ब्राह्मी (brAhmI)

ब्राह्मी

[

brāhmī

],

1

The

personified

female

energy

of

Brahman.

Sarasvatī,

the

goddess

of

speech.

Speech

संस्कारो-

पगतां

ब्राह्मीं

नानाशास्त्रोपबृंहिताम्

Mahâbhârata (Bombay).

*

1.1.19.

A

tale

or

narrative.

A

pious

usage

or

custom,

Vedic

rituals

ब्राह्म्या

संवर्तयामासू

राङ्कवास्तरणावृताम्

Rāmāyana

6.111.113.

Name.

of

the

constellation

Rohiṇī.

Name.

of

Durgā.

A

woman

married

according

to

the

Brāhma

form

of

marriage.

The

wife

of

a

Brāhmaṇa.

A

kind

of

medicinal

plant

ब्राह्मी

हिमा

सरा

तिक्ता

लघुर्मेध्या

च

शीतला

।

कषाया

मधुरा

स्वादुपाकायुष्या

रसायनी

।

स्वर्या

स्मृतिपदा

कुष्ठपाण्डु-

मेहाश्रकासजित्

॥

Bhāva.

Parasmaipada.

बभूव

तेषां

रजनी

ब्राह्मीव

प्रीतिवर्धिनी

Mahâbhârata (Bombay).

*

15.18.23.

A

kind

of

brass.

Name.

of

a

river.Comp.

-कन्दः

a

species

of

bulbous

plant.

-पुत्रः

the

son

of

a

Brāhmī,

see

above

दश

पूर्वान्

परान्

वंश्यानात्मानं

चैकविंशकम्

।

ब्राह्मीपुत्रः

सुकृतकृन्मोचयेदेनसः

पितॄन्

॥

Manusmṛiti.

3.37.

ब्राह्मी

1

The

personified

female

energy

of

Brahman.

2

Sarasvatī,

the

goddess

of

speech.

3

Speech.

4

A

tale

or

narrative.

5

A

pious

usage

or

custom.

6

N.

of

the

constellation

Rohiṇī.

7

N.

of

Durgā.

8

A

woman

married

according

to

the

Brāhma

form

of

marriage.

9

The

wife

of

a

Brāhmaṇa.

10

A

kind

of

medicinal

plant.

11

A

kind

of

brass.

12

N.

of

a

river.

Comp.

कंदः

a

species

of

bulbous

plant.

पुत्रः

the

son

of

a

Brāhmī,

see

above

Ms.

3.

27,

37.

ब्राह्मी॑

a

(

ई

),

feminine.

,

see

ब्राह्मी

ब्राह्मी

b

feminine.

(

of

ब्राह्म॑,

q.v.

)

the

Śakti

or

personified

energy

of

Brahmā

(

regarded

as

one

of

the

8

Mātṛs

or

divine

mothers

of

created

beings

in

mahābhārata

ix,

2655

they

are

said

to

attend

Skanda

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

speech

or

the

goddess

of

speech

(

equal, equivalent to, the same as, explained by.

Sarasvatī

),

mahābhārata

i,

19

nalopākhyāna

of

Durgā,

DevīP.

the

wife

of

a

Brāhman,

Horace H. Wilson

(

in

music

)

nalopākhyāna

of

a

Mūrchanā,

saṃgīta-sārasaṃgraha

a

religious

practice,

pious

usage

(

°म्या

indeclinable, either an indeclinable participle or an adverb or a case used adverbially.

according

to

pious

usage

),

rāmāyaṇa

a

woman

married

according

to

the

Brāhma

rite,

gautama-dharma-śāstra

Viṣṇ.

(

confer, compare.

-पुत्र

),

the

constellation

Rohiṇi,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

female

fish

or

frog,

Horace H. Wilson

a

species

of

ant,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

various

plants

(

Clerodendrum

Siphonantus,

Ruta

Graveolens,

Enhydra

Hingcha

et cetera.

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

kind

of

brass,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

a

river,

śatruṃjaya-māhātmya

(

with

संहिता

)

nalopākhyāna

of

wk.

ब्राह्मी।

See

under

ब्राह्म,

p.

693,

col.

1.

