Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel

पाण्डव (pANDava)

 
Shabda Sagara English

पाण्डव

Masculine.

(

-वः

)

A

Pāṇḍava

or

descendant

of

PĀṆḌU

especially

ap-

plied

to

YUDHISṬHIRA

and

his

four

brothers.

Etymology

पाण्डु

a

proper

name,

and

patronymic

Affix.

ओरञ्

Capeller Eng English

पाण्डव

masculine

a

son

or

descendant

of

Pāṇḍu

adjective

,

feminine

belonging

to

the

Pāṇḍavas.

Yates English

पाण्डव

(

वः

)

1.

Masculine.

A

descendant

of

Pāndu,

as

Yudhisthira,

&c.

Wilson English

पाण्डव

Masculine.

(

-वः

)

A

Pāṇḍava

or

descendant

of

PĀṆḌU

especially

applied

to

YUDHIṢṬHIRA

and

his

four

brothers.

Etymology

पाण्डु

a

proper

name,

and

अण्

patronymick

Affix.

Apte English

पाण्डवः

[

pāṇḍavḥ

],

[

पाण्डोरपत्यं

पुमान्

ओरञ्

]

'A

son

or

descendant

of

Pāṇḍu',

Name.

of

any

one

of

the

five

sons

of

Pāṇḍu

id est, that is.

युधिष्ठिर,

भीम,

अर्जुन,

नकुल

and

सहदेव

मामकाः

पाण्डवाश्चैव

किमकुर्वत

सञ्जय

Bhagavadgîtâ (Bombay).

1.1

हंसाः

संप्रति

पाण्डवा

इव

वनादज्ञातचर्यां

गताः

Mṛichchhakaṭika

5.6.

Compound.

-आभीलः

Name.

of

Kṛiṣṇa.

-श्रेष्ठः

Name.

of

Yudhiṣṭhira.

Apte 1890 English

पांडवः

[

पांडोरपत्यं

पुमान्

आरेञ्

]

‘A

son

or

descendant

of

Pāṇḍu’,

N.

of

any

one

of

the

five

sons

of

Pāṇḍu

i.

e.

युधिष्ठिर,

भीम,

अर्जुन,

नकुल

and

सहदेव

हंसाः

संप्रति

पांडवा

इव

वनादज्ञातचर्यांगताः

Mk.

5.

6.

Comp.

आभीलः

N.

of

Kṛṣṇa.

श्रेष्ठः

N.

of

Yudhiṣṭhira.

Monier Williams Cologne English

पाण्डव

masculine gender.

a

son

or

descendant

of

Pāṇḍu

or

a

partisan

of

the

Pāṇḍavas

(

plural number.

)

the

5

reputed

sons

of

Pāṇḍu

(

Yudhi-ṣṭhira,

Bhīma,

Arjuna,

Nakula

and

Saha-deva

confer, compare.

Kuntī

and

Mādrī

)

or

their

adherents,

mahābhārata

kāvya literature

et cetera.

nalopākhyāna

of

a

mountain,

lalita-vistara

of

a

country,

Catalogue(s)

पाण्डव

mf(

)n.

belonging

to

or

connected

with

the

Pāṇḍavas,

mahābhārata

Monier Williams 1872 English

पाण्डव,

अस्,

m.

a

patronymic,

a

son

or

descendant

of

Pāṇḍu

a

partisan

of

the

sons

of

Pāṇḍu

N.

of

a

mountain

(

आस्

),

m.

pl.

the

five

reputed

sons

of

Pāṇḍu

(

Yudhi-ṣṭhira,

Bhīma,

Arjuna,

Nakula,

and

Saha-deva

cf.

कुन्ती

and

माद्री

)

the

party

or

adherents

of

the

sons

of

Pāṇḍu

(

अस्,

ई,

अम्

),

be-

longing

to

the

sons

of

Pāṇḍu,

connected

with

the

five

Pāṇḍavas.

—पाण्डव-नकुल,

अस्,

m.,

N.

of

a

poet.

—पाण्डव-वह्नि,

अयस्,

m.

pl.

‘the

Pāṇḍava

fires,

a

N.

applied

to

the

three

elder

sons

of

Pāṇḍu

(

‘kindled

on

the

Araṇi,

Pṛthā

or

Kuntī

cf.

पृथा-

रणि

).

—पाण्डव-श्रेष्ठ,

अस्,

m.

‘best

of

the

sons

of

Pāṇḍu,

an

epithet

of

Yudhi-ṣṭhria.

—पाण्-

डवाभील

(

°व-आभ्°

),

अस्,

m.

an

epithet

of

Kṛṣṇa.

Macdonell English

पाण्डव

pāṇḍav-a,

Masculine.

pat.

of

Pāṇḍu:

Plural

the

🞄five

sons

of

Pāṇḍu

or

the

adherents

of

the

🞄Pāṇḍavas

Adjective.

(

ī

)

belonging

to

the

sons

of

🞄Pāṇḍu.

Benfey English

पाण्डव

पाण्डव,

i.

e.

पाण्डु

+

अ,

I.

patronym.

A

descendant

of

Pāṇḍu,

viz.

Yudhiṣṭhira

and

his

four

brothers.

II.

Masculine.

A

partisan

of

the

five

Pāṇḍavas.

III.

Adjective.

,

Feminine.

वी,

Belonging

to,

connected

with,

the

five

Pāṇḍavas,

MBh.

6,

3303.

Hindi Hindi

हे

पुत्र

की

पांडु

Apte Hindi Hindi

पाण्डव

पुंलिङ्गम्

-

पाण्डोः

अपत्यम्

पाण्डु

+

अण्

"पाण्डु

का

पुत्र

या

सन्तान,

पांडु

के

पाँचों

पुत्रों

में

से

कोई

सा

एक-

युधिष्ठिर,

भीम,

अर्जुन,

नकुल

और

सहदेव"

Shabdartha Kaustubha Kannada

पाण्डव

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪಾಂಡುರಾಜನ

ಪುತ್ರರಾದ

ಧರ್ಮರಾಜ,

ಭೀಮ,

ಅರ್ಜುನ,

ನಕುಲ,

ಸಹದೇವ

व्युत्पत्तिः

पाण्डोरपत्यम्

प्रयोगाः

"यजतां

पाण्डवः

स्वर्गमवत्विन्द्रः

तपत्विनः"

उल्लेखाः

माघ०

२-६५

L R Vaidya English

pAMqava

{%

m.

%}

(

a

son

or

descendant

of

Pāṇḍu

)

A

term

applied

to

the

five

sons

of

Pāṇḍu,

viz,

युधिष्ठिर,

भीम,

अर्जुन,

नकुल

and

सहदेव

Bg.i.1,

14,

20.

Bhutasankhya Sanskrit

५,

अक्ष,

अनिल,

अनुत्तर,

अर्थ,

असु,

आशुग,

इन्द्रिय,

इषु,

कङ्कपत्री,

करणीय,

कलङ्क,

कामगुण,

कामदेव,

खग,

तत्त्व,

तन्मात्र,

धी,

नाराच,

नालीक,

पक्षि,

पञ्च,

पतङ्ग,

पत्रिन्,

पर्व,

पवन,

पाण्डव,

पुत्र,

पृषत्क,

प्राण,

बाण,

भाव,

भूत,

भेदक,

मरुत्,

महाभूत,

महाव्रत,

मार्गण,

रत्न,

लेय,

लेयक,

वध,

वर्ष्मन्,

वात,

वायु,

विशिख,

विषय,

व्रत,

शर,

शरीर,

शस्त्र,

शिलीमुख,

शूक,

श्वसन,

समिति,

सायक,

स्मरबाण,

स्मरेषु

Bopp Latin

पाण्डव

m.

(

a

पाण्डु

nom.

pr.

suff.

अ,

v.

gr.

650.

)

a

Pându

oriundus.

Anekartha-Dvani-Manjari Sanskrit

अर्जुन

पु

अर्जुन,

शुक्ल,

पाण्डव,

तृणजाति

शुक्लो

वर्णोऽर्जुनो

नाम

पाण्डवोऽप्यर्जुनो

मतः

अर्जुनस्तृणजातिस्यादर्जुनं

ककुभो

द्रुमः

३०

verse

1.1.1.30

page

0003

Edgerton Buddhist Hybrid English

Pāṇḍava,

m.

(

=

Pali

Paṇḍava

),

n.

of

a

mountain

near

Rājagṛha:

LV

〔239.19〕

〔240.10〕

〔241.4,

10〕

Mv

〔ii.198.14,

17〕

〔199.5〕

(

but

here

mss.

pāṇḍaro

or

°ulo

)

in

〔iii.438.12〕

text

with

mss.

Pāṇḍaro,

but

Senart

cites

the

passage

without

comment

s.v.

Pāṇḍava

it

certainly

refers

to

the

same

mountain.

(

For

°vāḥ,

m.

pl.,

MSV

〔ii.31.17〕,

see

s.v.

Khaṣa.

)

Indian Epigraphical Glossary English

pāṇḍava

(

IE

7-1-2

),

‘five’.

Lanman English

pāṇḍava,

m.

descendant

of

Pāndu.

[

pāṇḍu,

1208c.

]

Mahabharata English

Pāṇḍava,

pl.

(

ºāḥ

),

the

five

sons

of

Pāṇḍu,

viz.

Yudhishṭhira,

Bhīmasena,

and

Arjuna

(

born

by

Kuntī

),

Nakula

and

Sahadeva

(

born

by

Mādrī

),

husbands

of

Draupadī

sometimes,

especially

in

books

V-IX,

the

name

seems

to

denote

all

the

adherents

of

Yudhishṭhira:

I,

13,

100,

115,

116,

122,

132,

133,

145,

†158,

†171,

†186,

†201,

†208,

†215,

282

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

298

(

do.

