ADVANCED, Sanskrit to Sanskrit, Madhavlya Dhatu Vritti is about Dhatus

मा  (अर्थः)  माने
मानमिहान्तभा ( 2 ) ( 2 ) हान्तर्भाव इति पाठान्तरम् वः अत्रायमकर्मकः उक्तं च '' ह्वावमश्च'' इत्यत्रेन्दु ( 3 ) ( 3 ) हरदत्तन्यासकारादिभिः, "अकर्मकत्वादस्याग्रहणम्'इति तेन हि "आतोनुपसर्गे क''इति कं बाधित्वा कर्मण्युपपदेऽण्विधीयते ( मुखमुपमाति, अग्निमनुमाति, गृहं निर्माति, भवान् प्रमाति, तण्डुलान् परिमाति ) इत्यादौ सकर्मकत्वमुपसर्गवशेनार्थान्तरवृत्त्या न चैवं सकर्मकादस्मादणर्थम् "ह्वावामश्च'' इत्यत्र ग्रहणं स्यादिति वाच्यम्, यतस्तत्र "आतोऽनुपसर्गे क'' इत्यस्यापवादस्याप्रसङ्गात् सामान्यः कर्मण्यण सिद्धः ( माति ) इत्यादि यातिवत् ( मीयते, मेमीयते ) "घुमास्था'' इतीत्वम् ( मित्सति ) "सनिमीमा'' इतीस्भावे "अत्र लोपोऽभ्यासस्य'' इत्यभ्यासस्य लोपः "सस्यार्धधातुके'' इति तत्वम् ( 4 ) ( 4 ) मितः, मितवान् इति बहुषु पुस्तकेषु (मितम्) "द्यतिस्यतिमा'' इतीत्वम् सर्वेष्वेषु माग्रहणेषु मामेङ्माङ्ग्रहणम् ; "गामादाग्रहणेष्वविशेष' इति वचनात् "नेर्गद'' आदिसूत्रे तु नास्य ग्रहणम् तथा च तत्र वृत्तिः, "मा इति माङ्मेङोर्ग्रहणम्'' इति उक्तं चैतत्सर्वमिदमिन्दुसीरदेवन्यासकारहरदत्तादिभिरपि तेन ( प्रनिमाति, प्रणिमाति )इत्यत्र "शेषे विभाषा कखादावषान्त उपदेशे'' इति णत्वविकल्पो भवति चान्द्रास्तु णत्वविधावपि त्रयाणां ग्रहणमिच्छन्तीति वर्धमानः स्वामिकाश्यपौ तु माग्रहणेष्वलुग्विकरणस्य ग्रहणं णत्ववर्ज्यमिति उभयमिदं वृत्त्यादिमाहग्रन्थविरोधादुपेक्ष्यम् मातीति ( मायः ) "श्यद्व्यध'' इति णे युक् (माया) स्त्रियां टाप् ( मायावी ) "अस्मायामेधास्रजो विनिः'' ( मायी, मायिकः ) व्रीह्यादित्वादिनिठनौ प्रमातीति ( प्रमः ) "आतश्चोपसर्गे'' इति कः ( प्रमा ) "आतश्चोपसर्गे'' इति स्त्रयामङ् (प्रमितिः) इति बाहुलकात् क्तिन् मयत इति प्रणिदाने शपि गतम् 52

मा माने 
- माति । मीयते  । ममौ ।  मितम् ।।  53 ।।

ADVANCED, Sanskrit to Sanskrit, Various kridanta words of Dhatus.

