Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
पदम् (padam)
पदम्
[
padam
],
[
पद्-अच्
]
A
foot
(
said
to
be
Masculine.
also
in
this
sense
)
पदेन
on
foot
शिखरिषु
पदं
न्यस्य
Meghadūta (Bombay).
13
अपथे
पदमर्पयन्ति
हि
Raghuvamsa (Bombay).
9.74
'set
foot
on
(
follow
)
a
wrong
road'
3.5
12.52
पदं
हि
सर्वत्र
गुणैर्निधीयते
3.62
'good
qualities
set
foot
everywhere'
id est, that is.
command
notice
or
make
themselves
felt
जनपदे
न
गदः
पदमादधौ
9.4.
'no
disease
stepped
into
the
country'
यदवधि
न
पदं
दधाति
चित्ते
Bhâminîvilâsa (Bombay).
2.14
पदं
कृ
(
a
)
to
set
foot
in,
on
or
over
(
Literal.
)
शान्ते
करिष्यसि
पदं
पुनराश्रमे$स्मिन्
Sakuntalâ (Bombay).
4.2.
(
b
)
to
enter
upon
or
into,
take
possession
of,
occupy
(
Figuentative.
)
कृतं
वपुषि
नवयौवनेन
पदम्
Kâdambarî (Bombay).
137
कृतं
हि
मे
कुतूहलेन
प्रश्नाशया
हृदि
पदम्
133
so
Kumârasambhava (Bombay).
5.21
Panchatantra (Bombay).
1.24
कृत्वा
पदं
नो
गले
Mudrârâkshasa (Bombay),
3.26
'in
defiance
of
us'
(
Literal.
planting
his
foot
on
our
neck
)
मूर्ध्नि
पदं
कृ
'to
mount
on
the
head
of',
'to
humble'
पदं
मूर्ध्नि
समाधत्ते
केसरी
मत्तदन्तिनः
Panchatantra (Bombay).
1.327
आकृतिविशेषेष्वादरः
पदं
करोति
Mâlavikâgnimitra (Bombay).
1
'good
forms
attract
attention
(
command
respect
)
जने
सखी
पदं
कारिता
Sakuntalâ (Bombay).
4
'made
to
have
dealings
with
(
to
confide
in
)'
धर्मेण
शर्वे
पार्वतीं
प्रति
पदं
कारिते
Kumârasambhava (Bombay).
6.14.
A
step,
pace,
stride
तन्वी
स्थिता
कतिचिदेव
पदानि
गत्वा
Sakuntalâ (Bombay).
2.13
पदे
पदे
'at
every
step'
अक्षमालामदत्त्वा
पदात्
पदमपि
न
गन्तव्यम्
or
चलितव्यम्
'do
not
move
even
a
step'
Et cætera.
पितुः
पदं
मध्यममुत्पतन्ती
Vikramorvasîyam (Bombay).
1.19
'the
middle
pace
or
stride
of
Viṣṇu.'
id est, that is.
the
sky
(
for
mythologically
speaking,
the
earth,
sky,
and
lower
world
are
considered
as
the
three
paces
of
Viṣṇu
in
his
fifth
or
dwarf
incarnation
वामनावतार
)
so
अथात्मनः
शब्दगुणं
गुणज्ञः
पदं
विमानेन
विगाहमानः
Raghuvamsa (Bombay).
13.1.
A
foot-step,
footprint,
foot-mark
पदपङ्क्तिः
Sakuntalâ (Bombay).
3.7
or
पदावली
foot-prints
पदमनुविधेयं
च
महताम्
Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).
2.28
'the
foot-steps
of
the
great
must
be
followed'
पदैगृर्ह्यते
चौरः
Yâjñavalkya (Mr. Mandlik's Edition).
2.286.
A
trace,
mark,
impression,
vestige
रतिवलयपदाङ्के
चापमासज्य
कण्ठे
Kumârasambhava (Bombay).
