रसा (rasA)

रसा

-

rasA

-

Feminine

-

humidity

परिक्लेद

-

parikleda

-

Masculine

-

humidity

प्रक्लेद

-

prakleda

-

Masculine

-

humidity

प्रकेवल

आक्लेद

-

prakevala

Akleda

-

Masculine

-

absolute

humidity

वापीड-ताप-आक्लेद-उल्लेखक

-

vApIDa-tApa-Akleda-ullekhaka

-

Masculine

-

barometric

pressure,

temperature

and

humidity

recorder

रसा

[

rasā

],

1

The

lower

or

infernal

regions,

hell.

The

earth,

ground,

soil

यद्

ग्रावेव

रसातलं

पुनरसौ

यातो

गजग्रामणीः

Bhâminîvilâsa (Bombay).

1.59

रसादिपञ्चीकृतभूतसंभवम्

Atmanepada.

Rāmāyana

7.5.28

स्मरस्य

युद्धरङ्गतां

रसा$$र

सारसारसा

Nalodaya.

2.1.

the

tongue.

A

vine

or

grapes.

Vedic.

Moisture.

Compound.

-ओकस्m.

an

inhabitant

of

the

lower

world.

-खनः

a

cock.

तलम्

Name.

of

one

of

the

seven

(

अतल,

वितल,

सुतल,

रसा-

तल,

तलातल,

महातल

and

पाताल

)

regions

below

the

earth

see

पाताल.

the

lower

world

or

hell

in

general

राज्यं

यातु

रसातलं

पुनरिदं

न

प्राणितुं

कामये

Bhâminîvilâsa (Bombay).

2.63

or

जातिर्यातु

रसातलम्

Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).

2.39.

Equal or equivalent to, same as.

रसा

(

2

).

the

fourth

astrological

mansion.

-पायिन्

Masculine.

a

dog.

-पुष्पः

a

bee.

रसा

1

The

lower

or

infernal

regions,

hell.

2

The

earth,

ground,

soil

Bv.

1.

59

स्मरस्य

युद्धरंगतां

रसारसार

सारसा

Nalod.

2.

10.

3

The

tongue.

4

A

vine

or

grapes.

5

Ved.

Moisture.

Comp.

ओकस्

m.

an

inhabitant

of

the

lower

world.

खतः

a

cock.

तलं

{1}

N.

of

one

of

the

seven

regions

below

the

earth

see

पाताल.

{2}

the

lower

world

or

hell

in

general

राज्यं

यातु

रसातलं

पुनरिदं

न

प्राणितुं

कामये

Bv.

2.

63

or

जातिर्यातु

रसातलं

Bh.

2.

39.

पायिन्

m.

a

dog.

र॑सा

a

(

आ

),

feminine.

,

see

sub voce.

रसा॑

b

feminine.

moisture,

humidity,

ṛg-veda

nalopākhyāna

of

a

river,

ib.

a

mythical

stream

supposed

to

flow

round

the

earth

and

the

atmosphere,

ib.

(

nirukta, by yāska

xi,

23

)

the

lower

world,

hell,

mahābhārata

purāṇa

(

confer, compare.

-तल

)

the

earth,

ground,

soil,

kāvya literature

the

tongue,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

various

plants

(

Clypea

Hernandifolia

Boswellia

Thurifera

Panicum

Italicum

a

vine

or

grape

equal, equivalent to, the same as, explained by.

काकोली

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

रसा

ras-ā́,

Feminine.

moisture

(

RV.

)

a

mythical

🞄river

flowing

round

the

earth

and

atmosphere

🞄(

RV.

)

N.

of

a

river

(

RV.

)

infernal

🞄regions

(

C.

)

earth,

land

(

C.

):

-tala,

Neuter.

(

C.

)

🞄infernal

regions,

hell

also

N.

of

the

fourth

🞄or

the

seventh

of

the

seven

hells

surface

of

🞄the

earth.