<ul><li><a href="#foot_krm01">1</a> {@“मा माने”@} <a href="#foot_krm02">2</a> ‘मिमीते मायते माने माति तत्रैव शब्लुकि।’ <a href="#foot_krm03">3</a> इति देवः। </li> <li>‘मानम् = वर्तनम्’ इति क्षीरस्वामी। </li> <li>‘-- अन्तर्भावः’ इति मा। </li> <li>धा। </li> <li>वृत्तिः। </li> <li>‘आधेयस्याधाराद् अनधिकपरिमाणताऽत्र मानम्।’ इति पुरुषकारः। </li> <li><a href="#foot_krm04">4</a> मायकः-यिका, <a href="#foot_krm05">5</a> मापकः-पिका, <a href="#foot_krm06">6</a> मित्सकः-त्सिका, <a href="#foot_krm07">7</a> मेमीयकः-यिका;</li> <li> माता-त्री, मापयिता-त्री, मित्सिता-त्री, मेमीयिता-त्री;</li> <li> <a href="#foot_krm08">8</a> <a href="#foot_krm09">9</a> निर्मान्- <a href="#foot_krm10">10</a> न्ती-ती, मापयिष्यन्-न्ती-ती, मित्सिष्यन्-न्ती-ती;</li> <li> -- -- मापयमानः, मापयिष्यमाणः, -- मेमीयमानः, मेमीयिष्यमाणः;</li> <li> प्रमीः-प्रम्यौ-प्रम्यः;</li> <li> -- -- -- <a href="#foot_krm11">11</a> मितम्-तः-तवान्, मापितः, मित्सितः, मेमीयितः-तवान्;</li> <li> <a href="#foot_krm12">12</a> प्रमः, <a href="#foot_krm13">13</a> मायः, माया-मायावी-मायिकः-मायी, <a href="#foot_krm14">14</a> धान्यमायः, मापः, मित्सुः, <a href="#foot_krm15">15</a> मेम्यः;</li> <li> मातव्यम्, मापयितव्यम्, मित्सितव्यम्, मेमीयितव्यम्;</li> <li> <a href="#foot_krm16">16</a> प्रनिमानीयम्-प्रणिमानीयम्, मापनीयम्, मित्सनीयम्, मेमीयनीयम्;</li> <li> <a href="#foot_krm17">17</a> मेयम्, <a href="#foot_krm18">18</a> पाय्यम्, माप्यम्, मित्स्यम्, मेमीय्यम्;</li> <li> ईषन्मानः-दुर्मानः-सुमानः;</li> <li> -- -- <a href="#foot_krm19">19</a> <a href="#foot_krm20">20</a> मीयमानः, माप्यमानः, मित्स्यमानः, मेमीय्यमानः;</li> <li> मायः, <a href="#foot_krm21">21</a> आमः, मापः, मित्सः, मेमीयः;</li> <li> मातुम्, मापयितुम्, मित्सितुम्, मेमीयितुम्;</li> <li> <a href="#foot_krm22">22</a> प्रमा-उपमा-अनुमा, प्रमितिः, मापना, मित्सा, मेमीया;</li> <li> प्रमाणम्, मापनम्, मित्सनम्, मेमीयनम्;</li> <li> मित्वा, मापयित्वा, मित्सित्वा, मेमीयित्वा;</li> <li> <a href="#foot_krm23">23</a> प्रमाय, प्रमाप्य, प्रमित्स्य, प्रमेमीय्य;</li> <li> मायम् २, मित्वा २, मापम् २, मापयित्वा २, मित्सम् २, मित्सित्वा २, मेमीयम् २;</li> <li> मेमीयित्वा २;</li> <li> <a href="#foot_krm24">24</a> मेरुः, <a href="#foot_krm25">25</a> मात्रा, <a href="#foot_krm26">26</a> मासः। </li> <li><a href="#foot_krm27">27</a></li></ul>