),

334

(

do.

),

376,

377,

380,

390,

393,

407,

409,

414,

418,

422,

438,

440,

465,

470,

478,

482,

484,

485,

487,

493,

497,

498,

499,

501,

502,

512,

515,

564,

572,

575

(

a-Pºāya

),

578,

629,

1763

(

ºānāṃ

kulakaraṃ,

sc.

Parikshit

),

2203

(

Mahābhārataṃ…Pºānāṃ

yaśaskaraṃ

),

2209

(

ºānāṃ

pitāmahaṃ,

i.e.

Vyāsa

),

2224,

2228,

2230,

(

Kuru-Pºyoḥ

),

2237,

2239,

2245,

2248,

2255,

2269,

2282,

2286,

2310,

††3819,

††3820,

††3834

(

their

eleven

sons

),

††3839,

4295

(

pañca

),

4559,

4832

(

the

birth

of

the

five

P.

),

4902,

4947,

4959,

4960,

4961,

4962,

4963,

4977,

4998,

5001,

5006,

5012,

5034,

5069,

5093,

5097,

5099,

5214,

5222,

5246

(

Kuru-Pºāḥ

),

5247,

5251,

5253,

5256,

5294,

5346

(

ºāraṇiḥ,

sc.

Kuntī

),

5363

(

Pṛthāraṇisamudbhūtais

tribhiḥ

Pºvahnibhiḥ

),

5439,

5444,

5465,

5466,

5540,

5545,

5631,

5638,

5643,

5648,

5650,

5651,

5653,

5655,

5656,

5661

(

ºjyeshṭhaṃ,

i.e.

Yudhishṭhira

),

5675,

5685,

5693,

5701,

5712,

5720,

5726,

5731,

5734,

5761,

5775,

5798,

5799,

5800,

5802,

5836,

5837,

5842,

5855,

5858,

5861,

5862,

5869,

5873,

5874,

5894

(

pañcānāṃ

),

5941,

5962,

6038,

6080,

6103,

6241,

6309,

6316,

6320,

(

6325

),

6347,

6421,

6436,

6437,

6442,

6917,

6918,

6920,

6925

(

pañca

),

6927,

6945,

6946,

6950,

6971,

†7154,

†7169,

7252,

7273,

†7309

(

incarnations

of

the

five

Indras

),

†7310,

7327

(

Śrī

was

born

as

Draupadī

for

the

sake

of

the

P.

),

†7346

(

married

Draupadī

),

7347,

7366,

7372,

7376,

7380,

7385,

7388,

7402,

7404,

7416,

7425,

7431,

7434,

7435,

7445,

7456,

7467,

7468,

7469,

7470,

7485,

7524,

7525,

7528,

7531,

7539,

7543,

7548,

7554,

7560,

7564,

7571,

7592,

7593,

7595,

7596,

7600,

7608,

7611,

7741,

7743,

7746,

7748,

7749,

7754,

8049,

8062

II,

17,

45,

94,

104,

135,

146,

150,

776,

809

(

dual

=

Arjuna

and

Bhīmasena

),

837

(

º-Yādavān,

i.e.

Arjuna,

Bhīmasena,

and

Kṛshṇa

),

878

(

dual

=

Arjuna

and

Bhīmasena

),

949

(

do.

),

968

(

do.

),

975,

979

(

Yudhishṭhiramukhāḥ

),

981,

1340,

1411

(

Vṛshṇi-Pºān

),

1451,

1480,

1562

(

sarvaº

),

1563,

1565,

1606,

1658,

1677

(

ºśrīº

),

1679,

1687,

1702,

1786,

1899,

1926,

1934,

1964,

1965,

1971,

†1978,

†1992,

2021

(

catvāraḥ

),

2022,

2103,

2107,

2108,

†2115,

†2119,

2141,

†2186,

†2199,

†2200

(

mahishīṃ

Pºānāṃ,

i.e.

Draupadī

),

2218,

†2226,

†2238,

2255,

2261,

2273,

2283,

2287,

2288,

2289,

2339,

2346,

2452,

2456,

2460

(

ºdhanaiḥ

),

2462,

2468,

2471,

2475,

2478,

2490,

2511,

2519,

†2521,

†2522,

†2523,

2526,

†2527,

†2536,

(

2566

),

2585

(

ºāntaḥpure

),

2613,

2628,

2657,

2659,

2660,

2663,

2671,

2674,

2675,

2677

(

ºānāṃ

priyāṃ

bhāryāṃ

Draupadīṃ

),

2686,

2698,

2701,

2706,

2707

III,

10,

17,

19,

40,

41,

42,

218,

†219,

†231,

†235,

†236,

240,

262,

263,

273,

278,

290,

294,

296,

304,

307,

312,

314,

318,

319,

320,

345,

349,

354,

365,

372,

387,

399,

402

(

pañca

),

461,

526,

531,

547,

555,

572,

580

(

ºānāṃ

priyā

bhāryā,

i.e.

Draupadī

),

590,

892,

895,

898,

899,

900,

931,

934,

†944

(

pañcabhiḥ

),

†947,

†948,

964,

1432

(

dual

=

Bhīmasena

and

Yudhishṭhira

),

1433,

1753,

(

Kuru-Pºsattamaḥ,

i.e.

Arjuna

),

1920,

1933,

1940,

1955,

1982,

1985,

†2011,

†2012,

2013,

3090,

3094,

3096,

8297,

8410,

8434,

8481,

8486,

8511,

8523,

10107,

†10237,

†10238,

†10239,

10869,

10900,

10909,

10910,

10912,

10986,

10998,

11002,

11011,

11021,

11039,

11055,

11058,

11061,

11062,

11068,

11331,

11401,

11416,

11451,

11542,

11544,

11549,

11551,

11554,

11598,

11630,

11658,

(

ºśreshṭhāḥ

),

11670,

11673,

11677,

11769,

11772,

11773,

11829,

11840,

11841,

11933,

12315,

†12320,

12537,

12538,

12549,

12555,

12556,

12567,

12568,

†12594,

12600,

12601,

12604,

12607,

12608,

13014,

13140,

13142,

††13248,

††13331,

††13347,

††13348,

14649,

14652,

14654,

14666,

14701,

14722,

14773,

14775,

14783,

14784,

14787,

14797,

14798,

14838,

14839,

14921,

14922,

14947,

14960,

14964

(

caturaḥ

),

14977,

14978,

14980

(

catvāraḥ

),

15007,

15028,

15037,

15038,

15058,

15061,

15068,

15073,

15074,

15090,

15108,

15111,

15115,

15116,

15119,

15130,

15132,

15171

(

pañca

),

15181,

15188,

15213,

15215,

15216,

15217,

15223,

15226,

15227

(

caturbhiḥ

),

15263,

15305,

15306,

15315,

15339,

15343,

15345,

15366,

15370,

15378,

15492,

15521,

15552,

15554,

15557,

15559,

15568,

15570,

15573,

15578

(

bhāryāṃ

Pºānāṃ…Draupadīṃ

),

15665,

†15680,

†15697,

†15708,

†15711

(

jaghanyajaḥ

Pºānāṃ,

i.e.

Sahadeva

),

15804,

15854

(

caturaḥ

),

15858,

15859,

16929,

†17216,

†17218,

17221,

17224,

17234,

17237,

17239,

17412,

17419,

17444,

17448,

17476

(

pañca

)

IV,

16,

87,

89,

144,

155,

172,

211,

†324,

332,

333,

334,

869,

873,

878,

879,

884,

886,

893,

919,

920,

921,

938,

947,

960,

961,

962,

963,

969,

988,

1000,

1005,

1030,

1098,

1130,

1187,

1212,

1475,

1493,

1496,

1615,

1621,

2160,

2260

(

pañca

),

2265,

2272,

2299,

2306

(

pañca

),

2312,

2318,

2322,

2349

(

pañca

)

V,

†9,

†30,

(

Kuru-Pºānāṃ

),

92,

96,

105

(

Kuru-Pºkāraṇāt

),

113,

128,

132,

172,

196,

576,

581,

583,

616,

626,

628,

638,

642,

643,

644,

†647,

†652,

†657,

†661,

†662,

†663,

†665,

†666,

†667,

†668,

†671,

†682,

†683,

685,

†703,

†721,

†723,

†726,

†761,

†764,

†782,

†809,

†810,

†830,

†840,

†842,

†845

(

bhāryāṃ

Draupadīṃ

Pºānāṃ

),

†850,

†856,

864,

866,

†889,

†896,

920,

929,

†943,

†946,

†982,

1177,

1258,

†1331

(

Pāṇḍoḥ

sutāḥ

),

†1354,

†1375,

1377

(

pañca

),

†1397,

1443,

1466,

1471,

1563,

1803,

1806,

1808,

†1812,

†1814,

†1818,

†1846,

†1896,

†1898,

†1899,

†1906,

1948,

1952,

1955,

1963,

1965,

1970,

1971,

1975,

1982,

1984,

1986,

1989,

1992,

1995,

1997,

1998,

2004,

2006,

2009,

2010,

2011,

2012,

2013,

2016,

2066,

2069,

2106,

2108,

2117

(

ºāgniṃ

),

2130,

2142,

2150,

2159,

2167,

2170,

2186,

2212,

2232,

2234,

2240,

2241,

2259,

2261

(

dual,

Savyasāci-Vṛkodarau,

i.e.

