रोहिणी (rohiNI)

रो॑हिणी

v.

रो॑हित.

रोहिणी

rohiNI

Feminine

Aldebaran

[

Astron.

]

वलय-रोहिणी

valaya-rohiNI

Feminine

coronary

artery

[

Anat.

]

रोहिणी

-

शाखा

rohiNI

-

zAkhA

Feminine

branch

of

artery

ओष्ठवलय-रोहिणी

oSThavalaya-rohiNI

Feminine

coronary

artery

[

Anat.

]

आमाशयवलय-रोहिणी

AmAzayavalaya-rohiNI

Feminine

coronary

artery

[

Anat.

]

रोहिणी

[

rōhiṇī

],

1

A

red

cow.

A

cow

in

general

वर्धिष्णु-

धाराध्वनि

रोहिणीः

पयः

Sisupâlavadha.

12.4.

Name.

of

the

fourth

lunar

mansion

(

containing

five

stars

)

figured

by

a

cart

she

was

one

of

the

several

daughters

of

Dakṣa

and

is

regarded

as

the

most

favourite

consort

of

the

moon

उपरागान्ते

शशिनः

समुपगता

रोहिणी

योगम्

Sakuntalâ (Bombay).

7.22.

Name.

of

a

wife

of

Vasudeva

and

mother

of

Balarāma

A

young

girl

in

whom

menstruation

has

just

commenced

नववर्षा

च

रोहिणी.

Lightning.

Inflammation

of

the

throat.

A

kind

of

steel.

A

particular

श्रुति

or

मूर्च्छना

(

in

music

).

Compound.

-अष्टमी

the

eighth

day

in

the

month

of

Bhādrapada

(

when

the

moon

is

in

conjunction

with

Rohiṇī

).

-तनयः

Balarāma.

-पतिः,

-प्रियः,

-वल्लभः

the

moon.

-योगः

the

conjunction

of

the

moon

with

the

Nakṣatra

रोहिणी.

रमणः

a

bull.

the

moon.

-शकटः

the

constellation

Rohiṇī

figured

by

a

cart

रोहिणीशकटमर्कनन्दनश्चेद्भिनत्ति

रुधिरो$थवा

शशी

Panchatantra (Bombay).

1.23

(

Equal or equivalent to, same as.

Varâhamihira's Bṛihatsamhitâ.

47.14

).

-सितः,

-भवः

Mercury.

रोहिणी

1

A

red

cow.

2

A

cow

in

general

Śi.

12.

40.

3

N.

of

the

fourth

lunar

mansion

(

containing

five

stars

)

figured

by

a

cart

she

was

one

of

the

several

daughters

of

Dakṣa

and

is

regarded

as

the

most

favourite

consort

of

the

moon

उपरागांते

शशिनः

समुपगता

रोहिणी

योगं

Ś.

7.

22.

4

N.

of

wife

of

Vasudeva

and

mother

of

Balarāma.

5

A

young

girl

in

whom

menstruation

has

just

commenced

नववर्षा

च

रोहिणी.

6

Lightning.

7

Inflammation

of

the

throat.

Comp.

अष्टमी

the

eighth

day

in

the

month

of

Bhādrapada

(

when

the

moon

is

in

conjunction

with

Rohiṇī.

)

पतिः,

प्रियः,

वल्लभः

the

moon.

रमणः

{1}

a

bull.

{2}

the

moon.

शकटः

the

constellation

Rohiṇī

figured

by

a

cart

रोहिणीशकटमर्कनंदनश्चेद्भिनत्ति

रुधिरोऽथवा

शशी

Pt.

1.

213

(

=

Bṛ.

S.

47.

14.

).

सुतः,

भवः

Mercury.

रोहिणी

a

(

इणी

),

feminine.

,

see

sub voce.

रोहिणी

b

feminine.

See

below.

रो॑हिणी

c

feminine.

(

feminine.

of

रोहित,

‘red’,

below

also

feminine.

of

रोहिन्

above

)

a

red

cow

or

[

later

]

any

cow

(

represented

as

a

daughter

of

Surabhi

and

mother

of

cattle,

especially.

of

Kāma-dhenu,

‘cow

of

plenty’

in

the

Veda,

Rohiṇī

may

perhaps

also

mean

‘a

red

mare’

),

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

nalopākhyāna

of

the

ninth

Nakṣatra

or

lunar

asterism

and

of

the

lunar

day

belonging

to

it

(

in

this

sense

it

may

optionally

have

the

accent

on

the

last

syllable

it

is

personified

as

a

daughter

of

Dakṣa,

and

as

the

favourite

wife

of

the

Moon,

called

‘the

Red

one’

from

the

colour

of

the

star

Aldebaran

or

principal

star

in

the

constellation

which

contains

5

stars,

prob.