प्रासङ्गिक्यः
 <ul><li id="foot_krm01">01 => (१२४०)</li> <li id="foot_krm02">02 => (२-अदादिः-१०६२। सक। अनि। पर।)</li> <li id="foot_krm03">03 => (श्लो। ९)</li> <li id="foot_krm04">04 => [[१। ण्वुलि ‘आतो युक् चिण्कृतोः’ (७-३-३३) इति युगागमः। एवं घञ्णमुलादिष्वपि ज्ञेयम्।]]</li> <li id="foot_krm05">05 => [[२। ण्यन्ते सर्वत्र ‘अर्त्तिह्रीव्ली--’ (७-३-३६) इति आदन्तलक्षणे पुगागमे रूपमेवम्।]]</li> <li id="foot_krm06">06 => [[३। ‘सनि मीमाघु--’ (७-४-५४) इत्यादिना इस्भावे, ‘अत्र लोपोऽभ्यासस्य’ (७-४-५८) इत्यभ्यासलोपे, ‘सः स्यार्धधातुके’ (७-४-४९) इति सकारस्य तकारे, ‘हलन्ताच्च’ (१-२-१०) इति सनः कित्त्वेन गुणाभावे च रूपमेवम्। एवं सन्नन्ते सर्वत्र प्रक्रिया ज्ञेया।]]</li> <li id="foot_krm07">07 => [[४। यङन्ते सर्वत्र, ‘घुमास्था--’ (६-४-६६) इतीकारे, ‘गुणो यङ्लुकोः’ (७-४-८२) इत्यभ्यासे गुणः।]]</li> <li id="foot_krm08">08 => [पृष्ठम्१०१४+ २४]</li> <li id="foot_krm09">09 => [[१। शतरि, अदादित्वेन शपो लुकि, सवर्णदीर्घे, ‘आच्छीनद्योर्नुम्’ (७-१-८०) इति स्त्रियां नुम्विकल्पे च निर्मान्ती-निर्माती इति रूपद्वयम् इति ज्ञेयम्।]]</li> <li id="foot_krm10">10 => [[आ। ‘ख्यान्त्यः कथाः प्राणमुदां पतीनां निर्मान्त्य इष्टानि चट्न् वचत्यः।’ धा। का। २। ५०।]]</li> <li id="foot_krm11">11 => [[२। ‘द्यतिस्यतिमास्थाम् इत् ति किति’ (७-४-४०) इति क्तप्रत्यये परतः प्रकृतेः इकारः। गुणनिषेधः। एवं क्त्वाक्तिन्प्रभृतिष्वपीकारो बोध्यः।]]</li> <li id="foot_krm12">12 => [[३। ‘आतश्चोपसर्गे’ (३-१-१३६) इति कर्तरि कप्रत्ययः। ‘आतो लोप इटि च’ (६-४-६४) इत्याकारलोपः।]]</li> <li id="foot_krm13">13 => [[४। ‘श्याऽऽद्व्यध--’ (३-१-१४१) इत्यादिना कर्तरि आदन्तलक्षणो णप्रत्ययः। ‘आतो युक् चिण्कृतोः’ (७-३-३३) इति युगागमः। स्त्रियां टापि माया इति सिद्ध्यति। मायाशब्दात् मत्वर्थीये विनिप्रत्यये मायावी इति, व्रीह्यादित्वात् (५-२-११६) इनिठन्प्रत्यययोश्च मायी-मायिकः इति च रूपाणि सिद्ध्यन्ति।]]</li> <li id="foot_krm14">14 => [[५। कर्मण्युपपदे कर्तरि, ‘ह्वावामश्च’ (३-२-२) इत्यण्प्रत्यये युगागमे च रूपमेवम्। ‘आतोऽनुपसर्गे कः’ (३-२-३) इति प्राप्तस्य कप्रत्ययस्यापवादः।]]</li> <li id="foot_krm15">15 => [[६। यङन्तात् पचाद्यचि (३-१-१३४), ‘यङोऽचि च’ (२-४-७४) इति यङो लुकि ईकारे, उत्तरखण्डे यणि च रूपमेवम्।]]