बलम् (balam)

बलम्

[

balam

],

[

बल्-अच्

]

Strength,

power,

might,

vigour

क्षत्त्रियाणां

बलं

युद्धम्

Brav.

Parasmaipada.

Force,

violence

as

in

बलात्

quod vide, which see.

An

army,

host,

forces,

troops

भवेदभीष्म-

मद्रोणं

धृतराष्ट्रबलं

कथम्

Veṇîsamhâra.

3.24,

43

बलं

भीष्मा(

भीमा

)भिरक्षितम्

Bhagavadgîtâ (Bombay).

1.1

Raghuvamsa (Bombay).

16.37.

Bulkiness,

stoutness

(

of

the

body

).

Body,

figure,

shape.

Semen

virile.

Blood,

Gum

myrrh.

A

shoot,

sprout.

Force

or

power

of

articulation

वर्णः

स्वरः

।

मात्रा

बलम्

।

साम

संतानः

।

इत्युक्तः

शीक्षाध्यायः

T.

Upanishad.

1.2.1.

The

deity

of

power

(

such

as

Indra

)

नमो

बलप्रमथनाय

Mahâbhârata (Bombay).

*

12.284.

94.

The

hand

क्रान्ते

विष्णुर्बले

शक्रः

कोष्ठे$ग्निर्भोक्तुमिच्छति

Mahâbhârata (Bombay).

*

12.239.8.

Effort

(

यत्न

)

विधिः

शुक्रं

बलं

चेति

त्रय

एते

गुणाः

परे

Mahâbhârata (Bombay).

*

12.32.11

(

com.

बलं

वासनाविषयप्राप्त्यनु-

कूलो

यत्नः

).

(

बलेन

means

'on

the

strength

of',

'by

means

or

virtue

of'

बाहुबलेन

जितः,

वीर्यबलेन

Et cætera.

बलात्

'perforce',

'forcibly',

'violently',

'against

one's

will'

बलान्निद्रा

समायाता

Panchatantra (Bombay).

1

हृदयमदये

तस्मिन्नेवं

पुनर्वलते

बलात्

Gîtagovinda.

7.

).

लः

A

crow

Rāmāyana

6.54.9.

Name.

of

the

elder

brother

of

Kṛiṣṇa

see

बलराम

below.

Name.

of

a

demon

killed

by

Indra.

Compound.

-अग्रम्

excessive

strength

or

force.

(

-ग्रः

)

the

head

of

an

army.-अङ्गकः

the

spring

'वसन्त

इष्यः

सुरभिः

पुष्पकालो

बलाङ्गकः'

H.

Ch.156.

-अञ्चिता

the

lute

of

Balarāma.

-अटः

a

kind

of

beam.

-अधिक

Adjective.

surpassing

in

strength,

of

superior

strength

or

force.

-अधिकरणम्

the

affairs

of

an

army

अध्यक्षः

a

general

or

commander

of

an

army

सेनापतिबलाध्यक्षौ

सर्वदिक्षु

निवेशयेत्

Manusmṛiti.

7.189.

a

war-minister.

An

officer

in

charge

of

infantry.-अनुजः

an

epithet

of

Kṛiṣṇa.

-अन्वित

Adjective.

endowed

with

strength,

mighty,

powerful.

leading

an

army.

अबलम्

comparative

strength

and

want

of

strength,

relative

strength

and

weakness

परात्मनोः

परिच्छिद्य

शक्त्या-

दीनां

बलाबलम्

Raghuvamsa (Bombay).

17.59.

relative

significance

and

insignificance,

comparative

importance

and

unimportance

समय

एव

करोति

बलाबलम्

Sisupâlavadha.

6.44.

˚अधिकरणम्

a

kind

of

न्यायभेद

according

to

Jaimini.

-अभ्रः

an

army

in

the

form

of

a

cloud.

-अरातिः

an

epithet

of

Indra.

-अर्थिन्

Adjective.

desirous

of

power

राज्ञो

बलार्थिनः

षष्ठे

(

वर्षे

उपनयनं

कार्यम्

)

Manusmṛiti.

2.37.

-अवलेपः

pride

of

strength.

अशः,

असः

consumption.

the

phlegmatic

humour

(

कफ

).

a

swelling

in

the

throat

(

which

stops

the

passages

of

food

).

-आढ्यः

a

bean.

-आत्मिका

a

kind

of

sun-flower

(

हस्तिशुण्डी

).

-आलयः

a

military

camp

पूज्यमानो

हरिगणैराजगाम

बलालयम्

Rāmāyana

6.112.8.-आहः

water.

-उत्कट

Adjective.

of

mighty

strength

न

वध्यते

ह्यविश्वस्तो

दुर्बलो$पि

बलोत्कटैः

Panchatantra (Bombay).

2.44

3.115.

-उपपन्न,

-उपेत

Adjective.

endowed

with

strength,

strong,

powerful

एतां

रामबलोपेतां

रक्षां

यः

सुकृती

पठेत्

Rāmarakṣā.1.-उपादानम्

Recruitment

of

the

army

Kau.