α,

β,

γ,

δ,

ε,

Tauri,

and

is

figured

by

a

wheeled

vehicle

or

sometimes

by

a

temple

or

fish

it

is

exceptionally

plural number.

,

and

in

taittirīya-saṃhitā

&

taittirīya-brāhmaṇa

there

are

2

Nakṣatras

of

this

name

it

may

also

be

used

as

an

adjective.

and

mean

‘born

under

the

Nakṣatra

Rohiṇī’,

pāṇini

iv,

3,

34,

Vārttika.

1

)

lightning,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

young

girl

(

in

whom

menstruation

has

just

commenced

others

‘a

girl

nine

years

of

age’

),

Gṛhyās.

pañcatantra

nalopākhyāna

of

various

plants,

suśruta

bhāvaprakāśa

(

equal, equivalent to, the same as, explained by.

Helleborus

Niger

Acacia

Arabica

Gmelina

Arborea

et cetera.

,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

)

inflammation

of

the

throat

(

of

various

kinds

),

suśruta

(

in

music

)

a

partic.

Śruti,

saṃgīta-sārasaṃgraha

a

partic.

Mūrchanā,

ib.

a

kind

of

steel,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

two

wives

of

Vasudeva

and

the

mother

of

Bala-rāma,

mahābhārata

purāṇa

of

a

wife

of

Kṛṣṇa,

harivaṃśa

of

the

wife

of

Mahā-deva,

purāṇa

of

a

daughter

of

Hiraṇya-kaśipu,

mahābhārata

of

one

of

the

16

Vidyā-devīs,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

of

a

river,

viṣṇu-purāṇa

रोहिणी,

f.

(

fem.

of

रोहित,

col.

2

see

also

the

fem.

of

रोहिन्,

col.

2

),

a

red

cow,

(

in

the

Veda

perhaps

also

)

a

red

mare

a

cow

in

general,

(

in

Hindū

mythology

Rohiṇī

is

represented

as

a

daughter

of

Surabhi

and

mother

of

cattle

she

is

also

said

to

be

the

mother

of

Kāma-dhenu,

the

cow

of

plenty

)

N.

of

the

ninth

Nakṣatra

or

lunar

asterism

(

personified

as

a

daughter

of

Dakṣa,

and

the

favourite

wife

of

the

Moon,

called

‘the

Red

one,

’

from

the

colour

of

the

star

Aldebaran

or

principal

star

in

the

constellation

the

Nakṣatra

contains

five

stars,

probably

α,

β,

γ,

δ,

ε,

Tauri,

and

according

to

Hindū

notions

is

figured

by

a

wheeled

carriage

or

sometimes

by

a

temple

or

a

fish

)

N.

of

the

lunar

day

belonging

to

the

above

Nakṣatra

lightning

a

young

girl,

one

in

whom

menstruation

has

just

commenced,

a

girl

nine

years

of

age

inflammation

of

the

throat

(

of

various

kinds

)

N.

of

various

plants,

a

kind

of

vegetable

(

=

कटु-

रोहिणी,

सोम-वल्क,

काश्मरी,

हरीतकी,

मञ्जिष्-

ठा

)

N.

of

a

wife

of

Vasu-deva

and

mother

of

Bala-rāma

of

a

wife

of

Kṛṣṇa

of

the

wife

of

Mahā-deva

of

a

daughter

of

Hiraṇya-kaśipu

of

one

of

the

sixteen

Vidyā-devīs

(

according

to

Pāṇ.

IV.

4,

34,

Vārtt.

1,

there

is

an

adj.

रोहिणी,

meaning

‘born

under

the

Nakṣatra

Rohiṇī.’

)

—रोहिणी-

कान्त,

अस्,

m.

‘the

lover

of

Rohiṇī,

’

epithet

of

the

Moon.

—रोहिणी-चन्द्र-व्रत

and

रोहिणी-चन्द्र-

शयन,

अम्,

n.,

N.

of

two

religious

observances.

—रोहिणी-तनय,

अस्,

m.

the

son

of

Rohiṇī,

i.

e.

Bala-rāma.

—रोहिणी-तपस्,

N.

of

a

work.

—रो-

हिणी-तीर्थ,

अम्,

n.,

N.

of

a

Tīrtha.

—रोहिणी-त्व,

अम्,

n.,

Ved.

the

state

or

condition

of

the

Nakṣatra

Rohiṇī.

—रोहिणी-पति,

इस्,

m.

the

husband

of

Ro-

hiṇī,

i.

e.

the

Moon.

—रोहिणी-प्रिय,

अस्,

m.

the

lover

of

Rohiṇī,

i.

e.

the

Moon.

—रोहिणी-भव,

अस्,

m.

the

son

of

Rohiṇī,

i.

e.

the

planet

Mercury.

