विजया (vijayA)

विजया

[

vijayā

],

1

Name.

of

Durgā

विजित्य

पद्मनामानं

दैत्यराजं

महा-

बलम्

।

विजया

तेन

सा

देवी

लोके

चैवापराजिता

॥

Devīpurāṇa.

Name.

of

one

of

her

female

attendants

Mudrârâkshasa (Bombay),

1.1.

Name.

of

a

lore

taught

by

Viśvāmitra

to

Rāma

विद्या-

मथैनं

विजयां

जयां

च

(

अध्यापिपत्

)

Bhaṭṭikâvya.

2.21.

Hemp.

Name.

of

a

festival

Equal or equivalent to, same as.

विजयोत्सवा,

see

below.

Yellow

myrobalan.

Compound.

-उत्सवः

a

festival

in

honour

of

Durgā

held

on

the

1th

day

of

the

bright

half

of

Āśvina.

-दशमी

the

tenth

day

of

the

bright

half

of

Āśvina,

observed

as

a

great

holiday

and

commonly

known

as

Dasarā.

-सप्तमी

the

seventh

day

of

the

bright

half

of

a

month

falling

on

a

Sunday.

विजया

1

N.

of

Durgā.

2

N.

of

one

of

her

female

attendants

Mu.

1.

1.

3

N.

of

a

lore

taught

by

Viśvāmitra

to

Rāma

Bk.

2.

21.

4

Hemp.

5

N.

of

a

festival

=

विजयोत्सव,

see

below.

6

Yellow

myrobalan.

Comp.

उत्सवः

a

festival

in

honour

of

Durgā

held

on

the

10th

day

of

the

bright

half

of

Āśvina.

दशमी

the

tenth

day

of

the

bright

half

of

Āśvina,

observed

as

a

great

holiday

and

commonly

known

as

Daśarā.

सप्तमी

the

seventh

day

of

the

bright

half

of

a

month

falling

on

a

Sunday.

वि-जया

(

आ

),

feminine.

nalopākhyāna

of

various

plants

(

accord

to,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

Terminalia

Chebula

Sesbania

Aegyptiaca

Vitex

Negundo

Rubia

Munjista

Premna

Spinosa

a

kind

of

hemp

a

kind

of

शमी

equal, equivalent to, the same as, explained by.

वचा

),

varāha-mihira 's bṛhat-saṃhitā

suśruta

et cetera.

of

a

partic.

Tithi

or

lunar

day

(

the

12th

day

in

the

light

half

of

Śrāvaṇa

i.e.

Kṛṣṇa's

birthday,

the

10th

in

that

of

Āśvina,

being

a

festival

in

honour

of

Durgā,

and

the

7th

in

that

of

Bhādrapada,

if

it

falls

on

a

Sunday

also

the

7th

night

in

the

Karma-māsa

),

varāha-mihira 's bṛhat-saṃhitā

bhāgavata-purāṇa

et cetera.

of

a

partic.

magical

formula,

bhaṭṭi-kāvya

nalopākhyāna

of

Durgā,

mahābhārata

harivaṃśa

of

a

female

friend

of

Durgā,

mudrārākṣasa

of

the

wife

of

Yama,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

of

another

goddess,

Catalogue(s)

of

a

Yoginī,

hemādri's caturvarga-cintāmaṇi

of

a

Surāṅganā,

Siṃhās.

of

the

mother

of

the

2nd

Arhat

of

the

present

Avasarpiṇī,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

of

a

daughter

of

Dakṣa,

rāmāyaṇa

of

the

mother

of

various

Su-hotras,

mahābhārata

of

Kṛṣṇa's

garland,

mahābhārata

of

a

Kumārī

(

i.e.

small

flag-staff

)

on

Indra's

banner,

varāha-mihira 's bṛhat-saṃhitā

of

a

partic.

spear,

rāmāyaṇa

विजया

vi-jayā,

Feminine.

N.

of

Durgā

N.

of

an

🞄attendant

of

Durgā

-jay-in,

Adjective.

victorious

🞄m.

conqueror

-jaya‿īśa,

Masculine.