2.64
Meghadūta (Bombay).
37,
98
Mâlavikâgnimitra (Bombay).
3.
A
place,
position,
station
अधो$धः
पदम्
Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).
2.1
आत्मा
परिश्रमस्य
पदमुपनीतः
Sakuntalâ (Bombay).
1,
'brought
to
the
point
of
or
exposed
to
trouble'
तदलब्धपदं
हृदि
शोकघने
Raghuvamsa (Bombay).
8.91,
'found
no
place
in
(
left
no
impression
on
)
the
heart'
अपदे
शङ्कितो$स्मि
Mâlavikâgnimitra (Bombay).
1,
'my
doubts
were
out
of
place',
id est, that is.
groundless
कृशकुटुम्बेषु
लोभः
पदमधत्त
Dasakumâracharita (Bombay).
162
Kumârasambhava (Bombay).
6.72
3.4
Raghuvamsa (Bombay).
2.5
9.82
कृतपदं
स्तनयुगलम्
Uttararàmacharita.
6.35,
'brought
into
relief
or
bursting
forth'.
Dignity,
rank,
office,
station
or
position
भगवत्या
प्रश्निकपदमध्यासितव्यम्
Mâlavikâgnimitra (Bombay).
1
यान्त्येवं
गृहिणीपदं
युवतयः
Sakuntalâ (Bombay).
4.18,
'attain
to
the
rank
or
position,
Et cætera.
स्थिता
गृहिणीपदे
4.19
so
सचिव˚,
राज˚
Et cætera.
Cause,
subject,
occasion,
thing,
matter,
business,
affair
व्यवहारपदं
हि
तत्
Yâjñavalkya (Mr. Mandlik's Edition).
2.5
'occasion
or
matter
of
dispute,
title
of
law,
judicial
proceeding'
Manusmṛiti.
8.7
सतां
हि
सन्देहपदेषु
वस्तुषु
Sakuntalâ (Bombay).
1.22
वाञ्छितफलप्राप्तेः
पदम्
Ratnâvalî (Bombay).
1.6.
Abode,
object,
receptacle
पदं
दृशः
स्याः
कथमीश
मादृशाम्
Sisupâlavadha.
1.37
15.22
अगरीयान्न
पदं
नृपश्रियः
Kirâtârjunîya.
2.14
अविवेकः
परमापदां
पदम्
2.3
के
वा
न
स्युः
परिभवपदं
निष्फलारम्भयत्नाः
Meghadūta (Bombay).
56
संपदः
पदमापदाम्
Hitopadesa (Nirṇaya Ságara Edition).
4.65.
A
quarter
or
line
of
a
stanza,
verse
विरचितपदम्
(
गेयम्
)
Meghadūta (Bombay).
88,
15
Mâlavikâgnimitra (Bombay).
5.2
Sakuntalâ (Bombay).
3.14.
A
complete
or
inflected
word
सुप्तिडन्तं
पदम्
Parasmaipada.
I.
4.14.
वर्णाः
पदं
प्रयोगार्हानन्वितैकार्थबोधकाः
Sâhityadarpaṇa.
9
Raghuvamsa (Bombay).
8.77
Kumârasambhava (Bombay).
4.9.
A
name
for
the
base
of
nouns
before
all
consonantal
case-terminations
except
nom.
singular.
Detachment
of
the
Vedic
words
from
one
another,
separation
of
a
Vedic
text
into
its
several
constituent
words
वेदैः
साङ्गपदक्रमोपनिषदैर्गायन्ति
यं
सामगाः
Bhágavata (Bombay).
12.13.1.
A
pretext
अनिभृतपदपातमापपात
प्रियमिति
कोपपदेन
कापि
सख्या
Sisupâlavadha.
7.14.
A
sqare
root.
A
part,
portion
or
division
(
as
of
a
sentence
)
as
त्रिपदा
गायत्री.
