Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
सृ (sR)
This feature is only for logged in users. Please login to have full access to Kosha.
सृ
r.
1st
cl.
(
सरति
)
r.
3d
cl.
(
ससर्त्ति
)
To
go,
r.
1st
cl.
(
सरति
or
धावति
)
1.
To
go
fast,
to
run,
(
धै
being
substituted
for
the
root.
)
2.
To
pro-
ceed.
3.
To
approach.
4.
To
flow.
5.
To
blow.
With
अनु
prefixed.,
1.
To
follow.
2.
To
conform
to.
3.
To
go
to.
4.
To
return
to.
With
अप,
To
go
back,
to
withdraw
or
remove.
With
अभि,
1.
To
spread
out
or
abroad.
2.
To
go
to
or
with,
to
accompany
or
attend,
or
to
meet
upon
appointment.
3.
To
attack.
With
उप,
1.
To
approach,
to
advance.
2.
To
visit.
With
निर्,
To
go
forth
or
out.
With
प्र,
1.
To
proceed.
2.
To
extend.
3.
To
project,
4.
To
pass-
away,
(
as
time.
)
5.
To
be
prevalent.
6.
To
predominate.
With
वि,
1.
To
go
separately
or
apart.
2.
To
come
or
arrive.
3.
To
spread.
4.
To
forego,
to
quit
or
leave.
With
प्रति,
1.
To
go
towards,
to
assail.
2.
To
go
back.
With
सम्,
To
obtain.
With
निस्,
1.
To
slip.
2.
To
depart.
3.
To
ooze
out.
With
परि,
1.
To
flow
round.
2.
To
go
round.
सृ
सि॑सर्ति
सरति
सि॑सर्ति
सर°ते
participle
सूत॑
(
—°
act.
&
pass.
),
&
सू॑र्त
(
which see
)
run,
glide,
flow,
hasten,
speed
(
with
वा॑जम्
&
आजिम्
run
a
race
)
go
to,
pass
over
(
accusative
).
causative
सारयति
cause
to
run
or
flow,
(
liquify,
melt*
),
set
in
motion
middle
सार॑यते
begin
to
flow.
desirative
सिसीर्षति
wish
to
run.
intensive
सरीसर्ति
run
hither
and
thither.
—
अनु
flow
or
run
towards,
go
along
or
after,
follow,
conform
one's
self
to
(
accusative
).
causative
bid
follow,
pursue.
अप
glide
down
from
(
ablative
)
roll
back
(
पश्चात्,
waggon
)
go
off,
cease,
pass
away.
causative
remove,
take
off
or
out.
व्यप
go
asunder,
withdraw.
अपि
flow
upon
(
accusative
).
अभि
run
or
flow
near,
approach
(
as
friend
or
foe
)
visit
(
especially
of
lovers
).
causative
lead
to,
bring
together
with
(
accusative
)
middle
(
follow,
persecute*
),
give
an
appointment
or
make
a
love-visit.
समव
descend
withdraw
from
(
ablative
)
(
causative
put
to
flight*
).
आ
run
near,
come
attack
(
accusative
).
उद्
run
away.
causative
drive
away
or
asunder,
cast
off,
remove,
dismiss,
give
up.
प्रोद्
go
off
causative
drive
away.
समुद्
send
away,
dismiss.
उप
come
near,
approach,
visit
(
compare
अभि
)
resort
to
(
accusative
).
निस्
flow
out,
come
forth,
appear.
causative
turn
out,
expel,
remove.
अभिनिस्
&
विनिस्
=
preceding
परा
run
away.
परि
flow
or
run
around,
circumambulate
(
accusative
),
spread
everywhere.
प्र
go
forth,
spread,
appear,
begin
(
also
passive
),
set
out,
go
towards
(
accusative
),
pass
away.
causative
stretch
forth
or
out,
expose,
divulge.
विप्र
extend
farther.
संप्र
causative
stretch
out,
draw
asunder.
प्रति
rush
against
(
accusative
)
go
back,
return.
causative
bring
back,
remove,
replace.
वि
run
asunder,
spread
(
middle
with
तन्वृम्
open
or
unveil
itself
)
part
with
(
instrumental
)
come
from
(
ablative
or
तस्
),
rush
against
(
accusative
).
causative
send
forth.
प्रवि
rush
forth
run
away,
escape.
सम्
flow
together,
go
about,
roam,
wander
(
especially
from
one
existence
to
another
).
causative
cause
to
wander
or
to
be
return
bring
together,
introduce,
fix
in
(
locative
)
put
off,
defer.
अभिसम्
stream
together.
—
Cf.
अनुसृत,
अनुसृत्य,
अभिसृत,
प्रविसृत
(
additions
),
प्र॑सृत,
विसृत.
सृ
r.
1st
cl.
(
सरति
)
r.
3d
cl.
(
ससर्त्ति
)
To
go.
1st
cl.
(
सरति
or
धावति
)
To
go
fast,
to
run,
(
धै
being
substituted
for
the
root.
)
With
अनु
prefixed,
1
To
follow.
2
To
conform
to.
With
अप,
To
go
back,
to
withdraw
or
remove.
With
अभि,
1
To
spread
out
or
abroad.
2
To
go
to
or
with,
to
accompany
or
attend,
or
to
meet
upon
appointment.
With
उप,
To
approach,
to
advance
With
निर्,
To
go
forth
or
out.
With
प्र,
1
To
proceed.
2
To
extend.
3
To
project.
With
वि,
1
To
go
separately
or
apart.
2
To
come
or
arrive.
3
To
forego,
to
quit
or
leave.
सृ
[
sṛ
],
1,
3
Parasmaipada.
(
सरित,
ससर्ति,
also
धावति
ससार,
असार्षीत्,
असरत्,
सरिष्यति,
सर्तुम्,
सृत
)
To
go,
move,
proceed
मृगाः
प्रदक्षिणं
सस्रुः
Bhaṭṭikâvya.
14,
14.
To
go
towards,
approach
निष्पाद्य
हरयः
सेतुं
प्रतीताः
सस्रुरर्णवम्
Rām.
To
rush
upon,
assail
ब्राह्मणार्थे
समुत्पन्ने
यो$रिभिः
सृत्य
युध्यति
Mahâbhârata (Bombay).
*
12.97.1
(
तं
)
ससाराभिमुखः
शूरः
शार्दूल
इव
कुञ्जरम्
Mahâbhârata (Bombay).
To
run,
go
fast,
slip
away
from
सरति
सहसा
बाह्लोर्मध्यं
गताप्यबला
सती
Mâlavikâgnimitra (Bombay).
4.11.
To
blow
(
as
wind
)
तं
चेद्वायौ
सरति
सरलस्कन्धसंघट्टजन्मा
Meghadūta (Bombay).
55.
To
flow.
To
cross,
traverse.
Causal.
(
सारयति-ते
)
To
cause
to
go
or
move.
To
extend.
To
rub,
touch
gently
(
with
the
fingers
)
तन्त्रीमाद्रां
नयनसलिलैः
सारयित्वा
कथंचित्
Meghadūta (Bombay).
88.
To
push
back
or
away,
remove
सारयन्तीं
गण्डाभोगात्
कठिनविषमामेकवेणीं
करेण
Meghadūta (Bombay).
93.
To
put
in
array,
arrange.
To
show,
manifest.
Desid.
(
सिसीर्षति
)
To
wish
to
go
Et cætera.
सृ
{c1c}
{c3c}
P.
(
सरति,
ससर्ति,
also
धावति
ससार,
असार्षीत्-असरत्,
सरिष्यति,
सर्तुं,
सृत
)
1
To
go
move,
proceed
मृगाः
प्रदक्षिणं
सस्रुः
Bk.
14.
14.
2
To
go
towards,
approach
निष्पाद्य
हरयः
सेतुं
प्रतीताः
सस्रुरर्णवं
Rām.
3
To
rush
upon,
assail
(
तं
)
ससाराभिमुखः
शूरः
शादूर्ल
इव
कुंजरं
Mb.
4
To
run,
go
fast,
slip
away
from
सरति
सहसा
बार्ह्वोर्मध्यं
गताप्यबला
सती
M.
4.
11.
5
To
blow
(
as
wind
)
तं
चेद्वायौ
सरति
सरलस्कंधसंघट्टजन्मा
Me.
53.
6
To
flow.
Caus.
(
सारयति-ते
)
1
To
cause
to
go
or
move.
2
To
extend.
3
To
rub,
touch
gently
(
with
the
fingers
)
तंत्रीमार्द्रां
नयनसलिलैः
सारयित्वा
कथंचित्
Me.
86.
4
To
push
back
or
away,
remove
सारयंतिं
गंडाभोगात्क्रीठनविषमामेकवेणीं
करेण
Me.
92.
Desid.
(
सिसीर्षति
)
To
wish
to
go
&c.
सृ
(
confer, compare.
√
सल्
)
class.
1.
3.
Parasmai-pada.
(
dhātupāṭha
xxii,
37
xxv,
17
)
स॑रति
(
Epic, i. e. such works as the Mahā-bhārata, Rāmāyaṇa, &c.
also
°ते
and
according.
to
pāṇini
vii,
3,
78
also
धावति
),
and
सि॑सर्ति
(
the
latter
base
only
in
Veda
3.
dual number.
सि॑स्रतुः,
3.
plural number.
सि॑स्रते,
ṛg-veda
page.
सि॑स्रत्
[
q.v.
]
ib.
pf.
ससा॑र,
सस्रे॑,
ib.
et cetera.
1.
dual number.
सस्रिव,
śatapatha-brāhmaṇa
page.
ससृव॑स्,
सस्राण॑
and
ससृमाण॑,
ṛg-veda
Aorist.
असार्षीत्
Greek.
Subj.
सर्षत्,
atharva-veda
Prec.
स्रियात्
Greek.
fut.
