Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
वट (vaTa)
This feature is only for logged in users. Please login to have full access to Kosha.
वट
Subst.
Masculine, Feminine, Neuter
(
-टः-टी-टं
)
A
string,
a
rope,
a
tie.
Masculine.
(
-टः
)
1.
The
large
Indian
fig-tree,
(
Ficus
Indica.
)
2.
A
round
figure,
a
circle,
a
cipher,
a
ball
or
globe.
3.
Pulse
ground
and
fried
with
oil
or
butter.
4.
A
small
shell,
a
cowrie.
5.
Equality
in
shape
or
dimen-
sion.
Etymology
वट्
to
surround,
to
tie,
Affix.
अच्
।
वट
r.
1st
and
10th
cls.
(
वटति
वटयति
)
1
To
surround
or
encompass.
2
To
tie
or
string,
to
connect.
3
To
partition,
to
divide.
r.
1st
cl.
causal
form
(
वटयति
)
To
speak.
(
इ
)
वटि
r.
4th
and
10th
cls.
(
वण्ट्यति
वण्टयति
)
To
partition,
to
separate
or
divide.
वट
subst.
Masculine, Feminine, Neuter
(
-टः-टी-टं
)
A
string,
a
rope,
a
tie.
Masculine.
(
-टः
)
1
The
large
Indian
fig
tree,
(
Ficus
Indica.
)
2
A
round
figure,
a
circle,
a
cypher,
a
ball
or
globe.
3
Pulse
ground
and
fried
with
oil
or
butter.
4
A
small
shell,
a
cowrie.
5
Equality
in
shape
or
dimension.
Etymology
वट
to
surround,
to
tie,
Affix.
अच्.
वटः
[
vaṭḥ
],
[
वट्-अच्
Uṇâdisūtras.
4.116
]
The
fig-tree
अयं
च
चित्रकूट-
यायिनि
वर्त्मनि
वटः
श्यामो
नाम
Uttararàmacharita.
1
Raghuvamsa (Bombay).
13.53.
A
small
shell
or
cowrie.
A
small
ball,
globule,
pill.
A
round
figure,
a
cipher.
A
kind
of
cake
पयःस्मिता
मण्डकमण्डनाम्बरा
वटाननेन्दुः
पृथुलड्डु
स्तनी
Naishadhacharita.
16.17.
A
string,
rope
(
Neuter.
also
in
this
sense
).
Equality
in
shape.
A
sort
of
bird,
flying
fox
?
(
Marâṭhî.
वटवाघुळ
)
कङ्कगृध्रवटश्येनभासभल्लकबर्हिणः
Bhágavata (Bombay).
3.1.24.
A
pawn
(
in
chess
).
Sulphur.
Compound.
-पत्रम्
a
variety
of
the
white
basil.
(
-त्रा
)
a
jasmine.
-वासिन्
Masculine.
a
Yakṣa.
वटः
[
वट्-अच्
]
1
The
fig-tree
अयं
च
चित्रकूटयायिनि
वर्त्मनि
वटः,
श्यामो
नाम
U.
1
R.
13.
53.
2
A
small
shell
or
cowrie.
3
A
small
ball,
globule,
pill.
4
A
round
figure,
a
cipher.
5
A
kind
of
cake.
6
A
string,
rope
(
n.
also
in
this
sense
).
7
Equality
in
shape.
Comp.
पत्रं
a
variety
of
the
white
basil.
(
त्रा
)
a
jasmine.
वासिन्
m.
a
Yakṣa.
वट
masculine gender.
(
perhaps
Prākṛt
for
वृत,
‘surrounded,
covered’
confer, compare.
न्यग्-रोध
)
the
Banyan
or
Indian
fig
tree
(
Ficus
Indica
),
mahābhārata
kāvya literature
et cetera.
,
Religious Thought and Life in India, also called 'brāhmanism and hindūism,' by Sir M. Monier-Williams
337
(
also
said
to
be
neuter gender.
)
a
small
shell,
the
Cypraea
Moneta
or
cowry,
Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.
equal, equivalent to, the same as, explained by.
साम्य,
Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.
the
son
of
a
Vaiśya
and
a
Venukī,
Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.
(
also
neuter gender.
and
f(
ई
).
