Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
पिङ्गला (piGgalA)
पिङ्गला॑
(
आ
),
feminine.
a
species
of
bird,
Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.
equal, equivalent to, the same as, explained by.
कर्णिका,
Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.
a
partic.
vessel
of
the
body
(
the
right
of
3
tubular
vessels
which
according
to
the
Yoga
philosophy
are
the
chief
passages
of
breath
and
air
confer, compare.
chāndogya-upaniṣad
viii,
6,
1
)
a
kind
of
yellow
pigment
(
equal, equivalent to, the same as, explained by.
गो-रोचना
),
Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.
रीढ़
की
हड्डी
का
सही
पर
चैनल
पिङ्गला
स्त्रीलिङ्गम्
-
"पिङ्ग*-
सिध्मा*
लच्,
पिंगलाति
ला
+
क
व
तारा*"
एक
प्रकार
का
उल्लू
पिङ्गला
स्त्रीलिङ्गम्
-
"पिङ्ग*-
सिध्मा*
लच्,
पिंगलाति
ला
+
क
व
तारा*"
शीशम
का
वृक्ष
पिङ्गला
स्त्रीलिङ्गम्
-
"पिङ्ग*-
सिध्मा*
लच्,
पिंगलाति
ला
+
क
व
तारा*"
एक
प्रकार
की
धातु
पिङ्गला
स्त्रीलिङ्गम्
-
"पिङ्ग*-
सिध्मा*
लच्,
पिंगलाति
ला
+
क
व
तारा*"
शरीर
की
विशेष
वाहिका
पिङ्गला
स्त्रीलिङ्गम्
-
"पिङ्ग*-
सिध्मा*
लच्,
पिंगलाति
ला
+
क
व
तारा*"
दक्षिण
देश
की
हथिनी
पिङ्गला
स्त्रीलिङ्गम्
-
"पिङ्ग*-
सिध्मा*
लच्,
पिंगलाति
ला
+
क
व
तारा*"
एक
गणिका
जो
अपनी
पवित्रता
तथा
पावन
जीवन
के
कारण
प्रसिद्ध
है
पिङ्गला
पदविभागः
स्त्रीलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಕುಮುದದಿಗ್ಗಜನ
ಪತ್ನಿ
पिङ्गला
पदविभागः
स्त्रीलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಒಬ್ಬ
ವೇಶ್ಯೆ
पिङ्गला
पदविभागः
स्त्रीलिङ्गः
कन्नडार्थः
ದೇಹದೊಳಗಿನ
ಒಂದು
ನಾಡಿ
विस्तारः
"पिङ्गलः
कपिल्
वह्नौ
रुद्रेऽर्कपरिपार्श्वके
।
कपौ
मुनौ
निधेर्भेदे
पिङ्गला
कुमुदस्त्रियाम्
"
-
हेम०
ಪಿಂಗಳಾ
ನಾಡಿಯು
ದೇಹದಲ್ಲಿರುವ
ಪ್ರಧಾನವಾದ
ಹತ್ತು
ನಾಡಿಗಳಲ್ಲೊಂದು.
१
)
इडा
२
)
पिङ्गला
३
)
सुषुम्णा
४
)
गान्धारी
५
)
हस्तिजिह्वा
६
)
पूषा
७
)
यशस्विनी
८
)
अलम्बुषा
९
)
कुहूः
ಮತ್ತು
१०
)
शङ्खिनी
ಇವು
ಹತ್ತು
ಪ್ರಧಾನನಾಡಿಗಳು.