सर्ता,
ib.
सरिष्य॑ति,
ṛg-veda
et cetera.
Infinitive mood.
सर्तुम्,
mahābhārata
et cetera.
स॑र्तवे,
°तवै॑,
ṛg-veda
indeclinable, either an indeclinable participle or an adverb or a case used adverbially.
page.
सृत्वा॑,
brāhmaṇa
-सृ॑त्य,
-सा॑रम्,
brāhmaṇa
et cetera.
),
to
run,
flow,
speed,
glide,
move,
go
(
with
उच्चकैस्,
‘to
spring
up’
with
वा॑जम्,
or
आजिम्,
‘to
run
a
race’
i.e.
‘exert
one's
self’
),
ṛg-veda
case.
et cetera.
to
blow
(
as
wind
),
meghadūta
to
run
away,
escape,
rāmāyaṇa
mālavikāgnimitra
bhāgavata-purāṇa
to
run
after,
pursue
(
accusative case.
),
ṛg-veda
to
go
towards,
betake
one's
self
to
(
accusative case.
or
तत्र
et cetera.
),
mahābhārata
bhāgavata-purāṇa
to
go
against,
attack,
assail,
mahābhārata
to
cross,
traverse
(
accusative case.
),
rāmāyaṇa
(
Ā.
)
to
begin
to
flow
(
said
of
the
fluid
which
surrounds
the
fetus
),
atharva-veda
:
Passive voice.
स्रियते
(
Aorist.
असारि,
brāhmaṇa
),
to
be
gone
et cetera.
,
Greek.
:
Causal.
सारयति
or
class.
10.
Parasmai-pada.
(
dhātupāṭha
xxxii,
107
)
to
cause
to
run,
nirukta, by yāska
to
set
in
motion,
strike
(
a
lute
),
meghadūta
to
remove,
push
aside
(
a
braid
of
hair
),
ib.
put
in
array,
to
arrange
(
with
द्यूतम्,
‘the
men
on
a
chess-board’
),
pañcadaṇḍacchattra-prabandha
to
make
visible,
show,
manifest,
viddhaśālabhañjikā
to
nourish,
foster
(
genitive case.
),
hemacandra's pariśiṣṭaparvan
Ā.
सारयते
(
for
सर॑यते
See
सरय,
page.
1182,
col.
1
),
to
cause
one's
self
to
be
driven,
drive
(
in
a
carriage
),
āśvalāyana-gṛhya-sūtra
:
pass.
सार्यते,
to
be
made
to
flow,
discharge
(
excrement
),
suśruta
:
Desiderative.
सिसीर्षति,
to
wish
to
run
(
वाजम्,
‘a
race’
),
taittirīya-saṃhitā
:
Intensive.
(
confer, compare.
सरिस्रर॑
)
स॑र्सृते
(
page.
स॑र्स्राण
See
प्र-√
सृ
)
or
सरीषर्ति,
to
stride
backwards
and
forwards,
kāvya literature
to
blow
violently
(
as
the
wind
),
ib.
सृ
सृ
[
cf.
rt.
सल्
],
cl.
1.
P.
सरति
(
Ved.
also
cl.
3.
P.
सिसर्ति,
सिसर्षि
=
प्रापय,
Ṛg-veda
III.
32,
5
),
ससार
(
1st
du.
ससृव,
1st
pl.
ससृम
),
सरिष्यति,
असार्षीत्
or
असरत्,
Prec.
स्रियात्,
सर्तुम्
(
Ved.
Inf.
सर्तवे,
सर्तवै
),
to
go,
move,
proceed
to
approach
to
go
fast,
run
to
flow
to
blow
(
as
the
wind
):
Pass.
स्रियते,
Aor.
असारि,
to
be
gone,
&c.:
Caus.
सारयति,
-यितुम्,
Aor.
असी-
सरत्,
to
cause
to
go,
move
to
extend
to
push,
strike,
to
push
away,
remove:
Desid.
सिसीर्षति
(
ac-
cording
to
some
सुसूर्षति
):
Intens.
सेस्रीयते,
सर्सर्ति,
(
Ved.
सर्सृते
)
[
cf.
Zend
har
Gr.
ὁρ-μή,
ὁρμά-ω,
ἀφ-ορμή,
ὁρμη-τήριο-ν,
σάλος,
σάλα,
σαλεύω,
(
according
to
some
also
)
ἅρμα,
ἁρμός,
ὅρμος,
ἕρμα
Lat.
salio,
salto
(
probably
also
serere
)
Angl.
Sax.
saltian,
serian.
]
सृ
SṚ,
Ⅰ.
P.
sára,
Ⅲ.
P.
(
sts.
Ā.
)
sísarti
🞄(
RV.
),
V.,
C.:
run
swiftly,
speed,
flow,
glide
🞄pursue
(
ac.
)
C.:
blow
(
wind
)
run
or
slip
🞄away,
escape
betake
oneself
to
(
ac.,
tatra
)
🞄assail
(
ac.
)
traverse,
cross
(
ac.
):
ājiṃ
sṛ,
🞄run
a
race,
=
exert
oneself
uccakais
—,
🞄spring
up
(
bow
):
pp.
sṛta,
running
bahis
—,
having
slipped
or
come
out
sū́rta,
trodden
🞄(
V.,
rare
)
cs.
sāraya,
P.
cause
to
run
🞄set
in
motion,
strike
(
lute-string
)
push
🞄aside,
remove
(
braid
of
hair
),
from
(
ab.
)
🞄make
visible,
show
Ā.
cause
oneself
to
be
🞄driven,
drive
(
in
a
carriage,
S.
)
saráyate,
🞄flow
(
RV.¹
)
des.
sisīrṣati,
wish
to
run
🞄[
Page358-1
]
🞄(
V.
)
intv.
(
C.
)
sarīsarti,
stride
backwards
🞄and
forwards
blow
violently
(
wind
).
anu,
🞄flow
towards
(
RV.
)
C.:
walk
along
(
the
🞄course
of
a
river
),
follow
(
a
path
etc.
),
pursue,
🞄traverse
direct
oneʼs
course
to,
betake
🞄oneself
to
(
ac.
)
reach
(
ac.
also
U.
)
conform
🞄to
(
ac.
)
get
at,
ascertain
(
ac.
):
pp.
🞄anusṛta,
following
(
ac.
)
proceeding
from
🞄(
ab.
)
followed,
pursued
(
track
etc.
)
attended,
🞄by
(
in.
,
—°
)
traversed
afflicted
with,
subject
🞄ot
(
ab.
)
cs.
cause
to
follow,
draw
after
🞄follow,
pursue
gd.
anusṛtya,
in
accordance
🞄with
(
ac.
).
apa,
slip
down
from
(
a
ear,
ab.
🞄RV.
)
C.:
roll
backwards
(
car,
with
paścāt
)
🞄withdraw,
retire,
depart,
from
(
ab.
ord.
mg.
)
🞄pass,
elapse
(
day
)
deviate
from
a
previous
🞄statement
cs.
remove,
put
away.
vi‿apa,
🞄depart.
abhi,
RV.:
speed
towards
(
ac.
)
🞄C.:
approach
any
one
(
ac.
)
assail
betake
🞄oneself
to
go
to
meet
or
to
the
house
of
(
a
🞄lover,
by
appointment
ac.
):
pp.
abhisṛta,
🞄come
gone
to
(
ac.
)
gone
to
attack
(
—°
)
🞄visited
by
(
in.
)
cs.
bring
make
an
appointment
🞄with
(
a
mistress
Ā.
)
visit.
ā,
V.:
🞄speed
hitherward
C.:
approach
attack.
🞄apa‿ā
(
metr.
for
apa
),
pass
by
(
ab.
).
ud,
🞄leap
up
(
v.
r.
ud
+
plu
)
be
stretched
out
🞄(
hand
)
cs.
drive
or
scare
away,
dispel,
disperse,
🞄remove
throw
off
or
away
give
up,
🞄abandon
dismiss
(
a
statement
)
scatter.
🞄anu‿ud,
abs.
anūtsāram,
leaving
the
place
🞄in
succession
(
Br.
).
pra‿ud,
cs.
drive
away,
🞄disperse,
dispel
offer:
pp.
protsārita,
offered
🞄(
seat
).
sam-ud,
cs.
send
away,
dismiss
🞄disperse,
dispel.
upa,
go
to
(
for
help,
advice
🞄etc.
Br.
)
approach,
visit
(
ac.
C.
).
ni,
🞄pp.
nisṛta
(
metr.
for
nīḥ-
),
departed
drawn
🞄(
sword
).
nis,
flow
or
go
out,
come
forth,
🞄emerge,
issue,
depart,
from
(
ab.
±
bahis
),
🞄to
(
ac.
):
pp.
niḥsṛta,
gone
out,
issuing
🞄(
etc.
),
from
(
ab.,
—°
)
protruding
(
eyes
)
cs.
🞄drive,
out,
expel,
eject,
remove,
from
(
ab.
).
🞄abhi-nis,
pp.
issuing
from
(
ab.
).
vi-nis,
go
🞄forth,
issue
(
etc.
),
from
(
ab.
):
pp.
issuing,
proceeding
🞄etc.,
from
(
—°
).
pari,
flow
or
walk
🞄round:
pp.
having
traversed
(
ac.
)
diffused
in
🞄all
directions.
pra,
stream,
gush,
break,
or
🞄come
forth,
break
out
(
disease
),
issue,
proceed,
🞄rise,
be
diffused
(
odour
),
be
manifested,
🞄from
(
ab.
)
extend
(
fire
)
se
tout,
advance
🞄(
for,
against,
ac.
)
pass,
elapse
(
night
etc.
)
🞄commence
(
spring,
festival
),
prevail
proceed
🞄with
(
work,
undertaking,
lc.
)
be
extended
🞄(
hands
)
stretch
out
(
arms
RV.
