वृत (vRta)

वृत

Masculine, Feminine, Neuter

(

-तः-ता-तं

)

1.

Chosen,

selected,

preferred.

2.

Agreed

or

assented

to.

3.

Served.

4.

Covered,

screened,

defended.

5.

Affected

by.

6.

Vitiated,

spoiled.

7.

Hired.

Etymology

वृ

to

prefer,

and

क्त

Affix.

वृत॑

adjective

covered,

veiled,

hidden,

enclosed

or

surrounded

by,

endowed

with,

full

of

(

instrumental

or

—°

).

वृत

(

उ,

ङ

)

वर्त्तते

1.

d.

To

be,

to

exist,

to

stand.

(

य

)

वृत्यते

4.

d.

To

choose

serve.

(

क

)

वर्त्तयति

10.

a.

To

shine

speak.

With

अति,

to

surpass

with

अनु,

to

follow,

imitate,

proceed

with

अप,

to

turn

round

with

आङ्,

to

re-

volve,

to

do

repeatedly

with

नि

to

make

artificially

with

नि

or

निर,

to

stop,

to

complete

with

परि,

to

surround,

exchange,

ex-

cel,

advance,

turn

back

with

प्र,

to

set

about

with

प्रति

and

नि,

to

depart

with

वि,

to

whirl

round

with

वि

and

नि,

to

re-

turn

with

वि

and

परि,

to

con-

sider

with

सम

and

अभि,

to

leap.

वृत

(

तः-ता-तं

)

a.

Chosen,

agreed

to

served

screened

affected

by.

वृत

-

vRta

-

Adjective

ppp.

-

chosen

वस्तु

-

vastu

-

Neuter

-

chose

[

a

thing

(

Law

)

]

स्व-

वस्तु

-

sva-

vastu

-

Neuter

-

chose

[

a

piece

of

personal

property

]

