Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
शक्तिः (zaktiH)
शक्तिः
[
śaktiḥ
],
Feminine.
[
शक्-क्तिन्
]
(
a
)
Power,
ability,
capacity,
strength,
energy,
prowess
दैवं
निहत्य
कुरु
पौरुषमात्मशक्त्या
Panchatantra (Bombay).
1.361
ज्ञाने
मौनं
क्षमा
शक्तौ
Raghuvamsa (Bombay).
1.22
so
यथाशक्ति,
स्वशक्ति
Et cætera.
(
b
)
Faculty,
capacity
स्मरण-
शक्ति
'retentive
faculty
or
memory'.
Regal
power
(
it
has
three
parts
or
elements
1
प्रभुशक्ति
or
प्रभावशक्ति'
the
majesty
or
pre-eminent
position
of
the
king
himself'
2
मंत्रशक्ति
'the
power
of
good
counsel'
and
3
उत्साहशक्ति
'the
power
of
energy'
)
राज्यं
नाम
शक्तित्रयायत्तम्
Dk.
त्रिसाधना
शक्तिरिवार्थसंचयम्
Raghuvamsa (Bombay).
3.13
6.33
17.63
Sisupâlavadha.
2.26.
The
power
of
composition,
poetic
power
or
genius
शक्तिर्निपुणता
लोकशास्त्रकाव्याद्यवेक्षणात्
K.P.*
1
see
explanation
ad
Locative.
The
active
power
of
a
deity,
regarded
as
his
wife,
female
divinity
(
these
are
variously
enumerated,
8,
9
or
even
5
being
mentioned
)
स
जयति
परिणद्धः
शक्तिभिः
शक्तिनाथः
Mâlatîmâdhava (Bombay).
5.1
Sakuntalâ (Bombay).
7.35.
A
kind
of
missile
शक्तिखण्डामर्षतेन
गाण्डीविनोक्तम्
Veṇîsamhâra.
3
ततो
विभेद
पौलस्त्यः
शक्त्या
वक्षसि
लक्ष्मणम्
Raghuvamsa (Bombay).
12.77.
A
spear,
dart,
pike,
lance.
(
In
Philosophy.
)
The
relation
of
a
term
to
the
thing
designated.
The
power
inherent
in
cause
to
produce
its
necessary
effect.
(
In
Rhetoric.
)
The
power
or
signification
of
a
word
(
these
are
three
अभिधा,
लक्षणा
and
व्यञ्जना
)
तिस्रः
शब्दस्य
शक्तयः
Sâhityadarpaṇa.
11.
The
expressive
power
or
denotation
of
a
word
(
Opposite of.
लक्षणा
and
व्यञ्जना
)
it
is
thus
defined:
अस्माच्छब्दादयमर्थो
बोद्धव्य
इत्याकारको$नादिसंकेतः
शक्तिः
Tarka.
K.
The
female
organ,
the
counterpart
of
the
Phallus
of
&Saucte
iva
worshipped
by
a
sect
of
people
called
Śāktas.
A
sword.
An
implement
in
gambling.Comp.
-अर्धः
perspiring
and
panting
through
fatigue
or
exertion.
-अपेक्ष,
-अपेक्षिन्
Adjective.
having
regard
to
strength
षाड्गुण्यमुपयुञ्जीत
शक्त्यपेक्षो
रसायनम्
Sisupâlavadha.
2.93.-कुण्ठनम्
the
deadening
of
a
power.
-ग्रह
Adjective.
apprehending
the
force
or
meaning.
armed
with
a
spear.
(
हः
)
apprehension
of
the
force,
meaning,
or
acceptation
of
a
word.
a
spearman,
lancer.
an
epithet
of
Śiva.
of
Kārtikeya.
-ग्राहक
Adjective.
determining
or
establishing
the
meaning
of
a
word.
(
-कः
)
epithet
of
Kārtikeya.
-त्रयम्
the
three
constituent
elements
of
regal
power
see
शक्ति
(
2
)
above.
-धर
Adjective.
strong,
powerful.
(
रः
)
a
spearman.
an
epithet
of
Kārtikeya
ततस्तामेव
चोत्कृष्य
शक्तिं
शक्तिधरप्रियः
Rāmāyana
7.8.11.
