वाणी (vANI)

वाणी

Feminine.

(

-णी

)

1.

SARASWATĪ,

the

goddess

of

speech.

2.

Speech,

sound.

3.

Voice,

(

as

दैववाणी

).

4.

Eloquence.

5.

Praise.

6.

A

literary

pro-

duction.

Etymology

वण्

to

sound,

Affix.

इञ्

and

ङीप्

or

ङीष्

added.

1

वा॑णी

feminine

reed

dual

the

two

spring-bars

on

a

carriage.

2

वा॑णी

feminine

music

(

plural

choir

of

singers

or

musicians

),

sound,

voice

speech,

words,

eloquence

or

the

goddess

Sarasvatī.

वाणी

(

णी

)

3.

Feminine.

Saraswati,

goddess

of

speech

speech

sound.

वाणी

Feminine.

(

-णी

)

1

SARASVATĪ,

the

goddess

of

speech.

2

Speech,

sound.

Etymology

वण

to

sound,

Affix.

इञ्,

and

ङीप्

or

ङीष्

added.

वाणी

[

vāṇī

],

1

Speech,

words,

language

वाण्येका

समलंकरोति

पुरुषं

या

संस्कृता

धार्यते

Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).

2.19.

Power

of

speech.

Sound,

voice

केका

वाणी

मयूरस्य

Ak.

so

आकाशवाणी.

A

literary

production,

a

work

or

composition

मद्वाणि

मा

कुरु

विषादमनादरेण

मात्सर्यमग्नमनसां

सहसा

खलानाम्

Bhâminîvilâsa (Bombay).

4.41

Uttararàmacharita.

7.2.

Praise.

Sarasvatī,

the

goddess

of

learning

तव

करकमलस्थां

स्फाटिकीमक्षमालां,

नखकिरणविभिन्नां

दाडिमीबीजबुद्ध्या

।

अनुलवमनुकर्षन्

येन

कीरो

निषिद्धः,

स

भवतु

मम

भूत्यै

वाणि

ते

मन्दहासः

॥.

Eloquent

speech.

Music.

Name.

of

a

metre

consisting

only

of

long

syllables.

Compound.

-वादः

a

kind

of

bird.

वाणी

1

Speech,

words,

language

वाण्येका

समलकरोति

पुरुषं

या

सस्कृता

धार्यते

Bh.

2.

19.

2

Power

of

speech.

3

Sound,

voice

केका

बाणी

मयूरस्य

Ak.

so

आकाशवाणी.

4

A

literary

production,

a

work

or

composition

मद्वाणि

मा

कुरु

बिषादमनादरेण

मात्सर्यमग्नमनसां

सहसा

खलानां

Bv.

4.

41

U.

7.

20.

5

Praise.

6

Sarasvatī,

the

goddess

of

learning.

वाणी

a

(

ई

),

feminine.

See

below

1.

वा॑णी

feminine.

sound,

voice,

music

(

plural number.

a

choir

of

musicians

or

singers

),

ṛg-veda

(

the

सप्त

वाणीस्

are

referred

by

the

Comms.

to

the

seven

metres

or

to

the

seven

notes

of

the

gamut

et cetera.

)

speech,

language,

words,

diction,

(

especially.

)

eloquent

speech

or

fine

diction,

mahābhārata

kāvya literature

et cetera.

a

literary

production

or

composition,

uttararāma-carita

bhāminī-vilāsa

praise,

laudation,

Monier-Williams' Sanskrit-English Dictionary, 1st edition with marginal notes

the

goddess

of

speech,

Sarasvatī,

rāmāyaṇa

brahma-purāṇa

nalopākhyāna

of

a

metre

consisting

only

of

long

syllables,

Kāvyād.,

Sch.

of

a

river

(

according.

to

some

the

Sarasvatī

),

viṣṇu-purāṇa

2.

वाणी

feminine.

(

confer, compare.

वाणि

)

weaving,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

3.

वाणी

feminine.

reed,

ṛg-veda

v,

86,

1

dual number.

the

two

bars

of

a

car

or

carriage,

ib.

i,

119,

5.

वाणी

वाणी,

f.

See

under

1.

वाण,

col.

1.

वाणी

vā́ṇī,

Feminine.

RV.:

music

(

Plural

choir

)

C.:

🞄voice,

sound,

note

speech,

words

eloquent

🞄words,

fine

diction

(

rare

)

goddess

of

speech,

🞄Sarasvatī

(

rare

).

वाणी

वाणी,

1.

Speech,

Hit.

i.

d.

99,

M.M.

2.

Voice,

Chr.