—रोहिणी-योग,

अस्,

m.

the

conjunction

of

the

moon

with

the

Nakṣatra

Rohiṇī.

—रोहिणी-रमण,

अस्,

m.

‘the

lover

of

the

cow,

’

a

bull

the

lover

or

husband

of

Rohiṇī,

i.

e.

the

Moon.

—रोहिणी-वल्-

लभ,

अस्,

m.

the

lover

of

Rohiṇī,

i.

e.

the

Moon.

—रोहिणी-व्रत,

अम्,

n.,

N.

of

a

particular

reli-

gious

observance.

—रोहिणीश

(

°नी-ईश

),

अस्,

m.

the

lord

or

husband

of

Rohiṇī,

i.

e.

the

Moon.

—रोहिणी-

शकट,

अस्,

अम्,

m.

n.

an

asterism,

probably

α,

β,

γ,

δ,

ε,

Tauri.

—रोहिणी-षेण,

अस्,

m.

a

proper

N.

[

cf.

रोहिणि-षेण।

]

—रोहिणी-सुत,

अस्,

m.

‘son

of

Rohiṇī,

‘the

planet

Mercury.

—रोहिण्य्-अष्टमी,

f.

the

eighth

day

in

the

dark

half

of

the

month

Bhādra

when

the

moon

is

in

conjunction

with

the

Nakṣatra

Rohiṇī.

रोहिणी

rohiṇ-ī,

Adjective.

Feminine.

of

roh-in,

and

róhita

🞄f.

(

róh-

)

red

cow

(

róh-

or

-iṇī

),

N.

of

a

🞄lunar

mansion

(

consisting

of

five

stars

and

🞄variously

regarded

as

resembling

a

cart,

a

🞄temple,

or

a

fish

personified

as

a

daughter

🞄of

Dakṣa

and

favourite

wife

of

the

moon

)

🞄lunar

day

connected

with

Rohiṇī

young

girl

🞄in

whom

menstruation

has

just

commenced

🞄cow

(

C.

)

N.

of

the

wife

of

Vasudeva

and

🞄mother

of

Balarāma:

-kānta,

Masculine.

moon

🞄-tanaya,

Masculine.

met.

of

Balarāma

-taru,

Masculine.

a

🞄certain

tree

-pati,

-priya,

Masculine.

moon

-yoga,

🞄m.

conjunction

of

the

moon

with

the

asterism

🞄Rohiṇī

-ramaṇa,

Masculine.

moon

-īśa,

Masculine.

id.

🞄-śakaṭa,

Masculine.

cart

of

Rohiṇī

(

the

asterism

).

चौथा

नक्षत्र

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

रुह्

+

इनन्

+

ङीष्

लाल

रंग

की

गाय

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

गाय

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

चौथा

नक्षत्रपुंज(

जिसमें

पाँच

तारे

हैं

)

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

वसुदेव

की

एक

पत्नी

तथा

बलराम

की

माता

का

नाम

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

तरुण

कन्या

जिसे

अभी

रजोधर्म

होना

आरंभ

हुआ

है

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

बिजली

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

रोह+इनि+ङीप्

लाल

रंग

की

गाय

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

रोह+इनि+ङीप्

पाँच

तारों

का

पुंज-रोहिणी

नक्षत्र

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

रोह+इनि+ङीप्

वसुदेव

की

पत्नी

और

बलराम

की

माँ

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

रोह+इनि+ङीप्

बिजली

रोहिणी

स्त्रीलिङ्गम्

-

रोह+इनि+ङीप्

एक

प्रकार

का

इस्पात

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ರೋಹಿಣೀ

ದೇವಿ

/ವಸುದೇವನ

ಪತ್ನಿ

/ಬಲರಾಮನ

ತಾಯಿ

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಆಕಳು

/ಕೆಂಪು

ಹಸು

निष्पत्तिः

रोहित

-

"ङीप्"

नकारादेशश्च

(

४-१-३९

)

प्रयोगाः

"वर्धिष्णुधाराध्वनि

रोहिणीः

पयश्चिरं

निदध्यौ

दुहतः

स

गोदुहः"

उल्लेखाः

माघ०

१२-४०

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ರೋಹಿಣೀ

ನಕ್ಷತ್ರ

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಮಿಂಚು

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕಟುಕ

ರೋಹಿಣಿ

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಂಭತ್ತು

ವರ್ಷ

ವಯಸ್ಸಿನ

ಕನ್ಯೆ

विस्तारः

"अष्टवर्षा

भवेत्कन्या

नववर्षा

च

रोहिणी"

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಂದು

ವಿಧ

ಕಂಠರೋಗ

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಬಿಳಿ

ಕಗ್ಗಲಿ

ಮರ

विस्तारः

"रोहिणी

कण्ठरुग्भिदि

।

तटित्कटम्भरासोमवल्केषु

लोहितागवोः"

-

मेदि०

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಅಳಲೆ

ಗಿಡ

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಆಕಳು

/ಹಸು

रोहिणी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪಾರ್ವತಿ

विस्तारः

"रोहिणी

रोहिता

पथ्या

कन्योमाकटुरोहिणी

।

गौस्तारा

कण्ठरोगश्च"

-

नानार्थर०

rohiRI

{%

f.