A
measure
of
length.
Protection,
preservation
ते
विंशतिपदे
यत्ताः
संप्रहारं
प्रचक्रिरे
Mahâbhârata (Bombay).
*
7.36.13.
A
square
or
house
on
a
chessboard
अष्टापदपदालेख्यैः
Rām.
A
quadrant.
The
last
of
a
series.
A
plot
of
ground.
(
In
Arithmetic.
)
Any
one
in
a
set
of
numbers
the
sum
of
which
is
required.
A
coin
माता
पुत्रः
पिता
भ्राता
भार्या
मित्रजनस्तथा
।
अष्टापदपदस्थाने
दक्षमुद्रेव
लक्ष्यते
॥
Mahâbhârata (Bombay).
*
12.298.4.
(
com.
अष्टापदपदं
सुवर्णकार्षापणः
).
A
way,
road
षट्पदं
नवसंख्यानं
निवेशं
चक्रिरे
द्विजाः
Mahâbhârata (Bombay).
*
14.64.1.
Retribution
(
फल
)
ईहोपरमयोर्नॄणां
पदान्यध्यात्मचक्षुषा
Bhágavata (Bombay).
7.13.2.
-दः
A
ray
of
light.Comp.
-अङ्कः,
चिह्नम्
a
foot-print.
-अङ्गुष्ठः
the
great
toe,
thumb
(
of
the
foot
).
-अध्ययनम्
study
of
the
Vedas
according
to
the
पदपाठ
quod vide, which see.
-अनुग
Adjective.
following
closely,
being
at
the
heels
of
(
Genitive.
).
suitable,
agreeable
to.
(
-गः
)
a
follower,
companion
एतान्निहत्य
समरे
ये
चृ
तस्य
पदानुगाः
।
तांश्च
सर्वान्
विनिर्जित्य
सहितान्
सनराधिपान्
॥
Mahâbhârata (Bombay).
*
3.12.6.
अनुरागः
a
servant.
an
army.
-अनुशासनम्
the
science
of
words,
grammar.
-अनुषङ्गः
anything
added
to
a
pada.
अन्तः
the
end
of
a
line
of
a
stanza.
the
end
of
a
word.
-अन्तरम्
another
step,
the
interval
of
one
step
पदान्तरे
स्थित्वा
Sakuntalâ (Bombay).
1
अ˚
closely,
without
a
pause.
-अन्त्य
Adjective.
final.-अब्जम्,
-अम्भोजम्,
-अरविन्दम्,
-कमलम्,
-पङ्कजम्,
-पद्मम्
a
lotus-like
foot.
-अभिलाषिन्
Adjective.
wishing
for
an
office.
अर्थः
the
meaning
of
a
word.
a
thing
or
object.
a
head
or
topic
(
of
which
the
Naiyāyikas
enumerate
16
subheads
).
anything
which
can
be
named
(
अभिधेय
),
a
category
or
predicament
the
number
of
such
categories,
according
to
the
Vaiśeṣikas,
is
seven
according
to
the
Sāṅkhyas,
twentyfive
(
or
twenty-seven
according
to
the
followers
of
Patañjali
),
and
two
according
to
the
Vedāntins.
the
sense
of
another
word
which
is
not
expressed
but
has
to
be
supplied.
˚अनुसमयः
preforming
one
detail
with
reference
to
all
things
or
persons
concerned
then
doing
the
second,
then
the
third
and
so
on
(
see
अनुसमय
).
Hence
पदार्थानुसमयन्याय
means:
A
rule
of
interpretation
according
to
which,
when
several
details
are
to
be
performed
with
reference
to
several
things
or
persons,
they
should
be
done
each
to
each
at
a
time.
-आघातः
'a
stroke
with
the
foot',
a
kick.-आजिः
a
foot-soldier.
आदिः
the
beginning
of
the
line
of
a
stanza.
the
beginning
or
first
letter
of
a
word.