294,

6

=

Rigv.

i.

88,

6

Pañc.

186,

17.

3.

A

literary

production,

Utt.

Rāmac.

177,

6.

4.

सरस्वती,

the

goddess

of

speech,

Brah-

mav.

2,

78.

See

वाणि।

भाषा

वाणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

वण्

+

इण्

+

ङीप्

"भाषण,

वचन,

भाषा"

वाणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

बोलने

की

शक्ति

वाणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

"ध्वनि,

आवाज"

वाणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

साहित्यिक

कृति

या

रचना

वाणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

प्रशंसा

वाणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

विद्या

की

देवी

सरस्वती

vARI

{%

f.

%}

1.

Speech,

sound

2.

voice,

(

as

in

आकाशवाणी

)

3.

power

of

speech,

eloquence,

वाण्येका

समलंकरोति

पुरुषं

या

संस्कृता

धार्यते

Bhartr.ii.19

4.

praise

5.

a

composition,

a

literary

production,

वाणीं

काणभुजीमजीगणदवाशासीच्च

वैयासिकीम्

Mall.

6.

Sarasvatf,

the

goddess

of

speech.

वाणी

vel

बाणी

f.

(

r.

वण्

s.

ई

)

loquela,

sermo.

HIT.

25.

14.

वाणी

speech

utterance

the

same

as

वाच्

which

is

believed

to

be

of

four

kinds

as

cited

by

the

grammarians

and

explained

by

Bhartrhari

the

four

kinds

are

based

upon

the

four

places

of

origin,

the

three

first

places

belonging

to

the

in-

articulate

speech

and

the

fourth

belonging

to

the

articulate

one:

cfचत्वारि

वाक्परिमिता

पदानि

तानि

विदुर्ब्राह्मण

य

मनीषिणः

|

गुहा

त्रीणि

निहिता

नेङ्गयन्तिं

तुरीयं

वाचेी

मनुष्या

वदन्ति,

M.

Bh.

I

Ahnika

l

and

the

Pradipa

and

Uddyota

thereon.

Synonyms

वाणी,

वाक्,

वाचा

(Noun)

भाषणस्य

शक्तिः।

"सप्तवर्षीयं

मूकम्

आरोडाविष्णुः

गुरोः

कृपया

वाणीं

प्राप्तवान्।"

Synonyms

भाषा,

भाषणम्,

वाक्,

वाणी,

वाचा,

गोः,

गिरा,

उक्तिः,

वाक्शक्तिः,

वदन्तिः,

निगदः,

निगादः,

व्याहारः,

व्याहृतिः,

वचनम्,

वादः,

तापः,

अभिलापः,

लपितम्,

लपनम्,

भणितिः,

भारती,

सरस्वती,

राधना,

कासूः

(Noun)

मुखनिर्गतः

सार्थकः

ध्वनिसमूहः।

"भाषा

सम्पर्कस्य

माध्यमम्

।"