%}

1.

A

red

cow,

a

cow

in

general

2.

name

of

the

fourth

constellation

(

containing

five

stars

)

in

the

form

of

a

cart,

considered

to

be

the

most

favourite

wife

of

the

moon,

उपरागान्ते

शशिनः

समुपगता

रोहिणी

योगम्

Sak.vii.

3.

a

young

girl

in

whom

menstruation

is

just

commenced

(

see

under

कन्यका

)

4.

lightning

5.

name

of

the

mother

of

Balarāma.

rohita

{%

(

I

)

a.

(

f.

रोहिता

or

रोहिणी

)

%}

Red

coloured.

रोहिणी

f.

(

r.

रुह्

s.

इन्

in

fem.

)

astrum

lunare

(

*

)

in,

my-

thologia

una

e

Dakshi

filiis

et

dei

Tschandri

(

lunae

)

con-

jugibus.

N.

16.

22.

(

*

)

Wilson:

The

fourth

lunar

asterism

figured

by

a

wheeled

carriage

and

containing

five

stars,

probably,

a,

α,

β,

γ,

δ,

ε.

Rohiṇī,

n.

of

a

rākṣasī:

Māy

〔243.12〕.

Synonyms

अरुणी,

रोहिणी,

वायुसम्भवा,

शीतला

(Noun)

रक्तवर्णीया

गौः।

"गोपालकः

अरुण्याः

विशेषं

पोषणं

करोति।"

Synonyms

गम्भारी,

सर्वतोभद्रा,

काश्मरी,

मधुपर्णिका,

श्रीपर्णी,

भद्रपर्णी,

कार्श्मरी,

भद्रा,

गोपभद्रिका,

कुमुदा,

सदाभद्रा,

कट्फला,

कृष्णवृन्तिका,

कृष्णवृन्ता,

हीरा,

सर्वतोभद्रिका,

स्निग्धपर्णी,

सुभद्रा,

कम्भारी,

गोपभद्रा,

विदारिणी,

क्षीरिणी,

महाभद्रा,

मधुपर्णी,

स्वरुभद्रा,

कृष्णा,

अश्वेता,

रोहिणी,

गृष्टिः,

स्थूलत्वचा,

मधूमती,

सुफला,

मेदिनी,

महाकुमुदा,

सुदृढत्वचा

(Noun)

दृढकाष्ठयुक्तः

वृक्षविशेषः

यस्य

पर्णानि

पिप्पलवृक्षस्य

पर्णानाम्

इव

भवन्ति।

"गम्भार्याः

काष्ठेन

निर्मितः

पटहः

उत्तमः

आसीत्।"

Synonyms

स्त्रीगवी,

धेनुः,

तुम्बा,

निलिम्पा,

रोहिणी,

पयस्विनी

(Noun)

पयोयुक्ता

गौः।

"रामेण

स्त्रीगवी

क्रीता।"

Synonyms

रोहिणी

(Noun)

वसुदेवस्य

एका

पत्नी।

"रोहिणी

बलरामस्य

माता

आसीत्।"

Synonyms

मञ्जिष्ठा,

विकसा,

जिङ्गी,

समङ्गा,

कालमेषिका,

मण्डूकपर्णी,

भण्डीरी,

भण्डी,

योजनवल्ली,

कालमेषी,

काली,

जिङ्गिः,

भण्डिरी,

भण्डिः,

हरिणी,

रक्ता,

गौरी,

योजनावल्लिका,

वप्रा,

रोहिणी,

चित्रलता,

चित्रा,

चित्राङ्गी,

जननी,

विजया,

मञ्जूषा,

रक्तयष्टिका,

क्षत्रिणी,

रागाढ्या,

कालभाण्डिका,

अरुणा,

ज्वरहन्त्री,

छत्रा,

नागकुमारिका,

भण्डीरलतिका,

रागाङ्गी,

वस्त्रभूषणा

(Noun)

लताप्रकारः

यस्याः

पुष्पाणि

पीतानि

तथा

च

लघूनि

सन्ति।

"मञ्जिष्ठायाः

दण्डात्

तथा

च

सूलात्

रक्तः

वर्णः

प्राप्यते।"

Synonyms

रोहिणी

(Noun)