अभिलीन

-

abhilIna

-

Adjective

-

chosen

अभिवृत

-

abhivRta

-

Adjective

-

chosen

आश्रित

-

Azrita

-

Adjective

-

chosen

उद्धृत

-

uddhRta

-

Adjective

-

chosen

निरूपित

-

nirUpita

-

Adjective

-

chosen

परिकल्पित

-

parikalpita

-

Adjective

-

chosen

प्रवृत

-

pravRta

-

Adjective

-

chosen

मनोनीत

-

manonIta

-

Adjective

-

chosen

वारेवृत

-

vArevRta

-

Adjective

-

chosen

वावृत्त

-

vAvRtta

-

Adjective

-

chosen

व्रीण

-

vrINa

-

Adjective

-

chosen

वृत्त

-

vRtta

-

Adjective

-

chosen

श्रित

-

zrita

-

Adjective

-

chosen

वूर्ण

-

vUrNa

-

Adjective

-

chosen

विनियोजित

-

viniyojita

-

Adjective

-

chosen

as

समाश्रित

-

samAzrita

-

Adjective

-

chosen

on

यथाप्रवृतम्

-

yathApravRtam

-

Indeclinable

-

as

chosen

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

selected

अभिवृत

-

abhivRta

-

Adjective

-

selected

उद्धृत

-

uddhRta

-

Adjective

-

selected

प्रवृत

-

pravRta

-

Adjective

-

selected

वावृत्त

-

vAvRtta

-

Adjective

-

selected

वूर्ण

-

vUrNa

-

Adjective

-

selected

अभिलक्षित

-

abhilakSita

-

Adjective

-

selected

as

उद्धार

-

uddhAra

-

Masculine

-

selected

part

उपादेय

-

upAdeya

-

Adjective

-

to

be

chosen

or

selected

वरणीय

-

varaNIya

-

Adjective

-

to

be

chosen

or

selected

वरयितव्य

-

varayitavya

-

Adjective

-

to

be

chosen

or

selected

सोद्धार

-

soddhAra

-

Adjective

-

together

with

a

selected

portion

यायावर

-

yAyAvara

-

Masculine

-

horse

selected

for

a

horse-sacrifice

सुचरितार्थपद

-

sucaritArthapada

-

Adjective

-

speech

containing

well

selected

words

योजयितव्य

-

yojayitavya

-

Adjective

-

to

be

made

use

of

or

chosen

or

selected

सुचरितार्थपद

-

sucaritArthapada

-

Adjective

-

containing

well

selected

sense

and

words

निर्वाप्य

-

nirvApya

-

Indeclinable

-

having

offered

or

distributed

or

selected

अवसान

-

avasAna

-

Neuter

-

place

chosen

or

selected

for

being

built

upon

सोद्धारविभागिन्

-

soddhAravibhAgin

-

Adjective

-

receiving

an

inheritance

together

with

a

selected

portion

वरणश्रज्

-

varaNazraj

-

Feminine

-

garland

placed

by

a

maiden

round

the

neck

of

a

selected

suitor

वरणमाला

-

varaNamAlA

-

Feminine

-

the

garland

placed

by

a

maiden

round

the

neck

of

a

selected

suitor

वृत

-

vRta

-

Adjective

ppp.

-

chosen

अभिलीन

-

abhilIna

-

Adjective

-

chosen

अभिवृत

-

abhivRta

-

Adjective

-

chosen

आश्रित

-

Azrita

-

Adjective

-

chosen

उद्धृत

-

uddhRta

-

Adjective

-

chosen

निरूपित

-

nirUpita

-

Adjective

-

chosen

परिकल्पित

-

parikalpita

-

Adjective

-

chosen

प्रवृत

-

pravRta

-

Adjective

-

chosen

मनोनीत

-

manonIta

-

Adjective

-

chosen

वारेवृत

-

vArevRta

-

Adjective

-

chosen

वावृत्त

-

vAvRtta

-

Adjective

-

chosen

व्रीण

-

vrINa

-

Adjective

-

chosen

वृत्त

-

vRtta

-

Adjective

-

chosen

श्रित

-

zrita

-

Adjective

-

chosen

वूर्ण

-

vUrNa

-

Adjective

-

chosen

विनियोजित

-

viniyojita

-

Adjective

-

chosen

as

समाश्रित

-

samAzrita

-

Adjective

-

chosen

on

यथाप्रवृतम्

-

yathApravRtam

-

Indeclinable

-

as

chosen

अनावृत्त

-

anAvRtta

-

Adjective

-

not

chosen

स्वयंवरवृत

-

svayaMvaravRta

-

Adjective

-

self-chosen

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

selected

वृत

-

vRta

-

Adjective

ppp.

-

chosen

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

stopped

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

concealed

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

enveloped

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

screened

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

covered

with

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

pent

up

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

checked

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

held

back

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

asked

in

marriage

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

surrounded

by

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

hidden

वृत

-

vRta

-

Adjective

-

filled

or

endowed

or

provided

or

affected

with

वृत

-

vRta

-

Adjective

ppp.

-

elect

वृत

-

vRta

-

Adjective

ppp.

-

liked

वृत

-

vRta

-

Adjective

ppp.

-

loved

वृत

-

vRta

-

Adjective

ppp.

-

preferred

वृत

-

vRta

-

Neuter

-

wealth

वृत

-

vRta

-

Neuter

-

treasure

वृत

{

वृ

}

-

vRta

{

vR

}

-

ppp.

-

surrounded

वृत

{

वृ

}

-

vRta

{

vR

}

-

ppp.

-

enclosed

वृत

{

वृ

}

-

vRta

{

vR

}

-

ppp.

-

covered

वृत

(

उ

)

वृतु

r.

1st

cl.

(

वर्त्तते

)

To

be,

to

exist,

to

stay,

to

stand,

to

be

fixed

or

stable.

r.

4th

cl.

(

वृत्यते

)

1

To

choose,

to

select

or

appoint.

2

To

serve.

r.

10th

cl.

(

वर्त्तयति

)

1

To

shine.

2

To

speak.