˚विद्
Masculine.
a
bad
student
(
knowing
only
the
beginnings
of
stanzas
).
-आयता
a
shoe.
-आवली
a
series
of
words,
a
continued
arrangement
of
words
or
lines
(
काव्यस्य
)
शरीरं
तावदिष्टार्थव्यवच्छिन्नापदावली
Kāv.
1.1
मधुरकोमलकान्तपदावलीं
शृणु
तदा
जयदेवसरस्वतीम्
Gîtagovinda.
1.-आसनम्
a
foot-stool.
-आहत
Adjective.
kicked.
-कमलम्
lotus-like
foot.
-कारः,
-कृत्
Masculine.
the
author
of
the
Padapāṭha.
क्रमः
walking,
a
pace
न
चित्रमुच्चैः
श्रवसः
पदक्रमम्
(
प्रशशंस
)
Sisupâlavadha.
1.52.
a
particular
method
of
reciting
the
Veda
Compare.
क्रम.
-गः
a
foot-soldier.-गतिः
Feminine.
gait,
manner
of
going.
-गोत्रम्
a
family
supposed
to
preside
over
a
particular
class
of
words.-छेदः,
-विच्छेदः,
-विग्रहः
separation
of
words,
resolution
of
a
sentence
into
its
constituent
parts.
-च्युत
Adjective.
dismissed
from
office,
deposed.
-जातम्
class
or
group
of
words.
-दार्ढ्यम्
fixedness
or
security
of
text.
न्यासः
stepping,
tread,
step.
a
foot-mark.
position
of
the
feet
in
a
particular
attitude.
the
plant
गोक्षुर.
writing
down
verses
or
quarters
of
verses
अप्रगल्भाः
पदन्यासे
जननीरागहेतवः
।
सन्त्येके
बहुलालापाः
कवयो
बालका
इव
॥
Trivikramabhaṭṭa.
-पङ्क्तिः
Feminine.
a
line
of
foot-steps
द्वारे$स्य
पाण्डुसिकते
पदपङ्क्तिर्दृश्यते$भिनवा
Sakuntalâ (Bombay).
3.7
Vikramorvasîyam (Bombay).
4.6.
a
line
or
arrangement
of
words,
a
series
of
words
कृतपदपङ्क्तिरथर्वणेव
वेदः
Kirâtârjunîya.
1.1.
an
iṣtakā
or
sacred
brick.
a
kind
of
metre.
-पाठः
an
arrangement
of
the
Vedic
text
in
which
each
word
is
written
and
pronounced
in
its
original
form
and
independently
of
phonetic
changes
(
Opposite of.
संहितापाठ
).-पातः,
विक्षेपः
a
step,
pace
(
of
a
horse
also
).
-बन्धः
a
foot-step,
step.
-भञ्जनम्
analysis
of
words,
etymology.
भञ्जिका
a
commentary
which
separates
the
words
and
analyses
the
compounds
of
a
passage.
a
register,
journal.
a
calendar.
-भ्रंशः
dismissal
from
office.
-माला
a
magical
formula.
-योपनम्
a
fetter
for
the
feet
(
Vedic.
).
रचना
arrangement
of
words.
literary
composition.
-वायः
Vedic.
a
leader.
-विष्टम्भः
a
step,
footstep.
-वृत्तिः
Feminine.
the
hiatus
between
two
words.-वेदिन्
a
linguist,
philologist.
-व्याख्यानम्
interpretation
of
words.
-शास्त्रम्
the
science
of
separately
written
words.
संघातः
(
टः
)
connecting
the
words
which
are
separated
in
the
संहिता.
a
writer,
an
annotator.-संधिः
Masculine.
the
euphonic
combination
of
words.
-स्थ
Adjective.
going
on
foot.
being
in
a
position
of
authority
or
high
rank.
-स्थानम्
a
foot-print.
