वर्तमान (vartamAna)

वर्त्तमान

Masculine, Feminine, Neuter

(

-नः-ना-नं

)

1.

Being,

existing,

living,

being

present.

2.

Dwelling

or

abiding

in.

3.

Revolving.

Neuter.

(

-नं

)

(

In

grammar,

)

The

present

tense.

Etymology

वृत्

to

be,

शानच्

Affix.

वर्तमान

adjective

going

on,

present

neuter

=

°काल

masculine

the

present

time.

वर्त्तमान

(

नः-ना-नं

)

a.

Present

(

time

)

being

living

inhabiting.

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

existing

विद्यमान

-

vidyamAna

-

Adjective

-

existing

आभूत

-

AbhUta

-

Adjective

-

existing

आस्थित

-

Asthita

-

Adjective

-

existing

आविन्न

-

Avinna

-

Adjective

-

existing

आवित्त

-

Avitta

-

Adjective

-

existing

उपनत

-

upanata

-

Adjective

-

existing

उपपन्न

-

upapanna

-

Adjective

-

existing

जीव

-

jIva

-

Adjective

-

existing

दृष्ट

-

dRSTa

-

Adjective

-

existing

धृत

-

dhRta

-

Adjective

-

existing

धृतशरीर

-

dhRtazarIra

-

Adjective

-

existing

ध्रियमाण

-

dhriyamANa

-

Adjective

-

existing

परिनिष्पन्न

-

pariniSpanna

-

Adjective

-

existing

भावसमन्वित

-

bhAvasamanvita

-

Adjective

-

existing

भाविन्

-

bhAvin

-

Adjective

-

existing

भव्य

-

bhavya

-

Adjective

-

existing

प्रवृत्त

-

pravRtta

-

Adjective

-

existing

भूत

-

bhUta

-

Adjective

-

existing

वृत्त

-

vRtta

-

Adjective

-

existing

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

existing

त्वम्

वर्तसे

-

tvamvartase

-

Sentence

-

youexist

नास्ति

-

nAsti

-

Masculine

-

nonexistence

प्रवर्तते

{

प्रवृत्

}

-

pravartate

{

pravRt

}

-

verb

-

exist

अवतिष्ठते

{

अवस्था

}

-

avatiSThate

{

avasthA

}

-

verb

-

exist

आभवति

{

आभू

}

-

Abhavati

{

AbhU

}

-

verb

-

exist

उद्भवति

{

उद्भू

}

-

udbhavati

{

udbhU

}

-

verb

-

exist

उपजायते

{

उपजन्

}

-

upajAyate

{

upajan

}

-

verb

-

exist

उपपद्यति

{

उपपद्

}

-

upapadyati

{

upapad

}

-

verb

-

exist

भाति

{

भा

}

-

bhAti

{

bhA

}

-

verb

-

exist

भवति

{

भू

}

-

bhavati

{

bhU

}

-

verb

-

exist

म्यक्षति

{

म्यक्ष्

}

-

myakSati

{

myakS

}

-

verb

-

exist

विभवति

{

विभू

}

-

vibhavati

{

vibhU

}

-

verb

-

exist

समस्ति

{

समस्

}

-

samasti

{

samas

}

-

verb

-

exist

सम्भवते

{

सम्भू

}

-

sambhavate

{

sambhU

}

-

verb

-

exist

सम्भवति

{

सम्भू

}

-

sambhavati

{

sambhU

}

-

verb

-

exist

सञ्चरति

{

संचर्

}

-

saJcarati

{

saMcar

}

-

verb

-

exist

सन्धारयते

{

संधृ

}

-

sandhArayate

{

saMdhR

}

-

verb

-

exist

सन्धारयति

{

संधृ

}

-

sandhArayati

{

saMdhR

}

-

verb

-

exist

सञ्जीवति

{

संजीव्

}

-

saJjIvati

{

saMjIv

}

-

verb

-

exist

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

existing

वर्तमान

-

vartamAna

-

Masculine

-

presenttime

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

present

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

moving

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

living

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

turning

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

abiding

वर्तमान

-

vartamAna

-

Adjective

-

being

वर्तमान

-

vartamAna

-

Neuter

-

presence

वर्तमान

{

लट्

}

-

vartamAna

{

laT

}

-

Neuter

-

present

tense

indicative

[

Skrt.

grammar

]

वर्त्तमान

Masculine, Feminine, Neuter

(

-नः-ना-नं

)

1

Being,

existing,

living,

being

present.