Synonyms

दुर्गा,

उमा,

कात्यायनी,

गौरी,

ब्रह्माणी,

काली,

हैमवती,

ईश्वरा,

शिवा,

भवानी,

रुद्राणी,

सर्वाणी,

सर्वमङ्गला,

अपर्णा,

पार्वती,

मृडानी,

लीलावती,

चणडिका,

अम्बिका,

शारदा,

चण्डी,

चण्डा,

चण्डनायिका,

गिरिजा,

मङ्गला,

नारायणी,

महामाया,

वैष्णवी,

महेश्वरी,

कोट्टवी,

षष्ठी,

माधवी,

नगनन्दिनी,

जयन्ती,

भार्गवी,

रम्भा,

सिंहरथा,

सती,

भ्रामरी,

दक्षकन्या,

महिषमर्दिनी,

हेरम्बजननी,

सावित्री,

कृष्णपिङ्गला,

वृषाकपायी,

लम्बा,

हिमशैलजा,

कार्त्तिकेयप्रसूः,

आद्या,

नित्या,

विद्या,

शुभह्करी,

सात्त्विकी,

राजसी,

तामसी,

भीमा,

नन्दनन्दिनी,

महामायी,

शूलधरा,

सुनन्दा,

शुम्यभघातिनी,

ह्री,

पर्वतराजतनया,

हिमालयसुता,

महेश्वरवनिता,

सत्या,

भगवती,

ईशाना,

सनातनी,

महाकाली,

शिवानी,

हरवल्लभा,

उग्रचण्डा,

चामुण्डा,

विधात्री,

आनन्दा,

महामात्रा,

महामुद्रा,

माकरी,

भौमी,

कल्याणी,

कृष्णा,

मानदात्री,

मदालसा,

मानिनी,

चार्वङ्गी,

वाणी,

ईशा,

वलेशी,

भ्रमरी,

भूष्या,

फाल्गुनी,

यती,

ब्रह्ममयी,

भाविनी,

देवी,

अचिन्ता,

त्रिनेत्रा,

त्रिशूला,

चर्चिका,

तीव्रा,

नन्दिनी,

नन्दा,

धरित्रिणी,

मातृका,

चिदानन्दस्वरूपिणी,

मनस्विनी,

महादेवी,

निद्रारूपा,

भवानिका,

तारा,

नीलसरस्वती,

कालिका,

उग्रतारा,

कामेश्वरी,

सुन्दरी,

भैरवी,

राजराजेश्वरी,

भुवनेशी,

त्वरिता,

महालक्ष्मी,

राजीवलोचनी,

धनदा,

वागीश्वरी,

त्रिपुरा,

ज्वाल्मुखी,

वगलामुखी,

सिद्धविद्या,

अन्नपूर्णा,

विशालाक्षी,

सुभगा,

सगुणा,

निर्गुणा,

धवला,

गीतिः,

गीतवाद्यप्रिया,

अट्टालवासिनी,

अट्टहासिनी,

घोरा,

प्रेमा,

वटेश्वरी,

कीर्तिदा,

बुद्धिदा,

अवीरा,

पण्डितालयवासिनी,

मण्डिता,

संवत्सरा,

कृष्णरूपा,

बलिप्रिया,

तुमुला,

कामिनी,

कामरूपा,

पुण्यदा,

विष्णुचक्रधरा,

पञ्चमा,

वृन्दावनस्वरूपिणी,

अयोध्यारुपिणी,

मायावती,

जीमूतवसना,

जगन्नाथस्वरूपिणी,

कृत्तिवसना,

त्रियामा,

जमलार्जुनी,

यामिनी,

यशोदा,

यादवी,

जगती,

कृष्णजाया,

सत्यभामा,

सुभद्रिका,

लक्ष्मणा,

दिगम्बरी,

पृथुका,

तीक्ष्णा,

आचारा,

अक्रूरा,

जाह्नवी,

गण्डकी,

ध्येया,

जृम्भणी,

मोहिनी,

विकारा,

अक्षरवासिनी,

अंशका,

पत्रिका,

पवित्रिका,

तुलसी,

अतुला,

जानकी,

वन्द्या,

कामना,

नारसिंही,

गिरीशा,

साध्वी,

कल्याणी,

कमला,

कान्ता,

शान्ता,

कुला,

वेदमाता,

कर्मदा,

सन्ध्या,

त्रिपुरसुन्दरी,

रासेशी,

दक्षयज्ञविनाशिनी,

अनन्ता,

धर्मेश्वरी,

चक्रेश्वरी,

खञ्जना,

विदग्धा,

कुञ्जिका,

चित्रा,

सुलेखा,

चतुर्भुजा,

राका,

प्रज्ञा,

ऋद्भिदा,

तापिनी,

तपा,

सुमन्त्रा,

दूती,

अशनी,

कराला,

कालकी,

कुष्माण्डी,

कैटभा,

कैटभी,

क्षत्रिया,

क्षमा,

क्षेमा,

चण्डालिका,

जयन्ती,

भेरुण्डा

(Noun)

सा

देवी

यया

नैके

दैत्याः

हताः

तथा

च

या

आदिशक्तिः

अस्ति

इति

मन्यते।

"नवरात्रोत्सवे

स्थाने

स्थाने

दुर्गायाः

प्रतिष्ठापना

क्रियते।"

Synonyms

वचनम्,

वाणी,

स्वरः,

गीः,

गिरा,

रवः,

वाक्,

कणठरवः,

वचस्,

उक्तः,

व्याहारः,

व्याहृतिः,

भाषितम्,

लपितम्,

कण्ठध्वनिः

(Noun)

मनुष्यस्य

मुखात्

निर्गतः

सार्थः

शब्दः।

"तद्

वचनं

वद

यद्

सुभाषितम्

अस्ति।"

Synonyms

वाणी

(Noun)

वृत्तविशेषः

।

"वाण्यां

सर्वाः

वर्णाः

दीर्घाः

सन्ति"

வாணீ

:

சொல்,

குரல்,

பேச்சு

,

மொழி

சரஸ்வதி.

Vāṇī^1,

a

river.

§

574

(

Jambūkh.

):

VI,

9,

328

(

only

B.,

C.

has

Vīṇāṃ

).