):
🞄pp.
prásṛta,
streaming
forth,
overflowing
🞄set
in
(
darkness
)
resounding
(
tones
)
issuing,
🞄proceeding,
from
(
ab.,
—°
)
wide-spreading,
🞄extending,
to
(
lc.
)
prevailing,
ordinary
🞄intense
(
brilliance
),
great
(
friendship
)
set
🞄out
fled
outstretched
(
hand,
arm
)
devoted
🞄to
(
—°
)
incorr.
for
praśrita,
modest,
🞄quiet
cs.
prasāraya,
P.
stretch
out,
extend
🞄(
hand
etc.:
ord.
mg.
)
spread
out
(
wares
),
🞄expose
for
sale
open
wide
(
eyes,
mouth,
etc.
)
🞄diffuse,
circulate,
publish
(
rare
)
prosecute,
🞄transact.
vi-pra,
be
far
extended.
prati,
🞄return
cs.
push
back,
restore
to
its
place
🞄(
cause
to
go
back
=
)
dispel
(
darkness
).
vi,
🞄flow
through
(
RV.¹
)
be
spread
out
(
RV.,
🞄C.
)
come
forth,
issue,
from
(
ab.
C.
):
pp.
🞄stretched
out,
extended
issuing,
proceeding
🞄from
(
—°
),
pra-vi,
pp.
gushing
forth
violent,
🞄intense.
sam,
RV.:
flow
together
with
🞄(
in.
)
C.:
go
about,
wander,
walk
undergo
🞄transmigration,
obtain
or
enter
into
(
ac.
)
in
🞄the
course
of
transmigration
cs.
cause
to
🞄transmigrate
introduce
(
a
thread
)
into
🞄(
lc.
)
put
off,
defer.
सृ
सृ,
i.
1,
and
ii.
3,
सिसृ,
Par.
1.
To
flow,
to
flow
to,
Chr.
292,
5
=
Rigv.
i.
86,
5
(
सस्रुषीस्,
ved.
for
सस्रुष्-
यस्
).
2.
To
blow,
Megh.
54.
3.
To
go,
MBh.
1,
169,
6
to
go
to,
3,
2728.
Caus.,
or
i.
10,
Par.
1.
To
extend.
2.
To
move,
to
touch,
Megh.
84.
3.
To
remove,
Megh.
89.
--
With
the
prep.
अति
अति,
Caus.
To
extend,
MBh.
3,
665.
--
With
अनु
अनु,
1.
To
follow,
Man.
11,
77
to
pursue,
Pañc.
227,
23.
2.
To
go
to,
Megh.
31.
3.
To
return
to,
Pañc.
137,
12.
अनुसृत,
Accom-
panied,
Utt.
Rāmac.
90,
9.
Caus.
To
pursue,
MBh.
1,
4309.
--
With
अप
अप,
To
retire,
Pañc.
iii.
d.
40
220,
13
to
withdraw,
Hit.
13,
18.
Caus.
To
order
to
withdraw,
Man.
7,
149
to
remove,
Pañc.
15,
25.
--
With
अभि
अभि,
1.
To
go
to,
Daśak.
in
Chr.
187,
1
to
approach,
MBh.
1,
3002.
2.
To
attack,
MBh.
1,
1175.
Caus.
To
meet,
Mṛcch.
121,
14.
--
With
अत्यभि
अति-अभि,
To
pass,
MBh.
1,
3854.
--
With
उद्
उद्,
Caus.
1.
To
cause
to
go
out,
to
call
out,
Chr.
53,
22.
2.
To
expel,
MBh.
3,
14872
to
drive
away,
Bhartṛ.
1,
18.
--
With
प्रोद्
प्र-उद्,
Caus.
1.
To
offer,
Hit.
ii.
d.
154.
2.
To
urge
on,
to
incite,
MBh.
3,
10620.
--
With
समुद्
सम्-उद्,
Caus.
To
give,
Prab.
116,
7.
--
With
उप
उप,
1.
To
approach,
Śāk.
12,
14
Vikr.
11,
11
with
आसनम्,
To
sit
down,
Vikr.
46,
20.
2.
To
visit,
Vikr.
d.
3
Daśak.
in
Chr.
192,
16.
--
With
नि
नि,
निसृत,
1.
(
=
निःसृत
),
Gone
forth,
disappeared,
Rājat.
4,
566.
2.
Feminine.
ता,
A
plant,
Ipomœa
Turpethum.
--
With
निस्
निस्,
1.
To
slip
or
to
go
forth
or
out,
Hit.
29,
5,
M.M.
44,
7,
M.M.
2.
To
depart,
Man.
6,
4.
अ
-निःसरन्त्,
Adjective.
Not
being
able
to
with-
draw,
Pañc.
195,
8.
निःसृत,
1.
Gone
out,
having
left
(
abl.
),
Hit.
iii.
d.
133.
2.
Broken
forth,
Śiś.
9,
25.
Caus.
1.
To
cause
to
go
out,
MBh.
3,
12995.
2.
To
drive
away,
to
expel,
Pañc.
227,
9.
--
With
विनिस्
वि-निस्,
विनिःसृत,
Gone
forth
or
out,
issued
forth,
Man.
4,
165
Vikr.
d.
43.
--
With
परि
परि,
To
flow
round,
MBh.
3,
10983.
--
With
प्र
प्र,
1.
To
proceed,
Rām.
2,
59,
10
to
pass,
Vikr.
d.
63.
2.
To
spring
up,
Pañc.
iii.
d.
258.
3.
To
break
forth,
Mālat.
24,
17.
4.
To
increase,
Pañc.
iii.
d.
2.
5.
To
ex-
tend,
Ṛt.
1,
25.
प्रसृत,
1.
Gone.
2.
Spread.
3.
Stretched.
4.
Long.
5.
Swift.
6.
Modest,
Rām.
3,
52,
21.
7.
Attached
to,
occupied.
8.
Appointed.
Masculine.
The
palm
of
the
hand.
Feminine.
ता,
The
leg.
Neuter.
A
measure
of
two
पलस्।
Comparat.
प्रसृततर,
Excessive,
Dacak.
in
Chr.
194,
15.
Compound
पन्चविन्दुप्रसृत,
i.
e.
पन्चन्-विन्दु-,
Neuter.
a
kind
of
dancing
motion,
Daśak.
145,
13.
Caus.
1.
To
stretch
forward
or
out,
MBh.
3,
345
Pañc.
53,
6.
2.
To
spread,
Pañc.
105,
1
157,
25
174,
11.
3.
To
open
wide,
Mṛcch.
35,
17.
4.
To
expose
for
sale,
Man.
5,
129.
--
With
विप्र
वि-प्र,
To
spread,
Ragh.
16,
3.
--
With
प्रति
प्रति,
Caus.
1.
To
replace,
Śāk.
d.
61.
2.
To
remove,
Vikr.
d.
47.
प्रति-
सारित,
1.
Repelled.
2.
Dressed
(
as
a
wound
).
--
With
वि
वि,
1.
To
spread,
Śiś.
9,
19.
2.
To
return,
Śiś.
9,
37.
विसृत,
1.
Spread.
2.
Drawn
(
as
a
bowstring
),
Kir.
10,
53.
3.
Uttered,
Daśak.
in
Chr.
200,
22.
Caus.
To
ex-
tend,
Rām.
1,
42,
6.
विसारित,
1.
Set
on
foot.
2.
Effected.
--
With
सम्
सम्,
To
obtain,
Man.
12,
70.
Caus.
To
cause
to
revolve,
Man.
12,
124.
--
With
अनुसम्
अनु-सम्,
Caus.
To
dis-
miss,
MBh.
3,
11552.
--
Cf.
ὁρμή,
ὁρμάω,
etc.,
σάλος,
σάλα,
σαλεύω
Lat.
salio,
saltare
(
A.S.
saltian,
borrowed
)
ἅλλομαι,
also
ἰάλλω
(
rather
than
to
ऋ,
p.
136
),
probably
also
Lat.
serere
ἁρμός,
ὅρμος,
ἕρμα
A.S.
serian,
to
set
in
order
(
Caus.,
cf.
also
Lat
serere
).
सृ
भ्वा*
जुहो*
पर*
धावती
भी
-
-
"जाना,
हिलना-जुलना,
प्रगति
करना"
सृ
भ्वा*
जुहो*
पर*
धावती
भी
-
-
"पास
जान,
पहुँचना"
सृ
भ्वा*
जुहो*
पर*
धावती
भी
-
-
"धावा
बोलना,
चढ़ाई
करना"
सृ
भ्वा*
जुहो*
पर*
धावती
भी
-
-
"दौड़ना,
तेज
चलना,
खिसक
जाना"
सृ
भ्वा*
जुहो*
पर*
धावती
भी
-
-
तेज
चलना
सृ
भ्वा*
जुहो*
पर*
धावती
भी
-
-
बहना
सृ
"भ्वा*
जुहो*
उभ*,
प्रेर*
"
-
-
चलना
या
घूमना
सृ
"भ्वा*
जुहो*
उभ*,
प्रेर*
"
-
-
विस्तार
करना
सृ
"भ्वा*
जुहो*
उभ*,
प्रेर*
"
-
-
"मलना,
शनैः
शनैः
छूना"
सृ
"भ्वा*
जुहो*
उभ*,
प्रेर*
"
-
-
"पीछे
धकेलना,
हटाना"
सृ
"भ्वा*
जुहो*
पर*,
इच्छा*
"
-
-
जाने
की
इच्छा
करना
सृ
क्रया*
पर*
-
-
"चोट
पहुँचाना,
क्षतिग्रस्त
करना,
मार
डालना"
सृ
भ्वा*ज्यो*पर*
-
-
"पार
करना,
आर-पार
जाना,
प्रेर०प्रकट
करना,
व्यक्त
करना"
sf
{%
vt.
or
vi.