Arjuna

and

Bhīmasena

),

2267,

2269,

2270,

2271,

2273,

2275,

2277,

2282,

2309,

2311,

2312,

2314,

2321,

2362,

2367,

2381,

2406,

2434

(

pañca

),

2437,

†2505

(

ºāgnau

),

2515,

†2516,

2525,

2528,

2533,

2584,

2662,

2684,

2690,

2719,

2773,

2808,

2809,

2820,

2821,

2822,

2863,

2867,

2874,

2881,

2884,

2889,

2898,

2960,

3026,

3069

(

pañca

),

3070,

3076,

3087,

3090,

3091,

3127,

3135,

3137,

3160,

3162,

3172,

3189,

3190,

3228,

3229,

3262,

3264,

3289,

†3301,

†3303,

3306,

3320,

3323

(

Kuru-Pºāṇ

),

3326,

3386,

3398,

3400,

3401,

3405,

(

Kuru-Pºaiḥ

),

3409,

3412,

3413,

3414,

3420,

3423,

3437,

3498,

3508,

3510,

4118,

4136,

4142,

4152,

4163

(

ºarshabhān

),

4165,

4166,

4168,

4184,

4218,

4230,

4239,

4240,

4242,

4243,

4246,

4257,

4258,

4261,

4262,

4272,

4273,

4274,

4276,

4281,

4282,

4306

(

read

ºvebhyaḥ

with

B.

),

4308,

4345,

4354,

4361,

4369,

4371,

4389,

4420,

4451,

4461,

4666,

4685,

4718,

4720,

4736,

4737,

4738,

4742

(

pañca

),

4750,

4752,

4754,

4769,

4773,

4800,

†4815,

4836,

4848,

4850,

4852,

4885,

4892,

4896,

4900,

4901,

4902,

4938,

4956,

4958,

5028,

5029,

5091,

5151,

5166,

5178,

5186,

5192,

5194,

5197,

5269,

5293,

5342,

5344,

5348,

5359,

5366,

5393

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

5401,

5407,

5412,

5414,

5453,

5459,

5466,

5482,

5538,

5579,

5589,

5605,

5630,

†5653,

5713,

5723,

5736

(

only

B.

),

5741,

5744,

5746,

5747,

5770,

5810,

5829,

5830,

5834,

5850,

5851,

5885,

5902,

5904,

5910,

5912,

5917,

5918,

5919,

5921,

7568,

7574,

7603

VI,

2

(

Kuru-Pº-Somakāḥ

),

3

(

do.

),

4,

17,

27

(

Kuru-PºSomakāḥ

),

34

(

do.

),

47,

91,

126,

130,

311,

382

(

Kuru-Pºāḥ

),

504,

516,

520,

524

(

only

B.,

C.

has

Pāñcālānāṃ

),

531,

546,

548,

553,

560,

572,

586

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

591,

600,

611

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

612,

630

(

Kuru-Pºāḥ

),

633,

679,

708,

720,

730,

738,

†741,

†745,

†746,

†759,

778,

830,

831

(

ºānīkaṃ

),

1241

(

ºānāṃ

Dhanañjayaḥ,

sc.

asmi,

says

Kṛshṇa

),

1534,

1617,

1621,

1632,

1638,

1640,

1643

(

º-Dhārtarāshṭrayoḥ

),

1662

(

Kuru-Pºsene

),

1676,

1729,

1759,

1804,

1810,

1836,

1902,

1903,

1908,

1909,

1910

(

ºānīkaṃ

),

1921,

1945,

1964,

1979,

1985,

1989,

1990,

1996,

2004,

2027,

2030

(

ºrathān

),

2056,

2058

(

sarva-º

),

2071,

2089

(

only

B.

),

2120

(

Kuru-Pºāḥ

),

2124,

2131,

2161,

2187,

2206,

2337,

2420,

2427,

2428,

2429,

2453,

2458,

2459,

2497,

2499,

2503,

2507,

2511,

2512,

2513,

2521,

2528

(

ºrathān

),

2530,

2578,

2579,

†2613,

2706,

2713,

2717,

2719,

2721,

2757,

2816,

2833,

2875,

2881,

2885,

2886,

2888,

2889,

2901,

2903,

2913,

2919,

2923,

2924,

2930,

2933,

2937,

3003,

3009,

3048,

3051,

3052,

3058,

3059,

3062,

3075,

3076

(

ºānīkaṃ

),

3088,

3091,

3101,

3114,

3117,

3118,

3135,

3172,

3236,

3238,

3269,

3274,

3276,

3277

(

Kuru-Pºāḥ

),

3289,

3299,

3313,

3339,

3441,

3444,

3449,

3455,

3510,

†3515,

†3520,

†3523,

3538,

3540,

3588,

3601,

3666,

3667,

3750,

3830,

3840,

3841,

3847,

3850,

3868,

3883

(

Kuru-Pºsainikāḥ

),

3885,

3887,

3896,

3930,

3940,

3951,

3958,

3971,

3972,

4055,

4058,

4090,

4188,

4191,

4194,

4196,

4209,

4229,

4235,

4237,

4253,

4270,

4277,

4281,

4304,

4306,

4320

(

ºbalaṃ

),

4325,

4337,

4401

(

Kuru-Pºāḥ

),

4402

(

do.

),

4409

4413,

4415,

4416,

4445,

4465,

4479,

4486,

4491,

4505

4513,

4515,

4517,

†4528

(

º-Dhārtarāshṭrayoḥ

),

4541,

4557,

4561,

4563,

4564,

4580,

4621,

4623,

4683,

4722,

4725,

4740,

4742,

4743,

4764,

4766,

4767,

4769,

4770,

4777,

4790,

4810,

4811,

4878,

4879

(

ºsainyāni

),

4882,

4892,

4893,

4895,

4943,

4956,

4993,

4994,

4995,

4996,

5003,

5004,

5014,

5016,

5018,

5019

(

º-Sṛñjayaiḥ

),

5020,

5022,

5023,

5027,

5039,

5056

(

ºānīke

),

5057,

5063,

5065,

5082,

5084,

5085,

5112,

5116

(

read

ºvānāṃ

with

B.

),

5119,

5156,

5268,

5283

(

dual

=

Arjuna

and

Bhīmasena

),

5326,

5333,

5335,

5336,

5337,

5344

(

ºvāhinīṃ

),

5355,

5376,

5460,

5461,

5465,

5469,

5476,

5478,

5501,

5520,

5529,

5562,

5569,

5577

(

ºānīkinīṃ

),

5586,

5599

(

sarvaº

),

5600,

5622,

5634,

5640,

5676,

5680,

5682,

5690,

5700,

5706,

5716,

5720,

5751,

5754,

5762,

5767

(

Kuru-Pºāḥ

),

5810,

†5813,

5828,

5837,

5842,

5846

VII,

4,

12,

29,

40,

102,

†114

(

ºyuddhaśauṇḍaṃ,

but

read

with

B.

ºṃ

yu

ºṃ,

i.e.

Arjuna

),

170,

172,

177,

188,

209

(

Kuru-Pºsenānāṃ

),

210,

211,

212,

214

(

º-Sṛñjayān

),

220

(

º-Sṛñjayāḥ

),

221,

224,

230,

231

(

ºānīkaṃ

),

243,

254,

255,

259,

261

(

º-Sṛñjayāḥ

),

280,

283,

348,

361,

414,

415,

444,

450,

463,

480,

481,

484,

495

(

ºānīke

),

583,

591,

616,

631

(

Kuru-Pºāḥ

),

637

(

ºānīkaṃ

),

656,

794,

867,

891

(

ºānīke

),

915,

920,

†926,

935

(

º-Sṛñjayaiḥ

),

938,

939,

942,

949,

984,

1069,

1076,

1157,

1174,

1183

(

ºyodhāḥ

),

1200

(

ºbalaṃ

),

1203

(

ºvāhinī

),

1350,

1353,

1371,

1383,

1407,

1408,

1411,

1417,

(

ºyugāntārkaḥ,

sc.

Arjuna

),

1460,

1473,

1482

(

pañca

),

1489,

1515,

1540,

1549,

1691

(

pl.

B.,

dual

C.

by

error

),

1696,

1700,

1749,

1760,

1778,

1780,

2494,

2622,

2624,

2643,

2740,

2784,

2806,

2962,

2999,

3023,

(

Kuru-Pº-Sātvataiḥ

),

3031,

3039,

3041,

3042,

3046,

3070,

3078,

3086,

3101,

3128,

3419,

3421,

3423,

(

ºnigrahe

),

3487,

3488,

3496,

3498,

3500,

3504,

3511,

3515,

3517,

3520,

3542,

3573,

3576,

3702,

3807,

3809,

3888

(

Kuru-Pºyor

bale

),

3969,

4084

(

ºsainyānaṃ

),

4088,

4095,

4106,

4119,

4120,

4135,

4154,

4160,

4167,

4179,

4329,

4374

(

ºānīke

),

4487,

4490,

4491,

4500

(

sarvaº

),

4526,

4540,

4647,

4737,

4812,

4858,

4869,

4871,

4881,

4882,

4883,

4884,

4885,

4886,

4890,

4891,

4934,

4981,

4992,

5012,

5066,

5088,

5096,

5132,

5323,

5366,

5462,

5463,

5465,

5553,

5630

(

KuruPºpravarāḥ

),

5658,

5659,

6021

(

Pº-Kauravāḥ

),

6293,

6493,

6500,

6545,

6547,

6561,

6569

(

º-Sṛñjayān

),

6603,

6617,

6620,

6622,

6642,

6654,

6675

(

Droṇa-Pº

),

6687,

6692,

6695,

6699,

6760,

6761,

(

ºānīkaṃ

),

6769,

6820

(

ºānīkaṃ

),

6826,

6855,

6970,

6972,

6973,

6979

(

sarva-º

),

6984,

6987

(

sarva-º

),

7020,

7028,

7033,

7037,

7039,

7040,

7056,

7060,

7062,

7063,

7072,

7140,

7145,

7148,

7149,

7205,

7258,

7287,

†7296

(

º-Kauraveyāḥ

),

†7316,

7340,

7344

(

only

B.