</li> <li id="foot_krm16">16 => [[७। ‘शेषे विभाषा--’ (८-४-१८) इति नेर्णत्वविकल्पः। ‘नेर्गदनदपतपदघुमा --’ (८-४-१७) इत्यत्र नास्य धातोर्ग्रहणम्, अपि तु माङ्मेङोरेव ग्रहणम् इति बहवः।]]</li> <li id="foot_krm17">17 => [[८। यति परे, ‘ईद् यति’ (६-४-६५) इति ईकारे गुणे च रूपमेवम्।]]</li> <li id="foot_krm18">18 => [[९। माने = परिमाणेऽभिधेये ‘पाय्यसान्नाय्यनिकाय्यधाय्या मानहविर्निवाससामिधे- नीषु’ (३-१-१२९) इत्यनेन ण्यदायादेशौ आदेः पकारश्च निपात्यन्ते।]]</li> <li id="foot_krm19">19 => [पृष्ठम्१०१५+ २५]</li> <li id="foot_krm20">20 => [[१। यगन्ताच्छानशि ईकारे मीयमानः इति सिद्ध्यति। क्षीरस्वामी तु ‘घुमास्था- --’ (६-४-६६) इति सूत्रे नास्य धातोर्ग्रहणमिति ‘सर्वत्र हि पामाग्रहणं लुग्विकरणस्य णत्ववर्जम्’ इति वचनं किञ्चिदुपादाय मायते इति यकि रूपं साधितवान् भाष्यादिषु नैतादृशं वचनमुपलभ्यते। प्रक्रियाकौमुदीकारं वर्जयित्वा सर्वेऽपि ‘गामादाग्रहणेष्वविशेषः’ (परि। ११६) इति परिभाषामवलम्ब्य ‘घुमास्था--’ (६-४-६६) इत्यादिषु सर्वत्र माग्रहणेष्वस्यापि ग्रहणमिच्छन्ति। स्पष्टमिदं माधवधातुवृत्त्यादिषु।]]</li> <li id="foot_krm21">21 => [[२। आ = समन्तात् मीयतेऽत्रेति आमः = अपक्वपदार्थः। अधिकरणे ‘घञर्थे कविधानम्--’ (वा। ३-३-५८) इति कप्रत्यये, आकारलोपे रूपमेवम्।]]</li> <li id="foot_krm22">22 => [[३। स्त्रियां भावादौ, ‘आतश्चोपसर्गे’ (३-३-१०६) इति क्तिन्नपवादोऽङ्प्रत्ययः। ‘आतो लोप इटि च’ (६-४-६४) इत्याकारलोपे अदन्तत्वेन टापि प्रमा, उपमा इत्यादिकं सिद्ध्यति। प्रमितिः, उपमितिः, अनुमितिः इत्यादयस्तु बाहुलकात् क्तिनि सिद्ध्यन्तीति ज्ञेयम्।]]</li> <li id="foot_krm23">23 => [[४। समासे क्त्वाप्रत्ययस्य ल्यबादेशे, ‘न ल्यपि’ (६-४-६९) इतीकारनिषेधः।]]</li> <li id="foot_krm24">24 => [[५। ‘मापो रुरी च’ (द। उ। १-१५७) इति रुप्रत्यये ईकारे चान्तादेशे गुणे रूपमेवम्। माति सूर्येन्दुभ्यामिति मेरुः = सुरगिरिः।]]</li> <li id="foot_krm25">25 => [[६। ‘हुयामा--’ (द। उ। ८। ८४) इति त्रन्प्रत्यये रूपमेवम्। मीयतेऽनेनेति मात्रा = अल्पपरिमाणम्।]]</li> <li id="foot_krm26">26 => [[७। मातीत्यर्थे ‘मासश्च’ (द। उ। ९। २७) इति सप्रत्ययो निपात्यते। मासः = त्रिंशद्दिनपरिच्छिन्नः कालविशेषः।]]</li> <li id="foot_krm27">27 => [पृष्ठम्१०१६+ २७]</li></ul>

