Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel

विभावसु (vibhAvasu)

 
Shabda Sagara English

विभावसु

Masculine.

(

-सुः

)

1.

The

sun.

2.

Fire.

3.

The

moon.

4.

A

sort

of

neck-

lace

or

garland.

Etymology

विभा

light,

वसु

being,

substance.

Capeller Eng English

विभा॑वसु

adjective

resplendent.

masculine

fire

or

the

god

of

fire

the

sun.

Yates English

विभा-वसु

(

सुः

)

2.

Masculine.

The

sun

fire

moon

garland.

Spoken Sanskrit English

विभावसु

vibhAvasu

Adjective

abounding

in

light

विभावसु

vibhAvasu

Masculine

sort

of

necklace

or

garland

विभावसु

vibhAvasu

Masculine

moon

विभावसु

vibhAvasu

Masculine

fire

or

the

god

of

fire

विभावसु

vibhAvasu

Masculine

sun

Wilson English

विभावसु

Masculine.

(

-सुः

)

1

The

sun.

2

Fire.

3

The

moon.

4

A

sort

of

necklace

or

garland.

Etymology

विभा

light,

वसु

being,

substance.

Monier Williams Cologne English

2.

वि-भा॑—वसु

(

वि-भा॑-

),

Masculine, Feminine, Neuter

abounding

in

light

(

applied

to

Agni,

Soma,

and

Kṛṣṇa

),

ṛg-veda

vājasaneyi-saṃhitā

harivaṃśa

वि-भा॑—वसु

masculine gender.

fire

or

the

god

of

fire,

mahābhārata

kāvya literature

et cetera.

the

sun,

atharva-veda-pariśiṣṭa

mahābhārata

bhāgavata-purāṇa

the

moon,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

sort

of

necklace

or

garland,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

one

of

the

8

Vasus,

bhāgavata-purāṇa

of

a

son

of

Naraka,

ib.

of

a

Dānava,

ib.

of

a

Ṛṣi,

mahābhārata

of

a

mythical

prince

dwelling

on

the

mountain

Gaja-pura,

kathāsaritsāgara

of

a

Gandharva

(

who

is

said

to

have

stolen

the

Soma

from

Gāyatrī

as

she

was

carrying

it

to

the

gods

),

Monier-Williams' Sanskrit-English Dictionary, 1st edition with marginal notes

Apte Hindi Hindi

विभावसुः

पुंलिङ्गम्

विभा-वसुः

-

सूर्य

विभावसुः

पुंलिङ्गम्

विभा-वसुः

-

अग्नि

विभावसुः

पुंलिङ्गम्

विभा-वसुः

-

चन्द्रमा

विभावसुः

पुंलिङ्गम्

विभा-वसुः

-

एक

प्रकार

का

हार

L R Vaidya English

viBA-vasu

{%

m.

%}

1.

the

sun

2.

the

moon

3.

fire,

R.iii.37,

K.S.iv.24

4.

a

kind

of

necklace.

Bopp Latin

विभावसु

m.

(

TATP.

e

विभा

et

वसु

)

1

)

sol.

2

)

ignis.

Anekartha-Dvani-Manjari Sanskrit

विभावसु

पु

विभावसु,

वह्नि,

सूर्य

उदयेऽधिगमे

प्राप्तिर्वह्निसूर्यौ

विभावसू

॥

२७

॥

verse

3.1.1.27

page

0015

Mahabharata English

Vibhāvasu^1,

a

ṛshi,

brother

of

Supratīka.

§

41

(

Supratīka

):

I,

29,

1354

(

maharshiḥ

),

1356,

1361,

1362

(

Supratīka-Vºa

)

(

cursed

by

Supratīka,

V.

became

a

tortoise,

who

was

afterwards

devoured

by

Garuḍa

).

Vibhāvasu^2,

a

ṛshi.

§

324

(

Dvaitavanap.

):

III,

26,

987

(

worshipped

Yudhishṭhira

).

*Vibhāvasu^3

=

Agni

(

the

Fire

):

I,

1243,

†2106,

7351

(

Svāhā

ceva

Vºau

),

8149,

8160

II,

1138,

1147

III,

†961

(

tejasā

Vºor

iva

),

2662

(

prabhām

iva

Vºoḥ

),

15932

VI,

1120

IX,

2489,

2717

(

putraṃ

Vºoḥ,

sc.

