वनम् (vanam)

वनम्

-

vanam

-

Neuter

-

jungle

महावन

-

mahAvana

-

Neuter

-

jungle

वनकुक्कुट

-

vanakukkuTa

-

Masculine

-

jungle

fowl

पुष्पशकुन

-

puSpazakuna

-

Masculine

-

kind

of

junglefowl

[

Phasianus

gallus

-

Zoo.

]

प्रस्तार

-

prastAra

-

Masculine

-

jungle

or

wood

overgrown

with

grass

वनम्

vanam

Neuter

jungle

व्याघ्रः

वनम्

अधितिष्टति

vyAghraH

vanam

adhitiSTati

Sentence

The

tiger

lives

in

the

forest

वनम्

[

vanam

],

[

वन्-अच्

]

A

forest,

wood,

thicket

of

trees

एको

वासः

पत्तने

वा

वने

वा

Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).

3.12

वने$पि

दोषाः

प्रभवन्ति

रागिणाम्.

A

cluster,

group,

a

quantity

of

lotuses

or

other

plants

growing

in

a

thick

bed

चित्रद्विपाः

पद्मवनाव-

तीर्णाः

Raghuvamsa (Bombay).

16.16

6.86.

A

place

of

abode,

residence,

house.

A

fountain,

spring

(

of

water

).

Water

in

general

गगनं

...

वनौघनमदभ्रम्

Sisupâlavadha.

6.73.

A

wooden

vessel.

Wood,

timber.

Dwelling

in

a

forest,

living

abroad.

Vedic.

A

cloud.

Light,

a

ray

of

light.

Worshipping.

A

mountain

Latin.

D.

B.

Plenty,

abundance.

(

As

the

first

member

of

Compound.

वन

may

be

translated

by

'wild',

'forest'

वनवराहः,

वनकदली,

वनपुष्पम्

Et cætera.

)

Compound.

-अग्निः

a

forest

conflagration.

-अजः

the

wild

goat.

अन्तः

the

skirts

or

borders

of

a

forest

वृत्तः

स

नौ

संगतयोर्वनान्ते

Raghuvamsa (Bombay).

2.58.

the

forest

region

itself,

wood

वनान्तशय्याकठिनीकृताकृती

Kirâtârjunîya.

1.36

अन्तःकूजन्

मुखरशकुनो

यत्र

रम्यो

वनान्तः

Uttararàmacharita.

2.25.

अन्तरम्

another

wood.

the

interior

of

a

forest

अपि

वनान्तरमल्पकुचान्तरा

श्रयति

पर्वत

पर्वसु

संनता

Vikramorvasîyam (Bombay).

4.49.-अब्जिनी

a

lotus-plant

growing

in

water.

-अरिष्टा

wild

turmeric.

-अर्चकः

a

florist,

maker

of

garlands.

-अलक्तम्

red

earth

or

ruddle.

-अलिका

a

sun-flower.

-आखुः

a

hare.

-आखुकः

a

kind

of

bean.

-आपगा

'wood-river',

a

forest-stream

महार्णवं

समासाद्य

वनापगशतं

यथा

Rāmāyana

7.19.

17.

-आर्द्रकम्

the

root

of

wild

ginger.

(

-का

)

wild

ginger.-आश

Adjective.

living

on

water

कुतः

क्षीरं

...

वनाशानां

वनाश्रम-

निवासिनाम्

Mahâbhârata (Bombay).

*

13.14.124.

(

शः

)

dining

in

a

wood,

a

picnic

क्वचिद्वनाशाय

मनो

दधद्

व्रजात्

प्रातः

समुत्थाय

वयस्य-

वत्सपान्

Bhágavata (Bombay).

1.12.1.

a

kind

of

small

barley.-आश्रमः

abode

in

the

woods,

the

third

stage

in

the

religious

life

of

a

Brāhmaṇa.

-आश्रमिन्

Masculine.

an

anchorite,

a

hermit.

आश्रयः

an

inhabitant

of

the

wood.

a

sort

of

crow

or

raven.

-उत्साहः

a

rhinoceros.

-उद्धवा

the

wild

cotton

plant.

-उपप्लवः

a

forest

conflagration.

-उपलः

shaped

and

dried

cow

dung

(

Marâṭhî.

गोवरी

).-ओकस्

Masculine.

an

inhabitant

of

a

wood,

a

forester.

an

anchorite,

a

hermit.

a

wild

animal

such

as

a

monkey,

boar

Et cætera.

तस्य

त्यक्तस्वभावस्य

घृणेर्मायावनौकसः

Bhágavata (Bombay).

7.2.7.

-ओषधिः

a

medicinal

herb

growing

in

a

forest

or

growing

wild.