मा (मा॒ङ् माने - दिवादिः - अनिट्)
ल्युट् = मानम्
अनीयर् = मानीयः - मानीया
ण्वुल् = मायकः - मायिका
तुमुँन् = मातुम्
तव्य = मातव्यः - मातव्या
तृच् = माता - मात्री
क्त्वा = मित्वा
ल्यप् = प्रमाय
क्तवतुँ = मितवान् - मितवती
क्त = मितः - मिता
शानच् = मायमानः - मायमाना

मा (मा॒ङ् माने शब्दे च - जुहोत्यादिः - अनिट्)
ल्युट् = मानम्
अनीयर् = मानीयः - मानीया
ण्वुल् = मायकः - मायिका
तुमुँन् = मातुम्
तव्य = मातव्यः - मातव्या
तृच् = माता - मात्री
क्त्वा = मित्वा
ल्यप् = प्रमाय
क्तवतुँ = मितवान् - मितवती
क्त = मितः - मिता
शानच् = मिमानः - मिमाना

मा (मा॒ माने - अदादिः - अनिट्)
ल्युट् = मानम्
अनीयर् = मानीयः - मानीया
ण्वुल् = मायकः - मायिका
तुमुँन् = मातुम्
तव्य = मातव्यः - मातव्या
तृच् = माता - मात्री
क्त्वा = मित्वा
ल्यप् = प्रमाय
क्तवतुँ = मितवान् - मितवती
क्त = मितः - मिता
शतृँ = मान् - मान्ती / माती

ADVANCED, Sanskrit to Sanskrit, Only about Dhatus

मा  माने
- पात्रे माति, प्रणिमाति  माती मान्ती  घुमास्था (6466) इतीत्वं नास्ति, सर्वत्र हि पामाग्रहणं लुग्विकरणस्य णत्ववर्जम्-मायते  सनि मीमा (7454) इत्यच इस्-मित्सति  हुयामाश्रुवसिभसिभ्यस्त्रन् (तु0 उ0 4168) मात्रा  चन्द्रे मो डित् (उ0 4228) चन्द्रमाः  द्यतिस्यतिमा (7440) इतीत्-मितः  मः सः-मासः मापो रुरी च (द0 उ0 1157) मेरुः  माछाससिसूभ्यो यः (उ0 4108 श्वेत0) माया ऋज्रेन्द्र (उ0 228) इति माला  50

माथः
पुं* - मथ् + घञ्
"बिलोना, मंथन, विलोडन करना"

माथः
पुं* - -
"हत्या, विनाश"

माथः
पुं* - -
"मार्ग, सड़क"

माथः [māthḥ], [मथ्-घञ्]

BEGINNER, Sanskrit to English, 1890 Apte edition

माथः [मथ्-घञ्] 1 Stirring, churning, shaking about. 
2 Killing, destruction. 
3 A way, road. 

माथः, पुं, (मान्थ्यते पीड्यते जनः अस्मिन् ।माथ + घञ् । ज्वलादित्वात् णो वा । निपा-तनात् नुमभावः ।) पन्थाः । इति त्रिकाण्ड-शेषः ॥
 (मथ + भावे घञ् ।) मन्थनम् । इतिशब्दरत्नावली ॥


Synonyms: मार्गः, पन्थाः, अयनम्, वर्त्म, सृतिः, पद्या, वर्तनिः, शरणिः, पद्धती, वर्तनिः, अध्वा, वीथिः, सरणिः, पद्धतिः, पदविः, पदवी, पद्वा, पित्सलम्, प्रचरः, प्रपथः, माचः, माथः, मारुण्डः, रन्तुः, वहः, प्रपाथ पेण्डः, अमनिः, इतम्, एमा, एवा, गन्तुः

noun

येन गत्वा गन्तव्यं प्राप्यते।; "विमानस्यापि विशिष्टः मार्गः अस्ति।"

माथः (mAthaH)