सः

कालः

यदा

चन्द्रमाः

अश्विन्यादिषु

सप्तविंशतिषु

नक्षत्रेषु

चतुर्थे

नक्षत्रे

वर्तते।

"भवतः

कृते

रोहिण्यां

गृहात्

बहिर्गमनं

न

सम्यक्

भवति।"

Synonyms

रोहिणी

(Noun)

अश्विन्यादिषु

सप्तविंशतिषु

नक्षत्रेषु

चतुर्थं

नक्षत्रम्।

"रोहिणी

इति

चन्द्रमसः

मार्गे

वर्तमानं

चतुर्थं

नक्षत्रम्।"

Synonyms

गौः,

माहेषी,

सौरभेयी,

उस्रा,

माता,

शृङ्गिणी,

अर्जुनी,

अघ्न्या,

रोहिणी,

माहेन्द्री,

इज्या,

धेनुः,

अघ्ना,

दोग्ध्री,

भद्रा,

भूगिमही,

अनडुही,

कल्याणी,

पानवी,

गौरी,

सुरभिः,

मबा,

निलिनाचिः,

सुरभी,

अनड्वाही,

अधमा,

बहुला,

मही,

सरस्वती,

उस्रिया,

अही,

अदितिः,

इला,

जगती,

शर्करी

(Noun)

ग्राम्यपशुविशेषः,

यः

सास्नालाङ्गुलककुदखुरविषाणी

तथा

च

तस्याः

दुग्धं

मनुष्याय

पुष्टीकारकम्

इति

मन्यन्ते।

"हिन्दुधर्मीयाणां

कृते

गौः

अवध्या

अस्ति।"

Synonyms

शिवा,

हरितकी,

अभया,

अव्यथा,

पथ्या,

वयःस्था,

पूतना,

अमृता,

हैमवती,

चेतकी,

श्रेयसी,

सुधा,

कायस्था,

कन्या,

रसायनफला,

विजया,

जया,

चेतनकी,

रोहिणी,

प्रपथ्या,

जीवप्रिया,

जीवनिका,

भिष्गवरा,

भिषक्प्रिया,

जीवन्ति,

प्राणदा,

जीव्या,

देवी,

दिव्या

(Noun)

हरितकीवृक्षस्य

फलं

यद्

हरितपीतवर्णीयम्

अस्ति।

"शुष्ककासे

शिवा

अतीव

उपयुक्ता

अस्ति।"

Synonyms

आयसम्,

सारलोहः,

सारलोहम्,

तीक्ष्णायसम्,

पिण्डायसम्,

चित्रायसम्,

शस्त्रकम्,

शस्त्रम्,

चीनजम्,

सारः,

तीक्ष्णम्,

शस्त्रायसम्,

पिण्डम्,

निशितम्,

तीव्रम्,

खड्गम्,

मुण्डजम्,

अयः,

चित्रायसम्,

वज्रम्,

नीलपिण्डम्,

मोरकम्,

अरुणाभम्

नागकेशरम्,

तिन्तिराङ्गम्,

स्वर्णवज्रम्,

शैवालवज्रम्,

शोणवज्रम्,

रोहिणी,

काङ्कोलम्,

ग्रन्थिवज्रकम्,

मदनाख्यम्

(Noun)

धातुविशेषः,

तीक्ष्णलोहस्य

पर्यायः।

"यदा

तु

आयसे

पात्रे

पक्वमश्नाति

वै

द्विजः

स

पापिष्ठो

अपि

भुङ्क्ते

अन्नं

रौरवे

परिपच्यते।"

Synonyms

रोहिणी

(Noun)

क्षुपनामविशेषः

।

"नैकेषां

क्षुपाणां

नाम

रोहिणी

इति

वर्तते"

ரோஹிணீ

:

பசு,

சிவப்புப்

பசு,

ஒரு

நக்ஷத்திரம்,

பலராமனின்

தாயார்,

மின்னல்,

ஒன்பது

வயது

நிரம்பிய

கன்னிப்

பெண்.

Rohiṇī^1.

§

127

(

Aṃśāvat.

):

I,

66,

2631

(

daughter

of

Surabhi

),

2632

(

mother

of

the

kine

).

Rohiṇī^2,

daughter

of

Daksha

and

wife

of

Soma

(

the

Moon

),

also

name

of

a

nakshatra

(

v.

Sū.

Si.

).

§

213

(

Jatugṛhap.

):

I,

145,

5767

(

ºyāṃ,

i.e.

the

nakshatra

).--§

240

(

Vaivāhikap.

):

I,

199,

7351

(

ºī

ca

yathā

Some

).--§

298

(

Dyūtap.

):

II,

58,

2019

(

saṃvṛtāṃ…tārābhir

iva

Rºṃ

).--§

350

(

Nalopākhyānap.

):

III,

68,

2676

(

ºī

Śaśino

yathā

).--§

382

(

Agastyop.