-ध्वजः
Name.
of
Kārtikeya
शक्तिध्वजशिखरशूलोत्सेधं
सौधमागतम्
Dasakumâracharita (Bombay).
2.5.
-नाथः
Name.
of
Śiva
स
जयति
परिणद्धः
शक्तिभिः
शक्तिनाथः
Mâlatîmâdhava (Bombay).
5.1.
-पर्णः
Alstonia
Scholaris.
(
Marâṭhî.
सातवीण
).
-पाणिः,
-भृत्
Masculine.
a
spearman.
an
epithet
of
Kārtikeya.
पातः
prostration
of
strength.
In
Yoga
philosophy,
a
spiritual
procedure,
by
which
the
preceptor
puts
his
strength
(
spiritual
power
)
in
his
pupil.
-पूजकः
a
Śākta
quod vide, which see.
-पूजा
the
worship
of
Śakti.
-पूर्वः
an
epithet
of
Parāśara.
-वैकल्यम्
loss
of
strength,
debility,
incapacity.
-हीनa.
powerless,
weak,
impotent.
-हेतिकः
a
lancer,
spearman.
शक्तिः
f.
[
शक्-क्तिन्
]
1
(
a
)
Power,
ability,
capacity,
strength,
energy,
prowess
दैवं
निहत्य
कुरु
पौरुषमात्मशक्त्या
Pt.
1.
361
ज्ञानि
मौनं
क्षमा
शक्तौ
R.
1.
22
so
यथाशक्ति,
स्वशक्ति
&c.
(
b
)
Faculty,
capacity
स्मरणशक्ति
‘retentive
faculty
or
memory’.
2
Regal
power
(
it
has
three
parts
or
elements
प्रभुशक्ति
or
प्रभावशक्ति
‘the
majesty
or
pre-eminent
position
of
the
king
himself’
{2}
मंत्रशक्ति
‘the
power
of
good
counsel’,
and
{3}
उत्साहशक्ति
‘the
power
of
energy’
)
राज्यं
नाम
शक्तित्रयायत्तं
Dk.
त्रिसाधना
शक्तिरिवार्थसंचयं
R.
3.
13,
6.
33,
17.
63
Śi.
2.
26.
3
The
power
of
composition,
poetic
power
or
genius
शक्तिर्निपुणता
लोकशास्त्रकाव्याद्यवेक्षणात्
K.
P.
1
see
explanation
ad
loc.
4
The
active
power
of
a
deity,
regarded
as
his
wife,
female
divinity
(
these
are
variously
enumerated,
8,
9
or
even
50
being
mentioned
)
स
जयति
परिणद्धः
शक्तिभिः
शक्तिनाथः
Māl.
5.
1
Ś.
7.
35.
5
A
kind
of
missile
शक्तिखंडामर्षितेन
गांडीविनोक्तं
Ve.
3
ततो
बिभेद
पौलस्त्यः
शक्त्या
वक्षसि
लक्ष्मणं
R.
12.
77.
6
A
spear,
dart,
pike,
lance.
7
(
In
phil.
)
The
relation
of
a
term
to
the
thing
designated.
8
The
power
inherent
in
cause
to
produce
its
necessary
effect.
9
(
In
Rhet.
)
The
power
or
signification
of
a
word
(
these
are
three
अभिधा,
लक्षणा
and
व्यंजना
)
तिस्रः
शब्दस्य
शक्तयः
S.
D.
11.
10
The
expressive
power
or
denotation
of
a
word
(
opp.
लक्षणा
and
व्यंजना
)
it
is
thus
defined:
अस्माच्छब्दादयमर्थो
बोद्धव्य
इत्याकारकोऽनादिसंकेतः
शक्तिः
Tarka
K.
11
The
female
organ,
the
counterpart
of
the
Phallus
of
Śiva
worshipped
by
a
sect
of
people
called
Śāktas.
12
A
sword.
13
An
implement
in
gambling.
Comp.
अर्धः
perspiring
and
panting
through
fatigue
or
exertion.
अपेक्ष,
अपेक्षिन्
a.
having
regard
to
strength
Śi.
2.
93.
कुंठनं
the
deadening
of
a
power.
ग्रह
a.
{1}
apprehending
the
force
or
meaning.
{2}
armed
with
a
spear.
(
हः
)
{1}
apprehension
of
the
force,
meaning,
or
acceptation
of
a
word.
{2}
a
spearman,
lancer.
