बहुल (bahula)

बहुल

Masculine, Feminine, Neuter

(

-लः-ला-लं

)

1.

Much,

many,

2.

Black.

3.

Variously

applicable,

comprehensive,

(

a

rule,

&c.

)

Masculine.

(

-लः

)

1.

AGNI

or

fire.

2.

The

dark

half

of

a

month.

Neuter.

(

-लं

)

The

sky.

Feminine.

plu.

(

-लाः

).

The

Pleiades.

Feminine.

(

-ला

)

1.

Indigo.

2.

Cardamoms.

3.

A

cow.

Etymology

बहु

many,

ला

to

get,

Affix.

क

।

बहुल॑

adjective

thick,

dense,

wide,

large,

numerous,

many,

much,

abounding

in

(

—°

)

neuter

adverb

often.

Abstr.

°ता†

feminine

,

°त्व†

neuter

बहुल

(

लः-ला-लं

)

a.

Much,

many

black

variously

applicable

(

a

rule

).

Masculine.

Agni

or

fire

dark

half

of

the

month.

Feminine.

Indigo

carda-

moms

a

cow.

Neuter.

Sky.

pl.

Pliades.

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

much

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

wide

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

extensive

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

black

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

numerous

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

broad

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

abundant

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

variously

applicable

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

born

under

the

Pleiades

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

large

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

dense

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

copious

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

ample

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

accompanied

by

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

thick

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

comprehensive

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

spacious

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

a

lot

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

attended

with

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

many

बहुल

-

bahula

-

Feminine

-

Pleiades

बहुल

-

bahula

-

Masculine

-

dark

half

of

a

month

बहुल

-

bahula

-

Masculine

-

indigo

plant

बहुल

-

bahula

-

Masculine

-

cardamoms

बहुल

-

bahula

-

Masculine

-

fire

बहुल

-

bahula

-

Neuter

-

sky

बहुल

-

bahula

-

Neuter

-

factitious

black

salt

बहुल

-

bahula

-

Neuter

-

white

pepper

बहुल

-

bahula

-

Neuter

-

particular

high

number

बहुल

-

bahula

-

Feminine

-

Pleiades

बहुलिका

-

bahulikA

-

Feminine

-

Pleiades

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

born

under

the

Pleiades

अग्निनक्षत्र

-

agninakSatra

-

Neuter

-

third

lunar

mansion

the

Pleiades

बहुल

-

bahula

-

Adjective

-

comprehensive

व्यापक

-

vyApaka

-

Adjective

-

comprehensive

व्यापिन्

-

vyApin

-

Adjective

-

comprehensive

सामासिक

-

sAmAsika

-

Adjective

-

comprehensive

संसारिन्

-

saMsArin

-

Adjective

-

comprehensive

पुरूची

-

purUcI

-

Feminine

-

comprehensive

अल्पविषय

-

alpaviSaya

-

Adjective

-

not

comprehensive

अव्यापिन्

-

avyApin

-

Adjective

-

not

comprehensive

बहुलता

-

bahulatA

