Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
मकरः (makaraH)
मकरः
[
makarḥ
],
[
मं
विषं
किरति
कॄ-अच्
Tv.
]
A
kind
of
seaanimal,
a
crocodile,
shark
झषाणां
मकरश्चास्मि
Bhagavadgîtâ (Bombay).
1.31
मकरवक्त्र
Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).
2.4.
(
Makara
is
regarded
as
an
emblem
of
Cupid
Compare.
comps.
below
).
The
sign
Capricornus
of
the
zodiac.
An
array
of
troops
in
the
form
of
a
Makara
दण्डव्यूहेन
तन्मार्गं
यायात्तु
शकटेन
वा
।
वराहमकराभ्यां
वा
...
Manusmṛiti.
7.187
Śukra.
4.11.
An
ear-ring
in
the
shape
of
a
Makara.
The
hands
folded
in
the
form
of
a
Makara.
Name.
of
one
of
the
nine
treasures
of
Kubera.
The
tenth
arc
of
thirty
degrees
in
any
circle.
Compound.
-अङ्कः
an
epithet
of
the
god
of
love.
the
ocean.
-अश्वः
an
epithet
of
Varuṇa.
-आकरः,
-आवासः
the
ocean
प्रविश्य
मकरावासं
यादोगणनिषेवितम्
Mahâbhârata (Bombay).
*
7.11.19.
आलयः
the
ocean.
a
symbolical
expression
for
the
number
'four'.
-आसनम्
a
kind
of
Āsana
in
yoga
मकरासनमावक्ष्ये
वायूनां
स्तम्भकारणात्
।
पृष्ठे
पादद्वयं
बद्ध्वा
हस्ताभ्यां
पृष्ठबन्धनम्
॥
Rudrayāmala.
-कुण्डलम्
an
ear-ring
in
the
shape
of
a
Makara
हेमाङ्गदलसद्-
बाहुः
स्फुरन्मकरकुण्डलः
(
रराज
)
Bhágavata (Bombay).
8.15.9.
-केतनः,
-केतुः,
-केतुमत्
Masculine.
epithets
of
the
god
of
love.
ध्वजः
an
epithet
of
the
god
of
love
संप्राप्तं
मकरध्वजेन
मथनं
त्वत्तो
मदर्थे
पुरा
Ratnâvalî (Bombay).
1.3
तत्प्रेमवारि
मकरध्वजतापहारि
Chaurapanchâsikâ.
41.
a
particular
array
of
troops.
the
sea.
a
particular
medical
preparation.
-राशिः
Feminine.
the
signCapricornus
of
the
zodiac.
-वाहनः
Name.
of
Varuṇa.
-संक्रमणम्
the
passage
of
the
sun
into
the
sign
Capricornus.
-सप्तमी
the
seventh
day
in
the
bright
half
of
Māgha.
मकरः
[
मं
विषं
किरति
क-अच्
Tv.
]
1
A
kind
of
sea-animal,
a
crocodile,
shark
झषाणां
मकरश्चास्मि
Bg.
10.
31
मकरवक्त्र
Bh.
2.
4.
(
Makara
is
regarded
as
an
emblem
of
Cupid
cf.
comps.
below
).
2
The
sign
Capri
cornus
of
the
zodiac.
3
An
array
of
troops
in
the
form
of
a
Makara.
4
An
ear-ring
in
the
shape
of
a
Makara.
5
The
hands
folded
in
the
form
of
a
Makara.
6
N.
of
one
of
the
nine
treasures
of
Kubera.
7
The
tenth
arc
of
thirty
degrees
in
any
circle.
Comp.
अंकः
an
epithet
of
{1}
the
god
of
love.
{2}
the
ocean.
अश्वः
an
epithet
of
Varuṇa.
आकरः,
आवासः
the
ocean.
आलयः
{1}
the
ocean.
{2}
a
symbolical
expression
for
the
number
‘four’.
कुंडलं
an
ear-ring
in
the
shape
of
a
Makara.
केतनः,
केतुः,
केतुमत्
m.
epithets
of
the
god
of
love.
ध्वजः
{1}
an
epithet
of
the
god
of
love
संप्राप्तं
मकरध्वजेन
मथनं
त्वत्तो
मदर्थे
पुरा
Ratn.
1.
3
तत्प्रेमवारि
मकरध्वजतापहारि
Ch.
P.
41.
{2}
a
particular
array
of
troops.
राशिः
f.
the
sign
Capricornus
of
the
zodiac.