{3}
an
epithet
of
Śiva.
{4}
of
Kārtikeya.
ग्राहक
a.
determining
or
establishing
the
meaning
of
a
word.
(
कः
)
an
epithet
of
Kārtikeya.
त्रयं
the
three
constituent
elements
of
regal
power
see
शक्ति
(
2
)
above.
धर
a.
strong,
powerful.
(
रः
)
{1}
a
spearman.
{2}
an
epithet
of
Kārtikeya.
पाणिः,
भृत्
m.
{1}
a
spearman.
{2}
an
epithet
of
Kārtikeya.
पातः
prostration
of
strength.
पूजकः
a
Śākta
q.
v.
पूजा
the
worship
of
Śakti.
पूर्वः
an
epithet
of
Parāśara.
कल्यं
loss
of
strength,
debility,
incapacity.
हनि
a.
powerless,
weak,
impotent.
हेतिकः
a
lancer,
spearman.
शक्तिः
स्त्रीलिङ्गम्
-
शुच्
+
क्तिन्
"सीप
का
खोल,
मोती
की
सीप"
शक्तिः
स्त्रीलिङ्गम्
-
शुच्
+
क्तिन्
शंख
शक्तिः
स्त्रीलिङ्गम्
-
शुच्
+
क्तिन्
"छोटी
सीप,
पुट्ठा"
शक्तिः
स्त्रीलिङ्गम्
-
शुच्
+
क्तिन्
खोंपड़ी
का
एक
भाग
शक्तिः
स्त्रीलिङ्गम्
-
शुच्
+
क्तिन्
घोड़े
की
छाती
(
या
गर्दंन
पर
)
पर
बालों
का
घूंघर
शक्तिः
स्त्रीलिङ्गम्
-
शुच्
+
क्तिन्
एक
प्रकार
का
गंधद्रव्य
शक्तिः
स्त्रीलिङ्गम्
-
शुच्
+
क्तिन्
दो
कर्ष
के
समान
विशेष
तोल
Synonyms
शक्तिः
(Noun)
कस्याः
अपि
देवतायाः
पराक्रमः
सामर्थ्यं
बलं
वा
यत्
तस्याः
पत्न्याः
रूपेण
वर्तते।
"गौरी
शिवस्य
तथैव
च
लक्ष्मी
विष्णोः
शक्तिः
मता।"
Synonyms
सामर्थ्यम्,
शक्तिः,
बलम्,
प्रभावः,
वीर्यम्,
ऊर्जः,
सहः,
ओजः,
विभवः,
तेजः,
विक्रमः,
पराक्रमः,
शौर्यम्,
द्रविणम्,
तरः,
सहः,
स्थामः,
शुष्मम्,
प्राणः,
शक्तिता,
वया,
ईशा,
आयत्तिः,
आस्पदम्,
उत्साहः,
ऐधम्,
ऐश्यम्,
तवः,
प्रतापः,
प्रबलता,
प्रबलता,
सबलता,
प्रबलत्वम्,
प्रासहः,
धिष्ण्यम्,
वैभवम्,
शम्बरः
(Noun)
शारिरिकी
क्षमता
यया
मनुष्यः
कार्यं
कर्तुं
शक्यते।
"भरतस्य
सामर्थ्यं
केन
अपि
न
ज्ञायते।"
Synonyms
शक्तिः
(Noun)
शूलप्रकारः।
"व्याधेन
शक्त्या
शूकरः
हतः।"
Synonyms
शक्तिः,
कुण्डली,
कुला
(Noun)
तन्त्रे
वर्णिता
एका
अधिष्छात्री
देवता।
"प्राचीनकालात्
आरभ्य
जनाः
शक्तेः
उपासनां
कुर्वन्ति।"
Synonyms
क्षमता,
शक्तिः,
शक्तता,
सामर्थ्यम्
(Noun)
धारणस्य
शक्तिः।
"अस्य
चलतचित्रगृहस्य
धारणस्य
क्षमता
पञ्चशतम्।"
Synonyms
शक्तिः,
सत्त्वम्,
सामर्थ्यम्,
बलम्,
क्षमता,
ऊर्जः,
वीर्यम्,
विक्रमः
(Noun)
तत्
तत्त्वम्
यस्य
प्रभावेण
किमपि
कार्यं
कर्तुं
कारयितुं
वा
शक्यते।
"अस्मिन्
कार्ये
तव
शक्तिं
ज्ञास्यामि।"
Synonyms
अनुज्ञा,
अनुज्ञानम्,
समुज्ञानम्,
अभ्यनुज्ञा,
अभ्यनुज्ञानम्,
अनुमतिः,
अनुमतम्,
अनुमोदनम्,
आज्ञा,
क्षमता,
शक्तिः,
सामर्थ्यम्
(Noun)
यत्
चिकीर्षितं
तत्
कर्तुं
वृद्धानाम्
अनुमोदनम्
स्वीकृतिः
वा
यद्
बहुधा
आज्ञारूपेण
वर्तते।
"वृद्धानाम्
अनुज्ञां
विना
किमपि
कार्यं
न
कुर्यात्।
/
पितुः
अनुज्ञया
एव
कृष्णा
हिमालयपर्वतस्य
अत्युच्चतमं
शिखरम्
आरोहितुं
प्रारभत।"
ச’க்தி:
:
வலிமை,
பராக்கிரமம்,
தகுதி,
திறமை,
திறன்.ஈட்டி,
வேலாயுதம்.