)
वट,
अस्,
m.
the
banyan
or
Indian
fig-tree,
Ficus
Indica,
(
said
to
be
also
अम्,
n.
)
a
small
shell,
the
Cypræa
Moneta
or
cowry
a
sort
of
bird
a
little
ball,
globule,
pill,
small
lump
or
roundish
mass
a
cake
made
of
pulse
ground
and
fried
with
oil
or
butter
[
cf.
वटक
]
a
round
figure,
circle,
cipher
equality
in
shape
or
dimension
N.
of
one
of
Skanda's
attendants
(
अस्,
ई,
अम्
),
m.
f.
n.
a
string,
rope,
tie
(
ई
),
f.
a
pill,
bolus
a
kind
of
tree
(
=
नदी-वट
)
गढा
वटी,
a
particular
position
in
the
game
of
Catur-aṅga
or
chess.
—वट-कणिका
or
वट-कणीका,
f.
a
very
small
particle
of
the
Indian
fig-tree.
—वट-ज,
अस्,
m.,
see
Pāṇ.
VI.
2,
82.
—वट-तले,
ind.
at
the
bottom
of
an
Indian
fig-tree,
under
a
banyan
tree.
—वट-तीर्थ-नाथ,
N.
of
a
Liṅga.
—वट-पत्त्र,
अस्,
m.
a
kind
of
white
basil
(
आ
),
f.
a
kind
of
jasmine
a
plant
from
the
fibrous
leaves
of
which
bow-strings
are
made,
Aletris
Hyacin-
thoides
Sanseviera
Zeylanica
(
ई
),
f.
a
kind
of
plant
(
=
इरावती
).
—वट-यक्षिणी-तीर्थ,
अम्,
n.,
N.
of
a
Tīrtha.
—वट-वासिन्,
ई,
इनी,
इ,
dwelling
in
the
Indian
fig-tree
(
ई
),
m.
a
Yakṣa.
—वटेश्वर
(
°ट-ईश्°
),
अस्,
m.,
N.
of
a
Liṅga
of
the
author
of
a
commentary
on
the
drama
called
Mudrā-rākṣasa.
—वटेश्वर-सिद्धान्त,
अस्,
m.,
N.
of
a
work.
—वटोदका
(
°ट-उद्°
),
f.,
N.
of
a
river.
वट
वट
(
probably
a
dialectical
form
of
*वर्त,
i.
e.
वृत्
+
अ
),
I.
Masculine.
,
and
Feminine.
टी,
A
string,
a
rope.
II.
Masculine.
1.
The
large
Indian
fig-tree,
Ficus
indica,
Pañc.
104,
17.
2.
A
circle.
3.
Equality
in
shape
or
dimension.
4.
A
small
shell,
a
cowrie.
5.
Pulse
ground
and
fried
with
oil
or
butter.
वटः
पुंलिङ्गम्
-
वट्
+
अच्
बड़
का
पेड़
वटः
पुंलिङ्गम्
-
-
छोटी
शुक्ति
या
कौड़ी
वटः
पुंलिङ्गम्
-
-
"छोटी
गेंद,
गोलिका,
वटिका"
वटः
पुंलिङ्गम्
-
-
"गोल
अंक,
शून्य"
वटः
पुंलिङ्गम्
-
-
एक
प्रकार
की
रोटी
वटः
पुंलिङ्गम्
-
-
"डोरी,
रस्सी"
वटः
पुंलिङ्गम्
-
-
रूपसादृश्य
वटः
पुंलिङ्गम्
-
वट्+अच्
बड़
का
पेड़
वटः
पुंलिङ्गम्
-
वट्+अच्
गंधक
वटः
पुंलिङ्गम्
-
वट्+अच्
शतरंज