रसा

स्त्रीलिङ्गम्

-

रस्

+

अच्

=

टाप्

"निम्नतर

नारकीय

प्रदेश,

नरक"

रसा

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

"पृथ्वी,

भूमि,

मिट्टी"

रसा

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

जिह्वा

रसा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪೃಥ್ವಿ

/ಭೂಮಿ

निष्पत्तिः

"अच्"

(

५-२-१२७

)

व्युत्पत्तिः

रसोऽस्यास्ति

प्रयोगाः

"फणावतस्त्रासयितुं

रसायास्तलं

विवक्षन्निव

पन्नगारिः"

उल्लेखाः

माघ०

३-२३

रसा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ದ್ರಾಕ್ಷಿ

रसा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಅಗುರು

ಶುಂಠಿ

विस्तारः

"पाठाम्बष्ठा

विद्धकर्णी

प्राचीना

श्रेयसी

रसा"

-

अम०

रसा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಜಿಹ್ವೆ

/ನಾಲಗೆ

निष्पत्तिः

रस

(

आस्वादने

)

-

"घञ्"

(

३-३-१२१

)

व्युत्पत्तिः

रस्यते

अनया

रसा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಸಲ್ಲಕೀ

ವೃಕ್ಷ

/ಆನೆಬೇಲ

विस्तारः

"रसा

तु

रसना

पाठासल्लकीक्षितिकङ्गुषु"

-

हेम०

रसा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ನವಣೆ

रसा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪಾತಾಳ

ಲೋಕ

/ಭೂಮಿಯ

ಕೆಳಗಿನ

ಲೋಕ

विस्तारः

"रसातलं

तलं

नागलोको

दैत्यक्षयो

रसा"

-

वैज०

rasA

{%

f.

%}

1.

The

hell,

the

lower

world

2.

the

earth,

ground,

soil,

रसासाररसा

साररायताक्षक्षताय

सा

K.Pr.ix.

3.

the

tongue.

rasā́,

f.

—1.

moisture

—2.

Rasā,

a

mythical

stream

supposed

to

flow

round

the

earth

and

atmosphere.

[

cf.

rása.

]

Synonyms

पृथिवी,

भूः,

भूमिः,

अचला,

अनन्ता,

रसा,

विश्वम्भरा,

स्थिरा,

धरा,

धरित्री,

धरणी,

क्षौणी,

ज्या,

काश्यपी,

क्षितिः,

सर्वसहा,

वसुमती,

वसुधा,

उर्वी,

वसुन्धरा,

गोत्रा,

कुः,

पृथ्वी,

क्ष्मा,

अवनिः,

मेदिनी,

मही,

धरणी,

क्षोणिः,

क्षौणिः,

क्षमा,

अवनी,

महिः,

रत्नगर्भा,

सागराम्बरा,

अब्धिमेखला,

भूतधात्री,

रत्नावती,

देहिनी,

पारा,

विपुला,

मध्यमलोकवर्त्मा,

धारणी,

गन्धवती,

महाकान्ता,

खण्डनी,

गिरिकर्णिका,

धारयित्री,

धात्री,

अचलकीला,

गौः,

अब्धिद्वीपा,

इडा,

इडिका,

इला,

इलिका,

इरा,

आदिमा,

ईला,

वरा,

आद्या,

जगती,

पृथुः,

भुवनमाता,

निश्चला,

श्यामा

(Noun)

मर्त्याद्यधिष्ठानभूता।

"पृथिवी

पञ्चमम्

भूतम्"

Synonyms

रासना,

नाकुली,

सुरसा,

सुगन्धा,

गन्धनाकुली,

नकुलेष्टा,

भुजङ्गाक्षी,

छत्राही,

सुवहा,

रस्या,

श्रेयसी,

रसना,

रसा,

सुगन्धिमूला,

रसाढ्या,

अतिरसा,

द्रोणगन्धिका,

सर्पगन्धा,

पलङ्कषा

(Noun)