),

7347,

7356,

7611,

7676,

7733,

7752,

7760,

7763,

(

Somaka-Pºaiḥ

),

7768,

7773,

7821,

7822,

7823,

7831,

7850,

7854,

7859,

8013,

†8024

(

ºvāhinīṃ

),

†8025

(

ºyodhavīrāḥ

),

8072,

8107,

†8155

(

read

ºārthe

with

B.

),

†8175,

8178,

8179,

8248

(

Sṛñjaya-Pºāḥ

),

8255,

8256,

8262,

†8273

(

Yadukula-Pºnandanaḥ,

i.e.

Kṛshṇa

),

8284,

8305,

8339,

8347,

8371,

8372,

8374,

8389

(

KuruPºāḥ

),

8421,

8450,

8457,

8461

(

Somaka-Pºān

),

8481,

8511,

8547,

8552,

8623

(

Kuru-Pºsainyayoḥ

),

8641,

8698,

8704,

8739

(

nish-Pºām

urvīṃ

),

8752,

8852,

8882

(

Kuru-PºSṛñjayāḥ

),

8886,

8892,

8934,

8943,

9000,

9004,

9018,

9022,

9026,

9036,

9135,

9166,

9181

(

º-Vṛshṇayaḥ

),

9203

(

KuruPºsenayoḥ

),

9206

(

Kuru-Pºāḥ

),

9207

(

Kuru-Pºsainikāḥ

),

9210,

9215,

9257,

9280,

9314,

9329

(

ºtaḥ

),

9432,

9492,

9494

VIII,

6,

13,

14,

15

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

72,

82,

93

(

ºyodhān

),

115,

151,

182,

189,

240,

266,

275,

284,

286,

307,

316,

321,

325,

337,

341,

347,

362,

377,

379,

381,

383,

384,

413,

430,

431,

487,

488

(

C.

has

by

error

Vāṇḍavāḥ

),

562,

610,

611,

806,

824,

829

(

Kuru-Pºāḥ

),

830,

968,

1033

(

ºānīkaṃ

),

1167

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

1246,

1247,

1267,

1276,

1280,

1318,

1339,

1641,

1696,

1697,

1714,

†1729,

†1744,

†1751,

1752,

1861,

2126,

2190,

2210,

2229,

2243

(

ºbalaṃ

),

2296,

2299

(

Kuru-Pºāḥ

),

2324,

2338,

2339

(

ºvanaṃ

),

2359

(

Cedi-Pº-Pāñcālāh

),

2364,

2391,

2441,

2508,

2514,

2518,

2731,

2758

(

Cedi-Pāñcāla-Pºān

),

2761,

2772,

2843,

2850,

2902,

2910,

2912,

2945,

2999,

3003,

3071,

3072,

3075,

3189

(

dual

=

Yudhishṭhira

and

Nakula

),

3247,

3248,

3252,

3256,

3266,

†3346,

3624

(

ºdveshī,

sc.

Karṇa

),

3638,

3639,

3640

(

read

Pāṇḍavān…mahārathān

with

B.

),

3657,

3661,

3668,

3672,

3695,

3717,

3730,

3746,

3773,

3776,

†3804

(

º-Sṛñjayānāṃ

),

3953

(

ºbalaṃ

),

3954,

3974,

3976,

3978,

3985,

4000,

4001,

4002,

4044,

4168,

†4226,

†4247,

4273,

4277,

4382,

4401,

4405,

4448,

†4494

(

Kuru-Pºānāṃ

),

†4502

(

Kuru-Pºāśrayāḥ

),

†4510,

†4511,

†4517,

4756,

4761

(

ºa

C.,

but

read

ºā(

)

with

B.

),

4776,

†4804,

†4830,

4880,

4884,

4888,

4936,

4971

IX,

2,

9

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

17,

34,

35

(

sapta

Pºtaḥ

śeshāḥ

),

59,

81,

82,

85,

88,

92,

112,

121,

124,

126,

171,

174,

177,

178,

184,

186,

230,

242,

256,

261,

267,

308,

317,

324,

333,

338,

362,

364,

374,

375,

377,

395,

401,

408,

409,

410,

454,

456,

457,

464,

465,

522,

523,

524,

528,

534

(

ºsainikān

),

537,

539,

540,

548,

556,

576

(

Somaka-Pºān

),

624,

625,

632,

686,

689,

694,

699,

700,

702,

761,

(

saSātyaki-Vṛkodarān

),

763,

781,

798,

804,

808,

†896,

†898

(

ºyodhamukhyaiḥ

),

932,

946,

959,

963,

970,

982,

995,

1007,

1009,

1030,

1041,

1054,

1055,

1062,

1066,

†1072,

†1076

(

º-Sṛñjayānāṃ

),

1096,

1103,

1132,

1179,

1180,

1192,

1193,

1194,

1204,

1210

(

ºānīkaṃ

),

1219,

1223

(

Kuru-Pºāḥ

),

1238

(

ºānīkaṃ

),

1263,

1264,

1267,

1272,

1283,

1305,

1351

(

ºānīkaṃ

),

1353,

1362,

1368,

1375,

1383,

1386,

1396,

1397,

1454,

1466,

1472,

1489,

1498,

1515,

1523,

1525,

1533,

1543,

1566,

1574,

1576,

1579

(

ºānīkāt

),

1583,

1586,

1590,

1597,

1617,

1619,

1645,

1680,

1709,

1720,

1735,

1739,

1740,

1742,

1835,

1861,

1862,

1863,

1866,

1881,

1927,

1928,

1939,

1944,

1946,

1947,

1949,

1951

(

Kṛshṇaṃ

sa-Pºaṃ

),

1960,

1973,

1977,

1983,

3005,

3066,

3088,

3090,

3174,

3226,

(

SomakaPºāḥ

),

†3240,

3305,

3309,

†3319,

3354,

3358,

3370,

3377

(

sc.

C.,

but

read

Pāṇḍavaḥ

(

i.e.

Bhīmasena

)

with

B.

),

3388,

3390,

3404,

3429,

3430,

3447,

3457,

3461,

3466,

3496,

3497,

3499,

3502,

3532,

3543,

3551,

3554,

3555,

3556,

3566,

3570,

3575,

3577,

3580,

3592,

3593,

3610

X,

4,

8,

28

(

KuruPºyoḥ

),

46,

52,

59,

66,

96,

174,

321

(

Somaka-Pºān

),

391

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

450,

474,

510,

527

(

sapta

Pºtaḥ

śeshāh,

sc.

the

five

brothers,

Sātyaki,

and

Kṛshṇa

),

530,

540

(

KuruPºsenayoḥ

),

588,

667

(

a-Pºāya

),

702,

711,

713,

714,

742,

743,

747

XI,

22,

228,

230,

231,

239,

298,

302,

323,

347,

360

(

Kuru--Pºāḥ

),

362,

542,

562,

606,

630,

633,

657,

663,

703,

735,

744,

748

(

Kuru-Pºāḥ

),

755,

807,

812

XII,

415

(

sarvaº

),

1167,

1417,

1473,

1534,

1698

(

catvāraḥ

),

1813

(

do.

),

1884

(

sa-Pºāḥ

),

1889

(

saha-Pºaḥ

),

1891,

1915,

1926,

1931,

2122

(

º-Yādavāḥ

),

†2714

(

ºmukhyasaṃvṛtaḥ,

sc.

Yudhishṭhira

),

10096,

13430

(

ºānāṃ

kulodvaha,

sc.

Janamejaya

),

13443,

13554

(

Kuru-Pºyor

mṛdhe

)

XIII,

334,

1769,

1771,

1772,

1774,

2968,

2969,

6891,

7689,

7747,

7754,

7769

XIV,

5,

373

(

only

B.

),

1484,

1545

(

Kuru-Pºsadma

),

1553

(

pañca

),

1585,

1775,

1782,

1787,

1795,

1800

(

pañca

),

1804

(

do.

),

1805,

1856,

1861,

1877,

1888,

1955,

1970,

2011,

2046,

2055,

2056,

2059,

2131,

2182,

2564

(

ºānāṃ

balāgraṇīḥ,

sc.

Arjuna

),

2603,

2608

(

Bhīmādīn

),

2674

XV,

1,

4,

6,

9

(

ºstriyaḥ

),

20,

29,

44,

48

(

rajā…Pºānāṃ

dhurandharaḥ,

i.e.

Yudhishṭhira

),

175,

341,

342,

428,

†431

(

KauravaPºānāṃ

),

†439,

473,

495,

497,

507,

509,

576,

583,

592,

636,

638,

639,

650,

657

(

Kurupateḥ

putrān

),

717,

733

(

Bhīmasenādayaḥ

),

741,

771,

792,

863,

865,

869,

872,

873

(

Kuru-Pºsenayoḥ

),

892,

893,

960,

1011,

1050,

1076

(

pañca

),

1087

(

ºānāṃ

dhurandharaḥ,

i.e.

Yudhishṭhira

)

XVI,

9,

11,

134

XVII,

1,

29,

33,

36,

43

XVIII,

1,

124,

177,

186.

Cf.

Pāṇḍaveya,

pl.,

Pāṇḍu,

pl.,

Pāṇḍudāyada,

pl.,

Pāṇḍukumāra,

pl.,

Pāṇḍunandana,

pl.,

Pāṇḍuputra,

pl.,

Pāṇḍusuta,

pl.,

Pāṇḍutanaya,

pl.

Pāṇḍava,

dual

(

ºau

)

(

“sons

of

Pāṇḍu”

)

=

Nakula

and

Sahadeva:

I,

4879

(

Mādrīputrau

),

7399

(

do.

)

II,

2621

(

do.

)

III,

1971

(

Nakulaḥ

Sahadevaś

ca

),

†15646

(

jaghanyajābhyāṃ

),

17225

(

Mādrīputrau

)

IV,

2319

(

do.