With

अति

prefixed,

1

To

surpass

or

overcome.

2

To

pass

over

or

beyond.

3

To

transgress.

With

अनु,

1

To

follow,

to

imitate.

2

To

proceed.

With

अप,

To

turn

back

or

round.

With

आङ्,

1

To

turn

round,

to

revolve.

2

To

do

repeatedly.

With

नि,

To

make

artificially.

With

नि

or

निर्,

To

stop,

to

cease,

to

complete

or

terminate.

With

परि,

1

To

surround.

2

To

exchange.

3

To

excel,

to

be

pre-eminent.

4

To

advance.

5

To

retreat

or

return.

6

To

turn

round.

With

प्र,

To

engage

in

any

active

pursuit.

With

प्रति

and

नि,

To

go

away,

to

depart.

With

वि,

1

To

roll,

to

whirl,

to

turn

round.

2

To

revolve.

With

वि

and

नि,

To

return.

With

वि

and

परि,

To

revolve,

(

in

the

mind.

)

With

सम

and

अभि,

To

leap.

वृत

Masculine, Feminine, Neuter

(

-तः-ता-तं

)

1

Chosen,

selected,

preferred.

2

Agreed

or

assented

to.

3

Served.

4

Covered,

screened,

defended.

5

Affected

by.

6

Vitiated,

spoiled.

Etymology

वृ

to

prefer,

and

क्त

Affix.

वृत

[

vṛta

],

Past passive participle.

[

वृ-क्त

]

Chosen,

selected.

Covered,

screened.

Hidden.

Surrounded,

encompassed.

Agreed

or

assented

to.

Hired.

Spoiled,

vitiated.

Served.

Affected

by.

Round,

circular.Comp.

-अर्चिस्

night.

वृत

p.

p.

[

वृ-क्त

]

1

Chosen,

selected.

2

Covered,

screened.

3

Hidden.

4

Surrounded,

encompassed.

5

Agreed

or

assented

to.

6

Hired.

7

Spoiled,

vitiated.

8

Served.

9

Affected

by.

10

Round,

circular.

1.

वृत॑

Masculine, Feminine, Neuter

concealed,

screened,

hidden,

enveloped,

surrounded

by,

covered

with

(

instr.

or

comp.

),

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

stopped,

checked,

held

back,

pent

up

(

as

rivers

),

ṛg-veda

filled

or

endowed

or

provided

or

affected

with

(

instr.

or

comp.

),

manu-smṛti

mahābhārata

et cetera.

2.

वृत॑

Masculine, Feminine, Neuter

chosen,

selected,

preferred,

loved,

liked,

asked

in

marriage

et cetera.

,

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

वृत॑

neuter gender.

a

treasure,

wealth

(

equal, equivalent to, the same as, explained by.

धन

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

वृत,

अस्,

आ,

अम्,

surrounded,

covered,

screened,

defended

chosen,

selected

hired

preferred

agreed,

assented

to

served

affected

by

vitiated,

spoiled

(

अम्

),

n.,

Ved.

a

treasure,

wealth

(

according

to

Naigh.

II.

10

).

—वृत-पत्त्रा,

f.

a

kind

of

plant

(

=

पुत्र-दात्री

).

वृत

vṛ-tá,

pp.

√

1.

2.

vṛ.

vfta

{%

a.

(

f.

ता

)

%}

1.

Surrounded,

covered,

screened

2.

chosen,

selected

3.

agreed,

assented

to

4.

hired

5.

vitiated,

spoiled.