N.

of

a

temple

🞄-īśvara,

Masculine.

id..

विजया

स्त्रीलिङ्गम्

-

विजय

+

टाप्

दुर्गा

का

नाम

विजया

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

उसकी

सेविकाओं

में

से

एक

विजया

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

एक

विशेष

विद्या

जो

विश्वामित्र

ने

राम

को

सिखाई

थी

विजया

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

भांग

विजया

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

एक

उत्सव

का

नाम

विजया

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

हरितकी

vijayA

{%

f.

%}

1.

An

epithet

of

Durgā

2.

hemp

3.

a

festival

held

in

honour

of

Durgā

on

the

tenth

day

of

the

light

half

of

Āśvina.

विजया

Devīmāhātmyaṭīkā

by

Bhagīratha.

Vijayā,

n.

of

one

of

the

4

Kumārī,

q.v.,

or

Bhaginī:

Mmk

〔528.2〕

〔537.8〕

etc.

[

In

LV

〔272.10〕

(

prose

)

Lefm.

reads

pratasthe

(

sc.

the

Bodhisattva,

to

the

Bodhi-tree

)

vijayayā

tayā

ca

gatyā.

But

the

best

mss.

read

vijayāya,

for

victory

(

over

Māra,

Tib.

),

with

v.l.

vijayāye,

also

a

possible

dat.

form

of

an

a-stem.

There

seems

no

reason

to

assume

a

fem.

stem

vijayā.

]

vijayā

(

IA

26

),

same

as

su-di

11

or

the

eleventh

tithi.

विजया

name

of

a

commentary

on

the

Laghusabdendusekhara

by

Siva-

narayana.

विजया

*Terminalia

chebula,

S

II,

194,

4.

Synonyms

विजया

(Noun)

मात्रिकः

छन्दोविशेषः।

"विजयायां

दश

मात्राः

सन्ति।"

Synonyms

विजया

(Noun)

वर्णवृत्तविशेषः।

"विजयायाम्

अष्ट

वर्णाः

भवन्ति।"

Synonyms

विजया

(Noun)

यमस्य

पत्नी।

"विजयायाः

वर्णनं

पुराणेषु

प्राप्यते।"

Synonyms

विजया

(Noun)

पार्वत्याः

सखी।

"विजयायाः

वर्णनं

पुराणेषु

प्राप्यते।"

Synonyms

अरणी,

श्रीपर्णम्,

अग्निमन्थः,

कणिका,

गणिकारिका,

जया,

अरणिः,

तेजोमन्थः,

हविर्मन्थः,

ज्योतिष्कः,

पावकः,

वह्निमन्थः,

मथनः,

अग्निमथनः,

तर्कारी,

वैजयन्तिका,

अरणीकेतुः,

श्रीपर्णी,

कर्णिका,

नादेयी,

विजया,

अनन्ता,

नदीजा

(Noun)

हिमालयेषु

वर्तमानः

वृक्षविशेषः

यस्य

खाद्यं

फलं

भवति

एवं

तस्य

बीजमपि

उपयोगाय

वर्तते।

"अरणी

तु

औषधवृक्षः

भवति।"

Synonyms

जया,

जयन्ती,

तर्कारी,

नादेयी,

वैजयन्तिका,

बली,

मोटा,

हरिता,

विजया,

सूक्ष्ममूला,

विक्रान्ता,

अपराजिता

(Noun)

एका

ओषधी

यस्याः

पुष्पाणि

सुन्दराणि

भवन्ति।

"माली

उपवनेषु

वैजयन्तिकां

स्थापयन्ति।"