शक्तिः,
स्त्रीलिङ्गम्
(
शक
+
क्तिन्
।
)
कायजनन-सामर्थ्यम्
।
यथा,
--“या
देवी
सर्व्वभूतेषु
शक्तिरूपेण
संस्थिता
।”इति
देवीमाहात्म्यस्य
टीकायां
नागोजीभट्टः
॥
शक्यते
जेतुमनया
।
सा
प्रभावोत्साहमन्त्रज-भेदात्त्रिविधा
।
तत्र
प्रभुत्वे
साधकत्वात्
कोष-दण्डौ
प्रभुशक्तिः
१
।
विक्रमेण
स्वशक्त्या
विस्फु-रणमुत्साहशक्तिः
२
।
सन्ध्यादीनां
सामादी-नाञ्च
यथावस्थानं
मन्त्रशक्तिः
३
॥
सामर्थ्य-मात्रम्
।
तत्पर्य्यायः
।
द्रविणम्
२
तरः
३
सहः४
बलम्
५
शौर्य्यम्
६
स्थाम
७
शुष्मम्
८
परा-क्रमः
९
प्राणः
१०
।
इत्यमरः
॥
शुष्म
११
सहम्१२
।
इति
शब्दरत्नावली
॥
ऊर्ज्जः
१३
।
इतिजटाधरः
॥
कासूः
।
सा
तु
शर्व्वलानामास्त्रम्
।इति
नानार्थे
अमरभरतौ
॥
गौरी
।
इतिमेदिनी
॥
लक्ष्मीः
।
इति
शब्दमाला
॥
*
॥
त्रिशक्तयो
यथा,
--“एषा
त्रिशक्तिरुद्दिष्टा
नयसिद्धान्तगामिनी
।एषा
श्वेता
परा
सृष्टिः
सात्त्विकी
ब्रह्मसंस्थिता
॥
एषैव
रक्ता
रजसि
वैष्णवी
परिकीर्त्तिता
।एषैव
कृष्णा
तमसी
रौद्री
देवी
प्रकीर्त्तिता
॥
परमात्मा
यथा
देवो
एक
एव
त्रिधा
स्थितः
।प्रयोजनवशाच्छक्तिरेकैव
त्रिविधाभवत्
॥
”इति
वाराहे
त्रिशक्तिमाहात्म्यनामाध्यायः
॥
*
॥
अपि
च
।“बिन्दुः
शिवात्मकस्तत्र
बीजं
शक्त्यात्मकंस्मृतम्
।तयोर्योगे
भवेन्नादस्तेभ्यो
जातास्त्रिशक्तयः
॥
”इति
क्रियासारः
॥
अन्यच्च
।“इच्छा
क्रिया
तथा
ज्ञानं
गौरी
ब्राह्मी
तु
वैष्णवी
।त्रिधा
शक्तिः
स्थिता
यत्र
तत्परं
ज्योतिरो-मिति
॥
”इति
गोरक्षसंहिता
॥
*
॥
अष्ट
शक्तयो
यथा,
--“इन्द्राणी
वैष्णवी
शान्ता
ब्रह्माणी
ब्रह्मवादिनी
।कौमारी
नारसिंही
च
वाराही
विकटाकृतिः
॥
माहेश्वरी
महामाया
भैरवी
भीरुरूपिणी
।अष्टौ
च
शक्तयः
सर्व्वा
रथस्थाः
प्रययुर्मुदा
॥
”इति
ब्रह्मवैवर्त्ते
श्रीकृष्णजन्मखण्डे
बाणयुद्धं
नाम११९
अध्यायः
॥
*
॥
नव
शक्तयो
यथा,
--“तत्र
पद्मे
चाष्टदले
मध्ये
च
भक्तिपूर्व्वकम्
।वैष्णवीञ्चैव
ब्रह्माणीं
रौद्रीं