Atmanepada.

-ओघः

a

multitude

of

troops,

numerous

army

लक्ष्मीं

दधत्

प्रति-

गिरेरलघुर्बलौघः

Sisupâlavadha.

5.2.

-कर,

-कृत्

Adjective.

strengthening.

-कृत

done

by

force

or

against

free

consent

सर्वान्

बलकृता-

नर्थानकृतान्

मनुरब्रवीत्

Manusmṛiti.

8.168.

-क्षोभः

disturbance

in

the

army,

mutiny,

revolt.

चक्रम्

dominion,

sovereignty.

an

army,

a

host.

-ज

Adjective.

produced

by

power.

(

जम्

)

a

city-gate,

gate.

a

field.

grain,

a

heap

of

grain

त्वं

समीरण

इव

प्रतीक्षितः

कर्षकेण

बलजान्

पुपूषता

Sisupâlavadha.

14.7.

war,

battle

marrow,

pith.

a

pretty

figure.

(

जा

)

the

earth.

a

handsome

woman.

a

kind

of

jasmine

(

Arabian

).

a

rope.

-तापनः

an

epithet

of

Indra

अफिषिषेच

मरन्दरसामृतैर्नवलताबलता-

पनरत्नभम्

(

अलिनम्

)

Rām.

Ch.4.12.

-दः

an

ox,

a

bullock-दर्पः

pride

of

strength.

देवः

air,

wind.

Name.

of

the

elder

brother

of

Kṛiṣṇa

see

बलराम

below.

-बलदेवा

(

वी

)

Feminine.

Name.

of

a

medicinal

herb

which

is

also

called

त्रायमाण.

It

grows

in

the

forests

on

the

slopes

of

the

Himālayas

and

in

Persia.

-द्विष्

Masculine.

,

-निषूदनः

epithets

of

Indra

बलनिषूदनमर्थपतिं

च

तम्

Raghuvamsa (Bombay).

9.3.

-निग्रह

Adjective.

weakening,

enervating.

पतिः

a

general,

commander.

an

epithet

of

Indra.

-पुच्छकः

a

crow

Nigh.

Ratn.

-पृष्ठकः

a

kind

of

deer

(

Marâṭhî.

रोहें

).

-प्रद

Adjective.

giving

strength,

invigorating.

-प्रमथनी

Name.

of

a

form

of

Durgā.-प्रसूः

Name.

of

Rohinī,

mother

of

Balarāma.

-भद्र

Adjective.

strong,

powerful.

(

द्रः

)

a

strong

or

powerful

man.

a

kind

of

ox.

Name.

of

Balarāma,

quod vide, which see.

below.

the

tree

called

लोध्र.

Name.

of

Ananta.

(

-द्रा

)

a

maiden.

-भिद्

Masculine.

an

epithet

of

Indra

Sakuntalâ (Bombay).

2.

-भृत्

Adjective.

strong,

powerful.

-मुख्यः

the

chief

of

an

army.

-रामः

'the

strong

Rāma',

Name.

of

the

elder

brother

of

Kṛiṣṇa.

[

He

was

the

seventh

son

of

Vasudava

and

Devakī

but

transferred

to

the

womb

of

Rohiṇī

to

save

him

from

falling

a

prey

to

the

cruelty

of

Kaṁsa.

He

and

his

brother

Kṛiṣṇa

were

brought

up

by

Nanda

in

Gokula.

When

quite

young,

he

killed

the

powerful

demons

Dhenuka

and

Pralamba,

and

performed,

like

his

brother,

many

feats

of

surprising

strength.

On

one

occasion

Balarāma

under

the

influence

of

wine,

of

which

he

was

very

fond,

called

upon

the

Yamunā

river

to

come

to

him

that

he

might

bathe

and

on

his

command

being

unheeded,

he

plunged

his

plough-share

into

the

river

and

dragged

the

waters

after

him,

until

the

river

assumed

a

human

form

and

asked

his

forgivenss.

On

another

occasion

he

dragged

towards

himself

the

whole

city

of

Hastināpura

along

with

its

walls.

As

Kṛiṣṇa

was

a

friend

and

admirer

of

the

Pāṇḍavas,

so

Balarāma

was

of

the

Kauravas,

as

was

seen

in

his

desire

of

giving

his

sister

Subhadrā

to

Duryodhana

rather

than

to

Arjuna

yet

he

declined

to

take

any

part

in

the

great

Bhāratī

war

either

with

the

Pāṇḍavas

or

the

Kauravas.

He

is

represented

as

dressed

in

blue

clothes,

and

armed

with

a

ploughshare

which

was

his

most

effective

weapon.

His

wife

was

Revatī.

He

is

sometimes

regarded

as

an

incarnation

of

the

serpent

Śeṣa

and

sometimes

as

the

eighth

incarnation

of

Viṣṇu

see

the

quotation

under

हल

].