पदम्
नपुंलिङ्गम्
-
पद्
+
अच्
पैर
पदम्
नपुंलिङ्गम्
-
पद्+अच्
पैर
पदम्
नपुंलिङ्गम्
-
-
पग
पदम्
नपुंलिङ्गम्
-
-
पदचिह्न
पदम्
नपुंलिङ्गम्
-
-
सिक्का
Synonyms
पदम्
(Noun)
कोपि
विशेषार्थकः
शब्दः
शब्दसमूहः
वा।
"वाग्व्यवहाराणां
गणना
पदेन
भवति।"
Synonyms
पदम्,
फुटः,
फीटः
(Noun)
दीर्घतायाः
मापकसाधनम्
द्वादश-इञ्चमितं
साधनम्।
मनुष्यपादपरिमाणं
सार्धचतुराङ्गुलिपरिमाणं
वा।
"सीमायाः
दीर्घता
पञ्च
फुट
इञ्चद्वयमिता
।"
Synonyms
पदम्,
शब्दः,
नाम,
वाचकः
(Noun)
अक्षरवर्णादिभिः
युक्तः
तथा
च
मुखेन
उच्चार्यमाणः
लिख्यमानः
वा
सः
सङ्केतः
यः
कस्यापि
भावस्य
कार्यस्य
वा
बोधकः
अस्ति।
"पदानाम्
उचितेन
संयोजनेन
वाक्यं
भवति।"
Synonyms
पदम्
(Noun)
संस्थादिषु
अधिकारानुसारं
स्थानम्।
"भवान्
अस्यां
संस्थायां
किं
पदं
भूषयति।"
Synonyms
मूलम्,
अङ्घ्रिः,
अंर्हिः,
ब्रध्नः,
व्रध्न,
पादः,
चरणम्,
चरणः,
पदम्
(Noun)
वृक्षादिभ्यः
भूम्यान्तर्गतः
भागः
येन
ते
अन्नं
जलं
च
गृह्णन्ति।
"आयुर्वेदे
नैकानि
मूलानि
रोगनिवारणार्थे
उपयुज्यते।"
பத3ம்
:
கால்,
பாதம்,
காலடி,
சின்னம்,
இடம்,
நிலை,
பதவி.
1
{@“पद
गतौ”@}
2
‘पदॢ--’
इति
पुरुषकारसम्मतः
पाठः।
‘--श्यनि
गत्यर्थे
पद्यते
पदयेत
णौ।।’
3
इति
देवः।
पादकः-दिका,
पादकः-दिका,
4
पित्सकः-त्सिका,
5
पनीपदकः-दिका
पत्ता-पत्त्री,
पादयिता-त्री,
पित्सिता-त्री,
पनीपदिता-त्री
--
पादयन्-न्ती,
पादयिष्यन्-न्ती-ती
--
--
6
प्रणिपद्यमानः,
पादयमानः,
पित्समानः,
पनीपद्यमानः
पत्स्यमानः,
पादयिष्यमाणः,
पित्सिष्यमाणः,
पनीपदिष्यमाणः
7
पत्-पद्-पदौ-पदः
--
--
--
8
प्रपन्नः-पन्नवान्,
पादितः,
पित्सितः,
पनीपदितः-तवान्
पदः,
9
उत्पदिष्णुः,
10
पदनः,
11
पादुकः-
12
पादुका,
13
पादः,
14
सम्पद्यः,
15
सम्पादी,
16
प्रणिपेदिवान्,
17
पादः,
पित्सुः,
पनीपदः
पत्तव्यम्,
पादयितव्यम्,
पित्सितव्यम्,
पनीपदितव्यम्
पदनीयम्,
पादनीयम्,
पित्सनीयम्,
पनीपदनीयम्
पाद्यम्,
पाद्यम्,
पित्स्यम्,
पनीपद्यम्
ईषत्पदः-दुष्पदः-सुपदः
--
--