माहेश्वरीं
तथा
॥
नारसिंहीञ्च
वाराहीमिन्द्राणीं
कार्त्तिकीं
तथा
।सर्व्वशक्तिस्वरूपाञ्च
प्रधानां
सर्व्वमङ्गलाम्
॥
नवशक्तीश्च
संपूज्य
घटे
देवांश्च
पूजयेत्
॥
”इति
ब्रह्मवैवर्त्ते
प्रकृतिखण्डे
६१
अध्यायः
॥
*
॥
पञ्चाशद्विष्णुशक्तयो
यथा,
--“कीर्त्तिः
कान्तिस्तष्टिपष्टी
धृतिः
शान्तिः
क्रियादया
।मेधा
सहर्षा
श्रद्धा
स्याल्लज्जा
लक्ष्मीः
सरस्वती
॥
प्रीती
रती
रमा
प्रोक्ताः
क्रमेण
स्वरशक्तयः
।जया
दुर्गा
प्रभा
सत्या
चण्डा
वाणी
विलासिनी
॥
विरजा
विजया
विश्वा
विनदा
सुनदा
स्मृतिः
।ऋद्धिः
समृद्धिः
शुद्धिश्च
भक्तिर्मुक्तिर्मतिः
क्षमा
॥
रमोमा
क्लेदिनी
क्लिन्ना
वसुदा
वसुधा
परा
।परा
परायणा
सूक्ष्मा
सन्ध्या
प्रज्ञा
प्रभा
निशा
॥
अमोघा
विद्युता
चेति
शक्तयः
सर्व्वकामदाः
।एताः
प्रियतमाङ्केषु
निषण्णाः
सस्मिताननाः
॥
विद्युद्दामसमानाङ्ग्यः
पङ्कजाभयबाहवः
॥
”
*
॥
पञ्चाशद्रुद्रशक्तयो
यथा,
--“गुणोदरी
स्याद्बिरजा
शाल्मली
तदनन्तरम्
।लोलाक्षी
वर्त्तुलाक्षी
च
दीर्घघोणा
समीरिता
॥
सदीर्घमुखीगोमुख्यौ
दीर्घजिह्वा
तथैव
च
।कुण्डोदर्य्यर्द्धकेश्यौ
च
तथा
विकृतमुख्यपि
॥
ज्वालामुखी
ततो
ज्ञेया
पश्चादुल्कामुखी
ततः
।सुश्रीमुखी
चैव
विद्यामुख्येताः
स्वरशक्तयः
॥
महाकालीसरस्वत्यौ
सर्व्वसिद्धिसमन्विते
।गौरी
त्रैलोक्यविद्या
स्यान्मन्त्रसिद्धिस्ततः
परम्
॥
आत्मशक्तिर्भूतमाता
तथा
लम्बोदरी
स्मृता
।द्रावणी
नागरी
भूयः
खेचरी
चापि
मञ्जरी
॥
रूपिणी
चित्रिणी
पश्चात्
काकोदर्य्यपि
पूतना
।स्याद्भद्रकाली
योगिन्यौ
शङ्खिनी
गर्ज्जिनी
तथा
॥
कालरात्रिश्च
कुब्जिन्या
कपर्दिन्यपि
वज्रया
।जया
च
सुमुखेश्वर्य्या
रेवती
माधवी
ततः
॥
वारुणी
वार्षवी
प्रोक्ता
पश्चाद्रक्षोविदारिणी
।ततश्च
सहजा
लक्ष्मीर्व्यापिनी
माययान्विता
॥
एता
रुद्राङ्कपीठस्थाः
सिन्दूरारुणविग्रहाः
॥
रक्तोत्पलकपालाभ्यामलङ्कृतकराम्बुजाः
॥
”इति
प्रपञ्चसारः
॥
*
॥
कुलशक्तयो
यथा,
--“शक्तयः
परमेशानि
!