-कणा

wild

pepper.

-कदली

wild

plantain.

-करिन्

Masculine.

,

-कुञ्जरः,

-गजः

a

wild

elephant.-काम

Adjective.

fond

of

a

forest.

-कार्पासी

(

-सिः

Feminine.

)

the

wild

cotton

tree.

-कुक्कुटः

a

wild

fowl.

-कोलिः

Feminine.

the

wild

jujube

tree.

-खण्डम्

a

forest.

-ग

Adjective.

inhabitant

of

a

forest.

-गवः

the

wild

ox.

-गहनम्

a

thicket,

the

thick

part

of

a

forest

इति

चालयन्नचलसानुवनगहनजानुमापतिः

।-गुप्तः

a

spy.

-गुल्मः

a

wild

or

forest

shrub.

-गोचर

Adjective.

frequenting

woods.

living

in

water

जहास

चाहो

वन-

गोचरो

मृगः

Bhágavata (Bombay).

3.18.2.

(

रः

)

a

hunter.

a

forester.

(

-रम्

)

a

forest.

-ग्रहणम्

surrounding

a

forest

and

stopping

all

egress.

-ग्राहिन्

a

beater

of

the

forest,

one

who

surrounds

a

forest

तेन

हि

निवर्तय

पूर्वगतान्

वन-

ग्राहिणः

Sakuntalâ (Bombay).

2.6/7.

-ग्रामकः

a

forest

village,

a

poor

village.

चन्दनम्

the

Devadāru

tree.

aloe-wood.

-चन्द्रिका,

-ज्योत्स्ना

a

kind

of

jasmine.

-चम्पकः

the

wild

Champaka

tree.

-चर

Adjective.

living

in

a

forest,

haunting

woods,

sylvan.

(

रः

)

a

forester,

forest-dweller,

woodman

उपतस्थुरास्तितविषादधियः

शतयज्वनो

वनचरा

वसतिम्

Kirâtârjunîya.

6.29

Meghadūta (Bombay).

12.

a

wild

animal.

the

fabulous

eight-legged

animal

called

Śarabha.

-चर्या

roaming

about

or

residence

in

a

forest.

छागः

a

wild

goat.

a

boar.-छिद्

Masculine.

a

wood-cutter.

जः

an

elephant.

a

kind

of

fragrant

grass.

the

wild

citron

tree.

a

woodman.

(

-जम्

)

a

blue

lotus-flower.

जा

wild

ginger.

the

wild

cotton

tree.

-जीविन्

a

forester,

woodman.

-तिक्तः

the

yellow

myrobalan

tree.

-दः

a

cloud.

-दाहः

a

forest-conflagration.

-दीपः

Equal or equivalent to, same as.

˚चम्पकः.

-देवता

a

sylvan

deity,

a

dryad

शुश्राव

कुञ्जेषु

यशः

स्वमुच्चैरुद्गीयमानं

वनदेवताभिः

Raghuvamsa (Bombay).

2.12

9.52

Sakuntalâ (Bombay).

4.5

अनुप्रयाता

वनदेवताभ्यामदृश्यत

स्थावरराजकन्या

Kumârasambhava (Bombay).

3.52

6.39.

-द्रुमः

a

tree

growing

wild

in

a

forest.

-धारा

an

avenue

of

trees.

-धितिः

Feminine.

Vedic.

a

hatchet.

-धेनुः

Feminine.

the

female

of

the

wild

ox

orBos

gavœus.

-पः

a

woodman

यथा

वनान्ते

वनपैर्विसृष्टः

कक्षं

देहत्कृष्णगतिः

सुघोषः

Mahâbhârata (Bombay).

*

9.24.63.

-पल्लवः

the

शोभाञ्जन

tree.-पांसुलः

a

hunter.

-पार्श्वम्

the

neighbourhood

of

a

wood,

the

forest

region

itself.

-पुष्पम्

a

forest-flower.-पूरकः

the

wild

citron

tree.

-प्रवेशः

commencing

a

hermit's

life.

-प्रस्थ

Adjective.

retiring

into

a

wood,

leading

the

life

of

a

hermit.

(

-स्थः

)

a

wood

situated

on

a

tableland.

-प्रियः

the

cuckoo.

(

-यम्

)

the

cinnamon

tree.-बर्हिणः,

-वर्हिणः

a

wild

peacock.

-भूः

Feminine.

,

-भूमिः

Feminine.

forest

ground.

-भूषणी

the

female

of

the

Indian

cuckoo.-मक्षिका

a

gad-fly.

-मल्ली

wild-jasmine.