):

III,

96,

8566

(

ºīva

divi

prabhā

).--§

391

(

Ṛshyaśṛṅga

):

III,

113,

†10091

(

ºī

Somam

ivānukūlā

).-§

502

(

Manushyagrahak.

):

III,

230,

14461

(

Abhijit…

Rºyāḥ

kanīyasī

svasā

),

14463

(

Dhanishṭhādis

tathā

kālo

Brahmaṇā

parikalpitaḥ

|

Rºī

hy

abhavat

pūrvaṃ,

evaṃ

saṃkhyā

samā

'bhavat

).--§

533

(

Sītā-Rāvaṇasaṃv.

):

III,

281,

16171

(

ºīm

etya

Śanaiścara

iva

grahaḥ

).--§

549

(

Pāṇḍavapraveśap.

):

IV,

9,

258

(

Sudeshṇā

asks

Draupadī

if

she

is

R.

).--§

565

(

Gālavacarita

):

V,

117,

3968

(

reme…yathā

Candraś

ca

Rºyāṃ

).--§

574

(

Jambūkh.

):

VI,

2,

66

(

ºīṃ

pīḍayann

esha

sthitaḥ…Śanaiścaraḥ,

omens

)

3,

84

(

ºīṃ

pīḍayantau…

Śaśi-Bhāskarau,

omens

).--§

608

(

Karṇap.

):

VIII,

94,

†4945

(

Bṛhaspatiḥ

samparivārya

Rºṃ,

omens

).--§

615

(

Prabhāsotpattik.

):

IX,

35,

2015,

2017,

2018,

2023,

2026,

2028

(

the

most

beautiful

of

the

twenty-seven

daughters

of

Daksha,

whom

Soma

married.

As

Soma

stayed

a

long

time

with

R.,

his

other

wives

complained

to

Daksha,

who

then

cursed

Soma

).--§

656

(

Khaḍgotpattik.

):

XII,

166,

6202

(

ºīṃ

gotraṃ

āsthāpya,

sc.

of

the

sword

).--§

717b

(

Nārāyaṇīya

):

XII,

343,

XI

),

††13219

(

cf.

§

615

).--§

746

(

Ānuśāsanik.

):

XIII,

64,

3257

(

results

of

making

gifts

under

the

constellation

of

R.

).--§

749

(

do.

):

XIII,

89,

4257

(

result

of

performing

śrāddhas

under

the

constellation

of

R.

).--§

759

(

do.

):

XIII,

110,

5389

(

description

of

the

cāndravrata

).--§

766

(

do.

):

XIII,

126,

6052

(

yadā

yujyeta

Rºī

).--§

768b

(

Umā-Maheśvarasaṃv.

):

XIII,

146,

6751

(

Śaśinaḥ

sādhvī

).

Rohiṇī^2,

wife

of

Vasudeva.

§

238

(

Pañcendrop.

):

I,

197,

7308

(

Vishṇu's

white

hair

was

born

by

Rohiṇī

as

Balarāma

).

--§

793

(

Mausalap.

):

XVI,

7,

194

(

together

with

the

other

wives

of

Vasudeva

she

ascended

his

funeral

pyre

).

Rohiṇī^4,

daughter

of

Hiraṇyakaśipu.

§

493

(

Āṅgirasa

):

III,

221,

14194

(

Hiraṇyakaśipoḥ

sutā

PCR.

follows

Nīl.,

who

seems

to

take

Hiraṇyakaśipu

=

Manu

(

the

fire

),

who

marries

his

own

daughter

R.

=

Svishṭakṛt

).

रोहिणी

१

/

ROHIṆĪ

I.

The

mother

of

all

the

cows.

The

following

is

a

story

about

the

origin

of

rohiṇī,

given

in

vālmīki

rāmāyaṇa,

araṇya

Kāṇḍa,

sarga

14.

prajāpati

kaśyapa

married

surabhi

the

seventh

daughter

of

dakṣa.

Two

daughters

rohiṇī

and

gandharvī,

were

born

to

surabhi.

In

later

years

cows

and

oxen

were

born

in

the

world

from

rohiṇī

and

horses

from

gandharvī.

In

the

mahābhārata,

Sabhā

Parva,

Chapter

66,

it

is

mentioned

that

two

daughters

vimalā

and

analā

were

born

to

rohiṇī

and

that

from

these

two,

in

later

years

cattle

were

born.

रोहिणी

२

/

ROHIṆĪ

II

.1

)

General

information.

One

of

the

wives

of

candra

(

Moon

).

The

twentyseven

stars

are

the

wives

of

candra.

Of

these

twentyseven

wives,

rohiṇī

was

loved

most

by

candra.

(

See

under

candra

).2

)

rohiṇī

and

daśaratha.

(

See

under

daśaratha,

para

10

).

