Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
सूत्र
sUtra
सूत्र
r.
10th
cl.
(
सूत्रयति-ते
)
1.
To
bind,
to
thread,
to
string.
2.
To
write
in
the
form
of
a
concise
rule.
3.
To
plan,
to
systematize.
4.
To
unbind.
to
loosen.
सूत्र
Neuter.
(
-त्रं
)
1.
A
thread
in
general.
2.
A
rule,
a
precept,
in
morals
or
science
a
short,
obscure,
and
technical
sentence,
enjoying
some
observance
in
law
or
religion,
or
intimating
some
rule
in
grammar,
logic,
&c.
in
each
case
it
is
the
fundamental
and
primitive
part
of
Hindu
learning,
and
is
the
form
in
which
the
works
of
the
early
and
supposed
inspired
writers
appear
the
ingenuity
and
labour
of
subsequent
authors
having
expanded
and
explained
the
original
Sūtras
in
various
commentaries
and
glosses.
3.
An
opinion
or
decree,
(
in
law.
)
4.
A
string,
a
collection
of
threads,
as
that
worn
by
the
three
first
classes,
&c.
5.
The
string
or
wire
of
a
puppet.
6.
A
fibre.
Etymology
षिव्
to
sew,
ष्ट्रन्
Unādi
Affix.
,
and
इव
changed
to
ऊ
or
सूत्र
to
string,
अच्
Affix.
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
formula
सूत्रशलाका
-
sUtrazalAkA
-
Feminine
-
formulabar
[
computer
]
शिष्टाचार
-
ziSTAcAra
-
Masculine
-
commonformulas
विधि
-
vidhi
-
Masculine
-
formula
अन्वह्नोति
{
अन्वह्
}
-
anvahnoti
{
anvah
}
-
verb
5
-
pronounce
[
especially
a
ceremonial
formula
]
आकृष्टिमन्त्र
-
AkRSTimantra
-
Masculine
-
above
formula
म
-
ma
-
Masculine
-
magic
formula
पदमाला
-
padamAlA
-
Feminine
-
magical
formula
फु
-
phu
-
Masculine
-
magical
formula
दीपिनी
-
dIpinI
-
Feminine
-
mystical
formula
मन्त्र
-
mantra
-
Masculine
-
formula
of
prayer
दैवावृध्
-
daivAvRdh
-
Neuter
-
particular
formula
अयजुस्
-
ayajus
-
Neuter
-
not
a
yajus-formula
प्रयोग
-
prayoga
-
Masculine
-
formula
to
be
recited
वाक
-
vAka
-
Masculine
Feminine
-
recitation
or
formula
अभ्युपमन्त्रयते
{
अभ्युपमन्त्र्
}
-
abhyupamantrayate
{
abhyupamantr
}
-
verb
-
address
with
a
formula
अयजुष्क
-
ayajuSka
-
Adjective
-
without
a
yajus-formula
संयोगमन्त्र
-
saMyogamantra
-
Masculine
-
nuptial
text
or
formula
संरूपण-सूत्र
-
saMrUpaNa-sUtra
-
Neuter
-
configurational
formula
[
Chem.
]
अयजुस्
-
ayajus
-
Neuter
-
without
a
yajus-formula
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
string
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
thread
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
twain
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
formula
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
stroke
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
yarn
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
plan
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
short
sentence
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
fibre
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
sketch
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
discourse
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
measuring
line
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
cord
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
direction
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
short
sentence
or
aphoristic
rule
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
line
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
wire
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
and
any
work
or
manual
consisting
of
strings
of
such
rules
hanging
together
like
threads
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
sacred
thread
or
cord
worn
by
the
first
three
classes
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
lace
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
kind
of
tree
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
that
which
like
a
thread
runs
through
or
holds
together
everything
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
aphorism
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
rule
सूत्र
-
sUtra
-
Neuter
-
girdle
सङ्कलन
सूत्र
-
saGkalana
sUtra
-
Neuter
-
addition
theorem
संरूपण-सूत्र
-
saMrUpaNa-sUtra
-
Neuter
-
configurational
formula
[
Chem.