ब्राह्मी

brāhmī,

Feminine.

(

of

brāhma

),

female

energy

🞄of

Brahman

goddess

of

speech,

Sarasvatī

🞄(

Brahmanʼs

wife

)

speech

narrative

wife

🞄espoused

according

to

the

Brāhman

form

N.

🞄of

various

plants

N.

of

a

river:

-putra,

Masculine.

🞄son

of

a

woman

married

according

to

the

🞄Brāhma

rite.

आध्यात्मिक

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

ब्रह्म

की

मूर्तिमती

शक्ति

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

वाणी

की

देवी

सरस्वति

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

वाणी

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

"कहानी,

कथा"

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

धार्मिक

प्रथा

या

रिवाज

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

रोहिणी

नक्षत्र

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

दुर्गा

का

नामान्तर

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

ब्राह्मविवाह

की

विधि

से

परिणीता

स्त्री

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

ब्राह्मण

की

पत्नी

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

एक

प्रकार

की

बूटी

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

एक

प्रकार

का

पीपल

ब्राह्मी

स्त्रीलिङ्गम्

-

ब्राह्म

+

ङीप्

नदी

का

नामान्तर

ब्राह्मी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಭಾಷೆ/ವಾಕ್ಕು/ಮಾತು

ब्राह्मी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಾಗ್ದೇವಿ/ಸರಸ್ವತೀ

ದೇವಿ

ब्राह्मी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಬ್ರಹ್ಮಶಕ್ತಿ

ब्राह्मी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಹೊನಗೊನ್ನೆ

ಸೊಪ್ಪು

ब्राह्मी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕೀರೆಸೊಪ್ಪು

ब्राह्मी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

"ब्राह्म"

ಪದದಲ್ಲಿ

ನೋಡಿ

brAhma

{%

(

I

)

a.

(

f.

ह्मी

)

%}

1.

Relating

to

Brahman

(

m.

),

R.xiii.60

2.

relating

to

Brahman

(

n.

),

Bg.ii.72

3.

relating

to

the

Brāhmaṇas

4.

holy,

sacred

5.

relating

to

sacred

knowledge

6.

relating

to

or

prescribed

by

the

Vedas.

brAhmI

{%

f.

%}

1.

The

personified

energy

of

Brahman

(

m.

)

2.

the

goddess

of

speech

3.

an

epithet

of

Durgā

4.

a

woman

married

according

to

the

Brahma

form

5.

the

wife

of

a

Brāhmaṇa

6.

the

constellation

Rohiṇī

7.

name

of

a

medicinal

plant

8.

speech

9.

a

tale,

a

narrative

10.

a

religious

usage

11.

a

kind

of

brass.

brāhmī,

(

1

)

(

sc.

lipi

surely

Skt.

tho

not

in

Skt.

Dictt.

)

n.

of

an

alphabet:

Mv

〔i.135.5〕

LV

〔125.19〕

(

2

)

n.

of

a

rākṣasī:

Māy

〔243.21〕.

Brāhmī,

name

of

an

early

Indian

alphabet,

from

which

a

large

number

of

alphabets

of

India

and

some

other

countries

have

derived.

Synonyms

मण्डूकी,

भेकी,

शिली,

मण्डूकिहा,

वर्षाभू,

ब्राह्मी,

खण्वखा,

खैमखा

(Noun)

स्त्रीत्वविशिष्टः

मण्डूकः।

"वैज्ञानिकः

मण्डूकीं

हस्ते

गृह्णाति।"

Synonyms

ब्राह्मी

(Noun)

ब्रह्मणः

शक्तिः।

"ब्राह्म्याः

वर्णनं

वेदेषु

अपि

प्राप्यते।"

Synonyms

ब्राह्मी,

सोमलता,

सरस्वती,

सौम्या,

सुरश्रेष्ठा,

शारदा,

सुवर्चला,

कपोतवगा,

वैधात्री,

दिव्यतेजाः,

महौषधी,

स्वयंभुवी,

सौम्यलता,

सुरेष्टा,

ब्रह्मकन्यका,

मणडूकमाता,

मण्डुकी,

सुरसा,

मेध्या,

वीरा,

भारती,

वरा,

परमेष्ठिनी,

दिव्या,

शारदा

(Noun)