-

Feminine

-

comprehensiveness

व्यापकता

-

vyApakatA

-

Feminine

-

comprehensiveness

पारावर्य

-

pArAvarya

-

Neuter

-

comprehensiveness

बहुलत्व

-

bahulatva

-

Neuter

-

comprehensiveness

व्यापकत्व

-

vyApakatva

-

Neuter

-

comprehensiveness

अव्याप्ति

-

avyApti

-

Feminine

-

non-comprehensiveness

संहार

-

saMhAra

-

Masculine

-

comprehensive

description

सम्प्रवक्ति

{

सम्प्रवच्

}

-

sampravakti

{

sampravac

}

-

verb

-

relate

at

full

or

comprehensively

व्युत्पत्ति

-

vyutpatti

-

Feminine

-

comprehensive

learning

or

scholarship

अव्यापकता

-

avyApakatA

-

Feminine

-

non-comprehensiveness

or

generalization

अव्यापकत्व

-

avyApakatva

-

Neuter

-

non-comprehensiveness

or

generalization

सहोदित

-

sahodita

-

Adjective

-

declared

comprehensively

or

collectively

अन्तरिक्षोदर

-

antarikSodara

-

Adjective

-

having

an

interior

as

comprehensive

as

the

atmosphere

व्यतिरेकव्याप्ति

-

vyatirekavyApti

-

Feminine

-

comprehensive

argument

derived

from

negation

or

non-existence

of

certain

qualities

बहुल

Masculine, Feminine, Neuter

(

-लः-ला-लं

)

1

Much,

many.

2

Black.

3

Variously

applicable,

comprehensive,

(

a

rule,

&c.

)

Masculine.

(

-लः

)

1

AGNI

or

fire.

2

The

dark

half

of

a

month.

Neuter.

(

-लं

)

The

sky.

Feminine.

plu.

(

-लाः

)

The

Pleiades.

Feminine.

(

-ला

)

1

Indigo.

2

Cardamoms.

3

A

cow.

Etymology

बहु

many,

ला

to

get,

Affix.

क.

बहुल

[

bahula

],

Adjective.

(

compar.

बंहीयस्

superl.

बंहिष्ठ

)

Thick,

dense,

compact

वृक्षांश्च

बहुलच्छायान्

ददृशुर्गिरिमूर्धनि

Mahâbhârata (Bombay).

*

3.

143.3.

(

a

)

Broad,

wide,

capacious

(

b

)

ample,

large.

Abundant,

copious,

plentiful,

much,

numerous

अविनयबहुलतया

Kâdambarî (Bombay).

143.

Numerous,

manifold,

many

तरुणतमालनीलबहुलोन्नमदम्बुधराः

Mâlatîmâdhava (Bombay).

9.18.

Full

of,

rich

or

abounding

in

जन्मनि

क्लेशबहुले

किं

नु

दुःखमतः

परम्

Hitopadesa (Nirṇaya Ságara Edition).

1.184

क्रियाविशेषबहुलां

भोगैश्वर्यगतिं

प्रति

Bhagavadgîtâ (Bombay).

2.43.

Accompanied

or

attended

by.

Born

under

the

Pleiades

Parasmaipada.

IV.*

3.33.

Dark,

black.

Comprehensive,

variously

applicable.

लः

The

dark

half

of

a

month

(

कृष्णपक्ष

)

प्रादुरास

बहुलक्षपाछबिः

Raghuvamsa (Bombay).

11.15

करेण

भानोर्बहुलावसाने

संधुक्ष्यमाणेव

शशाङ्करेखा

Kumârasambhava (Bombay).

7.8

4.13.

An

epithet

of

fire.

ला

A

cow

कस्मात्

समाने

बहुलाप्रदाने

सद्भिः

प्रशस्तं

कपिलाप्रदानम्

Mahâbhârata (Bombay).

*

13.77.9.

Cardamoms.

The

indigo

plant.

The

Pleiades

(

Plural.

)

लम्

The

sky.

White-pepper.

-लम्

Indeclinable.

Often,

frequently

बहुलं

छन्दसि.

Compound.

-अश्वः

Name.

of

a

king

of

Maithili

dynasty.

-आलाप

Adjective.

talkative,

garrulous.

-गन्धा

cardamoms.

-शितिमन्

blackness

of

the

dark

half

of

the

month

कूजायुजा

बहुलपक्षशितिम्नि

सीम्ना

Naishadhacharita.

21.124.

बहुल

a.

(

compar.

बंहीयस्

superl.

बंहिष्ठ

)

1

Thick,

dense,

compact.

2

(

a

)

Broad,

wide,

capacious

(

b

)

ample,

large.

3

Abundant,

copious,

plentiful,

much,

numerous

अविनयबहुलतया

K.

143.

4

Numerous,

manifold,

many

Māl.

9.

18.