की
गोट
९,
अङ्क,
अन्तर,
अम्बुजासन,
उपेन्द्र,
ऋद्धि,
कपाट,
कवाट,
कवि,
कूप,
केशव,
क्षत,
खग,
खचर,
खेगामी,
खेचर,
गम्भीर,
गाम्भीर,
गो,
ग्रह,
छिद्र,
तामिस्र,
तार्क्ष्यध्वज,
दिविसद्,
दुर्गा,
द्वार,
नन्द,
नभोग,
नव,
निधान,
निधि,
पट,
पदार्थ,
बल,
बिल,
मिति,
यन्त्र,
रत्न,
रन्ध्र,
लब्ध,
लब्धि,
वट,
विल,
विवर,
शुषिर,
सुषिर,
हरि
न्यग्रोध
पु
न्यग्रोध,
वट,
कामुक
उदानाख्यौ
मरुद्द्वन्द्वौ
न्यग्रोधौ
वटकामुकौ
।
verse
3.1.1.14
page
0014
वट
(
व꣡ट꣡
ग्रन्थे
-
चुरादिः
-
सेट्
)
ल्युट् →
वटनम्
अनीयर् →
वटनीयः
-
वटनीया
ण्वुल् →
वटकः
-
वटिका
तुमुँन् →
वटयितुम्
तव्य →
वटयितव्यः
-
वटयितव्या
तृच् →
वटयिता
-
वटयित्री
क्त्वा →
वटयित्वा
ल्यप् →
प्रवटय्य
क्तवतुँ →
वटितवान्
-
वटितवती
क्त →
वटितः
-
वटिता
शतृँ →
वटयन्
-
वटयन्ती
शानच् →
वटयमानः
-
वटयमाना
वट
(
व꣡ट꣡
विभाजने
-
चुरादिः
-
सेट्
)
ल्युट् →
वटनम्
अनीयर् →
वटनीयः
-
वटनीया
ण्वुल् →
वटकः
-
वटिका
तुमुँन् →
वटयितुम्
तव्य →
वटयितव्यः
-
वटयितव्या
तृच् →
वटयिता
-
वटयित्री
क्त्वा →
वटयित्वा
ल्यप् →
प्रवटय्य
क्तवतुँ →
वटितवान्
-
वटितवती
क्त →
वटितः
-
वटिता
शतृँ →
वटयन्
-
वटयन्ती
शानच् →
वटयमानः
-
वटयमाना
धातुः →
वट्
मूलधातुः →
वट
धात्वर्थः →
वेष्टने,
परिभाषणे
च
गणः →
भ्वादिः
कर्मकत्वं →
सकर्मकः
इट्त्वं →
सेट्
उपग्रहः →
परस्मैपदी
रूपम् →
वटति
धातुः →
वट्
मूलधातुः →
वट
धात्वर्थः →
विभाजने,
ग्रन्थे
च
गणः →
चुरादिः
कर्मकत्वं →
सकर्मकः
इट्त्वं →
सेट्
उपग्रहः →
उभयपदी
रूपम् →
वटयति-ते
अनुबन्धादिविशेषः →
अदन्तः
वटँ
वट
वेष्टने
-
वटति
।
वटः
।
वटकः
।
वाटकः
।
वटिः
।
तुन्डिबलिवटेर्भः
(
5/2/139
)
वटिभः
।
वाटः
।
हलश्च
(
3/3/121
)
इत्यधिकरणे
घञ्
वाटिका
।।
297
।।
वटँ
वट
मानकरूपान्तरम्
-
भटँ
भट
परिभाषणे
-
वटति
।
वटयति
।
भटति
।
भटयति
।
वट
वेष्टने
भट
भृतावित्येतयोस्तु
वाटयति
।भाटयतीति
।।
783,
784
।।
वट
विभाजने
-
वटयति
वटेः
पुनः
पाठोऽर्थभेदात्
360
Vaṭa,
a
companion
of
Skanda.
§
615u
(
Skanda
):
IX,
45,
2536
(
given
to
Skanda
by
Aṃśa
).
वट
/
VAṬA.
One
of
the
five
attendants
given
to
subrahmaṇya
by
the
god
aṁśa.
The
five
attendants
were
vaṭa,
parigha,
bhīma,
dahati,
and
Dahana.
(
M.B.
śalya
Parva,
Chapter
45,
Stanza
34
).