2

Dwelling

or

abiding

in.

Neuter.

(

-नं

)

(

In

grammar,

)

The

present

tense.

Etymology

वृत

to

be,

शानच्

Affix.

वर्तमान

[

vartamāna

],

Adjective.

[

वृत्-शानच्

]

Being,

existing.

Living,

being

alive,

contemporary

प्रथितयशसां

भासकविसौमिल्लकवि-

मिश्रादीनां

प्रबन्धानतिक्रम्य

वर्तमानकवेः

कालिदासस्य

क्रियायां

कथं

परिषदो

बहुमानः

Mâlavikâgnimitra (Bombay).

1.

Turning

or

moving

round,

revolving.

Dwelling

in.

-नः

The

present

tense

(

in

Grammar.

)

वर्तमानसामीप्ये

वर्तमानवद्वा

Pâṇini's Ashṭâdhyâyî.

111.3.131.

नम्

Presence.

The

present

time.

Compound.

-आक्षेपः

not

agreeing

with

the

present.

कालः

the

present

tense.

the

present

time.

वर्तमान

a.

[

वृत्-शानच्

]

1

Being,

existing.

2

Living,

being

alive,

contemporary

प्रथितयशसां

भासकविसौमिल्लकविमिश्रादीनां

प्रबंधानतिक्रम्य

वर्तमानकवेः

कालिदासस्य

क्रियायां

कथं

परिषदो

बहुमानः

M.

1.

3

Turning

or

moving

round,

revolving.

4

Dwelling

in.

नः

The

present

tense

(

in

gram.

)

वर्तमानसामीप्ये

वर्तमानवद्वा

P.

III.

3.

131.

नं

Presence.

वर्तमान

Masculine, Feminine, Neuter

turning,

moving,

existing,

living,

abiding

et cetera.

present,

kātyāyana-śrauta-sūtra

वर्तमान

neuter gender.

presence,

the

present

time,

kāvya literature

bhāgavata-purāṇa

(

in

grammar.

)

the

present

tense.

वर्तमान,

अस्,

आ,

अम्,

turning,

turning

round,

revolving,

moving

being,

existing,

living,

being

present

dwelling

or

abiding

in

(

अम्

),

n.

presence

(

in

grammar

)

the

present

tense.

—वर्तमान-ता,

f.

or

वर्तमान-त्व,

अम्,

n.

the

being

present,

the

condition

of

present

time.

—वर्तमानाक्षेप

(

°न-

आक्°

),

अस्,

m.

denying

or

not

agreeing

with

any

pre-

sent

event

or

circumstances.

वर्तमान

vart-a-māna,

pr.

pt.

(

√

vṛt

)

present,

🞄existing

Neuter.

the

present:

ā,

Feminine.

(

personal

🞄terminations

of

)

the

present

tense:

🞄(

a

)

-kāla,

Masculine.

present

(

a

)

-ākṣepa,

Masculine.

declaration

🞄of

dissatisfaction

with

something

🞄going

on.

पेश

वर्तमान

वि*

-

वृत्

+

शानच

मुक्

"मौजूद,

विद्यमान"

वर्तमान

वि*

-

-

"जीता

हुआ,

जीवित

रहने

वाला,

समसामयिक"

वर्तमान

वि*

-

-

"मुड़ना,

चक्कर

काटना,

घूम

जाना"

वर्तमानः

पुंलिङ्गम्

-

-

वर्तमान

काल

वर्तमानम्

नपुंलिङ्गम्

-

वृत्+शानच्

"विद्यमान्

काल,

मौजूदा

समय"

vartamAna

{%

(

I

)

a.

(

f.

ना

)

%}

1.

Existing,

living,

being

present,

contemporary,

वर्तमानकवेः

कालिदासस्य

कृतो

किं

कृतो

बहुमानः

Mal.i.