5

Full

of,

rich

or

abounding

in

जन्मनि

क्लेशबहुले

किं

नु

दुःखमतःपरं

H.

1.

184

Bg.

2.

43.

6

Accompanied

or

attended

by.

7

Born

under

the

Pleiades.

8

Dark,

black.

9

Comprehensive,

variously

applicable.

लः

1

The

dark

half

of

a

month

(

कृष्णपक्ष

)

प्रादुरास

बहुलक्षपाछविः

R.

11.

15

करेण

भानोर्बहुलावसाने

संधुक्ष्यमाणेव

शशांखरेखा

Ku.

7.

8,

4.

13.

2

An

epithet

of

fire.

ला

1

A

cow.

2

Cardamoms.

3

The

indigo

plant.

4

The

Pleiades

(

pl.

).

लं

1

The

sky.

2

White-pepper.

लं

ind.

Often,

frequently

बहुलं

छंदसि.

Comp.

आलाप

a.

talkative,

garrulous.

गंधा

cardamoms.

बहुल॑

mf(

आ॑

)n.

thick,

dense,

broad,

wide,

spacious,

ample,

large,

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

abundant,

numerous,

many,

much,

ib.

(

अम्

indeclinable, either an indeclinable participle or an adverb or a case used adverbially.

often,

frequently,

nirukta, by yāska

prātiśākhya

pāṇini

)

accompanied

by,

attended

with,

chāndogya-upaniṣad

manu-smṛti

mahābhārata

et cetera.

(

in

grammar.

)

variously

applicable,

comprehensive

(

as

a

rule

)

born

under

the

Pleiades,

pāṇini

iv,

3,

33

black,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

बहुल॑

masculine gender.

(

or

neuter gender.

?

)

the

dark

half

of

a

month,

mahābhārata

kāvya literature

et cetera.

बहुल॑

masculine gender.

Agni

or

fire,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

a

Prajāpati,

viṣṇu-purāṇa

of

a

king

of

the

Tāla-jaṅghas,

mahābhārata

बहुल॑

masculine gender.

plural number.

nalopākhyāna

of

a

people,

mārkaṇḍeya-purāṇa

बहुल॑

neuter gender.

the

sky,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

factitious

black

salt,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

white

pepper,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

partic.

high

number,

Buddhist literature

बहुल,

अस्,

आ,

अम्,

thick,

dense,

compact,

solid

broad,

wide,

wide-spread,

spacious

capacious,

ample,

large

abundant,

exceeding,

numerous,

manifold,

many,

much

abounding

in,

rich

in,

full

of

(

with

inst.

or

in

comp.

cf.

व्याधि-ब्°

)

accompanied

by,

attended

with

variously

applicable,

comprehensive

(

as

a

rule

)

born

under

the

Pleiades

black

(

अस्

),

m.

the

dark

half

of

a

month

Agni

or

fire

N.

of

a

Prajā-pati

of

a

king

of

the

Tāla-jaṅghas

(

आस्

),

m.

pl.,

N.

of

a

people

(

आ

),

f.

a

cow

cardamoms

the

indigo

plant

N.

of

the

twelfth

Kalā

of

the

moon

of

a

goddess

of

one

of

the

Mātṛs

attending

on

Skanda

of

the

wife

of

Uttama

who

was

son

of

Uttāna-pāda

of

a

mythical

cow

of

a

river

(

आस्

),

f.

pl.

=

कृत्तिकास्,

the

Pleiades

(

अम्

),

n.

the

sky,

air

white

pepper

a

particular

high

number

(

अम्

),

ind.

often,

frequently.

—बहुल-गन्धा,

f.

‘richly-scented,

’

cardamoms.

—बहुल-च्छद,

अस्,

m.

a

red-flowering

Hyperanthera

Moringa

(

=

रक्त-शिग्रु

).

—बहुल-तर,

अस्,

आ,

अम्,

thicker,

denser

द्वि-गुणो

बहुलतरः,

twice

as

thick.