विदग्धाः
सर्व्वयोषितः
।नटी
कापालिकी
वेश्या
मालिनी
कुङ्कुमालिनी
॥
चाण्डाली
च
कुलाली
च
रजकी
नापिताङ्गना
।गोपिनी
योगिनी
शुद्धा
ब्राह्मणी
राजकन्यका
॥
कोचाङ्गना
च
देवेशि
!
तथैव
शङ्खकारिणी
।एता
षड्विंशतिः
कन्या
देवानामपि
दुर्लभा
॥
दैवज्ञा
व्याधवामा
च
तथा
मांसापहारिणी
।बौद्धा
च
जवनी
देवि
तथा
रसपसारिणी
॥
वेश्या
चतुर्व्विधा
प्रोक्ता
द्विविधा
कुङ्कुमालिनी
।धीवरी
द्विविधा
प्रोक्ता
तथैव
गणिकाङ्गना
॥
कुम्भकारी
द्विधा
प्रोक्ता
तथैव
गोपिनी
स्मृता
।वातवैद्याङ्गना
देवि
जवनी
द्बिविधा
स्मृता
॥
बौद्धकन्या
त्रिधा
देवि
तथा
कोचाङ्गना
प्रिया
।पूर्व्वोक्ताभिः
सहैकत्र
चतुःषष्टिश्च
शक्तयः
॥
”इति
रेवतीतन्त्रे
३
पटलः
॥
*
॥
अपि
च
।“पञ्चाचारेण
देवेशि
!
कुलशक्तिं
प्रपूजयेत्
।नटी
कापालिकी
वेश्या
रजकी
नापिताङ्गना
॥
ब्राह्मणी
शूद्रकन्या
च
तथा
गोपालकन्यका
।मालाकारस्य
कन्या
च
नव
कन्या
प्रकीर्त्तिताः
।विशेषवैदग्ध्ययुताः
सर्व्वा
एव
कुलाङ्गनाः
।रूपयौवनंसम्पन्ना
शीलसौभाग्यशालिनी
।पूजनीया
प्रयत्नेन
ततः
सिद्धिर्भवेद्
ध्रुवम्
॥
”इति
गुप्तसाधनतन्त्रे
१
पटलः
॥
*
॥
तस्याः
प्रशंसा
यथा
।“शक्तिं
विना
महेशानि
!
सदाहं
शवरूपकः
।शक्तियुक्तो
यदा
देवि
!
शिवोऽहं
सर्व्वकामदः
॥
शक्तियुक्तं
जपेन्मन्त्रं
न
मन्त्रं
केवलं
जपेत्
।सावित्रीसहितो
ब्रह्मा
सिद्धोऽभून्नगनन्दिनि
॥
द्वारवत्यां
कृष्णदेवः
सिद्धोऽभूत्
सत्यया
सह
।तथा
कोचबधूसङ्गान्मम
सिद्धिर्व्वरानने
॥
ईश्वरोऽहं
महादेवि
!
केवलं
शक्तियोगतः
।शक्तियोगेन
देवेशि
यदि
सिद्धिर्न
जायते
॥
तदैव
परमेशानि
मम
वाक्यं
वृथा
भवेत्
।यद्दत्तं
जलगण्डूषं
शक्तिवक्त्रे
सुरेश्वरि
!
॥
सिन्धुरूपं
महेशानि
!