2.

revolving,

turning

round.

vartamAna

{%

(

II

)

m.

%}

The

present

tense

(

in

gram.

).

vartamāna

(

HRS

),

‘running

revenue’,

as

suggested

by

the

Arthaśāstra.

वृत्

(

वृ꣡तुँ॒

वर्तने

-

भ्वादिः

-

सेट्

)

ल्युट् →

वर्तनम्

अनीयर् →

वर्तनीयः

-

वर्तनीया

ण्वुल् →

वर्तकः

-

वर्तिका

तुमुँन् →

वर्तितुम्

तव्य →

वर्तितव्यः

-

वर्तितव्या

तृच् →

वर्तिता

-

वर्तित्री

क्त्वा →

वर्तित्वा

/

वृत्त्वा

ल्यप् →

प्रवृत्य

क्तवतुँ →

वृत्तवान्

-

वृत्तवती

क्त →

वृत्तः

-

वृत्ता

शानच् →

वर्तमानः

-

वर्तमाना

वृत्

(

वृ꣡तुँ꣡

भाषार्थः

-

चुरादिः

-

सेट्

)

ल्युट् →

वर्तनम्

अनीयर् →

वर्तनीयः

-

वर्तनीया

ण्वुल् →

वर्तकः

-

वर्तिका

तुमुँन् →

वर्तयितुम्

/

वर्तितुम्

तव्य →

वर्तयितव्यः

/

वर्तितव्यः

-

वर्तयितव्या

/

वर्तितव्या

तृच् →

वर्तयिता

/

वर्तिता

-

वर्तयित्री

/

वर्तित्री

क्त्वा →

वर्तयित्वा

/

वर्तित्वा

/

वृत्त्वा

ल्यप् →

प्रवर्त्य

/

प्रवृत्य

क्तवतुँ →

वर्तितवान्

/

वृत्तवान्

-

वर्तितवती

/

वृत्तवती

क्त →

वर्तितः

/

वृत्तः

-

वर्तिता

/

वृत्ता

शतृँ →

वर्तयन्

/

वर्तन्

-

वर्तयन्ती

/

वर्तन्ती

शानच् →

वर्तयमानः

/

वर्तमानः

-

वर्तयमाना

/

वर्तमाना

वर्तमान

the

present

tense:

cf

वर्तमाने

लट्

P.III.2.123

cf.also

क्तस्य

च

वर्तमाने

PII

3.67

also

वर्तमानसामीप्ये

वर्तमानवद्वा

P.

III.

3.131.

Synonyms

उपस्थित,

विद्यमान,

वर्तमान,

अभीमुख,

प्रत्यक्ष,

पारिमुखिक,

उपस्थायिन्,

सन्निहित,

अपरोक्ष,

सम्मुख,

सम्मुखिन्,

सन्निधिस्थ,

अभिमुखस्थ,

अन्तिक

(Adjective)

यः

समीपे

तिष्ठति

वा

साक्षात्

वर्तमानः।

"अद्य

कक्षायां

दशछात्राः

उपस्थिताः

सन्ति।"

Synonyms

वर्तमान,

तात्कालिक,

तत्क्षणिक,

सद्यकालीन,

सद्यस्क,

अधुनातन,

इदानीन्तन,

आधुनिक,

साम्प्रतिक

(Adjective)

साम्प्रतं

विद्यमानं

कालम्।

"गतकालः

न

पुनरागच्छति

अतः

वर्तमानस्य

कालस्य

उपयोगं

कुरु।"