रोहिणी

३

/

ROHIṆĪ

III.

The

mother

of

balabhadrarāma.1

)

General

information.

vasudeva

had

two

wives

devakī

and

rohiṇī.

śrī

kṛṣṇa

was

born

from

devakī

and

balabhadrarāma

from

rohiṇī.2

)

Previous

Birth

of

rohiṇī.

vasudeva

was

the

rebirth

of

prajāpati

kaśyapa.

When

kaśyapa

took

birth

as

vasudeva,

his

two

wives

aditi

and

surasā

took

birth

as

devakī

and

rohiṇī

respectively.

(

They

took

birth

thus,

because

of

the

curse

of

varuṇa.

For

details

of

the

curse

see

under

kaśyapa,

para

6

).3

)

The

birth

of

balabhadra.

The

seventh

child

of

devakī

was

placed

in

the

womb

of

rohiṇī

and

balabhadrarāma

was

born.

(

For

this

story

see

under

kṛṣṇa,

para

6,

kaṁsa,

para

6

and

ṣaḍarbhaka

).4

)

death.

As

soon

as

a

messenger

named

dāruka

brought

the

news

that

the

entire

race

of

the

Yādavas

had

perished

in

dvārakā,

“because

of

grief,

vasudeva,

devakī

and

rohiṇī

forsook

their

bodies.”

(

bhāgavata,

skandha

11

).

रोहिणी

४

/

ROHIṆĪ

IV.

niśā

the

third

wife

of

the

agni

(

fire

)

called

manu

or

bhānu

gave

birth

to

a

daughter

named

rohiṇī.

Because

she

had

done

some

misdeeds,

she

became

the

wife

of

hiraṇyakaśipu.

(

M.B.

Vana

Parva,

Chapter

221

).

रोहिणी

५

/

ROHIṆĪ

V.

The

mother

of

Utatthya,

a

famous

hermit.

(

For

details

see

under

satyatapas

).

2.

Rohiṇī,

‘ruddy,

’

is

the

name

of

the

conspicuously

reddish

star,

α

Tauri

or

Aldebaran,

and

denotes

the

group

of

the

Hyades,

α

θ

γ

δ

ε

Tauri.

Its

identification

seems

absolutely

assured

by

the

legend

of

Prajāpati

in

the

Aitareya

Brāhmaṇa.^69

He

is

there

represented

as

pursuing

his

daughter

with

incestuous

intention,

and

as

having

been

shot

with

an

arrow

(

Iṣu

Trikāṇḍā,

‘the

belt

of

Orion’

)

by

the

‘huntsman’

(

Mṛgavyādha,

‘Sirius’

).

Prajāpati

is

clearly

Orion

(

Mṛgaśiras

being

the

name

of

the

little

group

of

stars

in

Orion's

head

).

69

)

iii.

33.

Cf.

Śatapatha

Brāhmaṇa,

ii.

1,

2,

8

Tilak,

Orion,

98

et

seq.

16.

Rohiṇī,

‘ruddy’

Jyeṣṭhaghnī,

‘slaying

the

eldest’

or

Jyeṣṭhā,

‘eldest,

’

is

the

name

of

the

constellation

σ,

α,

and

τ

Scorpionis,

of

which

the

central

star,

α,

is

the

brilliant

reddish

Antares

(

or

Cor

Scorpionis

).

1.

Rohiṇī

in

the

Rigveda^1

and

later^2

denotes

a

‘red

cow.’

1

)

viii.

93,

13

101,

13

(

reading

rohiṇyāḥ

with

Roth,

St.

Petersburg

Dictionary,

s.v.

).

2

)

Av.

xiii.

1,

22

Taittirīya

Saṃhitā,

vi.

1,

6,

2

Satapatha

Brāhmaṇa,

ii.

1,

2,

6

iv.

5,

8,

2,

etc.

2.

Rohiṇī.

See

Nakṣatra.

