Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
पवमान (pavamAna)
पवमानः
[
pavamānḥ
],
[
पू-ताच्छील्ये
शानच्
]
Air,
wind
पवमानः
पृथिवी-
रुहानिव
Raghuvamsa (Bombay).
8.9.
One
of
the
sacred
fires,
considered
to
be
the
same
as
गार्हपत्य
quod vide, which see.
also
called
पवमानात्मजः
Name.
of
a
particular
Stotra
sung
in
the
Soma-yāga
अथातः
पवमानानामेवाभ्यारोहः
Bri.
Upanishad.
1.3.28.
Compound.
-सखः
fire.
प॑वमान
masculine gender.
wind
or
the
god
of
w°,
vājasaneyi-saṃhitā
taittirīya-saṃhitā
kāvya literature
rājataraṃgiṇī
nalopākhyāna
of
a
partic.
Agni
(
associated
with
Pāvaka
and
Śuci
and
also
regarded
as
a
son
of
A°
by
Svāhā
or
of
Antar-dhāna
and
by
Śikhaṇḍinī
),
taittirīya-saṃhitā
brāhmaṇa
purāṇa
nalopākhyāna
of
partic.
Stotras
sung
by
the
Sāma-ga
at
the
Jyotiṣṭoma
sacrifice
(
they
are
called
successively
at
the
3
Savanas
बहिष्पवमान,
माध्यंदिन
and
तृतीय
or
आर्भव
),
taittirīya-saṃhitā
brāhmaṇa
śrauta-sūtra
(
confer, compare.
Religious Thought and Life in India, also called 'brāhmanism and hindūism,' by Sir M. Monier-Williams
368
)
पवमान,
अस्,
आ,
अम्,
being
purified,
being
strained
(
usually
said
of
the
Soma,
Ved.
)
(
अस्
),
m.
wind
N.
of
a
particular
Fire
(
associated
with
Pāvaka
and
Śuci,
and
also
regarded
as
a
son
of
Agni
by
Svāhā
)
epithet
of
the
moon
epithet
of
particular
Stotras
sung
by
the
Sāma-ga
at
the
Jyo-
tiṣṭoma
(
Ved.
).
—पवमान-वत्,
आन्,
अती,
अत्,
Ved.
having
the
Pavamāna-stotra.
—पवमान-
हविस्,
इस्,
n.
or
पवमानेष्टि
(
°न-इष्°
),
इस्,
f.,
Ved.
offerings
to
Agni
invoked
under
the
title
of
Pavamāna
or
Pāvaka
or
Śuci.
पवमान
páv-amāna,
pr.
pt.
√
pū
Masculine.
wind
🞄god
of
wind
N.
of
a
certain
Agni
or
of
a
son
🞄of
Agni
N.
of
certain
stotras
sung
by
the
🞄Sāmagas
at
the
Jyotiṣṭoma
sacrifice:
-vat,
🞄a.
accompanied
by
the
Pavamāna
stotra
🞄-sakha,
Masculine.
(
friend
of
the
wind
),
fire
-uktha,
🞄n.
series
of
verses
in
the
midday
Pavamāna.
पवमानः
पुंलिङ्गम्
-
"पू
+
शानच्,
मुक्"
"हवा,
वायु"
पवमानः
पुंलिङ्गम्
-
"पू
+
शानच्,
मुक्"
एक
प्रकार
की
यज्ञाग्नि
जिसे
गार्हपत्य
कहते
हैं
पवमान
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ವಾಯು/ಗಾಳಿ
निष्पत्तिः
पूङ्
(
पवने
)
"शानच्"
(
३-३-११७
),
मुगागमः
(
७-२-८२
)
व्युत्पत्तिः
पवते
पू
(
पू꣡ङ्
पवने
-
भ्वादिः
-
सेट्
)
ल्युट् →
पवनम्
अनीयर् →
पवनीयः
-
पवनीया
ण्वुल् →
पावकः
-
पाविका
तुमुँन् →
पवितुम्
तव्य →
पवितव्यः
-
पवितव्या
तृच् →
पविता
-
पवित्री
क्त्वा →
पवित्वा
/
पूत्वा
ल्यप् →
प्रपूय
क्तवतुँ →
पवितवान्
/
पूतवान्
-
पवितवती
/
पूतवती
क्त →
पवितः
/
पूतः
-
पविता
/
पूता
शानच् →
पवमानः
-
पवमाना
पवमान
१
/
PAVAMĀNA
I.
An
agni
(
fire
).