लताविशेषः।

"रासना

औषधरूपेण

उपयुज्यते।"

Synonyms

द्राक्षा,

मृद्वीका,

मृद्वी,

स्वाद्वी,

स्वादुरसा,

मधुरसा,

गोस्तनी,

रसा,

रसाला,

चारुफला,

कापिशायनी,

साब्दी,

हरहूरा,

चारुफला,

कृष्णा,

प्रियाला,

तापसप्रिया,

गुच्छफला,

अमृतफला

(Noun)

फलविशेषः-अस्य

गुणाः

अतिमधुरत्व-अमलत्व-शीतपित्तार्तिदाहमूत्रदोषनाशित्वादयः।

"द्राक्षात्

मद्यं

जायते।"

Synonyms

द्राक्षा,

मृद्वीका,

मृद्वी,

स्वाद्वी,

स्वादुरसा,

मधुरसा,

गोस्तनी,

गोस्तना,

रसा,

रसाला,

चारुफला,

कापिशायिनी,

साब्दी,

हरहूरा

(Noun)

लताविशेषः

यस्य

फलं

मधुरं

तथा

च

बहुरसम्

अस्ति।

"नाशिकनगरे

द्राक्षाणां

कृषिः

दृश्यते।"

Synonyms

रसा

(Noun)

क्षुपनामविशेषः

।

"नैकेषां

क्षुपाणां

नाम

रसा

इति

अस्ति"

Rasā

=

Rasātala:

XII,

13479,

13503,

13504,

13511

(

ºnāmālayāt,

or

Rasānām

ālayāt?

).

Rasā

is

found

in

three

passages

of

the

Rigveda,

^1

clearly

as

the

name

of

a

real

stream

in

the

extreme

north-west

of

the

Vedic

territory.

Elsewhere^2

it

is

the

name

of

a

mythic

stream

at

the

ends

of

the

earth,

which

as

well

as

the

atmosphere

it

encompasses.

It

is

reasonable

to

assume

that,

as

in

the

case

of

the

Sarasvatī,

the

literal

is

the

older

sense,

and

to

see

in

the

river

a

genuine

stream,

perhaps

originally

the

Araxes

or

Jaxartes,

because

the

Vendidad

mentions

the

Raṅhā,

the

Avestan

form

of

Rasā.

But

the

word

seems

originally

to

allude

merely

to

the

‘sap’

or

‘flavour’

of

the

waters,

^3

and

so

could

be

applied

to

every

river,

like

Sarasvatī.

1

)

i.

112,

12

v.

53,

9

x.

75,

6.

In

v.

53,

9,

the

phrase

rasānitabhā

is

found.

Ludwig,

Translation

of

the

Rigveda,

3,

202,

is

inclined

to

regard

anitabhā

as

an

epithet

of

Rasā,

perhaps

for

amitabhā,

‘of

unmeasured

splendour,

’

but

this

is

hardly

probable.

It

seems

better

to

take

Anitabhā

as

the

name

of

an

other-

wise

unknown

river.

Cf.

Max

Müller,

India,

166,

173,

n.

2

)

Rv.

v.

41,

15

ix.

41,

6

x.

100,

1,

2

(

cf.

Jaiminīya

Brāhmaṇa,

ii.

348

Journal

of

the

American

Oriental

Society,

19,

100

et

seq.

)

121,

4.

3

)

Rv.

iv.

43,

6

viii.

72,

13.

Cf.

Zimmer,

Altindisches

Leben,

15,

16

Max

Müller,

Sacred

Books

of

the

East,

32,

323

Brunnhofer,

Iran

und

Turan,

86

Weber,

Proceedings

of

the

Berlin

Academy,

1898,

567-569.