—बहुल-ता,

f.

or

बहुल-त्व,

अम्,

n.

muchness,

multiplicity,

abundance,

numerousness

the

being

rich

in,

abounding

in,

(

at

the

end

of

a

comp.

)

compre-

hensiveness.

—बहुल-वर्मन्,

आ,

आ,

अ,

Ved.

en-

veloped

in

a

thick

covering.

—बहुलान्त

(

°ल-अन्°

),

अस्,

आ,

अम्,

Ved.

‘thick

at

the

end,

’

having

a

thick

sediment

(

as

Soma

juice

cf.

बहुर-मध्य

).

—बहुलाभिमान

(

°ल-अभ्°

),

अस्,

आ,

अम्,

Ved.

much

threatening,

menacing

(

said

of

Indra

according

to

Sāy.

=

महानुभाव

).

—बहुलालाप

(

°ल-आल्°

),

‘much-talking,

’

talkative,

garrulous,

loquacious.

—ब-

हुलाविष्ट

(

°ल-आव्°

),

अस्,

आ,

अम्,

Ved.

thickly

peopled,

densely

populated.

—बहुलाश्व

(

°ल-अश्°

),

अस्,

m.

‘having

many

horses,

’

N.

of

a

king.

—ब-

हुली-करण,

अम्,

n.

multiplying,

magnifying

win-

nowing

(

for

फली-करण?

).

—बहुली-करिष्णु,

उस्,

उस्,

उ,

striving

or

endeavouring

to

increase.

—ब-

हुली-कृ,

cl.

8.

P.

-करोति,

-कर्तुम्,

to

make

wide,

extend

to

increase,

aggrandize

to

make

public,

pro-

mulgate,

divulge.

—बहुली-कृत,

अस्,

आ,

अम्,

made

much

or

manifold

made

wide,

extended

increased,

augmented,

aggrandized

made

public,

promulgated

distracted

threshed,

winnowed

(

for

फली-कृत?

).

—बहुली-भाव,

अस्,

m.

the

becoming

wide-spread,

becoming

public,

being

generally

known,

general

no-

toriety.

—बहुली-भू,

cl.

1.

P.

-भवति,

-भवितुम्,

to

become

wide-spread,

spread,

increase

(

intrans.

)

to

become

public,

to

become

generally

known.

—ब-

हुली-भूत,

अस्,

आ,

अम्,

become

wide-spread,

spread,

increased

become

public,

generally

known.

बहुल

bahu-lá,

Adjective.

thick,

compact

broad

🞄dense

(

darkness

)

wide,

ample,

capacious,

🞄extensive,

large

abundant,

copious,

numerous,

🞄much

abounding

in,

full

of,

attended

🞄or

accompanied

by

(

in.

or

—°

):

-m,

ad.

often

🞄m.

dark

half

of

a

month

N.:

-tā,

Feminine.

abundance

🞄of

(

—°

)

-tva,

Neuter.

id.

(

—°

)

multiplicity,

🞄multitude

-parṇa,

Adjective.

many-leaved

-palāśa,

🞄a.

id..

बहुल

बहु

+

ल,

I.

Adjective.

,

Feminine.

ला,

com-

parat.

बंहीयंस्,

superl.

बंहिष्ठ।

1.

Manifold.

2.

Much,

Bhartṛ.

2,

29

numerous,

Pañc.

ii.

d.

8

abundant,

Utt.

Rāmac.

24,

13

exceeding,

ib.

69,

2

(

thus

to

be

read

).

3.

Abounding

in,

Man.

4,

60

Hit.

i.

d.

183,

M.M.

Chr.

47,

41.

4.

Variously

applicable

(

a

rule

).

5.

Black,

Ragh.

11,

15.

II.

Masculine.

1.

Agni.

2.

The

dark

half

of

a

month.

III.

Feminine.

ला,

pl.

The

Pleiades.

IV.

Neuter.