वृ

(

वृ꣡ञ्

वरणे

-

स्वादिः

-

सेट्

)

ल्युट् →

वरणम्

अनीयर् →

वरणीयः

-

वरणीया

ण्वुल् →

वारकः

-

वारिका

तुमुँन् →

वरितुम्

/

वरीतुम्

तव्य →

वरितव्यः

/

वरीतव्यः

-

वरितव्या

/

वरीतव्या

तृच् →

वरिता

/

वरीता

-

वरित्री

/

वरीत्री

क्त्वा →

वृत्वा

ल्यप् →

प्रवृत्य

क्तवतुँ →

वृतवान्

-

वृतवती

क्त →

वृतः

-

वृता

शतृँ →

वृण्वन्

-

वृण्वती

शानच् →

वृण्वानः

-

वृण्वाना

वृ

(

वृ꣡ङ्

सम्भक्तौ

-

क्र्यादिः

-

सेट्

)

ल्युट् →

वरणम्

अनीयर् →

वरणीयः

-

वरणीया

ण्वुल् →

वारकः

-

वारिका

तुमुँन् →

वरितुम्

/

वरीतुम्

तव्य →

वरितव्यः

/

वरीतव्यः

-

वरितव्या

/

वरीतव्या

तृच् →

वरिता

/

वरीता

-

वरित्री

/

वरीत्री

क्त्वा →

वृत्वा

ल्यप् →

प्रवृत्य

क्तवतुँ →

वृतवान्

-

वृतवती

क्त →

वृतः

-

वृता

शानच् →

वृणानः

-

वृणाना

वृ

(

वृ꣡ञ्

आवरणे

-

चुरादिः

-

सेट्

)

ल्युट् →

वारणम्

/

वरणम्

अनीयर् →

वारणीयः

/

वरणीयः

-

वारणीया

/

वरणीया

ण्वुल् →

वारकः

-

वारिका

तुमुँन् →

वारयितुम्

/

वरितुम्

/

वरीतुम्

तव्य →

वारयितव्यः

/

वरितव्यः

/

वरीतव्यः

-

वारयितव्या

/

वरितव्या

/

वरीतव्या

तृच् →

वारयिता

/

वरिता

/

वरीता

-

वारयित्री

/

वरित्री

/

वरीत्री

क्त्वा →

वारयित्वा

/

वृत्वा

ल्यप् →

प्रवार्य

/

प्रवृत्य

क्तवतुँ →

वारितवान्

/

वृतवान्

-

वारितवती

/

वृतवती

क्त →

वारितः

/

वृतः

-

वारिता

/

वृता

शतृँ →

वारयन्

/

वरन्

-

वारयन्ती

/

वरन्ती

शानच् →

वारयमाणः

/

वरमाणः

-

वारयमाणा

/

वरमाणा

Synonyms

विलीन,

अन्तरित,

कीर्ण,

अन्तर्गत,

उपगुप्त,

अप्रकाश,

गुप्त,

वृत,

निगूढ,

चत्त,

अपीच्य,

अन्तर्लीन,

गुह्य,

उपच्छन्न

(Adjective)

यः

अदृश्यः

अस्ति।

"वैज्ञानिकाः

जले

विलीनं

तत्वं

परिशोधयन्ति।"

Synonyms

निर्वाचित,

वृत

(Adjective)

यः

निर्वाचनेन

वृणितः।

"जनाः

निर्वाचितं

प्रतिनिधिं

शुभकामनां

प्रयच्छति।"

Synonyms

वृत,

वावृत

(Adjective)

कृतवरणम्।

"अस्य

पुरस्कारार्थे

वृतस्य

ग्रन्थस्य

लेखकः

निरालाजी

महोदयः

अस्ति।"

Synonyms

वृत

(Adjective)

पृथक्

कृतम्।

"वणिक्

छात्रैः

वृतानि

पुस्तकानि

पृथक्

पृथक्

स्थापयति।"

Synonyms

छन्न,

छादित,

आछन्न,

आच्छादित,

प्रच्छन्न,

प्रच्छादित,

परिच्छन्न,

समवछन्न,

समाच्छन्न,

आवृत,

प्रावृत,

संवृत,

वृत,

पिहित,

अवतत,

आचित,

निचित,

आस्तीर्ण,

आस्तृत,

गुण्ठित,

ऊर्णुत,

संवीत,

वेष्टित,

पिनद्ध,

रूषित,

अपवारित

(Adjective)

कृताच्छादनम्।

"बालकः

मेघैः

आच्छादितम्

आकाशं

पश्यति।"

Vṛtta^1,

a

serpent.