1P,
3P
(
pp.
सृत
pres.
सरति,
सिसर्ति
also
धावति
in
the
sense
of
‘to
run’
)
%}
1.
To
go,
to
move,
to
proceed,
मृगाः
प्रदक्षिणं
सस्रुः
Bt.xiv.14
2.
to
approach,
e.g.
ससाराभिमुखः
शूरः
शार्दूल
इव
कुंजरम्
3.
to
go
fast,
to
run,
to
slip,
सरति
सहसा
बाह्वोर्मध्यं
गताप्यबला
सती
Mal.iv.
4.
to
flow
5.
to
blow,
तं
चेद्वायौ
सरति
सरलस्कंधसंघट्टजन्मा
Megh.i.53.With
अनु-,
1.
to
follow,
to
pursue,
मृगानुसारिणं
साक्षात्
पश्यमीव
पिनाकिनम्
Sak.i.
2.
to
go
to,
पूर्वोद्दिष्टामनुसरं
पुरीं
श्रीविशालां
विशालाम्
Megh.i.30
3.
to
return
to.With
अप-,
1.
to
retire,
to
withdraw,
to
go
away
from,
e.g.
अपसरति
न
चक्षुषो
मृगाक्षी.With
अभि-,
1.
to
go
to,
to
approach
2.
to
meet
(
a
lover
or
mistress
)
by
appointment,
तत्
किं
कामपि
कामिनीमभिसृतः
कीम्वा
कलाकेलिभिः
Git.G.vii.
3.
to
attack.With
उप-,
1.
to
approach
2.
to
visit,
कैलासनाथमुपसृत्य
निवर्तमाना
Vikr.i.
3.
to
go
away,
(
?
)
वल्लभाभिरुपसृत्य
(
अन्यत्र
गत्वा
Mall.
)
चक्रिरे
सामिभुक्तविषयाः
समागमाः
R.xix.16.
(
Mallinatha’s
interpretation
of
this
word
is
not
called
for
by
any
exigency
).With
निस्-,
1.
to
slip,
to
go
forth
or
out,
वसुधांतनिःसृतमिवाहिपतेः
Sis.ix.25
2.
to
depart,
M.vi.4
3.
to
ooze
out,
to
flow
out,
to
exude,
यो
हेमकुंभस्तननिःसृतानां
स्कंदस्य
मातुः
पयसां
रसज्ञः
R.ii.36.With
परि-,
1.
to
flow
round,
e.g.
परिसस्रुरापः
2.
to
go
round,
बिंदूत्क्षेपान्
पिपासुः
परिसरति
(
v.l.
)
शिखी
भ्रांतिमद्वारियंत्रम्
Mal.ii.With
प्र-,
1.
to
proceed,
to
spring
up,
e.g.
यस्मात्सर्वः
प्रसरतितरां
ज्ञातृकर्तृस्वभावः
2.
to
spread,
to
pervade,
कोऽप्ययं
देहदाहः
M.M.i.
3.
to
proceed,
to
advance,
वेलामिलाय
प्रसृता
भुजंगाः
R.xiii.12
4.
to
pass,
to
pass
away
(
as
time
)
5.
to
spread,
to
spread
abroad,
प्रसरदसमबाणाप्राणवद्गंधवाहः
Git.G.i.,
प्रसरति
तृणमध्ये
लब्धवृद्धिः
क्षणेन
क्षपयति
मृगयूथं
प्राम्तलग्नो
दवाग्निः
Rt.i.25
6.
to
be
stretched
forth,
to
extend,
भो
वयस्य
न
मे
हस्तौ
प्रसरतः
Sak.ii.
7.
to
be
prevalent,
e.g.
prasarati
madhauH
8.
to
predominate,
भित्वा
भित्वा
प्रसरति
पुनः
कोऽपि
चेतोविकारः
Ut.iii.
9.
to
be
inclined
to,
to
proceed
to,
e.g.
प्रसरति
मनः
कार्यारंभे
दृढीभवति
स्पृहाः.With
प्रति-,
1.
to
go
towards,
to
assail,
e.g.
दैत्यः
प्रत्यसरद्देवं
मत्तो
मत्तमिव
द्विपम्
2.
to
go
back.With
वि-,
to
spread,
व्यसरन्नु
भूधरगुहांतरतः
Sis.ix.19,
37.With
सम्-,
to
obtain,
पापान्संसृत्य
संसाराप्रेष्यतां
यांति
शत्रुषु
M.xii.70.
sf
{%
Caus.
(
सारयति-ते
)
%}
1.
to
extend
2.
to
move,
to
touch,
to
rub,
तंत्रीमार्द्रां
नयनसलिलैः
सारयित्वा
कथंचित्
Megh.ii.23
3.
to
remove,
to
replace,
स्पर्शाक्लिष्टामयमितनखेनासकृत्सारयंतीं
गंडाभोगात्
कठिनविषमामेकवेणीं
करेण
Megh.ii.29.With
अनु-,
to
pursue,
e.g.
वायुरनुसारयतीव
माम्.With
अप-,
to
order
to
withdraw,
to
remove,
स्त्रीम्लेच्छव्याधितव्यंगान्
मंत्रकालेऽपसारयेत्
M.vii.149.With
अभि-,
to
meet,
एषा
भवंतमभिसारयितुमागता
Mrich.i.With
उद्-,
1.
to
cause
to
go
out,
to
expel,
to
drive
away.With
निस्-,
to
cause
to
go
out,
to
drive,
to
expel.With
प्र-,
1.
to
stretch
forward,
कालो
हि
व्यसनप्रसारितकरो
गृह्णाति
दूरादपि
Hit.i.
2.
to
spread
3.
to
expose
for
sale,
नित्यं
शुद्धः
कारुहस्तः
पण्ये
यच्च
प्रसारितम्
M.v.129
3.
to
open
wide.With
प्रति-,
to
replace,
कनकवलयं
स्रस्तं
स्रस्तं
मया
प्रतिसार्यते
Sak.iii.With
वि-,
to
set
on
foot,
to
cause
to
take
effect.With
सम्-,
to
cause
to
revolve,
जन्मवृद्धिक्षयैर्नित्यं
संसारयति
चक्रवत्
M.xii.124.
1.
सृ
1.
P.
ire,
incedere,
progredi.
MAH.
1.
1696.:
स
राजा
मृगयां
यातः…ससार.
C.
acc.
adire,
aggredi.
N.
17.
35.:
दमयन्तीम्
अथो
सृत्वा.
Fluere.
RIGV.
32.
12.:
अ-
वासृजः
सर्तवे
सप्त
सिन्दून्
«emittebas
and
dimanan-
dum
septem
fluvios»
RIGV.
V.
101.
4.:
त्रेधा
सस्रुर्
आ-
पः.
(
Vid.
सल्,
सलिल,
सरित्,
सरस्
et
cf.
ऋ,
स्रु,
सृप्,
gr.
ἅϱ-μα,
sicut
lat.
currus
a
currendo,
v.
चर्.
)
c.
अनु
sequi.
MAH.
3.
11556.:
पन्थानम्…अनुसस्रुः.
Caus.
sequi,
persequi.
MAH.
1.
4309.:
दस्यवः…अनु-
सार्यमाणा
बहुभी
रक्षिभिः.
c.
अप
abire.
HIT.
18.
18.:
दूरम्
अपसर.
Caus.
facere
ut
quis
abeat,
amovere.
MAN.
7.
149.
c.
अभि
adire,
advenire,
accedere.
N.
11.
26.
SA.
5.
62.
DR.
6.
10.
Caus.
id.
MR.
130.
5.:
भवन्तम्
अभिसारयितुम्
आगता
MAH.
1.
1221.
c.
उत्
Caus.
facere
ut
quis
proveniat,
exeat,
MAH.
3.
14872.:
उत्सारयत
तान्.
c.
उत्
praef.
प्र
Caus.
concedere,
dare.
HIT.
74.
21.:
प्रो-
त्सारितार्धासनः.
c.
उप
adire,
aggredi,
accedere.
MAH.
2.
2596.
Coire
cum
viro.
MAH.
3.
8587.:
इच्छामि
त्वां
स्रग्विनम्…उपस-
र्तुम्.
c.
निस्
egredi,
provenire.
N.
20.
30.
SU.
3.
25.
26.
Caus.
facere
ut
quis
exeat.
MAH.
3.
12995.
Expellere,
abigere.
HIT.
65.
19.
83.
7.
c.
निस्
praef.
वि
egredi.
IN.
1.
26.
N.
20.
31.
c.
परि
circumire,
circumfluere.
MAH.
3.
10983.:
आपः
प-
रिसस्रुः.
c.
प्र
procedere,
prodire.
R.
Schl.
II.
59.
10.
BH.
15.
4.
--
प्रसृत
modestus.
R.
Schl.
I.
12.
2.
--
Caus.
protendere,
extendere.
HIT.
10.
18.:
हस्तम्
प्रसार्य
85.
7.:
पक्षौ
प्रसार्य.
--
पण्यानि
प्रसारयितुम्
res
venales
exponere.
R.
Schl.
II.
48.
3.:
वणिजो
न
प्रसारयन्
नचा
ऽशोभन्त
पण्यानि
MAN.
5.
129.
c.
प्र
praef.
वि
dimanare,
diffundi.
RAGH.
16.
3.:
तेषाम्…
भिन्नो
ऽष्टधा
विप्रससार
वंशः
(
schol.
विस्तृतः
).
c.
वि
Caus.
protendere.
R.
Schl.
I.
42.
6.
c.
सम्
ire,
adire.
MAN.
12.
70.
--
Caus.
facere
ut
quis
eat,
movere.
MAN.
12.
124.