"प्रधानाः
प्राणवाहिन्यो
भूयस्तत्र
दश
स्मृताः
।
गान्धारी
हस्तिजिह्वा
च
पूषा
चैव
यशस्विनी
।
अलम्बुषा
कुहूश्चैव
शङ्खिनी
च
दश
स्मृताः
॥
Synonyms
पिङ्गला
(Noun)
पुराणेषु
वर्णिता
एका
वेश्या।
"क्वचिद्
एव
पिङ्गलायाः
उल्लेखः
प्राप्यते।"
Synonyms
पिङ्गला
(Noun)
दक्षिणदिग्गजस्य
पत्नी।
"प्राचीनकथायां
पिङ्गलायाः
उल्लेखः
अस्ति।"
Synonyms
पिङ्गला
(Noun)
खगविशेषः।
"आम्रस्य
शाखायां
पिङ्गला
अस्ति।"
Synonyms
पिङ्गला
(Noun)
राज्ञः
भर्तृहरेः
पत्नी।
"पिङ्गलायाः
उल्लेखः
प्राचीनासु
कथासु
प्राप्यते।"
Synonyms
पिङ्गला
(Noun)
तन्त्रशास्त्रहठयोगादिषु
ग्रन्थाषि
वर्णिता
शरीसस्थासु
तिसृषु
प्राणवाहिन्यासु
प्रधानासु
नाडीषु
एका।
"पिङ्गला
शरीरस्य
वामभागे
वर्तते।"
Synonyms
पित्तलम्,
आरकूटः,
रीतिः,
पतिकावेरम्,
द्रव्यदारु,
रीती,
मिश्रम्,
आरः,
राजरीतिः,
ब्रह्मरीतिः,
कपिला,
पिङ्गला,
क्षिद्रसुवर्णः,
सिंहलम्,
पिङ्गलकम्,
पीतलकम्,
लोहितकम्,
पिङ्गललोहम्,
पीतकम्
(Noun)
धातुविशेषः,
पीतवर्णीयः
रीतिकायुगुलगुणयुक्तधातुः।
"पाण्डुरोगी
तु
योत्यर्थं
पित्तलानि
निषेवते
तस्य
पित्तमसृङ्मांसं
दग्ध्वा
रोगाय
कल्पते।"
Synonyms
लक्ष्मीः,
रमा,
कमला,
नारायणी,
पद्महस्ता,
श्रीः,
विष्णुप्रिया,
मा,
माया,
हरिप्रिया,
पद्मा,
पद्मालया,
भार्गवी,
चञ्चला,
इन्दिरा,
अब्जवाहना,
अब्जा,
अब्धिजा,
अम्बुजासना,
अमला,
ईश्वरी,
देवश्री,
पद्ममालिनी,
पद्मगुणा,
पिङ्गला,
मङ्गला,
श्रिया,
श्रीप्रदा,
सिन्धुजा,
जगन्मयी,
अमला,
वरवर्णिनी,
वृषाकपायी,
सिन्धुकन्या,
सिन्धुसुता,
जलधिजा,
क्षीरसागरसुता,
दुग्धाब्धितनया,
क्षीरसागरकन्यका,
क्षीरोदतनया,
लोकजननी,
लोकमाता
(Noun)
धनस्य
अधिष्ठात्री
देवता
या
विष्णुपत्नी
अस्ति
इति
मन्यते।
"धनप्राप्त्यर्थे
जनाः
लक्ष्मीं
पूजयन्ति।"
Piṅgalā,
a
courtesan.
§
659
(
Mokshadh.
):
XII,
174,
6513
(
ºāyā
gītā
gāthāḥ
),
6514
(
veśyā
),
(
6516
),
6520
(
some
gāthās
sung
by
P.
are
quoted
)
178,
6646,
6647
(
all.
to
ch.
174
).
पिंगला
१
/
PIṄGALĀ
I.
A
prostitute.
(
See
under
ṛṣabha
II
).
पिंगला
२
/
PIṄGALĀ
II.
A
prostitute
of
the
country
of
Avantī.
piṅgalā
was
born
as
the
daughter
of
King
candrāṅgada
in
her
next
birth
because
of
the
virtuous
act
she
did
in
doing
service
to
the
sage
ṛṣabha.
The
King
named
the
girl
Kīrtimālinī
and
bhadrāyu
married
her.
(
See
under
bhadrāyu
).
पिंगला
३
/
PIṄGALĀ
III.
A
woman
of
the
city
of
ayodhyā.
Once
this
woman
approached
śrī
rāma
with
amorous
intentions
and
śrī
rāma
who
was
strictly
observing
a
vow
of
one-wife
refused
to
satisfy
her
desire
and
said:-“During
the
incarnation
of
kṛṣṇa
you
will
be
born
as
a
servant
maid
of
kaṁsa
and
then
I
will
in
my
form
as
kṛṣṇa
accept
you.”
sītā
on
hearing
this
cursed
Piṇgalā.
She
said
“Oh
beautiful
woman
who
has
approached
my
husband
with
amorous
intentions,
you
will
have
three
bends
in
your
body
when
you
are
born
next
as
the
servant
maid
of
kaṁsa.”
piṅgalā
weeping
bitterly
craved
for
pardon
and
then
sītā
said
that
kṛṣṇa
would
make
her
perfect.
(
vilāsa
Kāṇḍa,
ānanda
rāmāyaṇa
).