§

47

(

Sarpanāmak.

):

I,

35,

1555

(

read

with

B.

Vṛttasaṃvartakau

C.

has

Vṛttasaṃvartako

).

Cf.

Avṛtta.

Vṛtta^2

(

XII,

3660

),

v.

Vṛtra.

वृत

वि।

कृतावरणः

समानार्थकाः

वृत,

वृत्त,

व्यावृत्त

3।1।92।1।1

वृत्ते

तु

वृत्तव्यावृत्तौ

संयोजित

उपाहितः।

प्राप्यं

गम्यं

समासाद्यं

स्यन्नं

रीणं

स्नुतं

स्रुतम्.।

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

चलसजीवः,

मनुष्यः

वृत,

क

दीप्तौ

।

इति

कविकल्पद्रुमः

॥

(

चुरा०-पर०-अक०-सेट्

।

)

क,

वर्त्तयति

।

इति

दुर्गादासः

॥

वृत,

ङ

उ

व

ऌ

वर्त्तने

।

इति

कविकल्पद्रुमः

॥

(

भ्वा०-आत्म०-स्यसनोः

उभ०-अक०-सेट्

।

क्त्वावेट्

।

)ङ,

वर्त्तते

।

उ,

वर्त्तित्वा

वृत्त्वा

।

व,

वर्त्स्यतिविवृत्सति

।

ऌ,

अवृतत्

।

इति

दुर्गादासः

॥

वृत,

य

ङ

उ

सम्भक्तौ

।

वरणे

।

इति

कविकल्प-द्रुमः

॥

(

दिवा०-आत्म०-सक०-सेट्

।

क्त्वावेट्

।

)य

ङ,

वृत्यते

।

उ,

वर्त्तित्वा

वृत्त्वा

।

सम्भक्तिःसेवनम्

।

इति

दुर्गादासः

॥

वृतः,

त्रि,

(

वृ

+

क्तः

।

)

कृतवरणः

।

तत्पर्य्यायः

।वृत्तः

२

वावृत्तः

३

।

इत्यमरः

॥

(

यथा,

हरि-वंशे

।

१२७

।

१७

।“तथा

वृत्रवधे

प्राप्ते

साहाय्यार्थं

वृतो

मया

॥

”

)आवृतश्च

॥

वृत

दीप्तौ

चुरादिः

उभयपदी

सकर्मकः

सेट्

।

वर्त्तयति

ते

अवीवृतत्

त

अयवर्त्तत्

त

।

वृत

पर्त्तने

भ्वादिः

आत्म०

लुङि

ऌटि

ऌङि

च

उभयपदी

अक०सेट्

।

वर्त्तते

।

अवृतत्

अवर्त्तिष्ट

ऌटि

ऌङि

च

परस्मैपदी

नेट्

वर्त्स्यति

वर्त्तिष्यते

।

सनि

च

तथा

विवर्त्तिषते,

विवृत्सति

।

उदित्

क्त्वा

वेट्

।

वृत

संभक्तौ,

वरणे

च

दि०

आत्म०

सकर्मकः

सेट्

।

वृत्यते

अव-र्त्तिष्ट

।

उदित्

क्त्वा

वेट्

।

वृत

त्रीषु लिङ्गेषु

वृ--क्त

।

१

प्रार्थिते

२

वर्त्तुले

३

कर्मादौ

प्रार्थनादिनाकृतनियोगे

४

स्वीकृते

च

अमरः

।

वृत

s.

1.

2.

वर्.

वृत

वृत

pp.

de

वृ।

१

वृत-

(

१वृ-

)

a.

v.

couvert,

enveloppé,

caché

rempli,

doué,

pourvu

de

(

instr.

ifc.

).

२

वृत-

(

२वृ-

)

a.

v.

choisi.

élu,

etc.

-वन्त्-

qui

a

choisi.