)

V,

2949

(

do.

)

VI,

2473

(

do.

),

2733

(

do.

),

3865

(

do.

),

4782

(

do.

),

5074

(

do.

),

5228

(

do.

),

5559

(

do.

)

VII,

1380

(

do.

),

8811

(

do.

)

VIII,

2360

(

do.

),

3194

(

do.

),

3206

(

do.

),

3211,

4999

(

Mādrīputrau

)

IX,

516

(

do.

),

550

(

do.

),

652

(

do.

),

656

(

do.

),

832

(

do.

),

961

(

do.

),

1021

(

do.

),

1373

(

do.

),

1725

(

do.

),

3481

(

do.

)

X,

550

(

do.

)

XII,

1396

(

do.

),

1464

(

do.

)

XIV,

1504

(

do.

).

Pāṇḍava,

sg.^1

(

“son

of

Pāṇḍu”

)

=

Arjuna:

I,

†193,

524

(

Gāṇḍīvadhanvā

),

607,

2274

(

),

2292

(

Kṛshṇasārathiḥ

),

4825,

5223,

5235,

5297,

5298,

5303,

5357

(

madhyama-Pº

),

5474,

5477,

5492,

5531

(

Dhanañjayaḥ

),

6461

(

do.

),

6466,

6741,

6952

(

Kirīṭine

),

7103

(

Kirīṭinaḥ

),

7115

(

do.

),

†7309

(

Savyasācī

),

7503

(

Savyasācī

Dhanañjayaḥ

),

7753

(

Dhanañjayaḥ

),

7755,

7765,

7789,

7821,

7829

(

Dhanañjayah

),

7836,

7843,

7884,

7888

(

Kṛshṇa-Pºau

),

7890,

7892

(

Kṛshṇa-Pºau

),

7894,

7895,

7930,

7965,

7967,

8085

(

Kṛshṇa-Pºau

),

8194,

8233

(

Bībhatsuḥ

),

8234,

8240,

8241,

8242,

8253

(

KṛshṇaPºau

),

8254,

8296

(

Kṛshṇa-Pºau

),

8470

II,

5,

781,

1001,

1017,

1025,

1042,

1044,

†2163

(

Savyasācī

),

2370

(

Bībhatsuḥ

)

III,

503,

1492,

1606,

1607,

1609,

1614,

1650,

1659,

1747,

1764,

1790,

1792,

1869,

1880,

3093,

8291,

†11931,

11936,

11938,

11985,

12012,

12016,

12151,

12293

(

Dhanañjayaḥ

),

12301,

12306,

14969,

14993,

15000,

15016,

15066,

15067,

15072,

16983

(

Phālgunaṃ

)

IV,

†310,

367

(

Bībhatsuḥ

),

1183,

1194,

1218,

1271,

1520

(

ºāgniṃ

),

1521,

1569,

1575,

1576,

1624,

†1665,

†1679,

†1682,

†1695,

1731,

1809,

1834,

1868

(

DroṇaPºyoḥ

),

1876,

1895,

1896,

1915,

1943,

2002,

2012,

2042,

2044,

2045,

2047

(

Bhīshma-Pºyoḥ

),

2051,

2053,

2066,

2068,

2069,

†2104,

2255,

2345,

2350

V,

1964,

2293

(

Savyasācī

),

2353,

2377,

2491

(

ātmā

yasya--i.e.

Kṛshṇa's--Pºḥ

),

2822,

2839,

2973,

3157,

3160,

3209

(

),

4175,

4346

(

KṛshṇaPºau

),

†4815

(

ºsya

samucchrito

vānaraketuḥ

),

5296,

5370,

5372,

5488,

5497,

5649,

5806,

7630

(

Dhanañjayaṃ

)

VI,

700,

810,

843,

849,

1028,

1066,

1259,

1301,

1377,

1407,

1680,

2023

(

Savyasācinaṃ

),

2139,

2146,

2151,

2163,

2195,

2196,

2197,

†2619,

3004

(

Dhanañjayaṃ

),

3282

(

Dhanañjayaḥ

),

3577,

3976

(

ºsya

sutaḥ,

i.e.

Irāvat

),

3984,

4315

(

Kṛshṇasārathiḥ

),

4317,

4319

(

Śvetavāhanaḥ

),

4358

(

),

4453,

4461,

4643

(

Dhanañjayaḥ

),

4644,

4657,

4970

(

Dhanañjayaḥ

),

4971

(

Dhanañjayāt

),

5069,

5071,

5121,

5124,

5127,

5129,

5136,

5219,

5221,

5356

(

Dhanañjayaṃ

),

5366

(

do.

),

5432,

5434,

5439,

5481(

?

),

5527

(

Dhanañjaye

),

5551,

5577

(

Dhanañjayaṃ

),

5585,

5592,

5725

(

Dhanañjayaṃ

),

5737,

5740,

5778,

5784,

5804

VII,

114

(

read

with

B.

ºaṃ

yuddhaśauṇḍaṃ

),

200

(

Karṇa-Pºau

),

422

(

),

482(

?

),

662,

676

(

Kṛshṇa-Pºau

),

740,

762,

765

(

ºYādavau

),

1211,

1231,

1239,

1256,

1257

(

Dāśārha-Pºau

),

1267,

1270,

1272,

1297,

1311,

2787,

2888,

2903,

2992,

3173,

3227

(

Kṛshṇa-Pºāu

),

3228,

3237,

†3238

(

ºādityaśarāṃśuº

),

3245

(

Droṇa-Pºyoḥ

),

3249,

3325,

3331,

3340,

3350,

3351,

3368,

3381,

3395

(

ºāgniḥ

),

3439,

3670,

3682,

3687,

3731,

3754,

3756,

3765,

3794

(

Kṛshṇa--Pºau

),

3818,

3834

(

Dhanañjayaḥ

),

3837

(

Kṛshṇa-Pºau

),

3868

(

do.

),

3912,

3916,

4189(

?

),

4215

(

Guḍākeśaḥ

),

4265,

4295,

4298

(

KṛshṇaPºau

),

4301,

4323,

4367,

4460

(

Kṛshṇa--Pºau

),

4729,

4984

(

Mādhava-Pºau

),

5106

(

Dhanañjayaḥ

),

5807

(

Savyasācinaṃ

),

5859,

5935

(

Dhanañjaye

),

5944,

5949,

5953,

5968,

6072

(

Kirīṭinā

),

6125,

6156,

6161,

6169,

6191,

6193,

6199,

6201,

6202,

6214,

6248,

6253,

6276,

6299,

6329,

6455

(

Dhanañjayaṃ

),

6474

(

Keśava-Pºau

),

6571

(

Kirīṭiṇā

),

6576,

6590,

6974,

7000

(

Kṛshṇa-Pºau

),

7023,

7086,

7093,

7095,

7102

(

Karṇa-Pºyoḥ

),

7221,

7509,

7510,

7656,

7719,

7762,

7765

(

ºMādhavau

),

7817

(

Dhanañjayaṃ

),

8059,

8061,

†8167,

8180,

8208,

8240,

8244,

8286

(

Śvetavāhane

),

8322

(

Śvetavāhanaṃ

),

8368

(

Dhanañjayaḥ

),

8454,

8455,

8504,

8601

(

Droṇa

Pºyoḥ

),

8603,

8605,

8616,

8618,

8626

(

Droṇa-Pºyoḥ

),

9120,

9424

(

Savyasācī

),

†9648

(

º-Vṛshṇisiṃhayoḥ

)

VIII,

42

(

Dhanañjayena

),

425

(

Śvetavāhanaḥ

),

427

(

Dhanañjayaḥ

),

617,

630,

638,

641,

645

(

Mādhava-Pºau

),

646,

649,

659,

660,

†671,

†698,

†702,

714,

822

(

read

sa

),

827,

1082,

1083,

1114,

1225,

1270(

?

),

1285,

1297,

1304,

1307,

1331,

1351,

†1737,

1802,

1820,

1955

(

Kuntīputraṃ

),

1956

(

Dhanañjayaṃ

),

†1963,

†1978,

†1988,

†1990,

†1995

(

º-Vāsudevau

),

2564,

2574,

2586,

2587,

2609

(

Kirīṭiṇā

),

2780,

2781

(

Kṛshṇa-Pºau

),

2796

(

read

ºaḥ

),

2816

(

Mādhava-Pºau

),

2821,

2823

(

Droṇa-Pºyoḥ

),

2900,

2975,

2977,

2987,

3055,

3220,

3235,

†3240,

3242,

3420,

3432,

†3481,

†3490,

3554(

?

),

3582,

3599,

3602,

3606,

3618,

3620,

3660,

3871,

4018,

4020,

4041,

†4052

(

Savyasācī

),

†4061

(

º-Vāsudevau

),

†4063,

†4074,

4132,

4142,

4172,

†4193,

4267,

4350,

4356,

4370,

4371,

4423,

4475

(

Mādhava-Pºau

),

†4501

(

Karṇa-Pºau

),

4539,

†4550,

†4584,

†4598,

†4599,

†4688,

†4689,

†4692,

†4698,

4728,

4740,

4742,

4746,

4769,

4875

(

Savyasācī

),

4886,

5011

(

Dhanañjayaḥ

),

5021

(

MādhavaPºau

)

IX,

127,

167

(

Savyasācī

),

211,

219,

225(

?