The
eldest
son
of
brahmā,
agni,
got
of
his
wife
svāhā
three
sons,
pāvaka,
pavamāna
and
śuci.
These
three
got
fortyfive
children
and
they
are
called
Agnis.
Thus,
father,
three
sons
and
their
fortyfive
sons
constitute
the
49
Agnis.
(
Chapter
10,
aṁśa
1,
viṣṇu
purāṇa
).
पवमान
२
/
PAVAMĀNA
II.
A
mountain.
This
mountain
is
situated
near
Meru.
(
8th
skandha,
devī
bhāgavata
).
पवमान
३
/
PAVAMĀNA
III.
One
of
the
three
sons
of
vijitāśva.
He
was
in
his
previous
birth
an
agni
but
was
cursed
by
vasiṣṭha
to
be
born
on
earth
as
a
man.
(
4th
skandha,
bhāgavata
).
पवमान
पुं।
वायुः
समानार्थकाः
श्वसन,
स्पर्शन,
वायु,
मातरिश्वन्,
सदागति,
पृषदश्व,
गन्धवह,
गन्धवाह,
अनिल,
आशुग,
समीर,
मारुत,
मरुत्,
जगत्प्राण,
समीरण,
नभस्वत्,
वात,
पवन,
पवमान,
प्रभञ्जन,
क,
शार,
हरि
1।1।63।1।4
नभस्वद्वातपवनपवमानप्रभञ्जनाः।
प्रकम्पनो
महावातो
झञ्झावातः
सवृष्टिकः।
प्राणोऽपानः
समानश्चोदानव्यानौ
च
वायवः।
हृदि
प्राणो
गुदोऽपानः
समानो
नाभिमण्डले।
उदानः
कण्ठदेशे
स्याद्व्यानः
सर्वशरीरगः।
अन्नप्रवेशनं
मूत्राद्युत्सर्गोऽन्नविपाचनम्.
भाषणादि
निमेषादि
तद्व्यापाराः
क्रमादमी॥
==>
महावायुः,
सवृष्टिकः_वायुः,
शरीरवायुः
पदार्थ-विभागः
,
द्रव्यम्,
आत्मा,
देवता
पवमानः,
पुंलिङ्गम्
(
पवते
शोधयतीति
।
पूङ्
शोधने
+“पूङ्यजोः
शानच्
।”
३
।
२
।
१
।
८
।
इति
शानच्
।“आने
मुक्
।”
७
।
२
।
८२
।
इति
मुमागमः
।
)वायुः
।
इत्यमरः
।
१
।
१
।
६६
॥
(
यथा,
रघुः
।
८
।
९
।“न
खरो
न
च
भूयसा
मृदुःपवमानः
पृथिवीरुहानिव
।स
पुरस्कृतमध्यमक्रमोनमयामास
नृपाननुद्धरन्
॥
”अग्नेः
स्वाहायां
जातः
पुत्त्रः
।
यथा,
मार्क-ण्डेये
।
५२
।
२७-२८
॥
“योसावग्निरभीमानी
ब्रह्मणस्तनयोऽग्रजः
।तस्मात्
स्वाहा
सुतान्
लेभे
त्रीनुदारौजसो
द्बिज
!
॥
पावकं
पवमानञ्च
शुचिञ्चापि
जलाशिनम्
।तेषान्तु
सन्ततावन्ये
चत्वारिंशच्च
पञ्च
च
॥
”
)निर्मथ्याग्निः
।
स
च
गार्हपर्याग्निः
।
यथा,
--“अथ
यः
पवमानस्तु
निर्म्मथ्योऽग्निः
स
उच्यते
।स
च
वै
गार्हपत्योऽग्निः
प्रथमो
ब्रह्मणः
स्मृतः
॥
”इति
मात्स्ये
४८
अध्यायः
॥
पवमान
पुंलिङ्गम्
पू--ताच्छील्ये
चानश्
।
१
वायौ
अमरः
३
गार्ह-पत्येऽग्नौ
“अथ
यः
पवमानस्तु
निर्मख्योऽग्निः
स
उ-च्यते
।
स
च
वै
गार्हपत्योग्निः
प्रथमो
ब्रह्मणः
सुतः”मत्स्यपु०
७८
अ०
।
३
सोमे
च
तदधिकृत्य
प्रवृत्तं
सूक्तम्अण
।
पावमान
सोमदेवताके
सूक्तभेदे
तानि
च
सूक्तानिऋ०
९
१
सूक्तावधि
षट्षटिसूक्तात्मकानि
स्वादिष्ठयेत्यादिकानि
हिन्वन्तीत्याद्यन्तानि
।
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.