पिङ्गला
स्त्री।
वामनस्य_हस्तिनी
समानार्थकाः
पिङ्गला
1।3।4।2।3
पुष्पदन्तः
सार्वभौमः
सुप्रतीकश्च
दिग्गजाः।
करिण्योऽभ्रमुकपिलापिङ्गलानुपमाः
क्रमात्.।
पति
==>
दक्षिणदिग्गजः
पदार्थ-विभागः
,
द्रव्यम्,
पृथ्वी,
चलसजीवः,
मनुष्येतरः,
अलौकिकप्राणी
पिङ्गला,
स्त्रीलिङ्गम्
(
पिङ्गल
+
टाप्
।
)
वामनाख्य-दक्षिणदिग्गजस्य
स्त्री
।
इत्यमरः
।
१
।
३
।
४
॥
कुमुदस्य
करिणी
।
वेश्याविशेषः
।
इति
मेदिनी
।ले,
११३
॥
तस्या
उपाख्यानं
यथा,
--“पिङ्गला
नाम
वेश्यासीद्विहेहनगरे
पुरा
।तस्या
मे
शिक्षितं
किञ्चिन्निबोध
नृपनन्दन
!
॥
सा
स्वैरिण्येकदा
कान्तं
सङ्केत
उपनेष्यती
।अभूत्
काले
बहिर्द्बारि
बिभ्रती
रूपमुत्तमम्
॥
मार्ग
आगच्छतो
वीक्ष्य
पुरुषान्
पुरुषर्षभ
!
।तान्
शुल्कदान्
वित्तवतः
कान्तान्
मेनेऽर्थ-कामुका
॥
आगतेष्वपयातेषु
सा
सङ्केतोपजीविनी
।अप्यन्यो
वित्तवान्
कोऽपि
मामुपैष्यति
भूरिदः
॥
एवं
दुराशया
ध्वस्तनिद्रा
द्वार्य्यवलम्बिनी
।निर्गच्छन्ती
प्रविशती
निशीथं
समपद्यत
॥
तस्या
वित्ताशया
शुष्यद्वक्त्वाया
दीनचेतसः
।निर्व्वेदः
परमो
जज्ञे
चिन्ताहेतुः
सुखावहः
॥
तस्या
निर्व्विन्नचित्ताया
गीतं
शृणु
यथा
मम
॥
निर्व्वेद
आशापाशानां
पुरुषस्य
यथा
ह्यसिः
।नह्यङ्गाजातनिर्व्वेदो
देहबन्धं
जिहासति
॥
पिङ्गलोवाच
।अहो
मे
मोहविततिं
पश्यतां
विजितात्मनः
।या
कान्तादसतः
कामं
कामये
येन
वालिशा
॥
सन्तं
समीपे
रमणं
रतिप्रदंवित्तप्रदं
नित्यमिमं
विहाय
।अकामदं
दुःखभयाधिशोक-मोहप्रदं
तुच्छमहं
भजेऽज्ञा
॥
अहो
मयात्मा
परितापितो
वृथासाङ्केत्यवृत्त्यातिविगर्ह्य
वार्त्तया
।स्त्रैणान्नराद्यार्थतृषोऽनुशोच्यात्क्रीतेन
वित्तं
रतिमात्मनेच्छती
॥
यदस्थिभिर्निर्म्मितवंशवंश्य-स्थूणं
त्वचा
रोमनखैः
पिनद्धम्
।क्षरन्नवद्बारमगारमेतद्-विण्मूत्रपूर्णं
मदुपैति
कान्या
॥
विदेहानां
पुरे
ह्यस्मिन्नहमेकैव
मूढधीः
।यान्यमिच्छत्यसत्यस्मादात्मदात्
काममच्युतात्
॥
सुहृत्
प्रेष्ठतमो
नाथ
आत्मा
चायं
शरीरिणाम्
।तं
विक्रीयात्मनैवाहं
रमेऽनेन
यथा
रमा
॥
कियत्
प्रियन्ते
व्यभजन्
कामा
ये
कामदा
नराः
।आद्यन्तवन्तो
भार्य्याया
देवा
वा
कालविद्रुताः
।नूनं
मे
भगवान्
प्रीतो
विष्णुः
केनापि
कर्म्मणा
।निर्व्वेदोऽयं
दुराशाया
यन्मे
जातः
सुखावहः
॥
मैवं
स्युर्म्मन्दभाग्यायाः
क्लेशा
निर्व्वेदहेतवः
।येनानुबन्धं
निर्हृत्य
पुरुषः
