धातुः: दह्
मूलधातुः: दह
धात्वर्थः: भस्मीकरणे
गणः: भ्वादिः
कर्मकत्वं: सकर्मकः
इट्त्वं: अनिट्
उपग्रहः: परस्मैपदी
रूपम्: दहति


ADVANCED, Sanskrit to Sanskrit, Madhavlya Dhatu Vritti is about Dhatus

दहँ दह  (अर्थः)  भस्मीकरणे
( दहति ददाह देहतुः देहिथ ददग्ध ) थलि भारद्वाजनियमादिड्विकल्पः तत्रानिट्पक्षे "दादेर्धातोर्घः'' "झषस्तथोऽर्धोधः, ''झलां जश् झशि'' इति घत्वधत्वजश्त्वानि ( दग्धा धक्ष्यति  ) हकारस्य घत्वे "एकाचः'' इति भष्भावेन दकारस्य धकारे धकारस्य "खरि च'' इति चर्त्वं ( दहतु अदहत् दहेत् दह्यात् अधाक्षीत् ) घत्वादि पूर्ववत् अदाग्धाम्, झलि सिज्लोपः ( दंदह्यते ) "लुपसद'' इत्यादिना दण्डः "जपजभ'' इति नुक्, ( दंदग्धि दाहयति अदीदत् परिदाही ) घिनुण् ( निदाघः अवदाघः परिदाघः ) संज्ञायां मघमेघनिदाघावदाघा इति न्यङ्क्वादिपाठात् कुत्वं, दहनः 971

दहँ दह  भस्मीकरणे 
- दहति । ददाह । धक्ष्यति । अधाक्षीत् । दग्ध्वा । दग्धुम् । काष्ठधक् ।। 999 ।।

ADVANCED, Sanskrit to Sanskrit, Various kridanta words of Dhatus.

<ul><li><a href="#foot_krm01">1</a> {@“दह भस्मीकरणे”@} <a href="#foot_krm02">2</a> दाहकः-हिका, दाहकः-हिका, <a href="#foot_krm03">3</a> दिधक्षकः-क्षिका, <a href="#foot_krm04">4</a> दन्दहकः-दंदहकः-हिका;</li> <li> <a href="#foot_krm05">5</a> दग्धा-दग्ध्री, दाहयिता-त्री, दिधक्षिता-त्री, दन्दहिता-त्री;</li> <li> दहन्-न्ती, दाहयन्-न्ती, दिधक्षन्-न्ती, <a href="#foot_krm06">6</a> दिधक्षयन् <a href="#foot_krm07">7</a>;</li> <li> -- <a href="#foot_krm08">8</a> धक्ष्यन्-न्ती-ती, दाहयिष्यन्-न्ती-ती, दिधक्षिष्यन्-न्ती-ती;</li> <li> -- व्यतिदहमानः, दाहयमानः, -- दन्दह्यमानः;</li> <li> व्यतिधक्ष्यमाणः, दाहयिष्यमाणः, -- दन्दहिष्यमाणः;</li> <li> <a href="#foot_krm09">9</a> प्रधकू-प्रधगू-प्रदहौ-प्रदहः;</li> <li> -- -- -- दग्धम्-दग्धः-दग्धवान्, दाहितः, दिधक्षितः, दन्दहितः-तवान्;</li> <li> <a href="#foot_krm10">10</a> दहनः, <a href="#foot_krm11">11</a> परिदाही, दाहः, दिधक्षुः, दन्दहः;</li> <li> दग्धव्यम्, दाहयितव्यम्, दिधक्षितव्यम्, दन्दहितव्यम्;</li> <li> दहनीयम्, <a href="#foot_krm12">12</a> दहेलिमः, दाहनीयम्, दिधक्षणीयम्, दन्दहनीयम्;</li> <li> <a href="#foot_krm13">13</a> दाह्यम्, दाह्यम्, दिधक्ष्यम्, दन्दह्यम्;</li> <li> ईषद्दहः-दुर्दहः-सुदहः;</li> <li> -- -- -- दह्यमानः, दाह्यमानः, दिधक्ष्यमाणः, दन्दह्यमानः;</li> <li> दाहः, <a href="#foot_krm14">14</a> निदाघः <a href="#foot_krm15">15</a> -अवदाघः, दाहः, दिधक्षः, दन्दहः;</li> <li> दग्धुम्, दाहयितुम्, दिधक्षितुम्, दन्दहितुम्;</li> <li> दग्धिः, दाहना, दिधक्षा, दन्दहा;</li> <li> दहनम्, दाहनम्, दिधक्षणम्, दन्दहनम्;</li> <li> दग्ध्वा, दाहयित्वा, दिधक्षित्वा, दन्दहित्वा;</li> <li> प्रदह्य, प्रदाह्य, प्रदिधक्ष्य, प्रदन्दह्य;</li> <li> दाहम् २, दग्ध्वा २, दाहम् २, दाहयित्वा २, दिधक्षम् २, दिधक्षित्वा २, दन्दहम् २;</li> <li> दन्दहित्वा २;</li> <li> <a href="#foot_krm16">16</a> इत्यादिना रक्प्रत्ययः। </li> <li>दह्रः = अग्निः सूर्यो वा।]] दह्रः।</li></ul>