वट
पुं।
वटवृक्षः
समानार्थकाः
न्यग्रोध,
बहुपाद्,
वट
2।4।32।2।6
बिल्वे
शाण्डिल्यशैलूषौ
मालूरश्रीफलावपि।
प्लक्षो
जटी
पर्कटी
स्यान्न्यग्रोधो
बहुपाद्वटः॥
अवयव
==>
न्यग्रोधस्य_फलम्
पदार्थ-विभागः
,
द्रव्यम्,
पृथ्वी,
अचलसजीवः,
वृक्षः
वट,
इ
स्तेये
।
सौत्रधातुरयम्
।
इति
कविकल्प-द्रुमः
॥
(
भ्वा०-पर०-सक०-सेट्
।
इदित्
।
)
इ,
वण्टकः
।
इति
दुर्गादासः
॥
वट,
इ
कि
वण्टने
।
इति
कविकल्पद्रुमः
॥
(
चुरा०-पक्षे
भ्वा०-पर०-सक०-सेट्
।
)
वण्टनंविभागः
।
इ,
वण्ट्यते
।
कि,
वण्टयति
वण्टति
।वण्टन्ति
हाटकं
यस्मात्
प्राप्य
विप्राः
परस्परम्
।इति
हलायुधः
।
अयं
चुरादौ
कैश्चिन्न
पठ्यते
।इति
दुर्गसिंहादयः
।
इति
दुर्गादासः
॥
वटः,
पुंलिङ्गम्
(
वटति
वेष्टयति
मूलेन
वृक्षान्तरमिति
।
)वट्
+
पचाद्यच्
।
)
वृक्षविशेषः
।
वड्गाछइति
भाषा
।
तत्पर्य्यायः
।
न्यग्रोधः
२
बहु-पात्
३
।
इत्यमरः
।
२
।
४
।
३२
॥
वृक्षनाथः
४यमप्रियः
५
।
इति
शब्दरत्नावली
॥
रक्त-फलः
६
शृङ्गी
७
कर्म्मजः
८
ध्रुवः
९
क्षीरी
१०वैश्रवणावासः
११
भाण्डीरः
१२
।
इति
जटा-धरः
॥
जटालः
१३
रोहिणः
१४
अवरोही
१५विटपी
१६
स्कन्धरुहः
१७
मण्डली
१८
महा-च्छायः
१९
भृङ्गी
२०
यक्षावासः
२१
यक्षतरुः२२
पादरोहणः
२३
नीलः
२४
शिफारुहः
२५बहुपादः
२६
वनस्पतिः
२७
।
अस्य
गुणाः
।कषायत्वम्
।
मधुरत्वम्
।
शिशिरत्वम्
।
कफ-पित्तज्वरदाहतृषामोहव्रणशोफनाशित्वञ्च
।इति
राजनिर्घण्टः
॥
अपि
च
।“वटः
शीतो
गुरुर्ग्राही
कफपित्तव्रणापहः
।वर्ण्यो
विसर्पदाहघ्नः
कषायो
योनिदोषहृत्
॥
”इति
भावप्रकाशः
॥
*
॥
स
च
रुद्रस्वरूपः
।
यथा,
--ऋषय
ऊचुः
।“कथं
त्वयाश्वत्थवटौ
गोब्राह्मणसमौ
कृतौ
।सर्व्वेभ्योऽपि
तरुभ्यस्तौ
कथं
पूज्यतमौ
कृतौ
॥
सूत
उवाच
।अश्वत्थरूपो
भगवान्
विष्णुरेव
न
संशयः
।रुद्ररूपो
वटस्तद्वत्
पलाशो
ब्रह्मरूपधृक्
॥
दर्शनस्पर्शसेवासु
ते
वै
पापहराः
स्मृताः
।दुःखापद्व्याधिदुष्टानां
विनाशकारिणौ
ध्रुवम्
॥
”इति
पाद्मोत्तरखण्डे
१६०
अध्यायः
॥
अन्यत्
पलाशशब्दे
द्रष्टव्यम्
॥
*
॥
कपर्द्दः
।
इतिमेदिनी
।
टे,
२४
॥
कडि
इति
भाषा
॥
गोलः
।भक्ष्यम्
।
वडा
इति
भाषा
।
साम्यम्
।
इतिहेमचन्द्रः
॥
*
॥
क्लीबम्
व्रजमण्डलाभ्यन्तरीणवट-संज्ञकषोडशवनानि
यथा
।
अथैषां
षट्-साङ्गवनानामभ्यन्तरे
सङ्केतवटाद्या
यमुनाया-श्चतुरशीतिक्रोशमर्य्यादान्तरे
दक्षिणोत्तरतटयोःषोडशवनानि
।
पाद्मे
।“सङ्केतवटमादौ
तु