Synonyms

मञ्जिष्ठा,

विकसा,

जिङ्गी,

समङ्गा,

कालमेषिका,

मण्डूकपर्णी,

भण्डीरी,

भण्डी,

योजनवल्ली,

कालमेषी,

काली,

जिङ्गिः,

भण्डिरी,

भण्डिः,

हरिणी,

रक्ता,

गौरी,

योजनावल्लिका,

वप्रा,

रोहिणी,

चित्रलता,

चित्रा,

चित्राङ्गी,

जननी,

विजया,

मञ्जूषा,

रक्तयष्टिका,

क्षत्रिणी,

रागाढ्या,

कालभाण्डिका,

अरुणा,

ज्वरहन्त्री,

छत्रा,

नागकुमारिका,

भण्डीरलतिका,

रागाङ्गी,

वस्त्रभूषणा

(Noun)

लताप्रकारः

यस्याः

पुष्पाणि

पीतानि

तथा

च

लघूनि

सन्ति।

"मञ्जिष्ठायाः

दण्डात्

तथा

च

सूलात्

रक्तः

वर्णः

प्राप्यते।"

Synonyms

शिवा,

हरितकी,

अभया,

अव्यथा,

पथ्या,

वयःस्था,

पूतना,

अमृता,

हैमवती,

चेतकी,

श्रेयसी,

सुधा,

कायस्था,

कन्या,

रसायनफला,

विजया,

जया,

चेतनकी,

रोहिणी,

प्रपथ्या,

जीवप्रिया,

जीवनिका,

भिष्गवरा,

भिषक्प्रिया,

जीवन्ति,

प्राणदा,

जीव्या,

देवी,

दिव्या

(Noun)

हरितकीवृक्षस्य

फलं

यद्

हरितपीतवर्णीयम्

अस्ति।

"शुष्ककासे

शिवा

अतीव

उपयुक्ता

अस्ति।"

Synonyms

विजया,

त्रैलोक्यविजया,

भङ्गा,

इन्द्राशनः,

इन्द्रासनम्,

जया,

गञ्जा,

वीरपत्रा,

चपला,

अजया,

आनन्दा,

हर्षिणी,

मादिनी,

संविदा

(Noun)

वृक्षविशेषः,

मादकद्रव्ययुक्तः

वृक्षः

आयुर्वेदे

अस्य

वातकफापहत्वादयः

गुणाः

प्रोक्ताः।

"अधुना

शासनेन

विजयायाः

कृषिः

प्रतिबन्धिता

अस्ति।"

Synonyms

विजया,

त्रैलोक्यविजया,

भङ्गा,

इन्द्राशनः,

इन्द्रासनम्,

जया,

गञ्जा,

वीरपत्रा,

चपला,

अजया,

आनन्दा,

हर्षिणी,

मादिनी,

संविदा

(Noun)

वृक्षविशेषः,

मादकद्रव्ययुक्तः

वृक्षः

आयुर्वेदे

अस्य

वातकफापहत्वम्

आदि

गुणाः

प्रोक्ताः।

"त्रैलोक्ये

विजयप्रदेति

विजया

श्रीदेवराजप्रिया।"

Synonyms

विजया

(Noun)

विशिष्टः

शूलः

।

"विजयायाः

उल्लेखः

रामायणे

अस्ति"

Synonyms

विजया

(Noun)

कृष्णस्य

माला

।

"विजयायाः

उल्लेखः

महाभारते

अस्ति"

Synonyms

विजया

(Noun)

सुहोत्राणां

माता

।

"विजयायाः

उल्लेखः

महाभारते

अस्ति"

Synonyms

विजया

(Noun)

दक्षस्य

कन्या

।

"विजयायाः

उल्लेखः

रामायणे

अस्ति"

Synonyms

विजया

(Noun)

एका

सुराङ्गना

।

"विजयायाः

उल्लेखः

विक्रमादित्यस्य

चरित्रे

अस्ति"

Synonyms

विजया

(Noun)

एका

योगिनी

।

"विजयायाः

उल्लेखः

हेमाद्रेः

चतुर्वगचिन्तामणिः

इत्यस्मिन्

ग्रन्थे

अस्ति"

Vijayā^1,

a

Daśārha

princess.

§

156

(

Pūruvaṃś.