वर्त्तमानः,

पुंलिङ्गम्

(

वर्त्तते

इति

।

वृत्

+

शानच्

।

मुक्

।

)प्रयोगाधिकरणीभूतकालः

।

इति

नैयायिकाः

॥

तत्कालवृत्ते,

त्रि

।

तयोः

पर्य्यायौ

।

अद्यतनः

२अधुनातनः

३

।

इति

राजनिर्घण्टः

॥

वैया-करणमते

तु

।

आरब्घापरिसमाप्तिर्व्वर्त्तमानःकालः

।

यथा

।

महाभारतं

पठति

।

स

तुचतुर्विधः

।

यथा,

--“प्रवृत्तोपरतश्चैव

वृत्ताविरत

एव

च

।नित्यप्रवृत्तः

सामीप्यो

वर्त्तमानश्चतुर्विधः

॥

”क्रमेणोदाहरणानि

।

मांसं

न

खादति

आदौप्रवृत्तं

मांसभोजनं

निवर्त्तयति

इत्यर्थः

।

इहकुमाराः

क्रीडन्ति

तदानीन्तनक्रीडनाभावेऽपिपूर्व्वक्रीडानां

बुद्धौ

वर्त्तमानत्वात्

।

पर्व्वता-स्तिष्ठन्ति

नित्यप्रवृत्तत्वात्

।

किञ्च

पर्व्वतानांस्थितत्वे

वर्त्तमानत्वेऽपि

मूतभविष्यत्कालाभ्यांसम्बन्धविवक्षया

पर्व्वतास्तस्थुः

स्थास्यन्ति

इत्यपिस्यात्

।

सामीप्यो

द्विविधः

।

भूतसामीप्यो

भविष्यत्-सामीप्यश्च

।

भूतसामीप्ये

यथा

।

कदा

आगतो-ऽसि

इति

प्रश्ने

अध्वस्वेदादेर्व्वर्त्तमानत्वात्

एषो-ऽहमागच्छामि

इति

आगतोऽपि

वदति

।

भवि-ष्यत्

सामीप्ये

यथा

।

कदा

गमिष्यसि

इति

प्रश्नेएषोऽहं

गच्छामि

इति

गमनक्रियमाणोद्यमो-ऽपि

वदति

।

इति

मुग्धबोधटीकायां

दुर्गादासः

॥

वर्त्तमान

पुंलिङ्गम्

वृत--शानच्

।

कालभेदे

शब्दप्रयोगाधारे

आ-रब्धापरिसमाप्ते

१

काले

२

तत्कालवृत्तौ

त्रीषु लिङ्गेषु

।वर्त्तमानकालश्च

चतुर्विधः

।

यथा

“प्रवृत्तोतरत

१-श्चैव

वृत्ताविरत

२

एव

च

।

नित्यः

प्रवृत्तः

३

सामीप्यो

४वर्त्तमानश्चतुर्विधः

।

क्रमेणोदाहरणाति

।

मांसं

नखादति

आदौ

प्रवृत्तं

मांसभोजनं

निवर्त्तयतीत्यर्थः

।इह

कुमाराः

क्रीडन्ति

२

तदानीन्तमक्रीडनाभावेऽपिपूर्वक्रीडानां

बुद्धौ

वर्त्तमानत्वात्

।

पूर्वतास्तिष्ठन्ति

३

नित्यप्रदृत्तत्वात्

।

किञ्च

पर्वतानां

स्थितत्वेन

वर्त्तमानत्वेऽपिभूतभवविष्यत्कालाभ्यां

सम्बन्धविवक्षया

पर्वतास्तस्थुःस्थास्यन्ति

इत्यपि

स्वात्

।

सामीप्यो

४

द्विविधः

।

भूतसामीप्यो

भविष्यत्सामीप्यश्च

यथा

कदा

आगतोऽसिइतिप्रश्ने

अध्वस्वेदादेर्वर्त्तमानत्वात्

एषोऽहमागच्छामिइति

आगतोऽपि

वदति

।

भविस्यत्सामीप्यो

यथा

।कदा

गमिष्यास

इति

प्रश्ने

एषोऽहं

गच्छामि

इतिगमने

क्रियमाणोद्यमोऽपि

वदति”

दुर्गादासः

।

वर्तमान

वर्तमान

(

ppr.

moy.

de

वृत्

).

S.

neuter

le

présent

[

समतीत

le

passé

भविष्य

le

futur

].

वर्तमान-

(

वृत्-

)

partic.

qui

se

passe,

qui

a

lieu,

présent

(

dans

le

temps

),

contemporain

-आ-

Feminine.

présent

(

gramm.

)

-ता-

Feminine.

le

présent,

fait

d'être

contemporain.