संक्रमणं
the
passage
of
the
sun
into
the
sign
Capricornus.
सप्तमी
the
seventh
day
in
the
bright
half
of
Māgha.
घड़ियाल
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
मं
+
विषं
किरति
-
कॄ
+
अच्
@
तारा*
"एक
प्रकार
का
समुद्री-जन्तु,
घडियाल,
मगरमच्छ"
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
-
मकरराशि
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
-
"मकरव्यूह,
सेना
को
मकराकार
स्थिति
में
क्रमबद्ध
करना"
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
-
मकर
के
आकार
का
कुंडल
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
-
मकर
के
रूप
में
हाथों
को
बाँधना
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
-
कुबेर
की
नौ
निधियों
में
से
एक
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
मं
विषं
किरति+कृ+अच्
मगरमच्छ
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
मं
विषं
किरति+कृ+अच्
मकरराशि
मकरः
पुंलिङ्गम्
-
मं
विषं
किरति+कृ+अच्
मकर
की
आकृति
का
कुण्डल
Synonyms
अम्बुकण्टकः,
अम्बुकिरातः,
मकरः,
कुम्भीरः,
घण्टिकः,
शिशुमारः
(Noun)
मकर्याः
इव
जलजन्तुविशेषः
यस्य
नासा
मकर्याः
अपेक्षया
लघुः
भवति।
"अम्बुकण्टकः
मकरश्च
समानमेव
इति
जनाः
चिन्तयन्ति।"
Synonyms
केशराजः,
भृङ्गराजः,
भृङ्गः,
पतङ्गः,
मार्करः,
मार्कवः,
नागमारः,
पवरुः,
भृङ्गसोदरः,
केशरञ्जनः,
केश्यः,
कुन्तलवर्धनः,
अङ्गारकः
एकरजः,
करञ्जकः,
भृङ्गरजः,
भृङ्गारः,
अजागरः,
भृङ्गरजाः,
मकरः
(Noun)
वनस्पतिविशेषः।
"केशराजस्य
उपयोगः
औषधरूपेण
क्रियते।"
Synonyms
मकरः,
शिशुमारः,
अम्बुकीशः,
अम्बुकूर्मः,
चुलुकी
(Noun)
बृहद्
जलजन्तुः।
"मकरः
अतीव
भयकरः
अस्ति।"
Synonyms
मकरः,
झषः,
नक्रः
(Noun)
जलजन्तुविशेषः,
जले
वर्तमानः
हिंस्रजन्तुः
यः
बृहत्
वर्तते।
"अस्मिन्
सरोवरे
नैके
मकराः
सन्ति।"
Synonyms
मकरराशिः,
मकरः
(Noun)
मेषादिद्वादशराश्यान्तर्गतो
दशमः
राशिः
स
च
उत्तराषाढायाः
शेषपादत्रयं
श्रवणासमुदायः
धनिष्ठायाः
पूर्वार्धम्
एतन्नवपादेन
भवति।
"अहं
मकरराशेः
वार्षिकं
भविष्यफलं
ज्ञातुम्
इच्छामि।"
Synonyms
मकरः
(Noun)
एकः
ऐन्द्रजालिकः
कोशः
।
"मकरः
इति
पद्मिन्याः
अष्टकोशेषु
एकः"
Synonyms
मकरः
(Noun)
एकः
पर्वतः
।
"मकरस्य
उल्लेखः
भागवतपुराणे
वर्तते"
Synonyms
मकरः
(Noun)
एकः
कोशः
।
"कुबेरस्य
नवकोशेषु
एकः
मकरः
वर्तते"
Synonyms
मकरः
(Noun)
एकः
पर्वतः
।
"मकरस्य
उल्लेखः
भागवतपुराणे
वर्तते"
மகர:
:
முதலை,
கடல்
மீன்,
மகர
ராசி.