The

sky.

बहुल

वि*

-

"बंह्

+

कुलच्,

नलोपः"

"घिनका,

सघन,

सटा

हुआ"

बहुल

वि*

-

"बंह्

+

कुलच्,

नलोपः"

"विशाल,

विस्तृत,

आयत,

विपुल,

बड़ा"

बहुल

वि*

-

"बंह्

+

कुलच्,

नलोपः"

"प्रचुर,

यथेष्ट,

पुष्कल,

अधिक,

असंख्य"

बहुल

वि*

-

"बंह्

+

कुलच्,

नलोपः"

"अनेक,

बहुत

प्रकार

का,

अनगिनत

"

बहुल

वि*

-

"बंह्

+

कुलच्,

नलोपः"

"भरापूरा,

समृद्ध,

प्रभूत"

बहुल

वि*

-

"बंह्

+

कुलच्,

नलोपः"

"संयुक्त,

संलग्न"

बहुल

वि*

-

"बंह्

+

कुलच्,

नलोपः"

कृत्तिका

नक्षत्र

में

जिसका

जन्म

हुआ

है

बहुल

वि*

-

"बंह्

+

कुलच्,

नलोपः"

काल

बहुलः

पुंलिङ्गम्

-

-

मास

का

कृष्णपक्ष

बहुलः

पुंलिङ्गम्

-

-

अग्नि

का

विशेषण

बहुलम्

नपुंलिङ्गम्

-

-

"आकाश,

सफेद

मिर्च"

बहुल

वि*

-

"बह्+कुलच्,

नलोपः"

"मोटा,

सघन,

सटा

हुआ"

बहुल

वि*

-

"बह्+कुलच्,

नलोपः"

"चौड़ा,

पुष्कल"

बहुल

वि*

-

"बह्+कुलच्,

नलोपः"

"प्रचुर,

यथेष्ट"

बहुल

वि*

-

"बह्+कुलच्,

नलोपः"

"असंख्य,

अनगिनत"

बहुल

वि*

-

"बह्+कुलच्,

नलोपः"

समृद्ध

बहुल

वि*

-

"बह्+कुलच्,

नलोपः"

"काला,

कृष्ण"

बहुल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಅಗ್ನಿ

/ಬೆಂಕಿ

निष्पत्तिः

ला

(

आदाने

)

-

"कः"

(

३-२-३

)

व्युत्पत्तिः

बहून्

लाति

बहुल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷ್ಜ

/ಚಾಂದ್ರಮಾಸದ

ಎರಡನೆಯ

ಅರ್ಧ

प्रयोगाः

"ज्यानिनादमथ

गृह्णती

तयोः

प्रादुरास

बहुलक्षपाच्छविः"

उल्लेखाः

रघु०

११-१५

बहुल

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಆಕಾಶ

/ಅಂತರಿಕ್ಷ

बहुल

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಬಿಳಿ

ಮೆಣಸು

बहुल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಹೆಚ್ಚಾದ

/ಅಧಿಕವಾದ

प्रयोगाः

"जन्मनि

क्लेशबहुले"

उल्लेखाः

हितो०

बहुल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಅನೇಕವಾದ

/ಎರಡಕ್ಕಿಂತಲೂ

ಹೆಚ್ಚಾದ

प्रयोगाः

"तरुणतमालनीलबहुलोन्नमदम्बुधराः"

उल्लेखाः

मालती०

९-१८

बहुल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಕಪ್ಪು

ಬಣ್ಣದ

bahula

{%

(

I

)

a.

(

f.

ला

compar.

बंहीयस्

super.

बंहिष्ठ

)

%}

1.

Thick,

dense,

compact

2.

ample,

large,

capacious

3.

abundant,

much,

many,

numerous

4.

born

under

the

Pleiades

5.

black

6.

full

of,

क्रियाविशेषबहुलां

भोगैश्वर्यगतिं

प्रति

Bg.ii.43

7.

accompanied

by.

bahula

{%

(

II

)

m.