रसा

स्त्री।

भूमिः

समानार्थकाः

भू,

भूमि,

अचला,

अनन्ता,

रसा,

विश्वम्भरा,

स्थिरा,

धरा,

धरित्री,

धरणि,

क्षोणि,

ज्या,

काश्यपी,

क्षिति,

सर्वंसहा,

वसुमती,

वसुधा,

उर्वी,

वसुन्धरा,

गोत्रा,

कु,

पृथिवी,

पृथ्वी,

क्ष्मा,

अवनि,

मेदिनी,

मही,

विपुला,

गह्वरी,

धात्री,

गो,

इला,

कुम्भिनी,

क्षमा,

भूतधात्री,

रत्नगर्भा,

जगती,

सागराम्बरा,

इडा,

भूत,

इरा,

रोदस्,

रोदसी

2।1।2।1।5

भूर्भूमिरचलानन्ता

रसा

विश्वम्भरा

स्थिरा।

धरा

धरित्री

धरणिः

क्षोणिर्ज्या

काश्यपी

क्षितिः॥

अवयव

==>

भूरन्ध्रम्,

मृद्

==>

अतिनिम्नप्रदेशः,

कुमुदयुक्तदेशः,

सर्वसस्याढ्यभूमिः,

निर्जलदेशः,

हलाद्यकृष्टभूमिः,

शरावत्याः_अवधेः_प्राग्दक्षिणदेशः,

शरावत्याः_अवधेः_पश्चिमोत्तरदेशः,

भारतस्य_पश्चिमसीमाप्रदेशः,

भारतभूमेः_मध्यदेशः,

विन्ध्यहिमाद्रिमध्यदेशः,

नडाधिकदेशः,

कुमुदबहुलदेशः,

बहुवेदसदेशः,

बालतृणबहुलदेशः,

सपङ्कदेशः,

जलाधिकदेशः,

अश्मप्रायमृदधिकदेशः,

वालुकाबहुलदेशः,

सिकतायुक्तदेशः,

नद्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः,

वृष्ट्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः,

स्वधर्मपरराजयुक्तदेशः,

सामान्यराजयुक्तदेशः,

नद्यादिसमीपभूमिः,

पाषाणादिनिबद्धा_भूः,

गृहरचनापरिच्छिन्नदेशः,

गृहरचनावच्छिन्नवास्तुभूमिः,

ग्रामादिसमीपदेशः,

पर्वतः,

मेखलाख्यपर्वतमध्यभागः,

पर्वतसमभूभागः,

अद्रेरधस्थोर्ध्वासन्नभूमिः,

यागार्थं_संस्कृतभूमिः,

स्वभूमिः,

पर्वतादयः,

विजनः,

अश्वेन_दिनैकाक्रमणदेशः,

भयङ्करयुद्धभूमिः,

प्रेतभूमिः,

यज्ञे_स्तावकद्विजावस्थानभूमिः,

ऊषरदेशः,

देशः,

जन्मभूमिः

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी

रसा

स्त्री।

पाटा

समानार्थकाः

पाटा,

अम्बष्ठा,

विद्धकर्णी,

स्थापनी,

श्रेयसी,

रसा,

एकाष्टीला,

पापचेली,

प्राचीना,

वनतिक्तका

2।4।84।2।6

मधूलिका

मधुश्रेणी

गोकर्णी

पीलुपर्ण्यपि।

पाटाम्बष्टा

विद्धकर्णी

स्थापनी

श्रेयसी

रसा॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

अचलसजीवः,

लता

रसा

स्त्री।

सल्लकी

समानार्थकाः

गजभक्ष्या,

सुवहा,

सुरभी,

रसा,

महेरणा,

कुन्दुरुकी,

सल्लकी,

ह्लादिनी

2।4।123।2।5

शैलेयं

तालपर्णी

तु

दैत्या

गन्धकुटी

मुरा।

गन्धिनी

गजभक्ष्या

तु

सुवहा

सुरभी

रसा॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

अचलसजीवः,

वृक्षः

रसा,

स्त्रीलिङ्गम्

(

माधुर्य्यादिरूपो

विविधो

रसोऽस्त्यस्या-मिति

।

“अर्शआदिभ्योऽच्

।”