):

I,

95,

††3786

(

Dāśārhīṃ,

wife

of

Bhumanyu

and

mother

of

Suhotra^1

).

Vijayā^2,

a

Madra

princess.

§

159

(

Pūruvaṃś.

):

I,

95,

††3832

(

Mādrīṃ,

daughter

of

Dyutimat,

wife

of

Sahadeva

Pāṇḍava,

and

mother

of

Suhotra^2

).

Vijayā^3

=

Durgā

(

Umā

):

II,

415

(

in

the

palace

of

Kubera,

only

C.,

B.

has

Vijayaḥ

)

IV,

194

VI,

798.

Vijayā^4,

the

garland

of

Kṛshṇa.

§

608

(

Karṇap.

):

VIII,

76,

†3855

(

srajaṃ

).

विजया

१

/

VIJAYĀ

I.

The

daughter

of

King

Dāśārha.

The

emperor

Bhumanyu

married

her.

A

son

named

suhotra

was

born

to

the

couple.

(

M.B.

Ādi

Parva,

Chapter

95,

Stanza

33

)

विजया

२

/

VIJAYĀ

II.

Daughter

of

dyutimān,

the

King

of

Madradeśa.

This

vijayā

was

the

wife

of

sahadeva

the

son

of

pāṇḍu.

It

is

mentioned

in

mahābhārata,

Ādi

Parva,

Chapter

95,

Stanza

80,

that

a

son

named

suhotra

was

born

to

sahadeva

by

vijayā.

विजया

३

/

VIJAYĀ

III.

A

synonym

of

devī

durgā.

(

M.B.

virāṭa

Parva,

Chapter

6,

Stanza

16

).