शममृच्छति
॥
तेनोपकृतमादाय
शिरसा
ग्राम्यसङ्गताः
।त्यक्त्रा
दुराशाः
शरणं
व्रजामि
तमधीश्वरम्
॥
सन्तुष्टा
श्रद्दधत्येतद्यथालाभेन
जीवती
।विहराम्यमुनैवाहमात्मना
रमणेन
वै
॥
संसारकूपे
पतितं
विषयैर्म्मुषितेक्षणम्
।ग्रस्तं
कालाहिनात्मानं
कोऽन्यस्त्रातुमधी-श्वरः
॥
आत्मैव
ह्यात्मनो
गोप्ता
निर्व्विद्येत
यदाखिलात्
।अप्रमत्त
इदं
पश्येद्ग्रस्तं
कालाहिना
जगत्
॥
श्रीब्राह्मण
उवाच
।एवं
व्यवसितमतिर्दुराशां
कान्ततर्षजाम्
।छित्त्वोपशममास्थाय
शय्यामुपविवेश
सा
॥
आशा
हि
परमं
दुःखं
नैराश्यं
परमं
सुखम्
।यथा
संछिद्य
कान्ताशां
सुखंसुष्वाप
पिङ्गला
॥
”इति
श्रीभागवते
११
स्कन्धे
श्रीभगवदुद्धव-संवादे
अष्टमेऽध्याये
।
२२
--
४३
॥
*
॥
कर्णिका
।
नाडीविशेषः
।
इति
हेमचन्द्रः
॥
पक्षिभेदः
।
राजरीतिः
।
इति
राजनिर्घण्टः
॥
शिंशपावृक्षः
।
इति
रत्नमाला
॥
*
॥
अथ
पिङ्गलादिनाडीनिरूपणम्
।“दक्षिणांशः
स्मृतः
सूर्य्यो
वामभागो
निशाकरः
।नाडीर्द्दश
विदुस्तासु
मुख्यास्तिस्रः
प्रकीर्त्तिताः
॥
इडा
वामे
तनोर्म्मध्ये
सुषुम्णा
पिङ्गला
परे
।मध्या
तास्वपि
नाडी
स्यादग्नीसोमस्वरूपिणी
॥
”“अत्रेता
वामवुक्काधःस्था
धनुर्व्वक्रा
वामनासा-पर्य्यन्तं
गता
एवं
पिङ्गला
दक्षिणाण्डाधःस्थाधनुर्व्वक्रा
दक्षिणनासान्तं
गता
पृष्ठवंशान्तर्गतासुषुम्णा
इत्यर्थः
।”
इति
सारदातिलकम्
॥
“नाडींनां
संवहो
देवि
!
कञ्जयोनिः
खगाण्डवत्
।तत्र
नाड्यः
समुत्पन्नाः
सहस्राणां
द्विसप्ततिः
॥
”कञ्जस्य
पद्मस्य
योनिरुत्पत्तिस्थानं
शालूकमितियावत्
।“प्रधानाः
प्राणवाहिन्यो
भूयस्तत्र
दश
स्मृताः
।इडा
च
पिङ्गला
चैव
सुषुम्णा
च
तृतीयिका
॥
गान्धारी
हस्तिजिह्वा
च
पूषा
चैव
यशस्विनी
।अलम्बुषा
कुहूश्चैव
शङ्खिनी
च
दश
स्मृताः
॥
एवं
नाडीमयं
चक्रं
विज्ञेयं
शक्तिचक्रके
।इडायाः
पिङ्गलायाश्च
मध्ये
या
सा
सुषुम्-णिका
॥
इयञ्च
त्रिगुणा
ज्ञेया
ब्रह्मविष्णुशिवात्मिका
।रजोगुणा
च
वज्राख्या
चित्रिणी
सत्वसंयुता
॥
तमोगुणा
ब्रह्मनाडी
कार्य्यभेदक्रमेण
च
॥
”इति
निरुत्तरतन्त्रे
प्रथमपटलः
॥
इडापिङ्गलथोः
स्वरूपं
यथा,
--“इडा
च
शङ्खचन्द्राभा
तस्या
वामे
व्यवस्थिता
।पिङ्गला
सितरक्ताभा
दक्षिणं
पार्श्वमाश्रिता
॥
”इति
योगार्णवः
॥
“इडायां
संश्रितश्चन्द्रः
पिङ्गलायां
दिवाकरः
॥
”इति
तन्त्रान्तरम्
॥
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.