५

।

२

।

१२७

।इति

अच्

।

रसति

शब्दायते

इति

वा

।

रस

+अच्

।

टाप्

च

।

)

पृथिवी

।

इत्यमरः

॥

रसना

।

(

तत्पर्य्यायो

यथा,

भावप्रकाशे

।

१

।

१

।“रास्ना

युक्तरसा

रस्या

सुवहा

रसना

रसा

।एलापर्णी

च

सुरसा

सुगन्धा

श्रेयंसी

तथा

॥

”

)पाठा

।

(

अस्याः

पर्य्यायो

यथा,

भावप्रकाशे

।

१

।

१

।“पाठाम्बष्ठाम्बष्ठकी

च

प्राचीना

पापचेलिका

।एकाष्ठीला

रसा

प्रोक्ता

पाठिका

वरतिक्तिका

॥

”शल्लकी

।

(

अस्याः

पर्य्यायो

यथा,

--“शल्लकी

गजभक्ष्या

च

सुवहा

सुरभां

रसा

।महेरुणा

कुन्दुरुकी

वल्लकी

च

बहुस्रवा

॥

”इति

भावप्रकाशस्य

पूर्व्वखण्डे

प्रथमे

भागे

॥

)कङ्गुः

।

इति

मेदिनी

॥

द्राक्षा

।

काकोली

।इति

शब्दरत्नावली

॥

(

रसातलम्

।

यथा,

भागवते

।

१०

।

६

।

१२

।“रसा

दिशश्च

प्रतिनेदिरे

जनाःपेतुः

क्षितौ

वज्रनिपातशङ्कया

॥

”यथा

च

तत्रैव

।

३

।

१३

।

१६

।“सृजतो

मे

क्षितिर्वार्भिः

प्लाव्यमाना

रसांगता

॥

”“रसां

रसातलं

गता

।”

इति

तट्टीकायां

स्वामि-पादाः

॥

नदी

।

यथा,

ऋग्वेदे

।

१

।

११२

।

१२

।“याभी

रसां

क्षोदसोद्नः

पिपिण्वथुः

॥

”“रसां

नदीम्

।”

इति

तद्भाष्ये

सायणः

॥

)

रसा

स्त्री

पाकजः

रसो

माधुर्य्यादिरूपोऽस्त्यस्याः

अच्

।पृथिव्याम्

अमरः

।

rasā́,

f.

[

Abstammung

wie

bei

rása

],

1〉

das

Nass,

die

Flüssigkeit,

die

Fluth

2〉

die

Fluth

als

ein

mythischer,

auch

persönlich

gedachter

Strom,

der

die

Erde

und

die

Luft

umfliesst

3〉

Eigenname

eines

Flusses.

-ā́

1〉

vom

Soma

{681,

13}.

—

2〉

{395,

15}

(

mātā́

mahī́

)

{753,

6}

(

sárā

〰

‿iva

viṣṭápam

).

—

3〉

neben

ánitabhā,

kúbhā,

krúmus,

síndhus

{407,

9}.

-ā́m

3〉

yā́bhis

〰

pipinváthus

{112,

12}.

-áyā

1〉

síndhus

ha

vām

〰

siñcat

áśvān

{339,

6}.

—

2〉

{947,

4}.

—

3〉

{901,

6}

neben

tṛṣṭā́mayā.

-ā́yās

2〉

páyāṃsi

{934,

1}.

_{934,

2}.

रसा-

Feminine.

enfer

terre

sol.

°तल-

nt.

Neuter.

d'un

enfer

enfer

en

général,

monde

inférieur.

रसाधिपत्य-

nt.

gouvernement

de

l'enfer.

रसौकस्-

nt.

Plural

demeures

infernales

Masculine.

habitant

des

enfers.