भाण्डीराख्यं
वटं
द्वयम्
।यावकाख्यं
तृतीयञ्च
वटं
शृङ्गारसंज्ञकम्
॥
तूर्य्यं
वंशिवटं
श्रेष्ठं
पञ्चमं
श्रीवटञ्च
षट्
।सप्तमञ्च
जटाजूटं
कामाख्यवटमष्टकम्
॥
मनोऽर्थवटकं
नाम
नवमं
परिकीर्त्तितम्
।आशावटं
महाश्रेष्ठं
दशमं
शुभदायकम्
॥
अशोकाख्यं
वटं
श्रेष्ठमेकादशमुदाहृतम्
।नाम
केलिवटं
श्रेष्ठं
द्बादशं
परिकीर्त्तितम्
॥
नाम
ब्रह्मवटञ्चैव
त्रयोदशमसंज्ञकम्
।नाम
रुद्रवटं
श्रेष्ठं
चतुद्दशमुदाहृतम्
॥
श्रीधराख्यं
वटं
ख्यातं
पञ्चदशसमीरितम्
।मावित्राख्यं
वटं
श्रेष्ठं
संख्याषोडशनिर्म्मितम्
॥
”इति
व्रजमण्डलान्तरे
षोडशवटानि
।
इतिनारायणभट्टकृतव्रजभक्तिविलासः
॥
*
॥
वट
विभाजने
वा
चुरा०
उभयपदी
पक्षे
भ्वादिः
परस्मैपदी
सकर्मकः
सेट्
इदित्
।वण्टयति
ते
वण्ठति
।
अववण्टत्
त
अवण्टीत्
।
वट
पुंलिङ्गम्
वट--अच्
।
१
स्वनामख्याते
वृक्षे
अमरः
२
शण-निर्मिततन्तौ
च
त्रीषु लिङ्गेषु
।
(
वेँटे
)
मेदि०
।वटवृक्षस्य
रुद्ररूपत्वमश्वत्थशब्दे
५१७
पृ०
उक्तम्
।“वटः
शीतो
गुरुर्ग्राही
कफपित्तव्रणापहः
।
वर्ण्योविसर्पदाहघ्नः
कषायो
योनिदोषकृत्”
भावप्र०
।
३
साम्येहेमच०
।
४
कपर्दे
५
गोले
६
भक्ष्यभेदे
(
वडा
)
मेदि०
।
वटँ
वट
वेष्टने
-
रज्जुं
वटति
वटः
वटिः
वटकम्
वाटः
वाटी
वृत्तिः
वटुः
वटाकरो
रज्जुः
वट
भट
परिभाषणे
(
1527
)
मित्-वटयति
पट
वट
ग्रन्थे
(
10245
)
अदन्तः
294
वटँ
वट
मानकरूपान्तरम्
-
भटँ
भट
परिभाषणे
-
वटयति,
भटयति
वट
वेष्टने,
भट
भृतौ
(
1202,
206
)
इत्याभ्यां
वाटयति
भाटयति
758,
759
वटँ
वट
(
अर्थः
)
वेष्टने
(
वटति
ववाट
ववटतुः
)
वादित्त्वादेत्त्वाभ्यासलोपाभावः
(
वटिः
)
"इन्''
इतीन्प्रत्ययः
(
वटिभः
)
"तुन्दवलिवटेर्भः''
इति
मत्वर्थे
भः
(
वटकः
)
"संज्ञायां
कन्''
वटका
अन्नमस्यां
पौर्णमास्यां
वटकिनी
पौर्णमासी
"तदस्मिन्नन्नं
प्राये
संज्ञायाम्''
इन्यत्र
[
वटकेभ्य
इनिर्वक्तव्यः
]
इतीन्
घटादावयं
परिभाषणार्थः
पट
वट
ग्रन्थइति
कथादौ
वट
वेष्टन
इति
क्षीरस्वामी
यस्तु
तत्र
विभाजनार्थः
तं
वटीति
शाकटायनादयः
पठन्ति
वटी
विभाजनइति
इहैवाग्रे
चुरादौ
चादन्तेषु
297
वटँ
वट
मानकरूपान्तरम्
-
भटँ
भट
(
अर्थः
)
परिभाषणे
वट
वेष्टने
भट्
भृताविति
पठितयोः
परिभाषणे
मित्त्वार्थोयमनुवादः
(
वटयति
भटयति
अवटि
अवाटि
अभटि
अत्र
षुरुषकारे
वटेत्यादिबहुषु
दृश्यते
इति
768
वट
(
अर्थः
)
विभाजने
(
वटयति
)
373
1
{@“वट
वेष्टने”@}
2