%}

1.

The

dark

half

of

a

month,

बहुलेऽपि

गते

निशाकरस्तनुतां

दुःखमनंग

मोक्ष्यति

K.S.iv.13,

vii.8

2.

an

epithet

of

fire.

bahula

{%

(

III

)

n.

%}

1.

The

sky

2.

white

pepper.(

बहुलीभू

‘to

get

abroad,

to

be

published,

to

become

public,

’

बहुलीभूतोऽयमर्थः

Sak.vi.,

पौरेषु

सोऽहं

बहुलीभवंतम

(

अवर्णम्

)

R.xiv.38

बहुलीकृ

1.

to

make

public,

to

divulge

2.

to

increase,

to

aggrandize

3.

to

thresh,

to

winnow.

)

बहुल

(

a

बहु

s.

ल

)

1

)

multus.

N.

13.

13.

2

)

niger,

ob-

scurus.

RAGH.

11.

15.

bahula,

nt.,

a

high

number,

=

100

utsaṅga

(

Mvy

ucchaṅga

):

LV

〔148.2〕,

cited

Mvy

〔7962〕

=

Tib.

maṅ

ḥdzin,

much

hold.

bahulá,

a.

—1.

thick

—2.

abundant

much.

[

in

mg

1,

perhaps

directly

fr.

√bah,

1189,

and

in

mg

2,

fr.

bahu,

1227.

]

बहुल

lit.

variously

applicable

the

word

is

used

in

the

rules

of

Panini

in

connection

with

a

grammatical

rule

or

affix

or

the

like

that

is

seen

necessarily

applied

in

some

cases,

optionally

applied

in

a

few

other

cases

and

not

at

all

applied

in

the

other

cases

still.

The

word

बहुलम्

is

used

by

Panini

in

all

such

cases.

See

P.

II.

1.32,

57

II.

3.62

II.4.39,

73,

76,

84,

III.

1.34

etc.

cf.

the

usual

explanation

of

बहुलम्

given

by

grammarians

in

the

lines

क्वचित्प्रवृत्तिः

क्वचिदप्रवृत्तिः

क्वचिद्विभाषा

क्वचि-

दन्यदेव

|

विधेर्विधानं

बहुधा

समीक्ष्य

चतुर्विधं

बाहुलकं

वदन्ति

Com.

V.

Pr.

III.18.

Synonyms

विस्तीर्ण,

पृथु,

विशाल,

वितत,

विस्तृत,

उरु,

बहुल,

मन्थर,

वटूरिन्,

स्थूर,

स्फुट

(Adjective)

यस्य

विस्तारः

अधिकः

अस्ति।

"एषः

मार्गः

विस्तीर्णः

अस्ति।"

ப3ஹுல

:

அதிகமான,

ஏராளமான,

பல,

கருப்பான.

Bahula^1.

§

562

(

Bhagavadyānap.

):

V,

74,

2729

(

Tālajaṅghānāṃ

among

eighteen

kings

who

annihilated

their

kinsmen,

friends,

and

relatives

)

do.^2

=

Śiva

(

1000

names^2

).