Skanda

)

XII,

1644

(

?

),

4511

(

Aº

)

XIII,

114,

4033,

4040,

4079

(

read

with

B.

ºso

),

4111,

4139,

6751

(

Svāhā…Vºoḥ,

sc.

sādhvī

).

*Vibhāvasu^4

=

Sūrya

(

the

Sun

):

I,

42

(

cf.

Āśāvaha

),

†1178,

6605

III,

151,

7055,

16924,

16943,

16951,

17000,

17093,

17100,

17141

(

devo

Bhānuḥ

)

V,

3776

VI,

487

XII,

11736

XIII,

(

6055

),

6117,

6134.

Purana English

विभावसु

१

/

VIBHĀVASU

I.

A

hermit

who

got

angry

quickly.

This

hermit

cursed

his

brother

supratīka.

(

See

under

garuḍa,

para

5

).

विभावसु

२

/

VIBHĀVASU

II.

A

hermit.

This

hermit

respected

yudhiṣṭhira

much.

(

mahābhārata,

Vana

Parva,

Chapter

26,

Stanza

24

).

विभावसु

३

/

VIBHĀVASU

III.

One

of

the

sons

born

to

prajāpati

kaśyapa

by

his

wife

danu.

vibhāvasu

also

was

present

at

the

battle

between

vṛtrāsura

and

indra.

(

bhāgavata,

skandha

6

).