“णावदन्ताद्वटेर्ग्रन्थे
वटयेद्
वेष्टने
वटेत्।।’
3
इति
देवः।
‘बटेत्यपि
बहुषु
कोशेषु
दृश्यते’
इति
पुरुषकारः
4।
वाटकः-टिका,
वाटकः-टिका,
विवटिषकः-षिका,
वावटकः-टिका
वटिता-त्री,
वाटयिता-त्री,
विवटिषिता-त्री,
वावटिता-त्री
इत्यादिकानि
रूपाणि
सर्वाण्यपि
भौवादिककटतिवत्
5
ज्ञेयानि।
वटः,
6
वटिः,
वटकः-वटका,
वटकिनी,
वटिभः,
वाटः-वाटी,
7
वटुः,
इत्यादीनि
रूपाणि
अस्य
धातोः
विशेषेण
भवन्तीति
ज्ञेयम्।
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
१५३८
)
02
→
(
१-भ्वादिः-३००।
सक।
सेट्।
पर।
)
03
→
(
श्लो।
७७
)
04
→
(
श्लो।
७७
)
05
→
(
१४८
)
06
→
[
[
१।
औणादिके
(
द।
उ।
१-४६
)
इन्प्रत्यये
रूपमेवम्।
वटिः
=
तन्तुः।
]
]
07
→
[
[
२।
औणादिके
उप्रत्यये
रूपमेवम्।
वटुः
=
ब्रह्मचारी,
समर्थश्च।
]
]
1
{@“वट
परिभाषणे”@}
2
घटादिः।
‘--
अवयवे’
इति
काशकृत्स्नः।
वाटकः-टिका,
वटकः-टिका,
विवटिषकः-षिका,
वावटकः-टिका
वटिता-त्री,
वटयिता-त्री,
विवटिषिता-त्री,
वावटिता-त्री
वटन्-न्ती,
वटयन्-न्ती,
विवटिषन्-न्ती
--
इत्यादिकानि
रूपाणि
ण्यन्तं
विना
सर्वाण्यपि
भौवादिककखतिवत्
3
ऊह्यानि।
अस्य
धातोः
घटादिपाठात्
ण्यन्ते
परं
‘घटादयो
मितः’
4
इति
मित्त्वे
‘मितां
ह्रस्वः’
5
इति
ह्रस्वे
वटयन्-वटयिष्यन्-न्ती-ती,
6
वटयमानः,
वटयिष्यमाणः,
इत्यादिकानि
ह्रस्वघटितानि
रूपाणि
भौवादिक-
कखतिवत्
7
बोध्यानि।
णमुलि-
8
वटम्
२-वाटम्
२,
वटयित्वा
२।
इति
विशेषः।
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
१५३९
)
02
→
(
१-भ्वादिः-७७९।
सक।
सेट्।
पर।
)
03
→
(
१४२
)
04
→
(
गणसूत्रं
भ्वादौ
)
05
→
(
६-४-९२
)
06
→
[
पृष्ठम्११८६+
२७
]
07
→
(
१४१
)
08
→
[
[
१।
‘चिण्णमुलोः--’
(
६-४-९३
)
इति
णौ
परतः
विकल्पेन
दीर्घः।
तेन
रूपद्वयम्।
]
]
1
{@“वट
ग्रन्थे”@}
2
अदन्तः।
‘णावदन्ताद्वटेर्ग्रन्थे
वटयेद्
वेष्टने
वटेत्।।’
3
इति
देवः।
‘--
वेष्टे
भागे
च’
इति
वोपदेवः।
‘--वेष्टने
इत्येके’
इति
धा।
का।
व्याख्याने
4।
‘--वेष्टने’
इति
क्षीरस्वामी
इति
मा।
धा।
वृत्तौ
उक्तम्।
क्षीरतरङ्गिण्यां
तु
“वट
ग्रन्थे।
ग्रन्थो
=
वेष्टनम्”
इत्येव
दृश्यते।
5
वटकः-टिका,
विवटयिषकः-षिका
वटयिता-त्री,
विवटयिषिता-त्री
इत्यादीनि
रूपाणि
सर्वाण्यपि
चौरादिककलयतिवत्
6
ऊह्यानि।
ल्युटि
वटनम्।
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