प्रासङ्गिक्यः
 <ul><li id="foot_krm01">01 => (८२९)</li> <li id="foot_krm02">02 => (१-भ्वादिः-९९१। सक। अनि। पर।)</li> <li id="foot_krm03">03 => [[१। ‘दादेर्धातोर्घः’ (८-२-३२) इति हकारस्य घत्वे, ‘एकाचो बशो भष् झषन्तस्य स्ध्वोः’ (८-२-३७) इति भष्भावेन दकारस्य धकारे, ‘खरि च’ (८-४-५५) इति चर्त्वे, षत्वे च, दिधक्षकः इति रूपम्। एवं सन्नन्ते सर्वत्र ज्ञेयम्।]]</li> <li id="foot_krm04">04 => [[२। ‘लुपसदचरजपजभदहदशगॄभ्यो भावगर्हायाम्’ (३-१-२४) इति यङ् भावगर्हायाम्। ‘जपजभदहदशभञ्जपशां च’ (७-४-८६) इति अभ्यासस्य नुगागमः। ‘स च पदान्तवद् वाच्यः’ (वा। ७-४-८५) इति पदान्तवद्भावेन, ‘वा पदान्तस्य’। (८-४-५९) इति परसवर्णविकल्पः। एवं यङन्ते सर्वत्र ज्ञेयम्।]]</li> <li id="foot_krm05">05 => [[३। तृचि, घत्वधत्वजश्त्वानि भवन्ति। एवमेव तव्यदादिष्वपि प्रक्रियोह्या।]]</li> <li id="foot_krm06">06 => [[४। सन्नन्ताण्णिचि शतरि रूपमेवम्। ‘स्याच्छुद्धा प्रकृतिर्ण्यन्ता सन्नन्ता णिचि सन्परा। यङन्ता यङ्लुगन्ता च नातोऽन्या निष्प्रयोजना।।’ इति क्षीरस्वाम्युक्तमिह ध्येयम्।]]</li> <li id="foot_krm07">07 => [[आ। ‘तं सुस्थयन्तः सचिवा नरेन्द्रं दिधक्षयन्तः समुदूहुरारात्।’ भ। का। ३। ३३।]]</li> <li id="foot_krm08">08 => [[५। घत्वचर्त्वभष्भावषत्वेषु रूपमेवम्।]]</li> <li id="foot_krm09">09 => [[६। क्विपि, घत्वभष्भावचर्त्वजश्त्वेषु रूपमेवम्।]]</li> <li id="foot_krm10">10 => [[७। नन्द्यादेः (३-१-१३४) आकृतिगणत्वात् कर्तरि ल्युः। दहनः = अग्निः।]]</li> <li id="foot_krm11">11 => [[८। ‘सम्पृचानुरुधाङ्यमाङ्यसपरिसृसंसृजपरिदेविसंज्वरपरिक्षिपपरिरटपरिवदपरिदह--’ (३-२-१४२) इत्यादिना तच्छीलादिषु कर्तृषु घिनुण्प्रत्ययो भवति।]]</li> <li id="foot_krm12">12 => [[९। ‘केलिमर उपसंख्यानम्’ (वा। ३-१-९६) इति भावकर्मणोः केलिमर् प्रत्ययः।]]</li> <li id="foot_krm13">13 => [पृष्ठम्०७३१+ २८]</li> <li id="foot_krm14">14 => [[१। नितरां दहतीति निदाघः। घञि, न्यङ्क्वादिषु (७-३-५३) ‘संज्ञायां मेघनि- दाघावदाघार्घाः’ (ग। सू। ७-३-५३) इति वचनात् कुत्वम्। निदाघः = ग्रीष्मः। अवदाघः = भक्ष्यविशेषः। असंज्ञायां तु निदाहः, अवदाहः इत्येव भवति।]]</li> <li id="foot_krm15">15 => [[आ। ‘कृत्वा स कृत्यं दशनांशुगौरं कृष्णं ययौ दैत्यनिदाघमेघम्।।’ धा। का। २। ४०।]]</li> <li id="foot_krm16">16 => [[२। ‘स्फायितञ्चि--’ [द। उ। ८। ३१]</li></ul>

दह् (द॒हँ꣡ भस्मीकरणे - भ्वादिः - अनिट्)
ल्युट् = दहनम्
अनीयर् = दहनीयः - दहनीया
ण्वुल् = दाहकः - दाहिका
तुमुँन् = दग्धुम्
तव्य = दग्धव्यः - दग्धव्या
तृच् = दग्धा - दग्ध्री
क्त्वा = दग्ध्वा
ल्यप् = प्रदह्य
क्तवतुँ = दग्धवान् - दग्धवती
क्त = दग्धः - दग्धा
शतृँ = दहन् - दहन्ती

ADVANCED, Sanskrit to Sanskrit, Only about Dhatus

दहँ दह भस्मीकरणे
- दहति  लुपसदचर (3124) इति यङ्-दन्दह्यते  दादेर्घः (कारन्त्र 38 57) दग्धा, धक्ष्यति (द्र0 8237) न्यङ्क्वादौ (गण0 7353) दाघः, निदाघः, अवदाघो भक्ष्ये  अवदाहोऽन्यः  962

दह - भस्मीकरणे (भ्वा० पर० सक० अनि०) दहति ।

पदविभागः - >धातुः
कन्नडार्थः - >ದಹಿಸು /ಸುಡು
प्रयोगाः - >"एकमेव दहत्यग्निर्नरं दुरुपसर्पिणम् । कुलं दहति राजाग्निः सपशुद्रद्रव्यसञ्चयम् ॥"
उल्लेखाः - >मनु० ७-९

भस्मीकरणे (bhasmIkaraNe)