तज्जलं
नात्र
संशयः
।स्वीयेष्टदेवीभावेन
भोजयेत्ताञ्च
यत्नतः
॥
शक्तिश्च
कथ्यते
देवि
शृणुष्व
सुरसुन्दरि
।त्रयो
दशाब्दादूर्द्ध्वं
या
पञ्चविंशतिवार्षिकी
॥
अप्रसूता
विशेषेण
पञ्चमेऽपि
भवेत्
प्रिये
।सुन्दरी
तु
विशेषेण
प्रसूता
वाप्रसूतिका
॥
अवश्यं
पञ्चमं
कुर्य्यात्
शक्तिमात्रे
महेश्वरि
॥
”इति
शक्तिकागमसर्व्वस्वम्
॥
*
॥
तस्या
उत्पत्तिमाहात्म्यादिर्यथा,
--नारायण
उवाच
।“सह
बुद्ध्या
बुद्धिमन्तो
न
वक्तुमुचितं
सुराः
।सर्व्वे
शक्त्यालया
विश्वे
शक्तिमन्तो
हि
जीविनः
॥
ब्रह्मादितृणपर्य्यन्तं
सर्व्वं
प्राकृतिकं
जगत्
।सत्यं
नित्यं
विना
माञ्च
मया
शक्तिः
प्रकाशिता
॥
अविर्भूता
च
सा
मत्तः
सृष्टौ
देवी
मदीच्छया
।तिरोहिता
च
सा
शेषे
सृष्टिसंहरणे
मयि
॥
सृष्टिकर्त्री
च
प्रकृतिः
सर्व्वेषां
जननी
परा
।मम
तुल्या
च
मन्माया
तेन
नारायणी
स्मृता
॥
सुचिरञ्च
तपस्तप्तं
शम्भुना
ध्यायता
च
माम्
।तेन
तस्मै
मया
दत्ता
तपसां
फलरूपिणी
॥
व्रतञ्च
लोकशिक्षार्थमस्या
न
स्वार्थमेव
च
।स्वयं
व्रतानां
तपसां
फलदात्री
जगत्त्रये
॥
मायया
मोहिताः
सर्व्वे
किमस्या
वास्तवं
व्रतम्
।साध्यमस्या
व्रतफलं
कल्पे
कल्पे
पुनः
पुनः
॥
सुरेश्वरा
यदंशाश्च
ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः
।कलाः
कलांशरूपास्ते
जीविनश्च
सुरादयः
॥
मृदा
विना
कुलालश्च
घटं
कर्त्तुं
यथाक्षमः
।विना
स्वर्णं
स्वर्णकारः
कुण्डलं
कर्त्तमक्षमः
॥
विना
शक्त्या
तथाहञ्च
स्वसृष्ठिं
कर्त्तुमक्षमः
।शक्तिप्रधाना
सृष्टिश्च
सर्व्वदर्शनसम्मता
॥
अहमात्मा
च
निर्लिप्तोऽदृश्यः
साक्षी
च
देहि-नाम्
।देहाः
प्राकृतिकाः
सर्व्वे
नश्वराः
पाञ्चभौतिकाः
॥
अहं
नित्यशरीरी
च
भानुविग्रहविग्रहः
।सर्व्वाधारा
च
प्रकृतिः
सर्व्वात्माहं
जगत्सु
च
॥
अहमात्मा
मनो
ब्रह्मा
ज्ञानरूपो
महेश्वरः
।पञ्च
प्राणाः
स्वयं
विष्णुर्ब्बुद्धिः
प्रकृतिरीश्वरी
॥
शक्त्यो
निद्रादयश्चैताः
सर्व्वाश्च
प्रकृतेः
कलाः
।सा
च
शैलेन्द्रकन्येयं
इति
वेदनिरूपितम्
॥
”इति
ब्रह्मवैवर्त्ते
गणेशखण्डे
७
अध्यायः
॥
*
॥
अपि
च
।“सा
शक्तिः
सृष्टिकाले
च
पञ्चधा
चेश्वरेच्छया
॥
राधा
पद्मा
च
सावित्री
दुर्गा
देवी
सरस्वती
॥
प्राणाधिष्ठातृदेवी
या
कृष्णस्य
परमात्मनः
।प्राणाधिकप्रियतमा
सा
राधा
परिकीर्त्तिता
॥
ऐश्वर्य्याधिष्ठातृदेवी
सर्व्वमङ्गलकारिणी
।परमानन्दरूपा
च
सा
लक्ष्मीः
परिकीर्त्तिता
॥
विद्याधिष्ठातृदेवी
या
परमेशस्य
दुर्लभा
।वेदशास्त्रयोगमाता
सा
सावित्री
प्रकीर्त्तिता
॥
बुद्ध्यधिष्ठातृदेवी
या
सर्व्वशक्तिस्वरूपिणी
।सर्व्वज्ञानात्मिका
सर्व्वा
सा
दुर्गा
दुर्गनाशिनी
॥
रागाधिष्ठातृदेवी
या
शास्त्रज्ञानप्रदा
सदा
।कृष्णकण्ठोद्भवा
या
च
सा
च
देवी
सरस्वती
॥
पञ्चधादौ
स्वयं
देवी
मूलप्रकृतिरीश्वरी
॥
ततः
सृष्टिकमेणैव
बहुधा
कलया
च
सा
।योषितः
प्रकृतेरंशाः
पुमांसः
पुरुषस्य
च
॥
”इति
च
ब्रह्मवैवर्त्ते
गणेशखण्डे
४०
अध्यायः
॥
*
॥
ब्रह्माणीशक्त्युत्पत्तिर्यथा
।“ततो
ब्रह्मादयो
देवा
भयं
जग्मुः
सवासवाः
।यदि
स्यान्निर्ज्जितो
देवः
क्षयः
सर्व्वदिवौकसाम्
॥
एतस्मिन्नन्तरे
शक्र
!