१५४०
)
02
→
(
१०-चुरादिः-१८५८।
सक।
सेट्।
उभ।
)
03
→
(
श्लो।
७७
)
04
→
(
३-५४
)
05
→
[
[
२।
अदन्तपाठसामर्थ्यात्
अत्र
सर्वत्र
अल्लोपस्य
स्थानिवत्त्वात्
उपधावृद्धिः
न
भवति।
]
]
06
→
(
१७६
)
1
{@“वट
विभाजने”@}
2
अदन्तः।
मा।
धातुवृत्ति,
सि।
कौमुद्याद्यनुसारेण
अयं
पाठो
लिखितः।
‘णावदन्ताद्वटेर्ग्रन्थे
वटयेद्
वेष्टने
वटेत्।।’
3
इति
देवः।
अत्र
क्षीरस्वामिना
‘वटि
विभाजने’
इत्येव
उक्तम्।
किंच
तत्र
“4
नन्दिमते
वण्टति”
इति
दृश्यते।
मैत्रेयोऽपि
एवमेव
इति
मा।
धा।
वृत्ति-
दर्शनाज्ज्ञायते।
सि।
कौमुद्यां
तु
‘वट--’
इति
पठित्वा
वटि--’
इत्येके’
इति।
वटेः
पुनःपाठोऽर्थभेदात्
इति
ज्ञेयम्।
अयं
धातुः
कथाद्यन्तर्गणः
इति
शाकटायनमतम्।
वटकः-टिका,
विवटयिषकःषिका
वटयिता-त्री,
विवटयिषिता-त्री
इत्यादिकानि
रूपाणि
सर्वाणि
चौरादिककलयतिवत्
5
ज्ञेयानि।
शतरि--वटयन्।
इदित्पाठपक्षे-वण्टकः-ण्टिका,
विवण्टयिषकः-षिका
वण्टयिता-त्री,
विवण्टयि-
षिता-त्री
इत्यादीनि
रूपाणि
ऊह्यानि।
6
वण्टापयकः-यिका,
इति
अस्य
घातोः
विशेषः।
इदित्त्वाण्णिज्विकल्पः
इत्यपि
ज्ञेयम्।
7
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
१५४१
)
02
→
(
१०-चुरादिः-१९१९।
सक।
सेट्।
उभ।
)
03
→
(
श्लो।
७७
)
04
→
(
भ्वादौ
)
05
→
(
१७६
)
06
→
[
[
३।
‘कथादिपातिस्फायो
पुग्लुग्वत्वम्’
इति
शाकटायनसूत्रात्
कथादीनां
धातूनां
णौ
परतः
पुगागमे,
वृद्धौ
च
एवं
रूपम्।
इति
माधवः
(
चुरादौ
लजधातुप्रकरणे
)।
]
]
07
→
[
पृष्ठम्११८७+
२६
]
वट
वट
masculine
neuter
et
वटी
feminine
corde,
lien.
--
M.
égalité
de
forme
ou
de
dimension
cercle,
sphère.
La
petite
coquille
appelée
caurî.
Ficus
indica,
bot.
Pois
ou
haricots
pilés
et
frits.
वटक
masculine
légumes
pilés
et
frits.
Poids
de
8
माषस्।
--
F.
[
ई
]
pilule,
boulette,
bol.
वटपत्रा
feminine
sansevière
de
Ceylan
et
autres
plantes
fibreuses.
वटर
a.
(
sfx.
र
)
glissant
au
fig.
à
qui
on
ne
peut
se
fier.
--
S.
masculine
souchet,
bot.
natte.
Turban
coq.
Bâton
de
baratte.
Voleur.
वटवासिन्
masculine
[
feminine
ई
]
un
Yakṣa,
une
Yakṣī
[
habitant
dans
les
figuiers
d'Inde
].
वटाकर
et
वटारक
masculine
corde.
वटावीक
masculine
voleur.
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.