√sṛ
(
sísarti
sasā́ra,
sasré
ásarat
sariṣyáti
sṛtá
sártum
sṛtvā́
-sṛ́tya
sāráyati,
-te
).
run
swiftly,
glide,
flow
caus.
act.
set
in
motion.
[
cf.
ὁρ-μή,
‘rush,
onset,
spring,
’
whence
ὁρμάω,
‘rush
on’
ἅλ-μα,
‘spring’
ἅλλομαι,
‘spring’
ἆλ-το,
‘leaped’
Lat.
salīre,
‘spring’
cf.
saras,
‘pool,
’
sarit,
‘stream,
’
and,
for
the
root
with
1,
sal-ila,
‘flowing’
and
‘fluid,
i.
e.
water.’
]
+
anu,
run
or
go
after.
+
apa,
go
off
caus.
remove
take
out.
+
ava,
go
down,
in
avasara.
+
ā,
run
unto
run.
+
upa,
go
unto,
approach.
+
nis,
go
out
caus.
drive
out
or
away.
+
pra,
go
forth
caus.
stretch
forth
or
out.
+
sam,
—1.
flow
together
—2.
go
about,
wander,
sam
intensive,
1077b
end
esp.
wander
from
one
existence
to
another
(
of
the
soul
).
सृ
(
सृ॒
गतौ
-
भ्वादिः
-
अनिट्
)
ल्युट् →
सरणम्
अनीयर् →
सरणीयः
-
सरणीया
ण्वुल् →
सारकः
-
सारिका
तुमुँन् →
सर्तुम्
तव्य →
सर्तव्यः
-
सर्तव्या
तृच् →
सर्ता
-
सर्त्री
क्त्वा →
सृत्वा
ल्यप् →
प्रसृत्य
क्तवतुँ →
सृतवान्
-
सृतवती
क्त →
सृतः
-
सृता
शतृँ →
धावन्
/
सरन्
-
धावन्ती
/
सरन्ती
सृ
(
सृ॒
गतौ
-
जुहोत्यादिः
-
अनिट्
)
ल्युट् →
सरणम्
अनीयर् →
सरणीयः
-
सरणीया
ण्वुल् →
सारकः
-
सारिका
तुमुँन् →
सर्तुम्
तव्य →
सर्तव्यः
-
सर्तव्या
तृच् →
सर्ता
-
सर्त्री
क्त्वा →
सृत्वा
ल्यप् →
प्रसृत्य
क्तवतुँ →
सृतवान्
-
सृतवती
क्त →
सृतः
-
सृता
शतृँ →
सस्रत्
/
सस्रद्
-
सस्रती
धातुः →
सृ
मूलधातुः →
सृ
धात्वर्थः →
गतौ
गणः →
भ्वादिः
कर्मकत्वं →
सकर्मकः
इट्त्वं →
अनिट्
उपग्रहः →
परस्मैपदी
रूपम् →
सरति
अनुबन्धादिविशेषः →
ऋकारान्तः
धातुः →
सृ
मूलधातुः →
सृ
धात्वर्थः →
गतौ
गणः →
जुहोत्यादिः
कर्मकत्वं →
सकर्मकः
इट्त्वं →
अनिट्
उपग्रहः →
परस्मैपदी
रूपम् →
ससर्ति
अनुबन्धादिविशेषः →
ऋकारान्तः,
छान्दसः
सृ
गतौ
-
सरति
।
धावति
।
ससार
।
सस्रतुः
।
सस्रुः
।
असरत्
।
सारः
।
असुन्
सरः
।
गौरादित्वात्
सरसी
।
प्रजने
सर्त्तेः(
3/3/71
)
इत्यप्-उपसरः
।।
939
।।
Synonyms
चल्,
सृ
(Verb)
सञ्चालनानुकूलव्यापारः।
"जलतरङ्गाः
तं
चालयन्ति।"
Synonyms
प्रस्रु,
स्रु,
प्रस्यन्द्,
प्रस्यंद,
निष्यन्द्,
निष्यंद्,
अभिष्यन्द्,
अभिष्यंद्,
क्षर्,
गल्,
सृ,
प्रवह्,
री,
द्रु
(Verb)
रसस्य
बहिः
अप्रतिहतं
निःसरणानुकूलः
व्यापारः।
"तस्य
स्फोटात्
पूयं
प्रस्रवते।"
Synonyms
चल्,
सृ
(Verb)
स्वस्थानात्
अग्रे
वामतः
पृष्ठतः
अथवा
दक्षिणतः
गमनानुकूलव्यापारः।
"एतद्
उक्त्वा
सः
स्वस्थानाद्
अचलत्।"
Synonyms
अपनी,
विनी,
व्यपनी,
अपसृ,
उतसृ,
निःसृ,
सृ,
अपहृ,
हृ,
अपकृष्,
व्यपकृष,
अवकृष्,
अपनुद्,
व्यपनुद्,
अपोह्
(Verb)
कालस्थानसम्बन्धादिभिः
परिमाणैः
दूरीकरणानुकूलः
व्यापारः।
"पापानामनुपत्तये
प्रायश्चित्तम्।"
सृ
गतौ
-
सरति,
प्रसरति
पाघ्राध्मा
(
7378
)
इति
वेगितयां
गतौ
धावादेशः
धावति
कृसृभृवृ
(
7213
)
इति
नेट्
ससृव
सर्तिशास्त्यर्तिभ्यश्च
(
3156
)
लुङि
अङ्
-आसरत्
उपसर्या
काल्या
प्रजने
(
31104
)
राजसुयसूर्य
(
31114
)
इति
सूर्यः
प्रुसृल्वः
समभिहारे
वुन्
(
31149
)
सरकः
सर्तेर्वः
सरति
ससर्ति
वा
सर्वः
ण्वुल्
अभिसारिका
पुरोऽग्रतोऽषु
सर्तेः
(
3218
)
टः
पुरःसरः,
अग्रतःसरः,
अग्रेसरः
पूर्वे
कर्तरि
(
3219
)
पूर्वसरः
सम्पृचा
(
32142
)
इति
परिसारी
बाहुलकाद्
विसारी
प्रे
लपसृ
(
32145
)
प्रसारी
उत्प्रतिभ्यामाङि
सर्तेः
(
3278
काशिका
)
उदासारी
प्रत्यासारी
जुचङ्क्रम्य
(
32150
)
इति
युच्
सरणः
सृघस्यदः
क्मरच्
(
32160
)
सृमरः
सृ
स्थिरे,
व्याधिमत्स्यबलेषु
च
(
3317
सा0
वा0
)
घञ्
चन्दन
सारः,
अतीसारः,
विसारः,
सारम्
प्रजने
सर्तेः
(
3371
)
अप्
उपसरो
गवाम्
घञ्
(
द्र03318,
19
)
आसारः,
संसारः
बाहुलकाद्
विसरप्रसरौ
वुन्
(
द्र0
31149
)
सरकः
सर्तेर्णिद्
(
दश0
उ0
630
)
इति
थन्-
सार्थः
सरतेरसुन्
(
द्र0
दश0उ09101
)
अप्सु
सृता
अप्सरसः
हृसृरुहियुषिभ्य
इतिः
(
उ0
197
)
सरित्
असुन्
(
दश0
उ0
949
)
सरः
अर्तिसृधृधमि
(
उ0
2102
)
सरणिः
सर्तेरटिः
(
उ0
1134
)
सरट्
शकादिभ्योऽटन्
(
उ0
481
)
सरटः
कृकलासः
सर्तेरयुः
(
उ0
322
)
सरयुः,
सरयूर्नदी
सर्तेरपः
षुक्
च
(
उ0
3141
)
सर्षपः
अण्डन्कृसृ
(
उ0
1129
)
इति
सरण्डः
सर्तेनुर्क्
च
(
द0
उ0
342
)
इतीकक्
सृणीका
लाला
जनिदाच्युसृ
(
दश0
उ0
1015
)
इति
निक्
सृणिरङ्कुशः
सर्तेंर्णित्
(
दश0
उ0
143
)
सारथिः
ह्वादौ
ऋ
सृ
गतौ
(
317
)
ससर्ति
चुरादौ
(
10255
दुर्गमते
)
सारयति
युच्
(
द्र0
33107
)
सारणा
तन्त्रीयोजना
ल्युट्
(
द्र0
33117
)
सारणी
सेककुल्या
904
सृ
(
अर्थः
)
गतौ
(
सरति
ससार
सस्रतुः
सस्रुः
ससर्थ
ससृव
)
अजादाववृद्धिविषये
यण्
क्रादिपाठादनिट्त्वम्
(
सर्त्ता
सरिष्यति
)
"ऋद्धनोः
स्ये''
इति
इट्
(
असरत्
सरेत्
स्रियात्
)
"रिङ्
शयग्लिङ्क्षु''
इति
रिङादेशः
(
असार्षीत्
असार्ष्टाम्
)
"सर्त्तिशास्ति''
इत्यङ्विधौ
अविद्यमानशपा
शासिना
साहचर्यात्
सर्त्यर्त्योरप्यविद्यमानशपोर्जुहोत्यादिकयोर्ग्रहणमिति
नास्याङस्ति
(
सीषीर्षति
)
"अज्झन''
इति
दीर्घे
"ऋतः''इतीत्वे
रपरे
"हलि
च''
इति
दीर्घे
द्विर्वचने
सेस्रियते
"रिङ्
शय''
इति
रिङ्
(
सर्सर्त्ति
सर्सृतः
)
इत्यादि
(
सारयति
असीसरत्
)
यदायं
सरतिर्वेगितगमने
वर्त्तते
तदा
पाघ्रादीनां
शित्प्रत्यये
धावादेशे
(
धावतीत्यादि
)
उपसयां
गर्भग्रहणे
प्राप्तकाला
"उपसर्या
काल्या
प्रजने''
इति
यति
निपात्यते
प्रजनं
गर्भग्रहणं
तत्र
प्राप्तकालेत्यर्थः
अन्यत्र
ण्यति
(
उपसार्या
सूर्यः
)
"राजसूयसूर्य''