Vāṇī^2

(

“speech”

)

=

Sarasvatī^2:

II,

451

(

saptavidhā

)

IX,

2389

(

do.,

the

river

Sarasvatī

identified

with

V.

),

2471

(

kevalā

).

Vāṇī.

See

Vāṇa.

वाणी

स्त्री।

सरस्वती

समानार्थकाः

ब्राह्मी,

भारती,

भाषा,

गिर्,

वाच्,

वाणी,

सरस्वती

1।6।1।1।6

ब्राह्मी

तु

भारती

भाषा

गीर्वाग्वाणी

सरस्वती।

व्याहार

उक्तिर्लपितं

भाषितं

वचनं

वचः॥

अवयव

==>

वचनम्

पदार्थ-विभागः

,

पौरुषेयः

वा(

बा

)णी,

स्त्रीलिङ्गम्

(

वाणि

+

वा

ङीष्

।

)

सरस्वती

।इत्यमरः

।

१

।

६

।

१

॥

वचनम्

।

(

यथा,

मार्क-ण्डेये

।

४१

।

४

।“चक्षुःपूतं

न्यसेत्

पादं

वस्त्रपूतं

पिबेज्जलम्

।सत्यपूतां

वदेद्वाणीं

बुद्धिपूतञ्च

चिन्तयेत्

॥

”

)वपनम्

।

इति

शब्दरत्नावली

॥

1.

वा॑णी

Feminine.

Rohr

Du.

die

Wagenschwengel.

2.

वा॑णी

Feminine.

Musik

(

Pl.-

chor

),

Ton,

Stimme

Rede,

Worte,

Beredsamkeit

und

die

Göttin

ders.

(

Sarasvatī

).

1.

vā́ṇī,

f.

[

vgl.

2.

vāṇá

],

1〉

Rohr,

Rohrstab

2〉

du.,

die

beiden

Wagenschwengel,

an

denen

die

beiden

Pferde

angespannt

werden.

-ī

[

du.

]

2〉

{119,

5}

rátham

asya

〰

yematus.

-īs

[

A.

p.

]

1〉

dṛḍhā́

cid

sá

prá

bhedati

dyumnā́

〰

iva

{440,

1}.

2.

vā́ṇī,

f.

[

vgl.

3.

vāṇá

],

1〉

Gesang,

Musik

2〉

Getön,

Klang

mít

Gen.

des

ertönenden

3〉

das

Rauschen

des

Regens,

der

Somaströme

als

Musik

aufgefasst

4〉

pl.,

die

Sänger

oder

Spielleute

die

einem

Gotte

singen

oder

spielen

5〉

die

blasenden

Winde

als

Spielleute

aufgefasst,

die

die

Maruts

und

den

Indra

begleiten

6〉

saptá

vā́ṇīs

die

sieben

Stimmen

des

Soma,

die

sieben

rauschenden

Somagüsse,

persönlich

gefasst

auch

mit

sieben

Stimmen

der

Sänger

verglichen

(

{815,

3}

)

7〉

saptá

vā́ṇīs

die

sieben

Tonweisen

oder

Liedformen.

-ī

[

N.

s.

]

1〉

{88,

6}

(

vāghátas

)

{504,

6}

nákṣat

〰

súṣṭutā

vām.

—

5〉

marútvatī

{547,

8}.

-īm

[

dreisilbig

⏑

⏑

‒

od.

‒

⏑

‒

]

3〉

{202,

8}.

-īs

[

N.

p.

]

1〉

{475,

3}

(

neben

dhītáyas

).

—

2〉

āṅgūṣā́ṇām

{802,

2}.

—

4〉

{7,

1}

{629,

19}

{632,

22}

{816,

4}.

—

5〉

{264,

10}

(

dhámantīs

)

{547,

12}

{949,

3}.

—

6〉

{235,

6}

{241,

1}

{815,

3}

{1028,

3}

[

dreisilbig

‒

⏑

‒

].

-īs

[

A.

p.

]

7〉

{164,

24}.

-ībhis

1〉

{629,

9}

(

neben

ukthaís

).

-īṣu

3〉

antár

〰

prá

cara

{794,

4}.

वाणी

वाणी

feminine

(

वाण्

)

conversation,

entretien,

discours.

वाणिनी

feminine

femme

habile

et

intrigante

actrice,

danseuse

femme

ivre

ou

enivrée

par

une

passion.

वाणी-

Feminine.

voix,

langage

déesse

de

l'éloquence,

Sarasvatī.

°वाद-

Masculine.

sorte

d'oiseau.