]
सूत्र
sUtra
Neuter
twain
द्विधा
dvidhA
adverb
in
twain
विगत
vigata
Neuter
in
twain
सूत्र
sUtra
Neuter
aphorism
वचन
vacana
Neuter
aphorism
उपदेशवाक्य
upadezavAkya
Neuter
aphorism
वक्तव्य
vaktavya
Neuter
aphorism
वाक्य
vAkya
Neuter
aphorism
सूत्रग्रन्थ
sUtragrantha
Masculine
book
of
aphorisms
शाण्डिल्यसूत्र
zANDilyasUtra
Neuter
aphorisms
of
zANDilya
सूत्रण
sUtraNa
Neuter
arranging
in
aphorisms
वैशेषिकसूत्र
vaizeSikasUtra
Neuter
aphorisms
of
the
vaizeSika
सूत्रयति
{
सूत्र्
}
sUtrayati
{
sUtr
}
verb
teach
as
a
sUtra
or
aphorism
न्यायसूत्रवृत्ति
nyAyasUtravRtti
Feminine
commentary
on
these
aphorisms
सरस्वतीसूत्र
sarasvatIsUtra
Neuter
aphorisms
of
the
sarasvatI
grammar
शारीरकसूत्र
zArIrakasUtra
Neuter
aphorisms
on
the
vedAnta
philosophy
न्यायसूत्र
nyAyasUtra
Neuter
aphorisms
of
the
nyAya
philosophy
by
gautama
सूत्रित
sUtrita
Adjective
prescribed
or
delivered
in
aphorisms
or
axioms
योग
yoga
Masculine
combined
or
concentrated
grammatical
rule
or
aphorism
योगसूत्र
yogasUtra
Neuter
aphorisms
of
the
Yoga
system
of
philosophy
ascribed
to
pataJjali
सूत्र
sUtra
Neuter
short
sentence
or
aphoristic
rule
सूत्र
Masculine.
(
-त्रं
)
1
A
thread
in
general.
2
A
rule,
a
precept,
in
morals
or
science
a
short,
obscure,
and
technical
sentence,
enjoining
some
observance
in
law
or
religion,
or
intimating
some
rule
in
grammar,
logic,
&c.
in
each
case
it
is
the
fundamental
and
primitive
part
of
Hindu
learning,
and
is
the
form
in
which
the
works
of
the
early
and
supposed
inspired
writers
appear
the
ingenuity
and
labour
of
subsequent
authors
having
expanded
and
explained
the
original
Sūtras
in
various
commentaries
and
glosses.
3
An
opinion
or
decree
in
law.
4
A
string,
a
collection
of
threads,
as
that
worn
by
the
three
first
classes,
&c.
Etymology
षिव
to
sew,
ष्ट्रन्
Uṇādi
Affix.
,
and
इव
changed
to
ऊ,
or
सूत्र
to
string,
क
Affix.
सूत्रम्
[
sūtram
],
[
सूत्र्-अच्
]
A
thread,
string,
line,
cord
पुष्पमालानुषङ्गेण
सूत्रं
शिरसि
धार्यते
Subhās.
मणौ
वज्रसमुत्कीर्णे
सूत्रस्येवास्ति
मे
गतिः
Raghuvamsa (Bombay).
1.4.
A
fibre
सुराङ्गना
कर्षति
खण्डिताग्रात्
सूत्रं
मृणालादिव
राजहंसी
Vikramorvasîyam (Bombay).
1.18
Kumârasambhava (Bombay).
1.4.
A
wire.
A
collection
of
threads.
The
sacred
thread
or
sacrificial
cord
worn
by
members
of
the
first
three
classes
शिखासूत्रवान्
ब्राह्मणः
Tarka
K.
विप्रत्वे
सूत्रमेव
हि
Bhágavata (Bombay).
12.2.3.
The
string
or
wire
of
a
puppet.
A
short
rule
or
precept,
an
aphorism.
A
short
or
concise
technical
sentence
used
as
a
memorial
rule
it
is
thus
defined:
स्वल्पाक्षरमसंदिग्धं
सारवद्
विश्वतोमुखम्
।
अस्तोभमनवद्यं
च
सूत्रं
सूत्रविदो
विदुः.
Any
work
or
manual
containing
such
aphoristic
rules
Exempli gratia, for example.
मानवकल्पसूत्र,
आपस्तम्बसूत्र,
गृह्यसूत्र
Et cætera.
A
rule,
canon,
decree
(
in
law
).