),

725,

726,

737

(

),

739,

1469,

3257

X,

671,

673,

696

(

),

710

XI,

589,

662

(

Bībhatsuḥ

)

XII,

773,

893

(

Guḍākeśaḥ

),

5875

(

Pākaśāsaninā

)

XIV,

376

(

Kṛshṇa-Pºau

),

388,

401,

410

(

),

417,

596,

1479,

1481

(

Kṛshṇa-Pºau

),

2132,

2153,

2154,

2189,

2199,

2200,

2205,

2214,

2220,

2270,

2276,

2301

(

sahaº

),

2330,

2331,

2335,

2390

(

Pārthaṃ

),

2442,

2444,

2466

(

Śvetavāhanaḥ

),

2490,

2494

XV,

362

(

Guḍākeśaḥ

)

XVI,

147,

170

(

Bībhatsuḥ

),

175,

208,

246

XVII,

64

(

Śvetavāhanaḥ

).

Pāṇḍava,

sg.^2

(

do.

)

=

Bhīmasena

(

Bhīma

):

I,

2258

(

Bhº

),

4980,

5018

(

read

ºvo

with

B.

),

5032,

5052,

5053,

5058,

5060,

5065,

5472,

5520

(

Vṛkodaraḥ

),

5828,

6002,

6043,

6064,

6071,

6270,

(

Bhº

),

6271,

6279

(

Vṛkodaraḥ

),

6285

(

Bhº

),

6287,

6289,

6293,

7117

(

Vṛkodarāt

),

7241

(

Bhº

)

II,

923,

931,

1062,

1070,

1080,

1089,

1095,

1103,

1920

(

Bhº

),

2623

(

Bhº

)

III,

426,

431,

445,

2048,

10888,

11099,

11117,

11130,

11137,

11169

(

Vāyutanayo

Bhºḥ

),

11355,

11367

(

Bhº

),

11372,

11409,

11520,

11689,

11693,

11708,

11714,

11723,

11790,

12398

(

Bhº

),

14806

(

Bhº

),

15741

IV,

†237,

552,

597,

618,

623,

638,

721,

750,

761,

764

(

Sūta-Pºau

),

1112

(

Bhº

),

1368

(

Bhº

)

V,

†1824

(

Bhº

),

2022,

2035,

2038

(

madhyamaḥ

),

2039,

†2084

(

gadāhastaḥ

),

2748,

2784,

2792,

2796,

3150,

3153,

3155

(

madhyamaḥ

),

4802

(

will

drink

the

blood

of

Duḥśāsana

)

VI,

2251,

2253,

2266,

2284,

2296,

2316,

2357,

2477

(

Bhº

),

2747

(

do.

),

2764

(

do.

),

2785,

2792,

2801,

2836,

2841,

2845

(

Bhº

),

2850,

3348,

3352,

3357,

†3373

(

Bhº

),

3902,

3921,

4183,

4208,

4508

(

Bhº

),

4589

(

do.

),

4673,

5188,

5245,

5247,

5257,

5266,

5318

(

Bhº

),

5553

(

do.

),

5809

(

do.

)

VII,

1140,

1141,

1148,

1150,

1657

(

Bhº

),

3660

(

do.

),

4074,

4090,

5001

(

Bhº

),

5118

(

do.

),

5143,

5187,

5203,

5207,

5216,

5219,

5233,

5254,

5287,

5310,

5381,

5390,

5416,

5440,

5457,

5493,

5500,

5506,

5519,

5535,

5555,

5564,

5586,

5594,

5598,

5600,

5611

(

Bhº

),

5617,

5625,

5626,

5627,

5637,

5645,

5652,

5660

(

only

B.,

C.

has

Kauravaḥ

),

5666,

5677

(

Karṇa-Pºyoḥ

),

5685,

5697,

5704,

5708,

5709,

5742,

5745

(

Karṇa-Pºyoḥ

),

5751,

5752,

5771,

5775,

5779,

5787,

6402,

6649

(

Bhº

),

6706,

6711,

6720,

6936,

7204

(

Bhº

),

7672

(

do.

),

7732

(

Vṛkodaraḥ

),

7835

(

Bhº

),

8504,

8678

(

Bhº

),

8890,

9176,

9238

(

Bhº

),

9264

(

only

B.

),

9343,

9354,

9356,

9359,

9360,

9377,

9386

(

Bhº

)

VIII,

88,

475,

476,

569,

570,

571,

574,

575,

584,

588,

609,

2425

(

Karṇa-Pºyoḥ

),

2426,

2433,

2460,

2462

(

Karṇa-Pºyoḥ

),

2467,

2473

(

Karṇa-Pºyoḥ

),

2479,

2480,

2489,

2507

(

KarṇaPºyoḥ

),

2857

(

Bhº

),

3127,

†3849,

3912,

3922,

4149

(

read

ºaḥ

with

B.

),

†4279,

†4300,

4999

(

Vṛkodaraḥ

),

5030

(

do.

)

IX,

29

(

slayer

of

Duryodhana

),

252

(

madhyamaḥ…Bhºḥ

),

779

(

Bhº

),

1423,

1432,

1438,

1497,

1715

(

Bhº

),

1917,

1921,

3173

(

Vṛkodaraḥ

),

3188,

3218

(

Bhº

),

†3241,

3268,

3285

(

Bhº

),

3291,

3364,

3366,

3377

(

only

B.,

C.

has

Pāṇḍavāḥ

),

3480

(

Bhº

)

XI,

357

(

madhyamaṃ

),

366

XII,

1464

(

Bhº

)

XIV,

2555

XV,

86.

Pāṇḍava,

sg.^3

(

“descendant

of

Pāṇḍu”

)

=

Janamejaya:

I,

2221

(

).

Pāṇḍava,

sg.^4

(

“son

of

Pāṇḍu”

)

=

Nakula:

II,

1195,

1258,

1260

IV,

165

(

Mādrīputraḥ

),

312

V,

3167,

5900

(

?

Dhṛstaketuḥ…sambandhī

Pºsya

)

VI,

3168

(

)

VII,

334

VIII,

879,

924,

942

(

Karṇa-Pºyoḥ

),

947,

948,

962,

965,

†4282

IX,

470,

479,

482,

484,

488,

489,

490,

506.

Pāṇḍava,

sg.^5

(

do.

):

Sahadeva:

I,

†206

(

Saubalaṃ

Pºena

hataṃ

)

II,

1125,

1160

III,

11460

(

),

11485

(

do.

)

IV,

333

(

do.

)

V,

5479

VI,

5172

VII,

4031

(

),

7362

(

do.

)

IX,

1213,

1218,

1540,

1561

(

slew

Śakuni

and

Ulūka

)

XI,

700

XVI,

179

(

)

XVII,

58

(

do.

).

Pāṇḍava,

sg.^6

(

do.

)

=

Yudhishṭhira:

I,

144

(

rajasūye…

Pºsya

),

419,

638,

5467

(

),

5666,

5669,

5741,

5760,

5803,

6259,

†7155,

7232,

7506

(

jyeshṭhe

)

II,

13

(

ºsya…

sabhāṃ

),

44

(

),

61

(

sabhāṃ…Pºsya

),

103,

220,

270,

273,

282,

301,

312,

422,

449,

470,

506,

540,

551,

973,

1230,

1231,

1257,

1263

(

Dharmarājaṃ

),

1339(

?

),

1594,

1625

(

Kṛshṇa-Pºau

),

1690,

1762,

1856,

2011,

2013,

2062

(

jyeshṭhaṃ

),

†2118

(

Ajātaśatruḥ

),

†2163,

†2203

(

Ajātaśatruḥ

),

†2244,

2492,

2496,

2576,

2583

(

),

2631

(

rājā

)

III,

200,

212,

†260,

410

(

Dharmarājaḥ

),

1326,

1442,

2064,

2217,

3070,

3083,

3088,

8300,

8365,

8374,

8444,

8449,

8460,

8476,

8500,

8651,

8652,

9973,

10095,

10116,

†10121,

†10122,

10135,

10167,

10317,

10418,

10707,

11052,

11533,

11782,

11823,

11845,

11862,

11871,

11881,

11929,

12464,

†12572,

†12576,

†12590,

12610,

12746,

13020,

13121,

††13261,

††13301,

13405,

†14764,

14837

(

jyeshṭhaḥ

),

15033,

15278

(

rājasūyaṃ

Pºsya

),

15314,

15356,

15374,

15416,

16917,

17443

IV,

20,

58,

65,

204,

217,

†319

(

),

†322,

329,

552,

2191,

2198,

2200,

2226,

2287,

2311,

2316

V,

60,

62,

90

(

rājñaḥ

),

113

(

Kuntīputro

Yºḥ

),

177,

192,

193,

217,

220,

269,

†677

(

Kuntīputraḥ

Pºo

'jātaśatruḥ

),

†713,

†714,

†719,

†767,

†769,

†780,

†786,

†787,

†811,

†812,

†849,

†867,

939,

†950,

†951,

†1818,

†1819,

†1820,

†1822

(

jyeshṭhaḥ

),

1967

(

rājā

Dharmaputraḥ

),

1973,

2115,

†2292,

2295,

2930,

4687,

4716,

4721,

4722,

4723,

5096,

5233,

5330,

5335

(

rājā

),

5375

(

Dharmarājaṃ

),

5535,

5543,

5544,

5736

(

?

only

C.,

B.

has

Pāṇḍavān

),

5852

(

rājā

),

5928,

5929,

7597,

7635,

7637

VI,

14,

695,

697,

761,

767,

1555,

1562,

1566,

1993

(

Dharmarājaḥ

),

2052,

2089

(

only

C.,

B.

has

Pāṇḍavāḥ

),

2091,

2326

(

Dharmarājaḥ

),

2412,

2481

(

Dharmaputraḥ

),

2577,

3700,

3702,

3704,

3706,

3795,

4776

(

Dharmarājaṃ

),

4796,

4913,

4915,

4961,

5346,

5350,

5351

(

)

VII,

195,

229,

234,

464,

473,

659,

680,

682,

936(

?