Amarakosha Sanskrit

विभावसु

पुं।

अग्निः

समानार्थकाः

अग्नि,

वैश्वानर,

वह्नि,

वीतिहोत्र,

धन्ञ्जय,

कृपीटयोनि,

ज्वलन,

जातवेदस्,

तनूनपात्,

बर्हि,

शुष्मन्,

कृष्णवर्त्मन्,

शोचिष्केश,

उषर्बुध,

आश्रयाश,

बृहद्भानु,

कृशानु,

पावक,

अनल,

रोहिताश्व,

वायुसख,

शिखावत्,

आशुशुक्षणि,

हिरण्यरेतस्,

हुतभुज्,

दहन,

हव्यवाहन,

सप्तार्चिस्,

दमुनस्,

शुक्र,

चित्रभानु,

विभावसु,

शुचि,

अप्पित्त,

धूमकेतु,

त्रेता,

तमोनुद्,

शिखिन्,

विरोचन,

धिष्ण्य,

बहुल,

वसु,

तमोपह

1।1।56।1।5

सप्तार्चिर्दमुनाः

शुक्रश्चित्रभानुर्विभावसुः।

शुचिरप्पित्तमौर्वस्तु

वाडवो

वडवानलः॥

अवयव

==>

अग्निज्वाला,

अग्निकणः,

अग्नितापः,

अग्नेः_निर्गतज्वाला

पत्नी

==>

अग्नेः_प्रिया

सम्बन्धि2

==>

अरणिः

==>

बडवाग्निः,

वनवह्निः,

वज्राग्निः,

आकाशादिष्वग्निविकारः,

यागवेदिकायाम्_दक्षिणभागे_स्थिताग्निः,

गार्हपत्याग्निः,

आहवनीयाग्निः,

दक्षिणगार्हपत्याहवनीयाग्नयः,

संस्कृताग्निः,

अग्निनाम,

दक्षिणाग्नित्वेन_संस्कृत_गार्हपत्याग्निः,

करीषाग्निः

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

आत्मा,

देवता

विभावसु

पुं।

सूर्यः

समानार्थकाः

सूर,

सूर्य,

अर्यमन्,

आदित्य,

द्वादशात्मन्,

दिवाकर,

भास्कर,

अहस्कर,

ब्रध्न,

प्रभाकर,

विभाकर,

भास्वत्,

विवस्वत्,

सप्ताश्व,

हरिदश्व,

उष्णरश्मि,

विकर्तन,

अर्क,

मार्तण्ड,

मिहिर,

अरुण,

पूषन्,

द्युमणि,

तरणि,

मित्र,

चित्रभानु,

विरोचन,

विभावसु,

ग्रहपति,

त्विषाम्पति,

अहर्पति,

भानु,

हंस,

सहस्रांशु,

तपन,

सवितृ,

रवि,

पद्माक्ष,

तेजसांराशि,

छायानाथ,

तमिस्रहन्,

कर्मसाक्षिन्,

जगच्चक्षुस्,

लोकबन्धु,

त्रयीतनु,

प्रद्योतन,

दिनमणि,

खद्योत,

लोकबान्धव,

इन,

भग,

धामनिधि,

अंशुमालिन्,

अब्जिनीपति,

चण्डांशु,

क,

खग,

पतङ्ग,

तमोनुद्,

विश्वकर्मन्,

अद्रि,

हरि,

हेलि,

अवि,

अंशु,

तमोपह

1।3।30।2।1

द्युमणिस्तरणिर्मित्रश्चित्रभानुर्विरोचनः।

विभावसुर्ग्रहपतिस्त्विषांपतिरहर्पतिः॥

अवयव

==>

किरणः

पत्नी

==>

सूर्यपत्नी

सम्बन्धि2

==>

सूर्यपार्श्वस्थः

वैशिष्ट्यवत्

==>

प्रभा

सेवक

==>

सूर्यपार्श्वस्थः,

सूर्यसारथिः

पदार्थ-विभागः

नाम,

द्रव्यम्,

तेजः,

ग्रहः

Kalpadruma Sanskrit

विभावसुः,

पुंलिङ्गम्

(

विभा

प्रभा

एव

वसु

समृद्धिर्यस्य

।

)सूर्य्यः

।

(

यथा,

महाभारते

।

१

।

८६

।

७

।“वर्द्धनः

कुरुवंशस्य

विभावसुसमद्युतिः

॥

”

)अर्कवृक्षः

।

अग्निः

।

(

यथा,

महाभारते

।३

।

६८

।

७

।“निबद्धां

धूमजालेन

प्रभामिव

विभावसोः

॥

”

)चित्रकवृक्षः

।

इत्यमरः

॥

चन्द्रः

॥

हारभेदः

।इति

हेमचन्द्रः

॥

(

वसुपुत्त्रविशेषः

।

यथा,

भागवते

।

६

।

६

।

१०,

१६

।“वसवोऽष्टौ

वसोः

पुत्त्रास्तेषां

नामानि

मे

शृणु

।द्रोणः

प्राणो

ध्रुवोऽर्कोऽग्निर्द्दोषो

वास्तुर्व्विभा-वसुः

।विभावसोरसूतोषा

व्युष्टं

रोचिषमातपम्

॥

”मुरासुरपुत्त्रः

।

यथा,

तत्रैव

।

१०

।

५९

।

१२

।“ताम्रोऽन्तरिक्षः

श्रवणो

विभावसुःवसुर्नभस्वानरुणश्च

सप्तमः

॥

”दनुपुत्त्रोऽसुरविशेषः

।

यथा,

तत्रैव

।

६

।

६

।

३०

।“त्रिमूर्द्धा

शम्बरोऽरिष्टो

हयग्रीवो

विभावसुः

॥

”

)

Vachaspatyam Sanskrit

विभावसु

विभायुक्ता

वसवोऽस्य

।

१

सूर्य्ये

२

अर्कवृक्षे

३

वह्नौचित्रकवृक्षे

अमरः

।

५

चन्द्रे

६

हारभेदे

च

हेमच०

।

Capeller German

विभा॑वसु

glanzreich

Masculine.

Feuer

o.

Gott

des

Feuers.

Grassman German

vibhā́-vasu,

a.,

strahlenreich,

glanzreich.

-o

agne

{44,

10}

{966,

1}

{379,

7}

{702,

25}.

-us

agnís

{236,

2}

(

átithis

)

{944,

4}

{663,

32}

{664,

24}.

-um

agním

{664,

6}

{379,

2}

{664,

10}

{918,

1}

(

átithim

).

Burnouf French

विभावसु

विभावसु

masculine

[

le

वसु

de

la

lumière

]

le

Feu

le

Soleil

la

Lune.

Sorte

de

collier

ou

de

guirlande.