इति
क्यपि
उत्त्वं
निपात्यते
सूवतेर्वा
रुगागमे
सूर्यशब्दात्
प्रत्ययाः
सुवतौ
प्रदर्शयिष्यन्ते
(
साधु
सरतीति
सरकः
)
"पृसृल्वः
समभिहारे
वुन्''
इति
समभिहारेणात्र
साधुकारित्वमुच्यते
तथा
च
वार्त्तिकम्--[
साधुकारिणि
वुन्विधानमिति
]
पुरः
सरतीति
(
पुरः
सरः
)
"पुरोऽग्रतोऽग्रेषु
सर्त्तेः''
इति
टः
(
अग्रेसर
इति
"तत्पुरुषे
कृति''
इति
सप्तम्या
अलुक्
अत्र
न्यासे
अग्रे
इत्येकारान्तत्वं
निपातनादित्युक्तम्
अग्रं
सरति
अग्रेण
सरतीत्यादावपि
एकारान्तत्वम्
एवं
हि
"सवरुणावरुणाग्रसरो
रुवा,
"आयोधनाग्रसरतां
त्वयि
वीर
याते'
इत्यादयः
प्रयोगाश्चिन्त्याः
स्युः
पुर्वः
सरतीति
(
पूर्वसरः
)
(
सूत्रम्
)
पूर्वे
कर्तरि
(
इति
सूत्रम्
)
इति
कर्तृवाचिनि
पूर्व्वशब्दउपपदे
सर्त्तेष्टः
कर्तुरन्यत्रावेव
पूर्व्वदेशं
सरतीति
(
पूर्वसारः
)
(
उदग्सारी,
प्रत्यासारी
)
[
"उत्प्रतिभ्यामाङि
सर्त्तेरुपसंख्यानम्
]
इति
णिनिः
(
परिसारी
)
"सम्पृच''
इत्यादिना
घिनुण्
सरणः
"जुचङ्क्रम्य''
इत्यादिना
युच्
(
सूमरः
)
"सृघस्यदः
क्मरच्''
इति
क्मरच्
(
सृत्वरः
)
"इण्नश्जिसर्तिभ्यः
क्वरप्"
इति
क्वरप्
(
सृत्वरी
)
"टिड्ढाणञ्"
इति
ङीप्
(
सस्रिः
)"भाषायां
धाञ्कृमृगमिजनिभ्यः''
इति
किकिनोरन्यतरः
लिड्वद्भावाद्
द्विर्वचनम्
(
सारः
)
कालान्तरस्थायी"सृ
स्थिर''
इति
कर्त्तरि
घञ्
स्थिरादन्यत्र
भावादौ
घञि
(
सारः
)
अयमुत्कर्षे
पुल्लिङ्गः
न्यायादनपेते
नपुंसकलिङ्गः
(
अतिसारो
व्याधिः
)
(
विसारो
मत्स्यः
सारो
बलं
)
"व्याधिमत्स्यबलेषु"
इति
घञ्
अस्थिरार्थमिदं
वचनम्
(
अतीसारः
)
"उपसर्गस्य
घञ्यमनुष्ये''
इति
दीर्घः
अतीसारोऽस्यास्तीति
(
अतीसारकी
)
"वातातीसाराभ्यां
कुक्च''
इति
घञ्
"रुद्धोरुदन्मुसलप्रसरं
निषेवे'
इति
माघे
बाहुलकादप्
एवं
(
निसर
)
इत्यपीत्यात्रेयः
(
उपसरो
)
गवां
स्त्रीगवीषु
पुंगवानां
गर्भाधानाय
प्रथममुपसरणमुच्यते
"प्रजने
सर्त्तेः''
इत्यप्
(
परिसरः
अपसरः
)
(
सूत्रम्
)
पुंसि
संज्ञायाम्
(
इति
सूत्रम्
)
इति
करणाधिकरणयोर्घः
(
परितः
सरणं
परिसर्या
)
"इच्छा''
इत्यत्र
[
"परिचर्यापरिसर्यामृगया'
]
इति
भावे
शे
यकि
गुणः
(
वैसारिणो
मत्स्यः
)
(
सूत्रम्
)
विसारिणो
मत्स्ये
(
इति
सूत्रम्
)
इति
विसारिन्शब्दान्मत्स्यवृत्तेः
स्वार्थेऽण्
प्रत्ययः"इनण्यनपत्ये''
इति
प्रकृतिभावः
अस्मादेव
विसारिण
इति
निर्द्देशादण्,
तत्सन्नियोगेनणिनिः
ग्रहादित्वाण्णिनिरित्यात्रेयः
एवं
हि
पृथक्प्रयोगार्हः
स्यात्
ग्रहादिषु
न
दृश्यते,
प्रतिषिद्धश्च
पदमञ्जर्यो
पृथक्प्रयोगः
पृथक्प्रयोगमसहमानेनैव
न्यासकारेणापि
ग्रहादित्वाणिजनिरित्युक्त्वा
अत
एव
निपातनादित्युक्तम्
निपातनं
च
प्रत्ययसन्नियोगेनैव
(
सृणिका
)
"सर्त्तेर्नुट
च''
इति
इकन्
प्रत्ययः,
नुडागमः
(
सार्थः
)
"सर्त्तेर्णिच्च''
इति
थन्प्रत्ययः
णित्त्वाद्वृद्धिः
(
सर्वः
)
"सर्वपृष्ठ''
इत्यादिना
वन्,
अत्र
वक्तव्यं
तत्
स्वर्तावुक्तम्
(
सरयूः
)
"सर्त्तेरयूः''
(
इत्ययूः
सरय्वां
भवं,
सारवम्
)
"दाण्डिन'
इत्यादिना
अण्प्रत्यये
युशब्दलोपो
निपात्यते
(
सरणिः
)
"अर्तिसृधृनृति''
इत्यादिना
अनिप्रत्ययः
(
सरित्
)
"हृसृरुहि''
इत्यादिनेतिप्रत्ययः
(
सृणिः
)
"सृपृषिभ्यां
क्विप्
च''
इति
निप्रत्ययः
(
सरः
)असुन्
(
सरसी
)
"वर्तमाने
पृषद्बृहन्महत्जगत्सरसां
शतृवच्च''
इति
शतृवद्भावात्
ङीप्
(
सारङ्गः
)
"सृवृङोर्वृद्धिश्च''
इति
अङ्गप्रत्यये
वृद्धिः
(
अद्भ्यः
सृते
इति
अप्सरा
)
"अङ्गिराअप्सराः''
इत्यसुनि
निपात्यन्ते
उणादिवृत्तौ
त्वप
इति
सौत्रो
धातुः,
अस्मात्
सरसुन्
प्रत्यय
इत्युक्तम्
बुहुष्वप्सरस
इति
बहुवचनं
प्रायिकम्
तदुक्तम्
अप्सरःसुमनस्सिकतावर्षाणामिति
बहुत्वं
प्रायिकम्
अप्सरा
इव
आचरति
(
अप्सरायते
)
"कर्त्तुः
क्यङ्
सलोपश्यच''
इति
क्यङि
सलोपश्चेतितत्र
विभाषाग्रहणे
व्यवस्थितविभाषाश्रयत्वात्
इह
नित्यं
सलोपः
उक्तं
च''--ओजसोऽप्ससो
नित्यं,
पयसस्तु
विभाषया''
इति
(
सारथिः
)
"सर्तेर्णित्''
इतिआथिन्प्रत्यये
णित्त्वात्
वृद्धिः
917
1
{@“सृ
गतौ”@}
2
अयं
धातुः
अर्थभेदेन
अकर्मकः
सकर्मकोऽपि
दृश्यते।
‘गतौ
ससर्ति
सरति
श्लुशपोर्धावति
क्वचित्।’
3
इति
देवः।
सारकः-रिका,
सारकः-रिका,
4
सिसीर्षकः-र्षिका,
5
सेस्रीयकः-यिका
सर्त्ता-त्री,
सारयिता-त्री,
सिसीर्षिता-त्री,
सेस्रीयिता-त्री
इत्यादिकानि
रूपाणि
सर्वाण्यपि
जौहोत्यादिकपिपर्त्तिवत्
6
ज्ञेयानि।
7
धावन्-सरन्-न्ती,
8
सरकः,
अति9सारकी,
10
सूर्यः,
11
पुरःसरः-अग्रतःसरः-
12
अग्रेसरः,
13
14
पूर्वसरः,
15
परिसारी,
16
विसारी,
17
अनुसारी,
18
प्रसारी,
19
उदासारी,
प्रत्यासारी,
20
सरणः,
21
सृमरः
22,
सारणा,
सारणी,
23
सृत्वरः-
24
सृत्वरी,
25
चन्दनसारः,
अतीसारः,
विसारः,
26
उपसरो
गवाम्,
27
उपसर्या
28
गौः,
29
आसारः,
30
सारः,
प्रसारः,
31
संसारः,
32
परिसर्या,
33
सस्रिः
34
णथिन्प्रत्यये
रूपमेवम्।
णित्त्वात्
उपधावृद्धिः।
]
]
सारथिः,
35
इति
कप्रत्ययः।
किच्च
भवति।
सृकः
=
वायुः।
]
]
सृकः,
36
सरण्डः,
37
सृणीकः,
38
सृमाकुः,
39
सरीमा,
40
अप्सरसः,
41
सरित्,
42
सरणिः,
43
सरट्,
सरटः,
44
सरयुः-सरयूः,
इत्यादिकानि
रूपाणि
अस्य
धातोः
विशेषेण
भवन्तीति
ज्ञेयम्।
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
१९१३
)
02
→
(
१-भ्वादिः-९३५।
सक।
अनि।
पर।
)
03
→
(
श्लो।
३०
)
04
→
[
[
१।
सन्नन्ते
‘अज्झनगमां
सनि,
’
(
६-४-१६
)
इति
दीर्घे
‘सन्यतः’
(
७-४-७९
)
इतीत्वे
रपरत्वे,
‘हलि
च’
(
८-२-७७
)
इति
दीर्घे,
द्विर्वचने
च
रूपमेवम्।
]
]
05
→
[
[
२।
यङन्ते
‘रीङ्
ऋतः’
(
७-४-२७
)
इति
रीङादेशे
रूपमेवम्।
]
]
06
→
(
१०४४
)
07
→
[
[
३।
शतरि