),

1031

(

Kururājasya

),

2132,

2792,

2928,

3074

(

rājānaṃ

),

3985,

3999,

4006,

4172

(

rājā

),

4256,

4983

(

Dharmarājaḥ

),

5154

(

rājānaṃ

),

6288,

†6445

(

Ajātāśatruṃ

),

6480,

6492,

6631

(

jyeshṭhaḥ

),

6637

(

rājānaṃ

),

6953,

7003

(

Dharmarājaṃ

),

7264,

7268,

7278,

7385,

7386,

7387,

7390

(

jyeshṭhaḥ

),

8360,

8361,

8370,

8738,

8866

(

Dharmarājaḥ

),

8991,

9059,

9064,

9125

(

jyeshṭhaḥ

),

9165

(

)

VIII,

148,

438

(

C.

Kuru-Pºau,

but

read

Karṇa-Pºau

with

B.

),

1175

(

rājā

),

†1728

(

rājā

),

2326,

2347,

2354,

2659

(

Dharmarājaḥ

),

2687,

2709,

2984,

2994

(

),

3145,

3171

(

rājānaṃ

),

†3372,

3432

(

),

3473

(

Dharmarājaṃ

Yºṃ

),

†3478,

†3509,

†3533

(

Dharmarājaḥ

),

3567,

4489

(

Dharmarājaṃ

),

5000

IX,

81,

235,

284,

641,

645,

650,

653,

809

(

Dharmarājo

Yºḥ

),

845

(

jyeshṭhaḥ

),

851,

855,

925,

1018

(

jyeshṭhasya

),

1282(

?

),

1704,

1758,

3145,

3588

(

jyeshṭhaṃ

)

X,

582,

589

(

Yºṃ…Dharmarājaṃ

),

590

(

rājarshiḥ

),

594,

607,

712

(

rājarshiḥ

),

807

XI,

324,

763

XII,

11,

651

(

Kaunteyaḥ

),

720,

1143,

1172,

1192,

1429,

1458,

1463,

1492,

1515

(

jyeshṭhaṃ

),

1536,

1570,

1804,

1938,

1948,

1953,

1967,

1968,

1969,

1970,

1971,

1972,

1973,

1974,

2008,

2032,

2162,

2168,

2210,

2238,

2242,

2253,

2265,

2349,

2366,

2374,

2386,

2458,

2494,

2608,

2739,

2746,

3361,

4401,

5128,

12164

XIII,

421,

1334,

1355,

1356,

1775,

3634,

5195,

5550,

5879,

5921,

6922,

6934,

7627

XIV,

†292

(

rājā

),

1898

(

so.

B.,

C.

has

by

error

Pāṇḍavāḥ

),

1901

(

rājā

),

1933,

2089

(

pṛthivīpatiḥ

)

XV,

127,

129,

135,

136,

141,

209,

247,

343,

474,

616,

704

(

Dharmarājaḥ

),

736,

761,

1048,

1093

XVI,

8

XVII,

95,

100

XVIII,

58

(

Dharmaja

rājarshe

),

64,

146.

Pāṇḍava,

adj.

(

“belonging

to

the

Pāṇḍavas”

):

VI,

2016

(

senā

),

3193

(

senāṃ

),

3303

(

senā

),

3308

(

senāṃ

),

3680

(

do.

),

4781

(

camūḥ

)

VII,

486

(

senāṃ

),

1120

(

camūṃ

),

1370

(

senā

),

2537

(

balaṃ

),

3521

(

sainyaṃ

),

4999

(

pṛtanā

),

6623

(

senā

),

6625

(

do.

),

6773

(

do.

),

7147

(

senāṃ

),

7197

(

senāṃ

),

7747

camūṃ

),

7753

(

senā

),

8329

(

sainyaṃ

),

9422

(

senāṃ

)

VIII,

432

(

do.

),

489

(

camūṃ

),

1036

(

senāṃ

),

1075

(

senā

),

2125

(

senāṃ

),

2242

(

do.

),

2358

(

do.

),

2813

(

camūḥ

),

2859

(

camūṃ

),

3263

(

senā

),

3669

(

senāṃ

),

3735

(

do.

),

3977

(

sainyaṃ

),

3988

(

senāṃ

),

3999

(

do.

),

†4809

(

do.

)

IX,

525

(

senā

),

1074

(

mahācamūḥ

)

XIV,

1803

(

sainyaṃ

),

2006

(

śriyaṃ

)

XV,

630.

Kalpadruma Sanskrit

पाण्डवः,

पुंलिङ्गम्

(

पाण्डोस्तदाख्यया

प्रसिद्धस्य

राज्ञो-ऽपत्यम्

पाण्डु

+

“ओरञ्

।”

७१

।इत्यञ्

)

पाण्डुनन्दनः

पञ्चपाण्डवोत्पत्ति-र्यथा,

--वैशम्पायन

उवाच

।“संवत्सरधृते

गर्भे

गान्धार्य्या

जनमेजय

!

।आह्वयामास

वै

कुन्ती

गर्भार्थे

धर्म्ममच्युतम्

सा

बलिं

त्वरिता

देवी

धर्म्मायोपजहार

।जजाप

मन्त्रं

विधिवद्दत्तं

दुर्व्वाससा

पुरा

संगम्य

सा

तु

धर्म्मेण

योगमूर्त्तिधरेण

।लेभे

पुत्त्रं

वरारोहा

सर्व्वप्राणिहितं

वरम्

ऐन्द्रे

चन्द्रसमायुक्ते

मुहूर्त्तेऽभिजितेऽष्टमे

।दिवामध्यगते

सूर्य्ये

तिथौ

पुण्येऽभिपूजिते

समृद्धयशसं

कुन्ती

सुषाव

प्रवरं

सुतम्

।जातमात्रे

सुते

तस्मिन्

वागुवाचाशरीरिणी

एष

धर्म्मभृतां

श्रेष्ठो

भविष्यति

नरोत्तमः

।विक्रान्तः

सत्यवाक्

चैव

राजा

पृथ्व्यां

भविष्यति

युधिष्ठिर

इति

ख्यातः

पाण्डोः

प्रथमजः

सुतः

।भविता

प्रथितो

राजा

त्रिषु

लोकेषु

विश्रुतः

।यशसा

तेजसा

चैव

वृत्तेन

समन्वितः

*

धार्म्मिकं

तं

सुतं

लब्ध्वा

पाण्डुस्तां

पुनरब्रवीत्

।प्राहुः

क्षात्त्रं

बलं

ज्येष्ठं

बलज्येष्ठं

सुतं

वृणु

ततस्तथोक्ता

भर्त्त्रा

तु

वायुमेवाजुहाव

सा

।तस्माज्जज्ञे

महाबाहुर्भीमो

भीमपराक्रमः

तमप्यतिबलं

जातं

वागुवाचाशरीरिणी

।सर्व्वेषां

बलिनां

श्रेष्ठो

जातोऽयमिति

भारत

!

इदमत्यद्भुतञ्चासीज्जातमात्रे

वृकोदरे

।यदङ्कात्

पतितो

मातुः

शिलां

गात्रैरचूर्णयत्

कुन्ती

व्याघ्रभयोद्विग्ना

सहसोत्पतिता

किल

।नान्वबुध्यत

तं

सुप्तमुत्सङ्गे

स्वे

वृकोदरम्

वज्रसंहननः

सोऽथ

कुमारो

न्यपतद्द्गिरौ

।पतता

तेन

शतधा

शिला

गात्रैर्विचूर्णिता

तां

शिलां

चूर्णितां

दृष्ट्वा

पाण्डुर्विस्मयमागतः

।यस्मिन्नहनि

भीमस्तु

जज्ञे

भरतसत्तम

!

दुर्य्योधनोऽपि

तत्रैव

प्रजज्ञे

वसुधाधिप

!

*

जाते

वृकोदरे

पाण्डुरिदं

भूयोऽन्वचिन्तयत्

।कथन्नु

मे

वरः

पुत्त्रो

लोकश्रेष्ठो

भवेदिति

दैवे

पुरुषकारे

लोकोऽयं

संप्रतिष्ठितः

।तत्र

दैवन्तु

विधिना

कालयुक्तेन

लभ्यते

इन्द्रो

हि

राजा

देवानां

प्रधान

इति

नः

श्रुतम्

।अप्रमेयबलोत्साहो

वीर्य्यवानमितद्युतिः

तं

तोषयित्वा

तपसा

पुत्त्रं

लप्स्ये

महाबलम्

।यं

दास्यति

मे

पुत्त्रं

गरीयान्

भविष्यति

कर्म्मणा

मनसा

वाचा

तस्मात्तप्स्ये

महत्तपः

।ततः

पाण्डुर्महाराजो

मन्त्रयित्वा

महर्षिभिः

दिदेश

कुन्त्याः

कौरव्यो

व्रतं

सांवत्सरं

शुभम्

।आत्मना

महाबाहुरेकपादस्थितोऽभवत्

उग्रं

तप

आतस्थे

परमेण

समाधिना

।आरिराधयिषुर्देवं

त्रिदशानां

तमीश्वरम्

सूर्य्येण

सह

धर्म्मात्मा

पर्य्यवर्त्तत

भारत

!

।तन्तु

कालेन

महता

वासवः

प्रत्यपद्यत

शक्र

उवाच

।पुत्त्रं

तव

प्रदास्यामि

त्रिषु

लोकेषु

विश्रुतम्

।ब्राह्मणानां

गवाञ्चैव

सुहृदाञ्चार्थसाधकम्

दुर्हृदां

शोकजननं

सर्व्वबान्धवनन्दनम्

।सुतं

तेऽग्र्यं

प्रदास्यामि

सर्व्वामित्रविनाशनम्

इत्युक्तः

कौरवो

राजा

वासवेन

महात्मना

।उवाच

कुन्तीं

धर्म्मात्मा

देवराजवचः

स्मरन्

उदर्कस्तव

कल्याणि

तुष्टो

देवगणेश्वरः

।दातुमिच्छति

मे

पुत्त्रं

यथासङ्कल्पितं

हृदा

अतिमानुषकर्म्माणं

यशस्विनमरिन्दमम्

।नीतिमन्तं

महात्मानमादित्यसमतेजसम्

दुराधर्षं

क्रियावन्तमतीवाद्भुतदर्शनम्

।पुत्त्रं

जनय

सुश्रोणि

!