-माला

a

garland

of

wood-flowers,

such

as

was

usually

worn

by

Kṛiṣṇa

ग्रथितमौलिरसौ

वनमालया

Raghuvamsa (Bombay).

9.51

it

is

thus

described:

आजानुलम्बिनी

माला

सर्वर्तुकुसुमोज्ज्वला

।

मध्ये

स्थूल-

कदम्बाढ्या

वनमालेति

कीर्तिता

॥

˚धरः

an

epithet

of

Kṛiṣṇa.

-मालिन्

Adjective.

adorned

with

a

chaplet

of

wood-flowers

(

Masculine.

)

an

epithet

of

Kṛiṣṇa

धीरसमीरे

यमुनातीरे

वसति

वने

वनमाली

Gîtagovinda.

5

तव

विरहे

वनमाली

सखि

सीदति

The same.

-मालिनी

Name.

of

the

town

of

Dvārakā.

-मुच्

Adjective.

pouring

water

Raghuvamsa (Bombay).

9.22.

(

Masculine.

),

-भूतः

a

cloud.

-मुद्गः

a

kind

of

kidney-bean.

-मोचा

wild

plantain.

-रक्षकः

a

forest-keeper.

-राजः

the

lion.

-राजिः,

-जी

Feminine.

a

grove

or

long

row

of

trees.

a

long

tract

of

forest.

a

path

in

a

forest.

-रुहम्

a

lotus-flower

वनरुहाननं

बिभ्रदावृतम्

Bhágavata (Bombay).

1.31.12.

-लक्ष्मीf.

an

ornament

or

beauty

of

the

wood.

the

plantain.

-लता

a

forest-creeper

दूरीकृताः

खलु

गुणैरुद्यानलता

वन-

लताभिः

Sakuntalâ (Bombay).

1.17.

-वर्तिका

a

kind

of

quail.

-वह्निः,

-हुता-

शनः

a

forest-conflagration.

वासः

living

in

a

wood,

residence

in

a

forest

अनुमतगमना

शकुन्तला

तरुभिरियं

वनवास-

बन्धुभिः

Sakuntalâ (Bombay).

4.1.

a

wild

or

nomadic

life.

a

forestdweller,

a

forester.

-वासनः

a

civet-cat.

-वासिन्

Masculine.

a

forest-dweller,

forester.

a

hermit

so

वनस्थायिन्.-वीजः,

-वीजकः

the

wild

citron

tree.

-वृन्ताकी

the

eggplant.

-व्रीहिः

wild

rice.

-शृङ्गाटः

Tribulus

Lanuginosus

(

Marâṭhî.

सराटा

).

-शोभनम्

a

lotus.

-श्वन्

Masculine.

a

jackal.

a

tiger.

a

civet-cat.

-सङ्कटः

a

kind

of

pulse.

-सद्,

-संवासिन्

Masculine.

a

forester

प्रणुदन्ववौ

वनसदां

परिश्रमम्

Kirâtârjunîya.

12.

5.

-समूहः

a

thick

wood.

-संप्रवेशः

a

solemn

procession

into

a

forest

for

the

purpose

of

cutting

wood

for

an

idol.

-सरोजिनी

Feminine.

the

wild

cotton

plant.

स्थः

a

deer.

a

hermit

कुतः

क्षीरं

वनस्थानाम्

Mahâbhârata (Bombay).

*

13.14.124.-स्था,

-स्थी

the

holy

fig

tree.

-स्थली

a

wood,

forest

ground

नखक्षतानीव

वनस्थलीनाम्

Kumârasambhava (Bombay).

3.29.

-स्रज्

Feminine.

a

garland

of

forest

flowers.

हासः,

हासकः

the

Kāsa

grass.

Name.

of

the

flower-plant

Kunda.

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्

+

अच्

"अरण्य,

जंगल,

वृक्षों

का

झुरमुट

"

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

-

"गुल्म,

झुण्ड,

सघन

क्यारी

में

उगे

हुए

कमल

या

अन्य

पौधों

का

समुच्चय"

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

-

"आवासस्थल,

निवासस्थान,

घर"

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

-

फौवारा

(

पानी

का

)

झरना

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

-

पानी

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

-

"लकड़ी,

काष्ठ

"

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्+अच्

जंगल

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्+अच्

वृक्षों

का

झुंड

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्+अच्

घर

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्+अच्

फब्बारा

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्+अच्

जल

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्+अच्

लकड़ी

का

पात्र

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्+अच्

प्रकाश

की

किरण

वनम्

नपुंलिङ्गम्

-

वन्+अच्

पर्वत

Synonyms

वनम्,

अरण्यम्,

काननम्,

विपिनम्,

अटवी,

दावः,

कुब्रम्

(Noun)