A
girdle
वासः
ससूत्रं
लघुमारुतो$हरद्
भवस्य
देवस्य
किलानुपश्यतः
Bhágavata (Bombay).
8.12.23.
A
line,
stroke.
A
sketch,
plan
त्वमेव
धर्मार्थदुघाभिपत्तये
दक्षेण
सूत्रेण
ससर्जिथा-
ध्वरम्
Bhágavata (Bombay).
4.6.44.
Indication,
prelude
विशङ्क्य
सूत्रं
पुरुषायितस्य
तद्
भविष्यतो$स्मायि
तदा
तदालिभिः
Naishadhacharita.
16.15.Comp.
-अध्यक्षः
superintendent
of
weaving
Kau.
Atmanepada.
2.
-आत्मन्
Adjective.
having
the
nature
of
a
string
or
thread.
(
Masculine.
)
the
soul.
-आली
a
string
of
beads
Et cætera.
worn
round
the
neck,
a
necklace.
कण्ठः
a
Brāhmaṇa.
a
pigeon,
dove.
a
wag-tail.
-कर्मन्
Neuter.
carpentry
अथ
भूमिप्रदेशज्ञाः
सूत्रकर्मविशारदाः
Rāmāyana
2.8.1.
˚विशेषज्ञः
a
weaver
Rāmāyana
2.83.12.
-कारः,
-कृत्
Masculine.
an
author
or
composer
of
Sūtras.
a
carpenter.-कोणः,
-कोणकः
a
small
drum
shaped
like
an
hourglass
(
डमरु
).
-कोशः
a
skein
of
yarn.
-क्रीडा
a
particular
game
with
strings
(
one
of
the
64
kalās
).-गण्डिका
a
kind
of
stick
used
by
weavers
in
spinning
threads.
-ग्रन्थः
a
book
of
a
phorisms.
-ग्राह
Adjective.
seizing
a
thread.
-ग्राहिन्
Masculine.
a
draftsman,
an
architect.-चरणम्
Name.
of
a
class
of
Charaṇas
or
Vedic
schools
which
introduced
various
Sūtra-works.
तन्तुः
a
thread,
string.
perseverance,
energy.
-तर्कुटी
a
distaff,
spindle.
-दरिद्र
Adjective.
'poor
in
threads',
having
a
small
number
of
threads,
thread-bare
अयं
पटः
सूत्रदरिद्रतां
गतः
Mṛichchhakaṭika
2.9.
धरः,
धारः
'the
threadholder',
a
stage-manager,
the
principal
actor
who
arranges
the
cast
of
characters
and
instructs
them,
and
takes
a
prominent
part
in
the
Prastāvanā
or
prelude
he
is
thus
defined:
नाट्यस्य
यदनुष्ठानं
तत्
सूत्रं
स्यात्
सबीजकम्
।
रङ्गदैवतपूजाकृत्
सूत्रधार
इति
स्मृतः
॥
a
carpenter,
an
artisan.
the
author
of
a
set
of
aphorisms.
an
epithet
of
Indra.
-धृक्
Masculine.
an
architect.
a
stage-manager.
-पातः
applying
the
measuring
line.-पिटकः
Name.
of
one
of
the
three
collections
of
Buddhistic
writings.
-पुष्पः
the
cotton
plant.
-प्रोत
Adjective.
fastened.
with
wires
(
as
puppets
).
-भिद्
Masculine.
a
tailor.
-भृत्
Masculine.
Equal or equivalent to, same as.
सूत्रधार
quod vide, which see.
यन्त्रम्
'a
thread-machine',
shuttle.
a
weaver's
loom
सूत्रयन्त्रजविशिष्टचेष्टयाश्चर्यसञ्जिबहुशालभञ्जिकः
Naishadhacharita.
18.13.
a
shuttle.
-वापः
weaving
(
threads
).
-वीणा
a
kind
of
lute.
वेष्टनम्
a
weaver's
shuttle.
the
act
of
weaving.
-शाखम्
the
body.
-स्थानम्
(
in
medic.
works
)
the
first
general
section
(
treating
of
the
physician,
disease,
remedies
Et cætera.
).
सू॑त्र
neuter gender.
(
according.
to
g.
अर्धचादि
also
masculine gender.
from.