‘पाघ्राध्मास्थाम्नादाण्दृश्यर्त्तिसर्त्ति--’
(
७-३-७८
)
इत्यादिना
प्रकृतेः
धाबादेशे
धावन्
इति
भवति।
‘सर्त्तेः
वेगितायां
गतौ
धावादेशमिच्छन्ति।
अन्यत्र
सरति
अनुसरतीत्येव
भवति’
इति
काशिका
(
७-३-७८
)।
तेन
अनु-
सरन्-सरन्
इत्यप्यर्थविशेषे
साधुरेव।
]
]
08
→
[
[
४।
‘सृल्वः
समभिहारे
धुन्’
(
३-१-१४९
)
इति
वुन्प्रत्यये
रूपमेवम्।
साधु
सरतीति
सरकः।
सरकः
पानपात्रमिति
केचित्।
]
]
09
→
(
ती
)
10
→
[
[
५।
‘राजसूयसूर्य--’
(
३-१-११४
)
इति
क्यपि
उत्वे
च
रूपम्।
अथवा
सुवते
रुडागमे
रूपमेवम्।
]
]
11
→
[
[
६।
पुरः
सरतीति
‘पुरोऽग्रतोऽग्रेषु
सर्त्तेः’
(
३-२-१८
)
इति
टप्रत्यये
रूपम्।
एवं
अग्रतःसरः,
अग्रेसरः
इत्यादौ।
‘तत्पुरुषे
कृति--’
(
६-३-१४
)
इति
सप्तम्या
अलुक्।
अत्र
न्यासकारात्रेयाभ्याम्
‘अग्रे
इत्येकारान्तत्वं
निपातनात्’
इत्युक्तम्।
‘अग्रस्सरति,
अग्रेण
सरतीत्यादावपि
एकारान्तत्वं
फलम्’
इति
च।
एवं
हि
‘सवरुणावरुणाग्रसरं
रुचा’
‘आयोधनाग्रसरतां
त्वयि
वीर
जाते’
इत्यादयः
प्रयोगाश्चिन्त्याः
स्युः।
]
]
12
→
[
[
B।
‘अग्रेसरो
जघन्यानां
मा
भूः
पूर्वसरो
मम।।’
भ।
का।
५-९७।
]
]
13
→
[
पृष्ठम्१३७७+
३२
]
14
→
[
[
१।
पूर्वः
सरतीति
कर्तृवाचिनि
पूर्वशब्दे
उपपदे
‘पूर्वे
कर्तरि’
(
३-२-१९
)
इति
टप्रत्ययो
भवति।
पूर्वं
देशं
सरतीति
पूर्वसारः।
अत्र
कर्तृभिन्नार्थे
अण्।
]
]
15
→
[
[
२।
‘संपृचानुरुध…
सृ--’
(
३-२-१४२
)
इत्यादिना
तच्छीलादिषु
कर्तृषु
घिनुण्प्रत्ययो
भवति।
तेन
रूपमेवम्।
]
]
16
→
[
[
३।
विसरतीति
=
विसारी।
णिनिप्रत्ययः।
‘विसारिणो
मत्स्ये’
(
५-४-१६
)
इति
स्वार्थेऽण्प्रत्यये
रूपम्।
अणन्तस्यैव
प्रयोगः।
]
]
17
→
[
[
आ।
‘पतत्यधो
धाम
विसारि
सर्वतः
किमेतदित्याकुलमीक्षितं
जनैः।।’
शि।
व।
७-२।
]
]
18
→
[
[
४।
प्रशब्द
उपपदे
‘प्रे
लपसृ--’
(
३-२-१४५
)
इति
घिनुण्प्रत्ययः।
]
]
19
→
[
[
५।
‘उत्प्रतिभ्यामाङि
सर्त्तेः--’
(
वा।
३-२-७८
)
इति
णिनिप्रत्यये
रूपमेवम्।
एवं
प्रत्यासारी
इत्यादावपि।
]
]
20
→
[
[
६।
‘जुचङ्क्रम्यदन्द्रम्यसृ--’
(
३-२-१५०
)
इति
तच्छीलादिषु
कर्तृषु
युच्प्रत्ययः।
]
]
21
→
[
[
७।
‘सृघस्यदः
क्मरच्’
(
३-२-१६०
)
इति
तच्छीलादिषु
कर्तृषु
क्मरच्प्रत्यये
रूपमेवम्।
]
]
22
→
[
[
B।
‘सृमरोऽभङ्गुरप्रज्ञो
गृहीत्वा
भासुरं
धनुः।’
भ।
का।
७-२२।
]
]
23
→
[
[
८।
‘इण्नशिजिसर्त्तिभ्यः--’
(
३-२-१६३
)
इति
तच्छीलादिषु
कर्तृषु
क्वरप्प्रत्ययः।
‘टिड्ढाणञ्--’
(
४-१-१५
)
इति
ङीपि
सृत्वरी
इति
रूपम्।
]
]
24
→
[
[
C।
‘कीर्ति
मनस्तापहृतं
विसृत्वरीं…।’
वा।
वि।
१-४७।
]
]
25
→
[
[
९।
‘सृ
स्थिरे’
(
३-३-१७
)
इति
स्थिरे
कर्तरि
घञ्प्रत्ययः।
‘स्थिर
इति
कालान्तरस्थायी
पदार्थ
उच्यते।
स
चिरं
तिष्ठन्
कालान्तरं
सरतीति
धात्वर्थस्य
कर्त्ता’
इति
काशिकायाम्
(
३-३-१७
)।
अतीसारः
इत्यत्र
‘व्याधिमत्स्य-
बलेष्विति
वक्तव्यम्’
(
वा।
३-३-१७
)
इति
घञ्।
‘उपसर्गस्य
घञि--’
(
६-३-१२२
)
इति
दीर्घश्च।
अतीसारः
=
व्याधिः।
विविधं
सरतीति
विसारो
=
मत्स्यः।
सारो
बलम्।
खदिरं
सारयतीति
खदिरसारः
\n\n
अन्तर्भावितण्यर्थोऽत्रायम्
धातुः
इति
भाष्ये
(
३-३-१७
)
स्पष्टम्।
]
]
26
→
[
[
१०।
‘प्रजने
सर्त्तेः’
(
३-३-७१
)
इत्यप्प्रत्ययः।
उपसरो
गवाम्
=
प्रथमं
स्त्रीगवीषु
पुंगवानां
गर्भाधानाय
नियोजनम्
उपसरणमुच्यते।
]
]
27
→
[
[
११।
‘उपसर्या
काल्या
प्रजने’
(
३-१-१०४
)
इत्युपपूर्वात्
यत्प्रत्ययान्तो
निपात्यते।
]
]
28
→
[
[
ड्।
‘वृषो
यथोपसर्याया
गोष्ठे
गोदण्डताडितः।।’
भ।
का।
६-५३।
]
]
29
→
[
[
१२।
‘पुंसि
संज्ञायां
घः
प्रायेण’
(
३-३-११८
)
इति
करणाधिकरणयोर्घप्रत्ययः।
]
]
30
→
[
[
१३।
‘भावे’
(
३-३-१८
)
\n\n
‘अकर्तरि
च
कारके
संज्ञायाम्’
(
३-३-१९
)
इति
भावे
वाच्ये,
कर्मवर्जिते
कारके
संज्ञायां
विषये
च
घञ्प्रत्यये
रूपमेवम्।
एवं
प्रसारः,
संसारः
इत्यादिषु
च
ज्ञेयम्।
]
]
31
→
[
पृष्ठम्१३७८+
२९
]
32
→
[
[
१।
परितः
सरणं
परिसर्या।
‘इच्छा’
(
३-३-१०१
)
इत्यत्र
‘परिचर्यापरिसर्या--’
(
वा।
३-३-१०१
)
इति
स्त्रियां
भावे
शे
यकि
टापि
च
रूपमेवम्।
गुणोऽपि
निपात्यते।
]
]
33
→
[
[
२।
‘भाषायां
धाञ्कृञ्सृ--’
(
वा।
३-२-१७१
)
इति
तच्छीलादिषु
कर्तृषु
किकिनौ,
लिड्वद्भावात्
द्विर्वचनं
च।
]
]
34
→
[
[
३।
औणादिके
[
द।
उ।
१-४३
]
35
→
[
[
४।
‘सृवृ--’
[
द।
उ।
३-१९
]
36
→
[
[
५।
औणादिके
(
द।
उ।
५-९
)
अण्डन्प्रत्यये
रूपमेवम्।
सरण्डः
=
वायुः,
भूतसंघातश्च।
]
]
37
→
[
[
६।
औणादिके
(
द।
उ।
३-४२
)
ईकन्प्रत्यये
नुगागमे
च
रूपमेवम्।
किच्च
भवति।
सृणीकः
=
वायुः।
]
]
38
→
[
[
७।
औणादिके
(
द।
उ।
१-१५१
)
काकुप्रत्यये
मुगागमे
च
रूपम्।
सृमाकुः
=
मृगजातिः।
]
]
39
→
[
[
८।
‘हृभृधृसृ--’
(
द।
उ।
६-७६
)
इति
ईमनिन्प्रत्ययः
च्छन्दसि
विषये।
सरीमा
=
कालः।
]
]
40
→
[
[
९।
अप्छब्द
उपपदे
धातोः
असुन्प्रत्यये
(
द।
उ।
९-१०१
)
रूपमेवम्।
अद्भ्यः
सृता
इत्यप्सरसः
=
देवयोषितः।
]
]
41
→
[
[
१०।
‘हृसृ--’
(
द।
उ।
६-३
)
इति
इतिप्रत्यये
रूपम्।
]
]
42
→
[
[
११।
‘अर्त्तिसृ--’
(
द।
उ।
१-२
)
इत्यनिप्रत्यये
णत्वे
च
रूपमेवम्।
सरणिः
=
ईषद्गतिः
पन्थाः।
]
]
43
→
[
[
१२।
औणादिके
(
द।
उ।
५-१०
)
अडिप्रत्यये
रूपम्।
]
]
44
→
[
[
१३।
औणादिके
(
द।
उ।
१-१३६
)
अयुप्रत्यये
रूपम्,
सरति
सिसर्ति
वा
सरयुः
=
नदी
वायुर्वा।
सरयूः
=
इति
दीर्घान्तोऽपि।
]
]
1
{@“सृ
गतौ”@}
2
सर्वाण्यपि
रूपाणि
पिपर्तिवत्
3
ऊह्यानि।
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
१९१४
)
02
→
(
३-जुहोत्यादिः-१४३४।
सक।
अनि।
पर।
)
03
→
(
१०४४
)
√sṛ
[
Cu.