बहुल

वि।

बहुलम्

समानार्थकाः

प्रभूत,

प्रचुर,

प्राज्य,

अदभ्र,

बहुल,

बहु,

पुरुहू,

पुरु,

भूयिष्ठ,

स्फिर,

भूयस्,

भूरि

3।1।63।1।5

प्रभूतं

प्रचुरं

प्राज्यमदभ्रं

बहुलं

बहु।

पुरुहूः

पुरु

भूयिष्ठं

स्फारं

भूयश

च

भूरि

च॥

पदार्थ-विभागः

,

गुणः,

परिमाणः

बहुल

वि।

अग्निः

समानार्थकाः

अग्नि,

वैश्वानर,

वह्नि,

वीतिहोत्र,

धन्ञ्जय,

कृपीटयोनि,

ज्वलन,

जातवेदस्,

तनूनपात्,

बर्हि,

शुष्मन्,

कृष्णवर्त्मन्,

शोचिष्केश,

उषर्बुध,

आश्रयाश,

बृहद्भानु,

कृशानु,

पावक,

अनल,

रोहिताश्व,

वायुसख,

शिखावत्,

आशुशुक्षणि,

हिरण्यरेतस्,

हुतभुज्,

दहन,

हव्यवाहन,

सप्तार्चिस्,

दमुनस्,

शुक्र,

चित्रभानु,

विभावसु,

शुचि,

अप्पित्त,

धूमकेतु,

त्रेता,

तमोनुद्,

शिखिन्,

विरोचन,

धिष्ण्य,

बहुल,

वसु,

तमोपह

3।3।199।2।2

अब्ध्यम्बुविकृतौ

वेला

कालमर्यादयोरपि।

बहुलाः

कृत्तिका

गावो

बहुलोऽग्नौ

शितौ

त्रिषु॥

अवयव

==>

अग्निज्वाला,

अग्निकणः,

अग्नितापः,

अग्नेः_निर्गतज्वाला

पत्नी

==>

अग्नेः_प्रिया

सम्बन्धि2

==>

अरणिः

==>

बडवाग्निः,

वनवह्निः,

वज्राग्निः,

आकाशादिष्वग्निविकारः,

यागवेदिकायाम्_दक्षिणभागे_स्थिताग्निः,

गार्हपत्याग्निः,

आहवनीयाग्निः,

दक्षिणगार्हपत्याहवनीयाग्नयः,

संस्कृताग्निः,

अग्निनाम,

दक्षिणाग्नित्वेन_संस्कृत_गार्हपत्याग्निः,

करीषाग्निः

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

आत्मा,

देवता

बहुल

वि।

कृष्णवर्णः

समानार्थकाः

कृष्ण,

नील,

असित,

श्याम,

काल,

श्यामल,

मेचक,

शिति,

राम,

बहुल

3।3।199।2।2

अब्ध्यम्बुविकृतौ

वेला

कालमर्यादयोरपि।

बहुलाः

कृत्तिका

गावो

बहुलोऽग्नौ

शितौ

त्रिषु॥

पदार्थ-विभागः

,

गुणः,

रूपम्

बहुलं,

क्लीबम्

(

बंहते

वृद्धिं

गच्छतीति

।

बहि

वृद्धौकुलच्

।

नलोपश्च

।

)

आकाशम्

।

इतिमेदिनी

॥

सितमरीचम्

।

इति

राजनिर्घण्टः

॥

बहुलं,

त्रि,

(

बहूनर्थान्

लातीति

।

बहु

+

ला

+क

।

)

प्रचुरम्

।

(

यथा,

मनुः

।

४

।

६०

।“नाधार्म्मिके

वसेद्ग्रामे

न

व्याधिबहुले

भृशम्

॥

”

)कृष्णवर्णः

।

इति

मेदिनी

।

ले,

११८

॥

बहुलः,

पुंलिङ्गम्

(

बहूनर्थान्

लातीति

।

बहु

+

ला

+

क

।

)अग्निः

।

कृष्णपक्षः

।

इति

मेदिनी

।

ले,

११८

॥

(

यथा,

कुमारे

।

४

।

१३

।“बहुलेऽपि

गते

निशाकर-स्तनुतां

दुःखमनङ्ग

!