रोहिणी

स्त्री।

गौः

समानार्थकाः

माहेयी,

सौरभेयी,

गो,

उस्रा,

मातृ,

शृङ्गिणी,

अर्जुनी,

अघ्न्या,

रोहिणी,

इडा,

इला,

सुरभि,

बहुला

2।9।67।1।3

अर्जुन्यघ्न्या

रोहिणी

स्यादुत्तमा

गोषु

नैचिकी।

वर्णादिभेदात्संज्ञाः

स्युः

शबलीधवलादयः॥

अवयव

==>

क्षीरशयः

पति

==>

वृषभः

स्वामी

==>

गवां_स्वामिः

वृत्तिवान्

==>

गोपालः

==>

श्रेष्ठा_गौः,

गोभेदः,

द्विवर्षा_गौः,

एकवर्षा_गौः,

चतुर्वर्षा_गौः,

त्रिवर्षा_गौः,

वन्ध्या_गौः,

अकस्मात्_पतितगर्भा_गौः,

कृतमैथुना_गौः,

वृषयोगेन_गर्भपातिनी,

गर्भग्रहणयोग्या_गौः,

प्रथमं_गर्भं_धृतवती_गौः,

अकोपजा_गौः,

बहुप्रसूता_गौः,

दीर्घकालेन_प्रसूता_गौः,

नूतनप्रसूता_गौः,

सुशीला_गौः,

स्थूलस्तनी_गौः,

द्रोणप्रिमितदुग्धमात्रा_गौः,

बन्धनस्थिता_गौः,

प्रतिवर्षं_प्रसवित्री_गौः,

अजातशृङ्गगौः

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

चलसजीवः,

मनुष्येतरः,

जन्तुः,

स्तनपायी

रोहिणी,

स्त्रीलिङ्गम्

(

रुह्

+

इनन्

।

गौरादित्वात्ङीष्

।

)

स्त्रीगवी

।

इत्यमरः

॥

(

यथा,

माघे

।१२

।

४०

।“प्रीत्या

नियुक्ताल्लिहतीः

स्तनन्धया-न्निगृह्य

पारीमुभयेन

जानुनोः

।वर्द्धिष्णुधाराध्वनि

रोहिणीः

पय-श्चिरुं

निदध्यौ

दुहतः

स

गोदुहः

॥

”

)तडित्

।

कटुम्भरा

।

(

यथास्याः

पर्य्यायः

।“कट्वी

तु

कटुका

तिक्ता

कृष्णभेदा

कटुम्भरा

।अशोका

मन्द्यशकला

चक्राङ्गी

शकुलादनी

॥

”इति

भावप्रकाशश्य

पूर्व्वखण्डे

प्रथमे

भागे

॥

)सोमवल्कः

।

(

यथास्याः

पर्य्यायो

रत्नमालायाम्

।“कट्फलः

सोमवल्काख्यः

सोमवृक्षश्च

रोहिणी

॥

”महाश्वेता

।

तत्पर्य्यायो

यथा,

--“कटभी

किनिही

श्वेता

महाश्वेता

च

रोहिणी

॥

”इति

वैद्यकरत्नमालायाम्

॥

)लोहिता

।

इति

मेदिनी

।

णे,

३७

॥

जिनानांविद्यादेवीविशेषः

।

इति

हेमचन्द्रः

॥

काश्मरी

।हरीतकी

।

मञ्जिष्ठा

।

इति

राजनिर्घण्टः

॥

कपिलवर्णा

वर्त्तुलाकारा

विरेचने

प्रशस्ता

हरी-तकी

।

इति

राजवल्लभः

॥

*

॥

बलदेवमाता

॥

सा

वसुदेवभार्य्या

कश्यपपत्नीसुरभ्यंशजाता

।यथा,

--“देवकी

रोहिणी

चेमे

वसुदेवस्य

धीमतः

।रोहिणी

सुरभिर्द्देवी

अदितिर्देवकी

ह्यभूत्

॥

”इति

महाभारते

हरिवंशः

॥

*

॥

सुरभिकन्या

।

यथा,

--श्रीमार्कण्डेय

उवाच

।“दक्षस्य

तनया

याभूत्

सुरभिर्न्नाम

नामतः

।गवां

माता

महाभागागा

सर्व्वलोकोपकारिणी

॥

तस्यान्तु

तनया

जज्ञे

कश्यपात्तु

प्रजापतेः

।नाम्ना

सा

रोहिणी

शुभ्रा

सर्व्वकामदुघानृणाम्

॥

तस्यां

यज्ञे

शूरसेनाद्बसोरिति

तपोज्जलात्

।कामधेनुरिति

ख्याता

सर्व्वलक्षणसंयुता

॥

”इति

कालिकापुराणे

शेषाध्यायः

॥

*

॥

नववर्षीया

कन्या

।

यथा,

--“अष्टवर्षा

भवेद्गौरी

नववर्षा

तु

रोहिणी

।दशमे

कन्यका

प्रोक्ता

अत

ऊर्द्ध्वं

रजस्वला

॥

”इत्युद्वाहतत्त्वम्

॥

*

॥

(

पञ्चवर्षा

कुमारी

।

यथा,

देवीभागवते

।

३

।२६

।

४२

।“रोहिणी

पञ्चवर्षा

च

षड्वर्षा

कालिकास्मृता

॥

”रोगनाशायैवास्याः

पूजा

कर्त्तव्या

।

यथा,

तत्रैव

।३

।

२६

।

४८

।“रोहिणीं

रोगनाशाय

पूजयेद्बिधिवन्नरः

॥

”अस्याः

पूजामन्त्रो

यथा,

तत्रैव

।