√
सिव्,
‘to
sew’,
and
connected
with
सूचि
and
सूना
)
a
thread,
yarn,
string,
line,
cord,
wire,
atharva-veda
et cetera.
et cetera.
the
sacred
thread
or
cord
worn
by
the
first
three
classes
(
confer, compare.
यज्ञोपवीत
),
bhāgavata-purāṇa
that
which
like
a
thread
runs
through
or
holds
together
everything,
rule,
direction,
bhāgavata-purāṇa
a
short
sentence
or
aphoristic
rule,
and
any
work
or
manual
consisting
of
strings
of
such
rules
hanging
together
like
threads
(
these
Sūtra
works
form
manuals
of
teaching
in
ritual,
philosophy,
grammar
et cetera.
:
e.g.
in
ritual
there
are
first
the
Śrauta-sūtras,
and
among
them
the
Kalpa-sūtras,
founded
directly
on
Śruti
q.v.
they
form
a
kind
of
rubric
to
Vedic
ceremonial,
giving
concise
rules
for
the
performance
of
every
kind
of
sacrifice
[
Indian Wisdom, by Sir M. Monier-Williams
146
et cetera.
]
other
kinds
of
Ś°
works
are
the
Gṛhya-sūtras
and
Sāmayācārika
or
Dharma-sūtras
i.e.
‘rules
for
domestic
ceremonies
and
conventional
customs’,
sometimes
called
collectively
Smārta-sūtras
[
as
founded
on
स्मृति
or
‘tradition’,
see
स्मार्त
]
these
led
to
the
later
Dharmaśāstras
or
‘law-books’
[
Indian Wisdom, by Sir M. Monier-Williams
145
]
in
philosophy
each
system
has
its
regular
text-book
of
aphorisms
written
in
Sūtras
by
its
supposed
founder
[
Indian Wisdom, by Sir M. Monier-Williams
60
et cetera.
]
in
Vyākaraṇa
or
grammar
there
are
the
celebrated
Sūtras
of
Pāṇini
in
eight
books,
which
are
the
groundwork
of
a
vast
grammatical
literature
with
Buddhists,
Pāśupatas
et cetera.
the
term
Sūtra
is
applied
to
original
text
books
as
opp.
to
explanatory
works
with
Jainas
they
form
part
of
the
Dṛṣṭivāda
),
Indian Wisdom, by Sir M. Monier-Williams
162
et cetera.
सूत्र
sū́-tra,
Neuter.
[
√
sīv
]
V.,
C.:
thread,
string,
cor
(
ord.
mg.
)
C.
sacred
cord
(
worn
over
the
left
shoulder
by
the
three
upper
castes
)
measuring
line
fibre
line
sketch,
plan
(
thread
running
through
and
holding
together
=
)
concise
rule
or
aphorism
manual
consisting
of
aphoristic
rules:
-ka,
Neuter.
thread,
cord
-kāra,
Masculine.
author
of
a
Sūtra
work
or
manual
-tantu,
Masculine.
thread
-daridra,
Adjective.
(
poor
in
threads
=
)
threadbare:
-tā,
Feminine.
threadbare
condition
-dhāra,
Masculine.
[
holder
of
the
measuring
line
]
carpenter,
builder,
architect
[
wire-puller
=
]
stage-manager
-°
Masculine.
,
ī,
Feminine.
leading
spirit
in
-pāta,
Masculine.
drop
of
the
measuring
line:
-ṃ
kṛ
or
car,
measure,
compare
-piṭaka,
Masculine.
Neuter.
(
basket
=
)
collection
of
the
Buddhistic
Sūtras
-prota,
pp.
attached
to
(
=
worked
by
)
strings
(
puppet
)
-bhṛt,
Masculine.
stage-manager.
सूत्र,
i.
e.
सिव्
+
त्र,
Neuter.
1.
A
thread,
Hit.
65,
13.
2.
Fibre,
Vikr.
d.
19.
3.
A
string,
Vikr.
d.
140
the
holy
string,
d.
157.
4.
A
rule
in
morals
or
science,
a
short
aphorism,
e.
g.
the
rules
of
Pāṇini.
5.
An
opinion
or
decree
in
law.
Compound
कटि-,
Neuter.
a
zone,
Bhāg.
P.
5,
3,
4.
कण्ठ-,
Neuter.
a
kind
of
embracing,
Ragh.