विजया,

स्त्रीलिङ्गम्

तिथिविशेषः

।

सा

विजयादशमीतिख्याता

।

तत्कृत्यं

दुर्गाशब्दे

द्रष्टव्यम्

।

उमा-सखी

।

इति

मेदिनी

।

ये,

४०

॥

सा

तु

गोतम-कन्या

।

नथा,

--“तमागतां

सती

दृष्ट्वा

जयामेकामुवाच

ह

।किमर्थं

विजया

नागाज्जयन्ती

चापराजिता

॥

सा

देव्या

वचनं

श्रुत्वा

उवाच

परमेश्वरीम्

॥

गता

निमन्त्रिताः

सर्व्वा

मखे

मातामहस्य

ताः

।समं

पित्रा

गौतमेन

मात्रा

चाप्यनुराधया

॥

”इति

वामनपुराणे

४

अध्यायः

॥

कालिकापुराणे

१७

अध्यायेऽप्येवम्

॥

*

॥

विश्वा-मित्रोपासितविद्याविशेषः

।

यथा,

--“विद्यामथैनं

विजयां

जयाञ्चरक्षोगणं

क्षिप्नुमविक्षतात्मा

।अध्यापिपत्

गाधिसुतो

यथाव-न्निघातयिष्यन्

युधि

यातुधानान्

॥

”इति

भट्टिः

।

२

।

२१

॥

*

॥

दुर्गा

।

इति

हेमचन्द्रः

॥

तथा

च

।“विजित्य

पद्मनामानं

दैत्यराजं

महाबलम्

।विजया

तेन

सा

देवी

लोके

चैवापराजिता

॥

”इति

देवीपुराणे

४५

अध्यायः

॥

*

॥

यमभार्य्या

।

हरीतकी

।

इति

जटाधरः

॥

वचा

।

इति

रत्नमाला

॥

जयन्ती

।

शेफा-लिका

।

मञ्जिष्ठा

।

शमीभेदः

।

अग्निमन्थः

।इति

राजनिर्घण्टः

॥

मादकद्रव्यविशेषः

।

भाङ्इति

सिद्धि

इति

च

भाषा

।

तत्पर्य्यायः

।त्रैलोक्यविजया

२

भङ्गा

३

इन्द्रासनम्

४

जया५

।

इति

शब्दचन्द्रिका

॥

वीरपत्रा

६

गञ्जा

७चपला

८

अजया

९

आनन्दा

१०

हर्षिणी

११

।अस्या

गुणाः

।

कटुत्वम्

।

कषायत्वम्

।

उष्ण-त्वम्

।

तिक्तत्वम्

।

वातकफापहत्वम्

।

संग्रा-हित्वम्

।

वाक्प्रदत्वम्

।

बल्यत्वम्

।

मेधा-कारित्वम्

।

श्रेष्ठदीपनत्वञ्च

।

इति

राज-निर्घण्टः

॥

अपि

च

।“भङ्गा

गञ्जा

मातुलानी

मादिनी

विजयाजया

।भङ्गा

कफहरी

तिक्ता

ग्राहिणी

पाचनी

लघुः

।तीक्ष्णोष्णा

पित्तला

मोहमदवाग्वह्निवर्द्धिनी

॥

”इति

भावप्रकाशः

॥

अन्यच्च

।“शक्राशनं

तु

तीक्ष्णोष्णं

मोहकृत्

कुष्ठनाश-नम्

।बलमेधाग्निकृत्

श्लेष्मदोषहारि

रसायनम्

॥

जाता

मन्दरमन्थनाज्जलनिधौ

पीयूषरूपा

पुरात्रैलोक्ये

विजयप्रदेति

विजया

श्रीदेवराजप्रिया

।लोकानां

हितकाम्यया

क्षितितले

प्राप्ता

नरैःकामदासर्व्वातङ्कविनाशहर्षजननी

यैः

सेवितासर्व्वदा

॥

”इति

राजवल्लभः

॥

*

॥

अष्टमहाद्वादश्यन्तर्गतद्वादशीविशेषः

।

यथा,

अथ

विजयाव्रतम्

।

ब्रह्मपुराणे

।“यदा

तु

शुक्लद्वादश्यां

नक्षत्रं

श्रवणं

भवेत्

।तदा

सा

तु

महापुण्या

द्बादशी

विजया

स्मृता

॥

तस्यां

स्नातः

सर्व्वर्तीर्थे

स्नातो

भवति

मानवः

।संपूज्य

वर्षपूजायाः

सकलं

फलमश्नुते

॥

एकजप्यात्

सहस्रस्य

जप्तस्याप्नोति

सत्

फलम्

।दानं

सहस्रगुणितं

तथा

वै

विप्रभोजनम्

॥

होमस्तत्रोपवासश्च

सहस्रगुणितो

भवेत्

॥

”

*

॥

अथ

व्रतविधिः

।“आदौ

गुरुं

नमस्कृत्य

ततः

सङ्कल्पमाचरेत्

।शरशार्ङ्गधरं

देवं

सौवर्णं

रचयेत्त्वराम्

॥

”सङ्कल्पमन्त्रः

।“द्वादश्याहं

निराहारः

स्थित्वाहमपरेऽहनि

।भोक्ष्ये

त्रिविक्रमानन्त

शरणं

मे

भवाच्युत

॥

सोपवीतन्तु

कलसं

पूर्व्ववत्

स्थापयेद्व्रती

।पात्रं

तदुपरि

न्यस्येत्ताम्रं

वैणवमेव

वा

॥

तत्रोपवेश्य

स

स्नाप्य

देवं

विशदचन्दनैः

।आलिप्य

शुभ्रं

वसनं

दद्याच्छत्रञ्च

पादुके

॥

वासुदेवायेति

शिरः

श्रीधरायेति

वै

मुखम्

।कृष्णायेति

च

कण्ठं

वै

वक्षः

श्रीपतये

इति

॥

शस्त्रास्त्रधारिणे

बाहू

कक्षे

च

व्यापकाय

वै

।कवीशायोदरं

मेढ्रं

त्रैलोक्यजननाय

च

॥

जघनं

चार्च्चयेद्विद्वान्

सर्व्वाधिपतये

इति

।सर्व्वात्मने

इति

पदावेवमङ्गानि

पूजयेत्

॥

शङ्खचक्रगदापद्मशार्ङ्गशरविभूषितम्

।गृहाणार्ध्यं

मया

दत्तं

शार्ङ्गपाणे

!