मकरः,
पुंलिङ्गम्
(
कृणातीति
।
क
हिसांयाम्
।
क
+अच्
।
ततः
मनुष्याणां
करः
हिंसकः
।
यद्वा,
मुखं
किरतीति
।
मुख
+
कॄ
+
कः
।
उभयत्रापिपृषोदरादित्वात्
साधुः
।
इति
अमरटीकायांरघुनाथचक्रवर्त्ती
।
)
जलजन्तुविशेषः
इत्यमरः
।१
।
१०
।
२०
॥
(
पादिनां
गणान्तर्गतो
जल-जन्तुविशेषः
।“कुम्भीरकूर्म्मनक्राश्च
गोधामकरशङ्कवः
।घण्टिकः
शिशुमारश्चेत्यादयः
पादिनः
स्मृताः
॥
”इति
भावप्रकाशस्य
पूर्व्वखण्डे
द्वितीये
भागे
।यथास्य
गुणाः
।“मत्स्यानां
मकरः
श्रेष्ठो
दीपनो
वातनाशनः
।रुचिप्रदः
शुक्रकरो
ग्राही
चोष्णविकारहा
।मूत्राश्मरीणां
शमनो
गुल्मातीसारनाशनः
॥
”इति
हारीते
प्रथमस्थान
एकादशेऽध्याये
॥
)मकर
इति
गङ्गाया
वाहनत्वेन
ख्यातः
।
इतिसारसुन्दरी
।
यथा
।
सितमकरनिषण्णां
शुभ्र-वर्णां
त्रिनेत्रामित्यादि
स्मृत्युक्तगङ्गाध्यानम्
॥
स
च
कामदेवस्य
ध्वजचिह्नम्
।
मकरध्वजइत्यमरकोषदर्शनात्
।
मेषादिद्वादशराश्यन्त-र्गतो
दशमराशिः
।
तत्पर्य्यायः
।
आकोकेरः
२
।अस्य
अधिष्ठातृदेवता
मृगास्यमकरः
।
उत्त-राषाढायाः
शेषपादत्रयं
श्रवणासमुदायःधनिष्ठायाः
पूर्व्वार्द्धं
एतन्नवपादेन
भवति
।
स
चपृष्ठोदयः
भूमिराशिः
अर्द्धशब्दकरः
दक्षिण-दिक्स्वामी
पिङ्गलवर्णः
रूक्षः
भूमिचारीशीतलस्वभावः
अल्पसन्तानः
अल्पस्त्रीसङ्गःवातप्रकृतिः
वैश्यवर्णः
श्लथाङ्गश्च
।
अत्र
जातस्यफलम्
।
सदानन्दः
।
पितृमातृभक्तः
श्रवणा-मकरजातश्चेत्
बहुविवाहः
।
इति
जातका-दयः
॥
अथ,
रवियुक्तमकरजातफलम्
।“सदाटनो
मित्रगणो
विपक्षतांप्रयाति
नूनं
धनवर्ज्जितः
स्यात्
।यद्युष्णरश्मिर्मकरोपगः
स्यात्प्रसूतिकाले
स
तु
भाग्यहीनः
॥
”अथ
चन्द्रयुक्तमकरजातफलम्
।“कलितशीतभयः
किल
गीतवित्-तमरुषा
सहितो
मदनातुरः
।निजकुलोत्तमवृत्तिकरः
परंहिमकरे
मकरे
पुरुषो
भवेत्
॥
”अथ
मङ्गलयुक्तमकरजातफलम्
।“पराक्रमप्राप्तवरः
प्रतिष्ठःसदङ्गनाप्राप्तिवराङ्गनः
स्यात्
।श्रिया
समेतो
मकरे
महीजेप्रसूतिकाले
कुलपालकश्च
॥
”अथ
बुधग्रहस्थितमकरजातफलम्
।“रिपुभयेन
युतः
कुमतिर्नरःस्मरविहीननरः
परकर्म्मठः
।मकरगे
सति
शीतकरात्मजेव्यसनतः
स
नतः
पुरुषो
भवेत्
॥
”अथ
गुर्व्वाश्रितमकरजातफलम्
।“न
मनोरथसिद्धिमुपैति
नरोवचसामधिपे
मकरोपगते
।भवयुक्
कुमतिः
परकर्म्मरतोबहुतोषयुतो
मदनापहतः
॥
”अथ
शुक्राश्रितमकरजातफलम्
।“अतिरतिर्जनने
त्वजनने
नृणांव्ययभयं
कृशता
बहुचिन्तया
।भृगुसुते
मृगराशिगते
सदाकविजने
विजनेऽपि
मतिर्भवेत्
॥
”अथ
शनिग्रहस्थितमकरजातफलम्
।“मकरोपगतः
खलु
भानुमुतःकृपया
सहितो
नृपमानयुतः
।वरगन्धविभूषणभूषितगात्र-स्तरुणीरमणः
पङ्कजनेत्रः
॥
”इति
कोष्ठीप्रदीपः
॥
(
व्यूहभेदः
।
यथा,
कामन्दकीये
नीतिसा
रे
।१८
।
४८
।“यायाद्व्यूहेन
महता
मकरेण
पुरो
भये
॥
”
)
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.