19,
32.
कल्प-,
Neuter.
a
सूत्र
or
rule
concerning
ritual.
काल-,
Neuter.
the
name
of
a
hell,
Man.
3,
249.
दिर्घ-,
Adjective.
irresolute,
Pañc.
245,
23.
(
दिर्घ
-सूत्र
+
ता,
Feminine.
procrastination,
Rām.
2,
72,
96,
Seramp
).
अ-दीर्घ-,
Adjective.
reso
lute.
धर्म-,
I.
Neuter.
a
work
on
law,
Utt.
Rāmac.
71,
12.
II.
Masculine.
a
proper
name,
Bhāg.
P.
9,
22,
16.
ब्रह्मसूत्र,
i.
e.
ब्रह्मन्-,
Neuter.
title
of
a
vedantic
work,
Lass.
2.
ed.
87,
14
(
see
शारीरक-
).
मान-,
Neuter.
1.
a
chain
of
gold
or
silver
worn
round
the
loins.
2.
a
thread
for
measuring,
Daśak.
in
Chr.
186,
11.
मूल-,
Neuter.
a
principal
precept,
Cāṇ.
3
in
Berl.
Monstab.
1864,
p.
407.
यज्ञ-,
Neuter.
the
sacrificial
cord.
शारीरक-,
Neuter.
statement
concerning
the
embodied
spirit,
i.
e.
the
ब्रह्मसूत्रस्
of
Bādarāyaṇa,
Vedāntas.
in
Chr.
202,
7.
सावित्री-,
Neuter.
the
sacrificial
cord.
हस्त-,
Neuter.
a
bracelet.
एक
धागे
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
"धागा,
डोरी,
रेखा,
रस्सी"
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
"रेशा,
तन्तु"
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
तार
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
धागों
की
आटी
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
"यज्ञोपवीत,
जनेऊ"
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
पुत्तलिका
का
तार
या
डोरी
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
"संक्षिप्त
विधि,
गुर,
सूत्र"
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
परिभाषा
परक
संक्षिप्त
वाक्य
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
सूत्रग्रन्थ
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र
+
अच्
"विधि,
धर्म-सूत्र,
अज्ञाप्ति"
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र्+अच्
मेखला
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र्+अच्
"रेखाचित्र,
आरेख"
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र्+अच्
"संकेत,
आमुख्"
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र्+अच्
"धागा,
डोरा"
सूत्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
सूत्र्+अच्
रेशा
sUtra
{%
n.
%}
1.
A
thread,
string,
line,
cord,
मणौ
वज्रसमुत्कीर्णे
सूत्रस्येवास्ति
मे
गतिः
R.i.4,
Bg.vii.7
2.
a
fibre,
कर्षति
खण्डिताग्रात्
सूत्रं
मृणालादिव
राजहंसी
Vikr.i.,
K.S.i.40
3.
a
collection
of
threads
4.
the
sacred
thread
or
cord
worn
by
the
first
three
classes,
पाणौ
कार्मुकमक्षसूत्रवलयं
दंडोऽपरः
पैप्पलः
Mv.i.,
K.S.iii.46
5.
the
string
or
wire
of
a
puppet
6.
a
short
rule
or
precept
7.
any
work
or
manual
containing
such
aphoristic
rules,
(
e.g.
आपस्तंबसूत्र,
बौधायनसूत्र
)
8.
a
short
concise
sentence
used
as
a
memorial
rule
(
it
is
thus
defined-
स्वल्पाक्षरमसंदिग्धं
सारवद्विश्वतोमुखम्
।
अस्तोभमनवद्यं
च
सूत्रं
सूत्रविदो
विदुः
)
9.
any
rule,
canon
or
decree
(
in
law
).
sūtra,
nt.
(
also
sūtrānta,
q.v.
),
(
1
)
(
=
Pali
sutta
)
discourse,
as
a
type
of
Buddhist
sacred
text
(
pravacana
),
one
of
twelve,
Mvy
〔1267〕,
or
nine,
Dharmas
〔62〕
(
2
)
also
=
sūtra-piṭaka,
q.v.
(
=
Pali
sutta-piṭaka
),
the
(
collection
of
)
discourses,
one
of
the
three
grand
divisions
of
the
Buddhist
canon:
Mvy
〔1412〕
Divy
〔333.7〕
sūtravinayābhidharmeṇa
Laṅk
〔290.8〕.