नमोऽस्तु

ते

॥

इत्यर्घ्यं

पूर्व्ववत्

कृत्वा

धूपदीपौ

समर्प्य

च

।घृतपक्वप्रधानानि

नैवेद्यानि

निवेदयेत्

॥

ताम्बूलादीनि

दत्त्वाथ

कृत्वा

जागरणं

निशि

।प्रातःस्नात्वार्च्चयित्वेशं

पुष्पाञ्जलिमथार्च्चयेत्

॥

नमस्ते

अस्तु

गोविन्द

बुध

श्रवणसंज्ञक

।अघोरं

चाक्षयं

कृत्वा

सर्व्वसौख्यप्रदो

भव

॥

इति

प्रार्थ्य

ततः

सर्व्वं

दत्त्वा

चार्घ्यं

प्रतोष्यहि

।शक्त्या

विप्रान्

भोजयित्वा

सुखं

पारणमाचरेत्

॥

भाद्रे

मासि

बुधस्याह्नि

यदि

स्याद्विजयाव्रतम्

।तदा

सर्व्वव्रतेभ्योऽस्य

माहात्म्यमतिरिच्यते

॥

”इति

श्रीहरिभक्तिविलासे

१३

विलासः

॥

(

सहदेवपत्नी

।

यथा,

महाभारते

।

१

।

९५

।

८०

।“सहदेवोऽपि

माद्रीमेव

स्वयंवरे

विजयां

नामो-पयेमे

मद्रराजस्य

द्युतिमतो

दुहितरं

तस्यांपुत्त्रमजनयत्

सुहोत्रं

नाम

॥

”

*

॥

पुरुवंशीयभूमन्योः

पत्नी

।

यथा,

तत्रैव

।

१

।९५

।

३३

।“भूमन्युः

खलु

दाशार्हीमुपयेमे

विजयां

नामतस्यामस्य

जज्ञे

सुहोत्रः

॥

”

)

विजया

स्त्री

१

आश्विनशुक्लपक्षीयदशम्याम्

२

उमायाः

सखीभेदेवामनपु०

४

अ०

“कथयतु

विजया”

इति

मुद्राराक्षसम्

।३

दुर्गायां

हेमच०

“विजित्य

पद्मनामानं

दैत्यराजंमहाबलम्

।

विजया

तेन

सा

देवी

लोके

चैवापराजिता”देवीपु०

४५

अ०

।

४

जयन्त्यां

५

शेफालिकायां

६

मञ्जिष्ठायां७

शमीभदे,

८

अग्निमन्थे

राजनि०

।

९

भङ्गायाम्

(

सिद्धि

)हेमच०

तत्पर्य्यायगुणादि

भावप्र०

उक्तं

यथा“भङ्गा

गञ्जा

मातुलानी

मादिनी

विजया

जया

।

भङ्गाकफहरो

तिक्ता

ग्राहिणी

पाचनी

लघुः

।

तीक्ष्णोष्णापित्तला

मोहमदवाग्वह्निवर्द्धिनी”

भावप्र०

।अष्टद्वादशीमध्ये

“यदा

तु

शुक्लद्वादश्यां

नक्षत्रं

श्रवणंभवेत्

।

तदा

सा

तु

महापुण्या

द्वादशी

विजया

स्मृता”इत्युक्ते

१०

द्वादशीभेदे

“शुक्लपक्षस्य

सप्तम्यां

सूर्य्यवारोयदा

भवेत्

।

सप्तमी

विजया

नाम”

इत्युक्ते

सप्तमीभेदेच

।

११

यमभार्य्यायां

१२

हरितक्यां

जटा०

।

१३

वचायांरत्नमा०

।

१४

अस्त्रविद्याभेदे

“विद्याभथैनं

विजयांजयाञ्च”

भट्टिः

।

विजया

स्त्री

शच्यादिषु

मातृषु

मातृभेदे