〔502〕
],
Grundbegriff:
rinnen,
strömen
daher:
rennen,
eilen.
1〉
rinnen,
strömen,
so
auch
Caus.
med.
2〉
eilen
3〉
hinrinnen
zu
[
A.,
ácha
oder
abhí
m.
A.
]
4〉
hineilen
zu
[
A.,
L.
]
5〉
strömen
=
Wasser
strömen
lassen.
Mit
ácha
hinrinnen
zu
[
L.
].
ánu
1〉
auf
einer
Bahn
[
I.
]
entlang
rinnen
2〉
jemandem
[
D.
]
nacheilen,
zur
Hülfe
eilen.
ápa
herabgleiten,
herabfallen
von
[
Ab.
].
ā́
hineilen
zu
[
ácha
m.
A.
].
ví
ā́
hindurcheilen
zu
[
A.
].
párā
forteilen,
davoneilen.
pári
umströmen,
strömend
umgeben
[
A.
].
prá
1〉
vorströmen,
strömen
2〉
jemandem
[
D.
]
Strömen,
rinnen
3〉
hervorströmen
aus
[
Ab.
]
4〉
voreilen,
vordringen
5〉
vordringen
zu
[
A.
]
6〉
die
Arme
[
A.
]
vorstrecken
7〉
Int.
sich
ausdehnen.
áti
prá
Int.
überholen,
übertreffen
[
A.
].
ánu
prá
Caus.
nach
und
nach
hervorgehen
lassen
[
A.
].
úpa
prá
Int.
hindringen
zu
[
A.,
L.
].
ví
prá
sich
weit
verbreiten.
ví
1〉
durchströmen
[
A.
]
2〉
sich
ausbreiten
3〉
jemandem
[
D.
]
etwas
[
A.
]
hingeben
4〉
zerrinnen
s.
visarmán.
sám
zusammen
rinnen
mit
[
I.
].
Stamm
I.
sísṛ:
-arti
prá
6〉
bāhávā
{229,
2}.
-ratus
[
3.
du.
mit
End.
des
Perf.
]
2〉
yā́
{1028,
2}.
-rate
[
3.
p.
me.
]
prá
4〉
yā́s
(
usrā́s
)
{861,
5}
(
sū́riasya
raśmíbhis
).
sisṛ:
-arṣi
4〉
apás
{266,
5}.
-ṛtam
[
2.
du.
]
prá
6〉
bāhávā
{578,
5}.
-rate
1〉
havyā́ni
{286,
2}
(
túbhyam
)
saptá
síndhavas
{778,
6}.
—
prá
1〉
jīráyas
{208,
3}.
—
2〉
vāyáveśubhrā́s
{202,
3}
vām
bhāgadhéyāni
{1028,
1}.
—
3〉
dhenávas
ū́dhnas
{318,
6}.
—
5〉
bhānávas
nā́kam
ácha
{355,
1}.
Stamm
II.
sára:
-at
[
Co.
]
2〉
〰
padā́
ná
dákṣiṇā
parāvík
{887,
8}
saraṇyús
{887,
23}.
—
4〉
jārás
ná
yóṣaṇām
{813,
14}.
-an
1〉
ā́pas
{313,
3}.
-ā
(
Prāt.
〔465,
17〕
)
pári
nas
soma
rasā́‿iva
viṣṭápam
{753,
6}.
sara:
-at
ápa
uṣā́s
ánasas
{326,
10}.
Impf.
ásara:
-am
4〉
yásya‿idám
dūtī́s
〰
parākā́t
{934,
4}.
-as
4〉
yásya‿idám
dūtī́s
〰
parākā́t
{934,
3}.
-at
pári
viśvā
bhójanā
{799,
6}.
asara:
-as
3〉
4〉
vā́jam
áchā
{822,
4}.
-at
1〉
mahī́‿iva
rītís
{215,
14}.
—
2〉
átyas
ná
{798,
44}.
—
3〉
4〉
sómas
vā́jam
iva
{774,
16}
{749,
5}.
—
áchā
pavítre
{804,
2}.
—
ví
ā́
eṣá
(
sómas
)
dívam
{715,
8}
(
tirás
rájāṃsi
).
—
párā
dadhikrā́s
{334,
9}
(
sahásrais
).
—
[
Page1571
]
sám
índus
góbhis,
adbhís
{809,
45}.
-an
3〉
ā́pas
abhí
gā́s
{794,
3}.
—
ánu
1〉
āpas
ná
pravátā
{718,
4}.
Perf.
sasṛ:
-ā́ra
[
3.
s.
]
4〉
(
usā́s
)
parāvátas
{326,
11}.
-āra
2〉
śakunás
yáthā
hitás
{798,
13}
(
sómas
).
-rús
1〉
ā́pas
{617,
4}
{937,
8}.
-rus
1〉
ā́pas
{606,
4}
tā́s
añjáyas
ná
{921,
6}.
—
3〉
4〉
abhí
svávṛṣṭim
raghvī́s
iva
ūtáyas
{52,
5}.
—
ánu
2〉
sudā́se
āpáyas
{407,
2}.
—
prá
5〉
síndhavas
rájas
{407,
7}.
—
ví
1〉
síndhavas
ádrim
{73,
6}.
-re
[
3.
s.
]
ví
2〉
pṛthivī́
{552,
1}
(
sā́nunā
).
—
3〉
tvasmai
tanúam
{897,
4}
(
jāyā́‿iva
pátye
).
—
prá
1〉
sárasvatī
{611,
1}.
-rā́the
[
2.
du.
]
prá
4〉
(
aśvinā
)
{158,
1}
(
ákavābhis
ūtī́
).
Stamm
des
Intens.
sarsṛ:
-ṛte
áti
prá
jāténa
jātám
{216,
1}.
-rāte
prá
7〉
parikṣítā
pitárā
{241,
1}
(
dīrghám
ā́yus
prayákṣe
).
Perf.
des
Intens.
sarsṛ:
-ré
[
3.
s.
]
úpa
pra
kṛ́tās
iva
apsú
{226,
5}.
-re
áti
prá
majmánā
u.
s.
w.
jánima
mā́nuṣāṇām
{459,
7}.
Stamm
des
Caus.
asāráya:
-ante
1〉
ā́pas
{313,
2}.
Imperf.
des
Caus.
asāraya:
-ante
ánu
prá
prajā́s
{882,
5}.
Part.
sísrat
[
von
Stamm
I.
]:
-atas
[
N.
p.
m.
]
2〉
áśvās
{408,
10}.
Part.
Fut.
sariṣyát:
-án
2〉
prathamás
(
dadhikrā́s
)
{334,
6}.
—
5〉
párvatas
{202,
7}.
Part.
Perf.
sasṛvás,
sasrús:
-ṛvā́ṃsam
2〉
〰
iva
tmánā
agním
{243,
5}.
-ṛvā́ṃsas
1〉
índavas
{621,
15}
(
tirás
pavítram
).
—
2〉
〰
ná
śaśramus
(
sómās
)
{734,
4}.
-rúṣīs
[
N.
p.
f.
]
3〉
4〉
sū́ram
{86,
5}
(
iṣas
).
sasrāṇá:
-ás
prá
4〉
yás
(
agnís
)
{149,
2}.
-ā́sas
ā
ácha
índram
áśvās
{478,
3}.
sasṛmāṇá
(
=
sasrāṇá
):
-ám
2〉
étaśam
{313,
14}.
Part.
des
Intens.
sársrāṇa:
-as
pra
7〉
vṛ́ṣā
{398,
3}
(
ánu
barhís
).
-asya
pra
7〉
náhuṣasya
{366,
6}.
Infin.
sártu:
-ave
1〉
áva‿asṛjas
〰
saptá
síndhūn
{32,
12}
{203,
12}
nadías
asṛjas
{130,
5}.
—
4〉
dháne
hité
{116,
15}.
—
ví
pra
{676,
12}.
-avaí
(
-avā́
)
1〉
áva
〰
apás
sṛjat
{55,
6}
{57,
6}.
—
4〉
apás
átyān
iva
prá‿asṛjas
〰
‿ājaú
{266,
6}.
-avaí
u
1〉
{383,
2}
apás
asṛjat
〰.
Verbale
sṛ́t
enthalten
in
vāja-,
sva-sṛ́t,
und
mit
Richtungswort
in
vi-sṛ́t.
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.