-वर्जित

Adjective.

infirm,

weak.

-वर्णिन्

Adjective.

strong

and

looking

well.

-वर्धन

Adjective.

invigorating,

strengthening.

Masculine.

Name.

of

स्थण्डिलाग्नि

in

उत्सर्जन

or

उपाकर्म.

-विन्यासः

array

or

arrangement

of

troops.

-व्यसनम्

the

defeat

of

an

army.

-व्यापद्

Feminine.

decrease

of

strength.

-शालिन्

Adjective.

strong

बलशालितया

यथा

तथा

वा

धियमुच्छेदपरामयं

दधानः

Kirâtârjunîya.

13.12.

-समुत्थानम्

Recruiting

a

strong

army

Kau.

Atmanepada.

1.16

तमभियोक्तुं

बलसमुत्थानमकरोत्

Dasakumâracharita (Bombay).

2.8.

-सूदनः

an

epithet

of

Indra.

-सेना

a

strong

army,

an

army,

host.

-स्थ

Adjective.

strong,

powerful.

(

-स्थः

)

a

warrior,

soldier.

-स्थितिः

Feminine.

a

camp

an

encampment.

a

royal

camp.

-हन्,

-हन्तृm.

an

epithet

of

Indra

पाण्डुः

स्मरति

ते

नित्यं

बलहन्तुः

समीपगः

Mahâbhârata (Bombay).

*

15.2.17.

of

Balarāma.

phlegm.

-हीन

Adjective.

destitute

of

strength,

weak,

feeble.

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

"सामर्थ्य,

शक्ति,

ताकत,

वीर्य,

ओज"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

"जबरदस्ती,

हिंसा"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

"मोटापन,

पुष्टि

(

शरीर

की

)"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

"सेना,

चमू,

फौज,

सैन्यदल"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

"शरीर,

आकृति,

रूप"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

"वीर्य,

शुक्र"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

रुधिर

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

"गोंद,

रसगंध"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्

+

अच्

"अंकुर,

अँखुवा"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

"शक्ति,

सामर्थ्य"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

स्ना

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

मोटापा

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

"शरीर,

आकृति"

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

वीर्य

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

रुधिर

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

अङ्कुर

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

शक्ति

का

देवता

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

हाथ

बलम्

नपुंलिङ्गम्

-

बल्+अच्

प्रयत्न

Synonyms

बलम्,

सुरक्षाबलम्

(Noun)

सुरक्षाकर्मिणां

दलम्।

"सः

बले

भागं

ग्रहीतुम्

इच्छति।"

Synonyms

सामर्थ्यम्,

शक्तिः,

बलम्,

प्रभावः,

वीर्यम्,

ऊर्जः,

सहः,

ओजः,

विभवः,

तेजः,

विक्रमः,

पराक्रमः,

शौर्यम्,

द्रविणम्,

तरः,

सहः,

स्थामः,

शुष्मम्,

प्राणः,

शक्तिता,

वया,

ईशा,

आयत्तिः,

आस्पदम्,

उत्साहः,

ऐधम्,

ऐश्यम्,

तवः,

प्रतापः,

प्रबलता,

प्रबलता,

सबलता,

प्रबलत्वम्,

प्रासहः,

धिष्ण्यम्,

वैभवम्,

शम्बरः

(Noun)

शारिरिकी

क्षमता

यया

मनुष्यः

कार्यं

कर्तुं

शक्यते।

"भरतस्य

सामर्थ्यं

केन

अपि

न

ज्ञायते।"

Synonyms

बलम्,

आयत्तिः,

उत्साहः,

तवस्यम्

(Noun)

शरीरस्य

शक्तिः।

"पुष्टिवर्धकस्य

भोजनस्य

अभावात्

बलं

मीनाति।"

Synonyms

सामर्थ्यम्,

बलम्,

वीर्यम्

(Noun)

क्षमतापूर्णा

अवस्था

भावो

वा।

"भवतां

सामर्थ्याद्

एव

एतद्

कार्यं

सम्पन्नम्।"

Synonyms

शक्तिः,

सत्त्वम्,

सामर्थ्यम्,

बलम्,

क्षमता,

ऊर्जः,

वीर्यम्,

विक्रमः

(Noun)

तत्

तत्त्वम्

यस्य

प्रभावेण

किमपि

कार्यं

कर्तुं

कारयितुं

वा

शक्यते।

"अस्मिन्

कार्ये

तव

शक्तिं

ज्ञास्यामि।"

ப3லம்

:

சாமர்த்தியம்,

சக்தி,

பலம்,

வீர்யம்,

சேனை,

ரத்தம்,

உடல்,

உருவம்,

பருமன்,

கொழுத்த

தன்மை,

கோந்து

,

ருசி,

ரசம்,

வாசனை,

முளை.

बलम्

/

BALA(

M

).

To

know

what

are

Daśabalas

see

under

pattu.