्
masculine
arbre.
स्कन्ध-
Masculine.
épaule
tronc
d'arbre
(
not.
à
la
jointure
des
grosses
branches
)
troupe,
multitude,
agrégat
Neuter.
des
5
éléments
constitutifs
de
l'existence
(
bouddh.
)
division,
not.
d'une
armée
d'un
livre,
chapitre
région,
route
des
vents
-वन्त्-
a.
ayant
un
tronc
ou
des
troncs
-इन्-
a.
id.
-मय-
a.
qui
a
pour
tronc
(
ifc.
).
—
Qqf.
mauv.
var.
pour
-स्कन्द-।
°देश-
Masculine.
(
région
de
l'
)
épaule
tronc
d'arbre.
°प्ररोह-
Masculine.
bras.
°बन्ध-
Masculine.
jointure
des
épaules.
°शाखा-
Feminine.
tronc
et
branches.
°शिरस्-
nt.
omoplate.
स्कन्धावार-
Masculine.
quartier
général
(
du
roi
).
स्कन्धोपनेय-
Masculine.
Neuter.
d'un
traité.
स्कन्धे-मुख-
a.
qui
a
la
figure
ou
la
bouche
sur
les
épaules.