क्षुपविशेषः-यः

भेषजरुपेण

उपयुज्यते

यस्य

गुणाः

वाताम्लपित्तनाशित्वं

तथा

च

बुद्धिप्रज्ञामेधाकारीत्वम्।

"ब्राह्मी

प्रायः

गङ्गातटे

हरिद्वारनगरस्य

समीपे

दृश्यते।"

Synonyms

सरस्वती,

प्रज्ञा,

भारती,

वागीश्वरी,

वाग्देवी,

वीणावादिनी,

शारदा,

हंसवाहिनी,

गिरा,

इला,

ब्राह्मी,

इरा,

ज्ञानदा,

गीर्देवी,

ईश्वरी,

वाचा,

वचसामीशा,

वर्णमातृका,

गौः,

श्रीः,

वाक्येश्वरी,

अन्त्यसन्ध्येश्वरी,

सायंसन्ध्यादेवता,

गौरी

(Noun)

विद्यायाः

वाण्यः

च

अधिष्ठात्री

देवता।

"सरस्वत्याः

वाहनं

हंसः

अस्ति।"

Synonyms

ब्राह्मी

(Noun)

एका

नदी

।

"ब्राह्मेः

उल्लेखः

शत्रुञ्जयमाहात्म्ये

वर्तते"

ப்3ராஹ்மீ

:

சரஸ்வதி,

கதை,

பேச்சு,

வழக்கம்,

முறை,

ரோஹிணி

நக்ஷத்திரம்,

அந்தணின்

மனைவி.

ब्राह्मी

स्त्री।

शक्तिदेवता

समानार्थकाः

ब्राह्मी,

माहेश्वरी,

कौमारी,

वैष्णवी,

वाराही,

इन्द्राणी,

चामुण्डा

1।1।35।3।1

कपर्दोऽस्य

जटाजूटः

पिनाकोऽजगवं

धनुः।

प्रमथा:

स्युः

पारिषदा

ब्राह्मी

इत्याद्यास्तु

मातरः।

ब्राह्मी

माहेश्वरी

चैव

कौमारी

वैष्णवी

तथा।

वारीही

च

तथेन्द्राणी

चामुण्डा

सप्तमातरः॥

सम्बन्धि1

==>

शिवः

जन्य

==>

शिवः

==>

चर्ममुण्डा

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

आत्मा,

देवता

ब्राह्मी

स्त्री।

सरस्वती

समानार्थकाः

ब्राह्मी,

भारती,

भाषा,

गिर्,

वाच्,

वाणी,

सरस्वती

1।6।1।1।1

ब्राह्मी

तु

भारती

भाषा

गीर्वाग्वाणी

सरस्वती।

व्याहार

उक्तिर्लपितं

भाषितं

वचनं

वचः॥

अवयव

==>

वचनम्

पदार्थ-विभागः

,

पौरुषेयः

ब्राह्मी,

स्त्रीलिङ्गम्

(

ब्रह्मण

इयम्

।

ब्रह्म

+

अण्

।टिलोपः

।

स्त्रियां

ङीष्

।

)

दुर्गा

।

यथा,

--“बृहदश्वशरीरं

यदप्रमेयं

प्रमाणतः

।बृहद्विस्तीर्णमित्युक्तं

ब्राह्मी

देवी

ततः

स्मृता

॥

”इति

देवीपुराणे

४५

अध्यायः

॥

शिवस्याष्टमातृकान्तर्गतमातृकाविशेषः

।

साच

ब्रह्मशक्तिः

।

सरस्वती

।

शाकभेदः

।

तत्-पर्य्यायः

।

मत्स्याक्षी

२

वयस्था

३

सोम-वल्लरी

४

।

इत्यमरः

।

२

।

४

।

१३७

॥

चत्वारिसोमलतायां

।

ब्राह्मीशाके

इति

केचित्

।

इतितट्टीकायां

भरतः

॥

(

यथा,

गारुडे

१९९

अध्याये

।“वचा

त्रिकटुकञ्चैव

लवणं

चूर्णमुत्तमम्

।ब्राह्मीरसे

भावितञ्च

मधुसर्पिसमन्वितम्

।सप्ताहं

भक्षितं

कुर्य्यान्महैश्वर्य्यं

मात

पराम्

॥

”