मोक्ष्यति

॥

”महादेवः

।

यथा,

महाभारते

।

१३

।

१७

।

१२८

।“मन्थानो

बहुलो

वायुः

सकलः

सर्व्वलोचनः

॥

”

)

ब(

व

)हुल

त्रीषु लिङ्गेषु

ब(

व

)हि--कुलच्

नि०

नलोपः

।

१

अनेकसंख्या-न्विते

२

प्रचुरे

।

व(

व

)हूनि

लाति

ला--क

।

३

अग्नौ

४

कृष्ण-पक्षे

पुंलिङ्गम्

मेदि०

।

“ब(

व

)हुलेऽपि

गते

निशाकरः”

कुमारः

।५

आकाशे

६

सितमरिचे

नपुंलिङ्गम्

७

कृष्णवर्णे

८

तद्वति

त्रीषु लिङ्गेषु

९

एलायां

१०

नीलिकायां

११

गवि

स्त्री

मेदि०

।

१२

देवीभेदेस्त्री

कालिकापु०

२३

अ०

अग्निदैवतत्वात्

१३

कृत्तिकानक्षत्रेस्त्री

ब०

व०

मेदि०

।

बहुल॑

=

बहल:

Abstr.

बहुलता

Feminine.

,

°त्व

Neuter.

bahulá,

a.

[

von

baṃh

],

1〉

dick

von

Gliedern

des

Leibes

2〉

ausgedehnt,

gross,

weit

neben

pṛthú

(

{185,

7}

{189,

2}

{192,

12}

{319,

10}

{927,

8}

{1004,

2}

)

zu

dem

auch

bisweilen

urú

(

{185,

7}

{189,

2}

{1004,

2}

)

gabhīrá

(

{319,

10}

{1004,

2}

)

hinzutritt

3〉

reichlich,

viel

4〉

n.,

dichte

Finsterniss

(

?

)

vgl.

bahulám

támas

Ait.

Br.

〔7,

13〕

und

m.

dunkle

(

dicke,

trübe

)

Hälfte

eines

Monats

bei

BR.

-ás

2〉

rayís

{192,

12}.

-ám

[

m.

]

2〉

rayím

{235,

19}

{784,

8}

{819,

21}.

-ám

[

n.

]

2〉

śárma

{409,

9}

{492,

5}

dhánam

{868,

5}.

-é

[

L.

]

4〉

{874,

10}

druhás

tasthau

〰

baddhás

antár.

-ā́

[

du.

]

1〉

gábhastī

{460,

3}.

-ā́s

[

m.

]

2〉

camasā́s

{54,

9}.

-ā́

[

n.

]

2〉

várma

{927,

8}.

-ā́ni

3〉

áhāni

{592,

3}.

-ā́

[

f.

]

2〉

pū́r

{189,

2}.

-é

[

d.

f.

]

2〉

dyā́vāpṛthivī́

{185,

7}

{319,

10}

{1004,

2}.

-ā́s

[

A.

pl.

f.

]

3〉

drúhas

ádevīs

{265,

19}

(

oder

dick,

plump

).

-ābhis

3〉

ūtíbhis

{287,

21}.

बहुल-

a.

abondant,

nombreux,

vaste,

dense,

volumineux

qui

comporte

beaucoup,

qui

est

suivi

de

beaucoup,

riche

en

(

instr.

ifc.

)

multiple

(

gramm.

)

extensif,

applicable

de

diverses

manières

(

dit

d'une

règle

)

Masculine.

quinzaine

noire

(

du

mois

)

Neuter.

d'un

roi

-ता-

Feminine.

-त्व-

nt.

multiplicité,

abondance,

grand

nombre

fait

d'être

riche

en

(

ifc.

)

-ई-कृ-

multiplier,

répandre

-ई-भू-

augmenter,

s'épaissir

s'étendre,

se

répandre,

devenir

de

notoriété

publique.

बहुलायास-

a.

qui

implique

beaucoup

d'efforts

ou

de

peine.

बहुलाश्व-

Masculine.

Neuter.

d'un

roi.

बहुली-करिष्णु-

a.

qui

s'efforce

à

augmenter.

°कृत-

a.

v.

multiplié,

augmenté,

élargi

répandu,

devenu

de

notoriété

publique.

°भाव-

Masculine.

fait

de

se

répandre,

notoriété

publique.

°भूत-

a.

v.

devenu

de

notoriété

publique.