धाम

क्षत्त्रियतेजसाम्

लब्धः

प्रसादो

देवेन्द्रात्

तमाह्वय

शुभानने

!

एवमुक्ता

ततः

शक्रमाजुहाव

यशस्विनी

।अथाजगाम

देवेन्द्रो

जनयामास

चार्ज्जुनम्

जातमात्रे

कुमारे

तु

वागुवाचाशरीरिणी

।महागम्भीरनिर्घोषा

नभो

नादयती

तदा

शृण्वतां

सर्व्वभूतानां

तेषाञ्चाश्रमवासिनाम्

।कुन्तीमाभाष्य

विस्पष्टमुवाचेदं

शुचिस्मिताम्

कार्त्तवीर्य्यसमः

कुन्ति

!

शिवितुल्यपराक्रमः

।एष

शक्र

इवाजेयो

यशस्ते

प्रथयिष्यति

अदित्या

विष्णुना

प्रीतिर्यथाभूदभिवर्द्धिता

।तथा

विष्णुसमः

प्रीतिम्बर्द्धयिष्यति

ते

सुतः

एष

मद्रान्

वशे

कृत्वा

कुरूंश्च

सह

सोमकैः

।चेदिकाशिकरूषांश्च

कुरुलक्ष्मीं

वहिष्यति

एतस्य

भुजवीर्य्येण

खाण्डवे

हव्यवाहनः

।मेदसा

सर्व्वभूतानां

तृप्तिं

यास्यति

वै

पराम्

ग्रामणीश्च

महीपालान्

एष

जित्वा

महाबलः

।भ्रातृभिः

सहितो

वीरस्त्रीन्

मेधानाहरिष्यति

जामदग्न्यसमः

कुन्ति

!

वायुवेगपराक्रमः

।एष

वीर्य्यवतां

श्रेष्ठो

भविष्यति

महायशाः

तथा

दिव्यानि

चास्त्राणि

निखिलेनाहरिष्यति

।विप्रनष्टां

श्रियञ्चायमाहर्त्ता

पुरुषर्षभः

एतामत्यद्भुतां

वाचं

कुन्ती

शुश्राव

भारत

!

।वाचमुच्चरितामुच्चैस्तां

निशम्य

तपस्विनाम्

बभूय

परमो

हर्षः

शतगृङ्गनिवासिनाम्

।तथा

देवरथानाञ्च

सेन्द्राणाञ्च

दिवौकसाम्

।आकाशे

दुन्दमोनाञ्च

बभूव

तुमुलः

स्वनः

।उदतिष्टन्महाघोषः

पुष्पवृष्टिभिरावृतः

*

वैशम्पायन

उवाच

।“कन्तीपुत्त्रषु

जातेषु

धृतराष्ट्रात्मजेषु

।महराजसता

पाण्डुं

रहो

वचनमब्रवीत्

मेऽस्ति

त्वयि

मन्तापो

विगुणेऽपि

परन्तप

।नावरत्वे

वरार्हायाः

स्थित्वा

चानघ

!

नित्यदा

गान्धार्य्याश्चैव

नृपते

!

जातं

पुत्त्रशतन्तथा

।श्रुत्वा

मे

तथा

दुःखमभवत्

कुरुनन्दन

!

इदन्तु

मे

महद्दुःखं

तुल्यतायामपुत्त्रता

।दिष्ट्या

त्विदानीं

भर्त्तुर्मे

कुन्त्यामप्यस्ति

सन्ततिः

यदि

चापत्यसन्धानं

कुन्तिराजसुता

मयि

।कुर्य्यादनुग्रहो

मे

स्यात्तव

चापि

हितं

भवेत्

संस्तम्भो

मे

सपत्नीत्वात्

वक्तुं

कुन्तिसुतां

प्रति

।यदि

तु

त्वं

प्रसन्नो

मे

स्वयमेनां

प्रचोदय

पाण्डुरुवाच

।ममाप्येष

सदा

माद्रि

!

हृद्यर्थः

परिवर्त्तते

।न

तु

तां

प्रसहे

वक्तुमिष्टानिष्टविवक्षया

तव

त्विदं

मतं

मत्वा

प्रयतिष्याम्यतःपरम्

।मन्ये

ध्रुवं

मयोक्ता

सा

वचनं

प्रतिपत्स्यते

वैशम्पायन

उवाच

।ततः

कुन्तीं

पुनः

पाण्डुर्विविक्त

इदमब्रवीत्

।कुलस्य

मम

सन्तानं

लोकस्य

कुरु

प्रियम्

मम

चापिण्डनाशाय

पूर्व्वेषामपि

चात्मनः

।मत्प्रियार्थञ्च

कल्याणि

!

कुरु

कल्याणमुत्तमम्

।यशसेऽर्थाय

चैव

त्वं

कुरु

कर्म्म

सुदुष्करम्

एवमुक्ताब्रवीन्माद्रीं

सकृच्चिन्तय

दैवतम्

।तस्मात्ते

भवितापत्यमनुरूपमसंशयम्

ततो

माद्री

विचार्य्यैवं

जगाम

मनसाश्विनौ

।तावागम्य

सुतौ

तस्यां

जनयामासतुर्यमौ

नकुलं

सहदेवञ्च

रूपेणाप्रतिमौ

भुवि

।तथैव

तावपि

यमौ

वागुवाचाशरीरिणी

रूपसत्त्वगुणोपेतावेतावत्यश्विनावपि

।भासतस्तेजसात्यर्थं

रूपद्रविणसम्पदा

नामानि

चक्रिरे

तेषां

शतशृङ्गनिवासिनः

।भक्त्या

कर्म्मणा

चैव

तथाशीर्भिर्विशाम्पते

ज्येष्ठं

युधिष्ठिरेत्येवं

भीमसेनेति

मध्यमम्

।अर्ज्जुनेति

तृतीयञ्च

कुन्तीपुत्त्रानकल्पयन्

पूर्व्वजं

नकुलेत्येवं

सहदेवेति

चापरम्

।माद्रीपुत्त्रावकथयंस्ते

विप्राः

प्रीतमानसाः

”इति

महाभारते

१२३

--

१२४

तेषां

पुत्त्रा

यथा,

--“प्रतिबिन्ध्यः

सुतः

सोमः

श्रुतकीर्त्तिस्तु

चार्ज्जुनात्

।शतानीकः

श्रुतकर्म्मा

द्रौपद्याः

पञ्च

विक्रमात्

”तेषां

भार्य्या

यथा,

गारुडे

१३९

अध्याये

।“यौधेयी

हिडिम्बा

काशी

चैव

सुभद्रिका

।विजया

वै

वेणुमती

पञ्चभ्यस्तु

सुताः

क्रमात्

देवको

घटोत्कचश्च

अभिमन्युश्च

सर्व्वशः

।अहोत्रो

निरपत्रश्च

परिक्षिदभिमन्युजः

Vachaspatyam Sanskrit

पाण्डव

पुंलिङ्गम्

पाण्डोरपत्यम्

ओरञ्

पाण्डुनृपस्य

क्षेत्रजेधर्मादिभ्योजाते

युधिष्ठिरादौ

“यः

कौरव्यदायादःपाण्डुर्नाम

नराधिपः

कामभोगान्

परित्यज्य

शतशृ-ङ्गमितो

गतः

ब्रह्मचर्य्यव्रतस्थस्य

तस्य

दिव्येन

हेतुना

।साक्षाद्धर्मादयं

पुत्रस्तत्र

जातो

युधिष्ठिरः

तथैवं

बलिनांश्रेष्ठं

तस्य

राज्ञो

महात्मनः

मातरिश्वा

ददौ

पुत्रंभीमं

नाम

महाबलम्

पुरुहुतादयं

जज्ञे

कुन्त्यामेवधनञ्जयः

यस्य

कीर्त्तिर्महेष्वासान्

सर्वानभिभवि-ष्यति

यौ

तु

माद्री

महेष्वासावसूत

पुरुषोत्तमौ

।चश्विभ्यां

पुरुषव्याघ्राविमौ

तावपि

पश्यत”

भा०

आ०१२६

अ०

Capeller German

पाण्डव

Masculine.

ein

Nachkomme

Pāṇḍu's,

ein

Panduide

Adj.

Feminine.

den

Panduiden

gehörig

(

auch

°वीय

).

Burnouf French

पाण्डव

पाण्डव

masculine

issu

de

Pāṇḍu.

पाण्डवाभील

masculine

(

priv.

भी

)

Kṛṣṇa.

पाण्डवायन

masculine

le

compagnon

des

Pāṇḍus,

Kṛṣṇa.

पाण्डवारणि

feminine

surn.

de

Kuntī.

Stchoupak French

पाण्डव-

Masculine.

patron.

de

Pāṇḍu

Plural

les

5

fils

de

Pāṇḍu

leurs

partisans

a.

(

Feminine.

-ई-

)

appartenant

aux

Pāṇḍava

-एय-

a.

et

Masculine.

Plural

id.

-ईय-

a.

id.

°र्षभ-

Masculine.

Arjuna

Bhīmasena

Yudhiṣṭhira.

°श्रेष्ठ-

Masculine.

Yudhiṣṭhira.

पाण्डवानीक-

nt.

armée

des

Pāṇḍava.