)ब्रह्मीशाकस्य

पर्य्यायान्तरं

यथा

।

सरस्वती

५सौम्या

६

सुरश्रेष्ठा

७

सुवर्च्चला

८

कपोतवेगा

९वैधात्री

१०

दिव्यतेजाः

११

महौषधी

१२स्वायम्भुवी

१३

सौम्यलता

१४

सुरेष्टा

१५ब्रह्मकन्यका

१६

मण्डूकमाता

१७

मण्डूकी

१८सुरसा

१९

मेध्या

२०

वीरा

२१

भारती

२२वरा

२३

परमेष्ठिनी

२४

दिव्या

२५

शारदा

२६

।अस्या

गुणाः

।

हिमत्वम्

।

कषायत्वम्

।तिक्तत्वम्

।

वातास्रपित्तनाशित्वम्

।

बुद्धिप्रज्ञा-मेधाकारित्वम्

।

आयुर्वर्द्धकत्वञ्च

।

इति

राज-निर्घण्टः

॥

अपि

च

।“ब्राह्मी

कपोतवल्ली

स्यात्

सोमवल्ली

सरस्वती

॥

”अथ

ब्रह्ममाण्डूकी

।“मण्डूकपर्णी

माण्डूकी

त्वाष्ट्री

दिव्या

महौ-षधी

॥

”अस्या

गुणाः

।“ब्राह्मी

हिमा

सरा

तिक्ता

लघुर्मेध्या

चशीतला

।कषाया

मधुरा

स्वादुपाकायुष्या

रसायनी

॥

स्वर्य्या

स्मृतिप्रदा

कुष्ठपाण्डुमेहास्रकासजित्

।विषशोथज्वरहरी

तद्वन्मण्डूकपर्णिनी

॥

”इति

भावप्रकाशः

॥

*

॥

फञ्जिका

।

वामनहाटी

इति

भाषा

।

पङ्क-मडमत्स्यः

।

पाँकाल

इति

भाषा

।

सोमवल्लरी

।सोमलता

इति

ख्याता

।

इति

मेदिनी

॥

महाज्योतिष्मती

।

वडी

मालकङ्गुनी

इतिहिन्दी

भाषा

।

मत्स्याक्षी

।

मच्छाछी

इतिछछमछरिया

इति

च

हिन्दी

भाषा

।

वाराही-कन्दः

।

हिलमोचिका

।

इति

राजनिर्घण्टः

॥

हिंचा

इति

भाषा

।

रोहिणीनक्षत्रम्

।

इतिहेमचन्द्रः

॥

(

ब्रह्म

+

अण्

+

ङीप्

।

)

ब्रह्माधि-ष्ठातृदेवताकत्वात्

तथात्वम्

॥

सूर्य्यमूर्त्तिः

।यथा,

माकण्डेये

।

१०९

।

७१

।“ब्राह्मी

माहेश्वरी

चैव

वैष्णवी

चैव

ते

तनुः

।त्रिधा

यस्य

स्वरुपन्तु

भानोर्भास्वान्

प्रसीदतु

॥

”त्रि,

ब्रह्मप्राप्तियोग्या

।

यथा,

मनुः

।

२

।

२८

।“स्वाध्यायेन

ब्रतैर्होभै

स्त्रैविद्येनेज्यया

सुतैः

।महायज्ञैश्च

यज्ञैश्च

ब्राह्मीयं

क्रियते

तनुः

॥

”

)ब्रह्मभवा

।

यथा

गीतायाम्

।

२

।

७२

।“एषा

ब्राह्मी

स्थितिः

पार्थ

!

नैनां

पाप्यविमुह्यति

॥

”

)

ब्राह्मी-

Feminine.

énergie

personnifiée

de

Brahma

parole

ou

déesse

de

la

parole

pratique

ou

coutume

religieuse

Neuter.

d'une

écriture

indienne

-या

selon

la

pieuse

coutume.

°पुत्र-

Masculine.

fils

d'une

femme

mariée

selon

le

mode

brāhma.