सूत्र
(
सू꣡त्र꣡
वेष्टने
विमोचन
इत्यन्ये
-
चुरादिः
-
सेट्
)
ल्युट् →
सूत्रणम्
अनीयर् →
सूत्रणीयः
-
सूत्रणीया
ण्वुल् →
सूत्रकः
-
सूत्रिका
तुमुँन् →
सूत्रयितुम्
तव्य →
सूत्रयितव्यः
-
सूत्रयितव्या
तृच् →
सूत्रयिता
-
सूत्रयित्री
क्त्वा →
सूत्रयित्वा
ल्यप् →
प्रसूत्र्य
क्तवतुँ →
सूत्रितवान्
-
सूत्रितवती
क्त →
सूत्रितः
-
सूत्रिता
शतृँ →
सूत्रयन्
-
सूत्रयन्ती
शानच् →
सूत्रयमाणः
-
सूत्रयमाणा
धातुः →
सूत्र्
मूलधातुः →
सूत्र
धात्वर्थः →
वेष्टने
गणः →
चुरादिः
कर्मकत्वं →
सकर्मकः
इट्त्वं →
सेट्
उपग्रहः →
उभयपदी
रूपम् →
सूत्रयति-ते
अनुबन्धादिविशेषः →
अदन्तः
सूत्र
a
short
pithy
assertion
laying
down
something
in
a
scientific
treatise
aphorism
the
word
is
sometimes
used
in
a
collective
sense
in
the
singular,
referring
to
the
whole
collection
of
Sutras
or
rules
cf.
व्याकरणस्य
सूत्रम्
M.
Bh.
on
Ahnika
I.
The
term
is
defined
as
अाल्पाक्षरमसंदिग्धं
सारवद्विश्वतोमुखम्
|
अस्तो-
भमनवद्यं
च
सूत्रं
सूत्रविदो
विदुः.
There
are
given
generally
six
kinds
of
Sutras
viz.
संज्ञासूत्र,
परिभाषासूत्र,
विधिसूत्र,
नियमसूत्र,
प्रतिषेधसूत्र
and
अधिकारसूत्र
cf.
also
संज्ञा
च
परिभाषा
च
विधिर्नियम
एव
च
प्रतिषेधोधि-
कारश्च
षड्विधम्
सूत्रलक्षणम्
|
Com.
on
Kat.
I.
1.2.
सूत्र
वेष्टने
-
सूत्रयति
सूत्रयाञ्चकार
असुसूत्रत्
सोसूत्र्यते
351
सूत्र
/
SŪTRA
(
vedasūtra
).
See
under
veda.
Sūtra
has
the
sense
of
‘thread’
in
the
Atharvaveda^1
and
later.^2
In
the
sense
of
a
‘book
of
rules’
for
the
guidance
of
sacrificers
and
so
forth,
the
word
occurs
in
the
Bṛhadāraṇyaka
Upaniṣad.^3
1
)
iii.
9,
3
xviii.
8,
37.
2
)
Śatapatha
Brāhmaṇa,
iii.
2,
4,
14
vii.
3,
2,
13
xii.
3,
4,
2
7,
2,
10
Chāndogya
Upaniṣad,
vi.
8,
2
Nirukta,
iv.
6.
3
)
ii.
4,
10
iv.
1,
6
(
Mādhyaṃdina
=
iv.
1,
2
Kāṇva
)
5,
11.
Cf.
Weber,
Indische
Studien,
5,
24,
25
Sieg,
Die
Sagenstoffe
des
Ṛgveda,
21.