ब्रह्मा
चिन्तयते
क्रियाः
।स्त्रीरूपधारिणी
भूत्वा
सहायत्वं
महेश्वरे
॥
क्षिप्रं
कुरु
स्वकार्य्ये
त्वं
एवं
विश्वेश्वरे
रणे
।ततो
द्योतितवान्
शम्भुः
स्वशक्तिं
किरणोज्ज्व-लाम्
॥
ब्रह्मरूपधरां
किन्तु
ललनाकारविग्रहाम्
।हंसस्यन्दनमारूढा
स्वकीयायुधधारिणी
॥
तर्ज्जयन्ती
महौजेन
दानवानां
भयङ्करी
।तस्य
घोराणि
कर्म्माणि
दृष्ट्वा
स
विस्मयन्
शिवः
।का
पुनः
स्रष्टुः
सुस्नेहा
सदातिप्रतिपक्षजित्
।तस्याः
शक्तिं
द्बितीयाञ्च
सृजामि
अपराजि-ताम्
॥
”इति
देवीपुराणे
रुरुवधे
ब्रह्माण्युत्पत्तिः
॥
*
॥
नन्दातीर्थे
शक्तिमन्त्रविचारनिषेधो
यथा
।“योऽसावनादिमध्यान्तशिवशक्तिमयः
परः
।तस्यैव
परमानन्दा
सर्व्वकिल्विषनाशिनी
॥
तत्प्रभावेण
प्राप्नोति
तपोयज्ञादिकं
फलम्
।मन्त्राणां
देवशक्तीनां
न
विचारो
वरानने
॥
”इति
देवीपुराणे
नन्दाकुण्डप्रवेशः
प्रथमा-ध्यायः
॥
*
॥
प्रकृतिः
।
यथा,
--“प्रधानं
प्रकृतिः
शक्तिर्नित्या
चाविकृतिस्तथा
।एतानि
तस्या
नामानि
पुरुषं
या
समाश्रिता
॥
”तस्या
गुणानाह
।“सत्त्वं
रजस्तमस्त्रीणि
विज्ञेयाः
प्रकृतेर्गुणाः
।”इति
भावप्रकाशः
॥
*
॥
शक्तिविषयकपुष्पाणि
यथा,
--“अथ
पुष्पं
प्रवक्ष्यामि
कर्म्मयोगे
महेश्वरि
।शृणुष्व
परया
भक्त्या
यथोक्तं
ब्रह्मणा
पुरा
॥
कमले
करवीरे
द्वे
कुसुम्भे
तुलसीद्वयम्
।जात्यशोके
केतकी
द्वे
कुमारीचम्पकोत्पलम्
॥
कुन्दमन्दारपुन्नागपाटलानागचम्पकम्
।आरग्वधं
कर्णिकारं
पावन्ती
नवमल्लिका
॥
सौगन्धिकं
सकोरण्डं
पलाशाशोकसर्ज्जकाः
।सिन्धुवारो
ह्यपामार्गवापुलीकञ्च
कामजम्
॥
व्याघ्रचेलं
दमनकं
मरुवकं
ततः
परम्
।लवङ्गं
जलकर्पूरं
तगरञ्च
जवा
तथा
॥
शिवपुष्पं
द्रोणपुष्पं
कामराजं
सुकेतकम्
।अन्यानि
वनपुष्पाणि
जलजस्थलजानि
च
।गिरिजानि
देशजानि
नानापुष्पाण्यतः
परम्
॥
”इति
प्रपञ्चसारः
॥
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.