Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
पुष्करं (puSkaraM)
पुष्करं
[
पुष्कं
पुष्टिं
राति,
रा-क
cf.
Uṇ.
4.
4
]
1
A
blue
lotus.
2
The
tip
of
an
elephant's
tongue
Śi.
5.
30.
3
The
skin
of
a
drum,
i.
e.
the
place
where
it
is
struck
पुष्करेष्वाहतेषु
Me.
66
R.
17.
11.
4
The
blade
of
a
sword.
5
The
sheath
of
a
sword.
6
An
arrow.
7
Air,
sky,
atmosphere.
8
A
cage.
9
Water.
10
Intoxication.
11
The
art
of
dancing.
12
War,
battle.
13
Union.
14
N.
of
a
celebrated
place
of
pilgrimage
in
the
district
of
Ajmere.
15
The
bowl
of
a
spoon.
16
A
part,
portion.
रः
1
A
lake,
pond.
2
A
kind
of
serpent.
3
A
kind
of
drum,
kettle-drum.
4
The
sun.
5
An
epithet
of
a
class
of
clouds
said
to
cause
dearth
or
famine
Me.
6
Ku.
2.
50.
6
An
epithet
of
Kṛshṇa.
7
An
epithet
of
Śiva.
8
The
Sārasa
bird.
9
An
inauspicious
conjunction
of
planets.
रः,
रं
N.
of
one
of
the
seven
great
divisions
of
the
universe.
Comp.
अक्षः
an
epithet
of
Viṣṇu.
आख्यः,
आह्वः
the
(
Indian
)
crane.
आवर्तकः
an
epithet
of
a
class
of
clouds
said
to
cause
dearth
or
famine
जातं
वंशे
भुनवविदिते
पुष्करावर्तकानां
Me.
6
Ku.
2.
50,
Ve.
3.
2.
तीर्थः
N.
of
a
sacred
bathing-place
see
पुष्कर
above.
नाभः
an
epithet
of
Viṣṇu.
पत्रं
a
lotus-leaf.
प्रियः
wax.
बीजं
lotus
seed.
व्याघ्रः
an
alligator.
शिखा
the
root
of
a
lotus.
स्थपतिः
an
epithet
of
Śiva.
स्रज
f.
a
garland
of
lotuses.
(
m.
dual
)
N.
of
the
two
Aśvinīkumāras.
पुष्करं,
क्लीबम्
(
पुष्णातीति
।
पुष
पुष्टौ
+
“पुषःकित्
।”
उणा०
४
।
४
।
इति
करन्
।
स
चकित्
।
)
हस्तिशुण्डाग्रम्
।
(
यथा,
माधे
।
५
।
३०
।“आलोलपुष्करसुखोल्लसितैरभीक्ष्ण-मुक्षाम्बभूवुरभितो
वपुरम्बुवर्षैः
॥
”
)वाद्यभाण्डमुखम्
।
(
यथा,
रघुः
।
१७
।
११
।“नदद्भिः
स्निग्धगम्भीरं
तूर्य्यैराहतपुष्करैः
॥
”
*
॥
“पुष
पुष्टौ
।
पुषः
कित्
।
इति
करन्प्रत्ययः
।पुषिरत्रान्तर्नीतण्यर्थः
।
पोषयति
भूतान्यवकाश-प्रदानेन
उदकदानाद्युपकारेण
च
।
पुष्कं
वारिरातीति
पुष्करं
इति
क्षीरस्वामी
।
पुषेरन्त-र्ण्यर्थात्
सृमृभृशुषियुधिभ्यः
कित्
।
इतिविहितः
करन्प्रत्ययो
बाहुलकात्
भवति
।हृदृकृसृपृवीचीपुषिमुषिमूङ्शूभ्यः
कित्
।
इतिकरु
इति
श्रीभोजदेवः
।
पोषयति
भूतानीति
।पुष्कोपपदाद्रातेः
आतोऽनुपसर्गे
कः
।
यद्वा,
वपुरित्युदकनाम
तत्
कर्त्तुं
शीलमस्येति
।
कृञोहेतुताच्छील्यानुलोम्येषु
।
इति
टः
।
वपुष्करंसत्
वकारलोपेन
पुष्फरम्
।
पृषोदरादिः
।”
इतिनिघण्टौ
देवराजयज्वा
॥
)
जलम्
।
(
यथा,
शत-पथब्राह्मणे
।
६
।
४
।
२
।
२
।“आपो
वै
पुष्करं
प्राणोऽथर्वा
प्राणो
वा
॥
”
)व्योम
।
(
यथा,
हारीते
प्रथमस्थाने
चतुर्थेऽध्याये
।“मेघाः
सूर्य्यशिलासमानरुचयो
ह्यल्पस्रवाल्प-स्वनाहंसालीकमलालिमण्डितजलः
पद्माकरःशोभनः
।तीव्रस्निग्धमयखचन्द्रविमला
स्वानन्दिनीकौमुदीचित्रा
घर्म्मविपक्वतोयसुरसा
स्यान्निर्म्मलंपुष्करम्
॥
”
)खड्गफलम्
।
पद्मम्
।
(
यथा,
रामायणे
।२
।
९५
।
१४
।“सखीवच्च
विगाहस्व
सीते
!
मन्दाकिनींनदीम्
।कमलान्यवमज्जन्ती
पुष्कराणि
च
भामिनि
!
॥
”
)तीर्थभेदः
।
(
यथा,
महाभारते
।
१
।
३६
।
३
।“गोकर्णे
पुष्करारण्ये
तथा
हिमवतस्तटे
॥
”अस्य
अन्यद्विवरणं
पुंलिङ्गान्तपुष्करशब्दे
द्रष्ट-व्यम्
॥
)
कुष्ठौषधम्
।
इत्यमरः
।
३
।
३
।
१८५
॥
(
यथास्य
पर्य्यायः
।“उक्तं
पुस्करमूलन्तु
पौष्करं
पुष्करञ्च
तत्
।पद्मपत्रञ्च
काश्मीरं
कुष्ठभेदमिमं
जगुः
॥
”इति
भावप्रकाशस्य
पूर्व्वखण्डे
प्रथमे
भागे
॥
)खड्गकोषः
।
इत्यमरटीकायां
मथुरेशः
॥
काण्डम्
।
द्बीपभेदः
।
इति
मदिनी
।
रे,
१८७
॥
(
अस्य
विवरणं
पुंलिङ्गान्तपुष्करशब्दे
द्रष्टव्यम्
॥
)युद्धम्
।
इति
नानार्थरत्नमाला
॥
*
॥
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.