सूत्र
नपुं।
तन्तवः
समानार्थकाः
सूत्र,
तन्तु
2।10।28।1।3
पुंसि
वेमा
वायदण्डः
सूत्राणि
नरि
तन्तवः।
वाणिर्व्यूतिः
स्त्रियौ
तुल्ये
पुस्तं
लेप्यादिकर्मणि॥
वृत्तिवान्
==>
पटनिर्माता,
तन्तुवानः
==>
यज्ञोपवीतम्,
हस्तसूत्रम्
पदार्थ-विभागः
,
द्रव्यम्,
पृथ्वी,
अचलनिर्जीवः,
अचलनिर्जीववस्तु
सूत्र,
त्
क
ग्रन्थने
।
इति
कविकल्पद्रुमः
॥
(
अदन्तचुरा०-पर०-सक०-सेट्
।
)
दीर्घी
दन्त्यवर्गाद्य-मध्यः
।
वेष्टने
इत्यन्ये
।
सूत्रयति
सूत्रापयतिसूत्रेण
हस्तं
लोकः
।
इति
दुर्गादासः
॥
सूत्रं,
क्लीबम्
(
सूत्र्यतेऽनेनेति
।
सूत्रत्
क
ग्रन्थने
+णिच्
+
“एरच्
।”
इत्यच्
।
यद्वा
षिव्यु
तन्तु-सन्ताने
+
“सिविमुच्योष्टेरू
च
।”
उणा०
४
।१६२
।
इति
ष्ट्रन्
।
टेरू
च
।
)
वस्त्रारम्भकम्
।सूता
इति
भाषा
।
तत्पर्य्यायः
।
तन्तुः
२
।इत्यमरजटाधरौ
॥
सूत्रतन्तुः
३
।
इति
भरत-धृतहारावली
॥
(
यथा,
रघुः
।
१
।
४
।“अथवा
कृतवाग्दारे
वंशेऽस्मित्
पूर्व्व-सूरिभिः
।मणौ
वज्रसमुत्कीर्णे
सूत्रस्येवास्ति
मे
गतिः
॥
”यज्ञसूत्रम्
।
यथा,
महानिर्व्वाणे
।
१
।
४८
।“ब्राह्मण्यचिह्नमेतावत्
केवलं
सूत्रधारणम्
॥
”
)व्यवस्था
।
शास्त्रादिसूचनाग्रन्थः
।
इति
मेदिनी
॥
सूत्रलक्षणं
यथा,
--“स्वल्पाक्षरमसन्दिग्धं
सारवद्विश्वतोमुखम्
।अस्तोभमनवद्यञ्च
सूत्रं
सूत्रविदो
विदुः
॥
”इति
मुग्धबोधटीकायां
दुर्गादासः
॥
(
कारणम्
।
निमित्तम्
।
यथा,
भागवते
।
४
।६
।
४३
।त्वमेव
धर्म्मार्थदुघाभिपत्तयेदक्षेण
सूत्रेण
ससर्ज्जिथाध्वरम्
॥
”
)
सूत्र
a
short
pithy
assertion
laying
down
something
in
a
scientific
treatise
aphorism
the
word
is
sometimes
used
in
a
collective
sense
in
the
singular,
referring
to
the
whole
collection
of
Sutras
or
rules
cf.
व्याकरणस्य
सूत्रम्
M.
Bh.
on
Ahnika
I.
The
term
is
defined
as
अाल्पाक्षरमसंदिग्धं
सारवद्विश्वतोमुखम्
|
अस्तो-
भमनवद्यं
च
सूत्रं
सूत्रविदो
विदुः.
There
are
given
generally
six
kinds
of
Sutras
viz.
संज्ञासूत्र,
परिभाषासूत्र,
विधिसूत्र,
नियमसूत्र,
प्रतिषेधसूत्र
and
अधिकारसूत्र
cf.
also
संज्ञा
च
परिभाषा
च
विधिर्नियम
एव
च
प्रतिषेधोधि-
कारश्च
षड्विधम्
सूत्रलक्षणम्
|
Com.
on
Kat.
I.
1.2.