बृहद्

भूभागम्

अभिव्याप्य

स्थिताः

नैकाः

वृक्षाः।

"निसर्गस्य

चिन्ताम्

अकृत्वा

मनुष्यः

वनानि

एव

छेदयति।"

Synonyms

अरण्यम्,

अरण्यी,

अरण्यानी,

वनम्,

वनी,

अटविः,

अटवी,

गहनम्,

गहः,

काननम्,

विपिनम्,

जङ्गलम्,

जङ्गलः,

दावः,

कान्तारः,

कान्तारम्,

कुत्रम्,

रिक्तम्,

तल्कम्

(Noun)

बहु-वृक्ष-युक्तं

स्थानं

यद्

मृगैः

अर्यते।

"अस्मिन्

अरण्ये

अहि-वराह-इभानां

यूथाः

तथा

च

भिल्ल-भल्ल-दवा-आदयः

जनाः

दृश्यन्ते।"

Synonyms

जलम्,

वारि,

अम्बु,

अम्भः,

पयः,

सलिलम्,

सरिलम्,

उदकम्,

उदम्,

जडम्,

पयस्,

तोयम्,

पानीयम्,

आपः,

नीरम्,

वाः,

पाथस्,

कीलालम्,

अन्नम्,

अपः,

पुष्करम्,

अर्णः,

पेयम्,

सलम्,

संवरम्,

शंवरम्,

संम्बम्,

संवत्सरम्,

संववरः,

क्षीरम्,

पायम्,

क्षरम्,

कमलम्,

कोमलम्,

पीवा,

अमृतम्,

जीवनम्,

जीवनीयम्,

भुवनम्,

वनम्,

कबन्धम्,

कपन्धम्,

नारम्,

अभ्रपुष्पम्,

घृतम्,

कं,

पीप्पलम्,

कुशम्,

विषम्,

काण्डम्,

सवरम्,

सरम्,

कृपीटम्,

चन्द्रोरसम्,

सदनम्,

कर्वुरम्,

व्योम,

सम्बः,

सरः,

इरा,

वाजम्,

तामरस,

कम्बलम्,

स्यन्दनम्,

सम्बलम्,

जलपीथम्,

ऋतम्,

ऊर्जम्,

कोमलम्,

सोमम्,

अन्धम्,

सर्वतोमुखम्,

मेघपुष्पम्,

घनरसः,

वह्निमारकः,

दहनारातिः,

नीचगम्,

कुलीनसम्,

कृत्स्नम्,

कृपीटम्,

पावनम्,

शरलकम्,

तृषाहम्,

क्षोदः,

क्षद्मः,

नभः,

मधुः,

पुरीषम्,

अक्षरम्,

अक्षितम्,

अम्ब,

अरविन्दानि,

सर्णीकम्,

सर्पिः,

अहिः,

सहः,

सुक्षेम,

सुखम्,

सुरा,

आयुधानि,

आवयाः,

इन्दुः,

ईम्,

ऋतस्ययोनिः,

ओजः,

कशः,

कोमलम्,

कोमलम्,

क्षत्रम्,

क्षपः,

गभीरम्,

गम्भनम्,

गहनम्,

जन्म,

जलाषम्,

जामि,

तुग्र्या,

तूयम्,

तृप्तिः,

तेजः,

सद्म,

स्रोतः,

स्वः,

स्वधा,

स्वर्गाः,

स्वृतिकम्,

हविः,

हेम,

धरुणम्,

ध्वस्मन्वतु,

नाम,

पवित्रम्,

पाथः,

अक्षरम्,

पूर्णम्,

सतीनम्,

सत्,

सत्यम्,

शवः,

शुक्रम्,

शुभम्,

शम्बरम्,

वूसम्,

वृवूकम्,

व्योमः,

भविष्यत्,

वपुः,

वर्वुरम्,

वर्हिः,

भूतम्,

भेषजम्,

महः,

महत्,

महः,

महत्,

यशः,

यहः,

यादुः,

योनिः,

रयिः,

रसः,

रहसः,

रेतम्

(Noun)

सिन्धुहिमवर्षादिषु

प्राप्तः

द्रवरुपो

पदार्थः

यः

पान-खान-सेचनाद्यर्थम्

उपयुज्यते।

"जलं

जीवनस्य

आधारम्।

/अजीर्णे

जलम्

औषधं

जीर्णे

बलप्रदम्।

आहारकाले

आयुर्जनकं

भुक्तान्नोपरि

रात्रौ

न

पेयम्।"

வனம்

:

காடு,

தண்ணீர்,

கொத்து,

புதர்,

இருப்பிடம்.