सूत्र
विमोचने
-(
अर्थविवरणम्
)
विमोचनं
मोचनाभावः,
ग्रन्थनम्
सूत्रयति
असुसूत्रत्
348
सूत्र
(
अर्थः
)
वेष्टने
अन्ये
तु
विमोचन
इति
पठन्तो
विमोचनं
मोचनाभाव
इति,
ग्रन्थनमित्यपरे
(
सूत्रयति
सोसूत्र्यते
)
"सूचिसूत्रि''
इति
यङ्
362
1
{@“सूत्र
वेष्टने”@}
2
अदन्तः।
‘--
विमोचने’
इति
केचित्।
विमोचनम्
=
मोचनाभावः।
ग्रन्थने
इति
परे।
सूत्रकः-त्रिका,
सुसूत्रयिषकः-षिका
3
सोसूत्रकः-त्रिका
सूत्रयिता-त्री,
सुसूत्रयिषिता-त्री,
सोसूत्रिता-त्री
इत्यादीनि
सर्वाण्यपि
रूपाणि
चौरादिक-
कत्रयतिवत्
4
ज्ञेयानि।
प्रासङ्गिक्यः
↑
(
१९१०
)
↑
(
१०-चुरादिः-१९०८।
सक।
सेट्।
आत्म।
)
↑
[
[
१।
अनेकाच्त्वात्
यङोऽप्राप्तिः।
अतः
‘सूचिसूत्रि--’
(
वा।
३-१-२२
)
इति
यङ्।
अषोपदेशत्वात्
उत्तरखण्डे
न
षत्वम्।
]
]
↑
(
१६१
)
सूत्र
सूत्र
neuter
(
सिव्
sfx.
त्र
)
fil
cordon
sacré
des
3
premières
castes.
Sentences
renfermant
les
règles
fondamentales
de
la
science,
depuis
la
grammaire
jusqu'à
la
philosophie
[
il
y
a
des
sūtras
védiques,
brāhmaniques
et
buddhiques
].
Les
livres
attribués
à
Śākyamuni
ou
à
des
écrivains
sacrés,
Bd.
सूत्रकण्ठ
masculine
brāhmane.
Pigeon
hochequeue.
सूत्रकोण
masculine
petit
tambour
en
forme
de
sablier,
que
l'on
frappe
avec
un
bouton
attaché
à
une
corde.
सूत्रगण्डिका
feminine
bāton
de
tisserand.
सूत्रतर्कुटी
feminine
quenouille,
fuseau.
सूत्रतन्तु
masculine
fil.
सूत्रधार
masculine
(
धृ
)
machiniste
directeur
de
théātre,
chef
de
la
troupe.
Indra.
सूत्रपुष्प
masculine
cotonnier.
सूत्रभिद्
masculine
tailleur.
सूत्रमध्यभू
masculine
encens.
सूत्रयन्त्र
neuter
navette
ou
métier
de
tisserand.
सूत्रला
feminine
(
sfx.
ल
)
quenouille,
fuseau.
सूत्रवीणा
feminine
sorte
de
luth.
सूत्रवेष्टन
neuter
navette
de
tisserand.
सूत्रान्त
masculine
(
अन्त
)
sūtras
buddhiques
du
Népāl.
सूत्राली
feminine
collier.
सूत्रिन्
feminine
corneille.
सूत्र-
nt.
corde,
cordon,
fit
cordeau
cordon
sacré
(
porté
en
particulier
par
les
Brāhmanes
)
ceinture
fibre
ligne,
trait
règle,
plan
not.
règle
exprimée
en
brefs
aphorismes,
et
Neuter.
générique
de
traités
(
de
philos.,
de
gramm.
,
etc.
)
consistant
en
séries
de
ces
règles
not.
Neuter.
générique
des
traités
de
rituel
védique
(
ÇrautaGṛhyaet
DharmaSūtra
)
traité
original
(
opp.
aux
commentaires
)
Neuter.
d'un
principe
issu
des
3
Guṇa
-क-
cordon.
°कर्तृ-
Masculine.
auteur
d'un
Sūtra.
°कर्मन्-
nt.
architecture.
°कार-
Masculine.
charpentier
=
°कर्तृ-।
°जाल-
nt.
réseau
de
cordes.
°दरिद्रता-
Feminine.
pauvreté
en
fils,
usure
(
d'un
vêtement
).
°धर-
a.
ifc.
qui
porte
une
corde
de.
°धार-
Masculine.
architecte
charpentier
directeur
de
scène
(
acteur
essentiel
du
Prologue
)
var.
pour
-°कर्तृ
ब्रेअक्
-ई-
Feminine.
femme
du
directeur
de
scène.
°पात-
Masculine.
dans
-अं
कृ-
ou
चर्-
appliquer
le
cordeau,
mesurer.
°प्रोत-
a.
v.
attaché
par
des
fils.
°यन्त्र-
nt.
=
°जाल-।
°विक्रयिन्-
Masculine.
vendeur
de
cordes.
सूत्रालंकार-
Masculine.
Neuter.
d'un
ouvrage
attribué
à
Açvaghoṣa.