--
पद्यमानः,
पाद्यमानः,
पित्स्यमानः,
पनीपद्यमानः
पादः,
18
पदम्,
19
आस्पदम्,
20
21
गोष्पदम्,
पादः,
पित्सः,
पनीपदः
पत्तुम्,
पादयितुम्,
पित्सितुम्,
पनीपदितुम्
22
सम्पत्-सम्पत्तिः,
विपत्-प्रतिपत्-आपत्,
23
पद्या,
पादना,
पित्सा,
पनीपदा
पदनम्,
आपादनम्,
पित्सनम्,
पनीपदनम्
पत्त्वा,
पादयित्वा,
पित्सित्वा,
पनीपदित्वा
प्रणिपद्य,
सम्पाद्य,
प्रपित्स्य,
प्रपनीपद्य
24
25
गेहानुप्रपादम्,
गेहंगेहमनुप्रपादम्,
गेहमनुप्रपादमनुप्रपादमास्ते
पादम्
२,
पत्त्वा
२,
पादम्
२,
पादयित्वा
२,
पित्सम्
२,
पित्सित्वा
२,
पनीपदम्
२
पनीपदित्वा
२
26
इत्यूप्रत्ययः,
प्रत्ययस्य
णित्त्वं
च।
पद्यते
इति
पादूः
=
पादुका।
‘पादुका’
इत्यत्र
संज्ञायां
कनि,
‘केऽणः’
27
इति
ह्रस्वो
ज्ञेयः।
]
]
पादूः,
28
मन्प्रत्यये
रूपम्।
पद्यते
मधुकरैरिति
पद्मम्
=
कमलम्।
अर्शआद्यजन्ते
मत्वर्थीये
पद्मा
=
लक्ष्मीः।
मत्वर्थीय
एव
इनिप्रत्यये
पद्मिनी
इति
च।
]
]
पद्मम्-पद्मिनी।
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
९७२
)
02
→
(
४-दिवादिः-११६९।
सक।
अनि।
आत्म।
)
03
→
(
श्लो।
१०९
)
04
→
[
[
१।
‘सनि
मीमाघुरभलभशकपतपदामच
इस्’
(
७-४-५४
)
इति
सन्नन्ते
सर्वत्र
इस्।
‘अत्र
लोपोऽभ्यासस्य’
(
७-४-५८
)
इत्यभ्यासलोपः।
‘स्कोः
संयोगाद्योरन्ते
च’
(
८-२-२९
)
इति
सकारलोपः।
‘इको
झल्’
(
१-२-९
)
इति
सनः
कित्त्वम्।
‘खरि
च’
(
८-४-५५
)
इति
दकारस्य
चर्त्वं
भवति।
]
]
05
→
[
[
२।
यङन्ताण्ण्वुलि,
‘नीग्
वञ्चुस्रंसुध्वंसुभ्रंसुकसपतपदस्कन्दाम्’
(
७-४-८४
)
इत्यभ्यासस्य
नीगागमः।
अभ्यासदीर्घापवादः।
एवं
यङन्ते
सर्वत्र
ज्ञेयम्।
]
]
06
→
[
[
३।
‘नेर्गदनदपतपद--’
(
८-४-१७
)
इत्यादिना
नेर्णत्वम्।
]
]
07
→
[
[
४।
पद्यतेऽनेनेति
पत्
=
पादः।
क्विबन्ते
चर्त्वविकल्पः।
]
]
08
→
[
[
५।
‘रदाभ्यां
निष्ठातो
नः
पूर्वस्य
च
दः’
(
८-२-४२
)
इति
निष्ठातकारधातुदकारयोर्नत्वे
रूपम्।
]
]
09
→
[
[
६।
‘अलङ्कृञ्निराकृञ्प्रजनोत्पचोत्पद--’
(
३-२-१३६
)
इत्यादिना
इष्णुच्
प्रत्ययः
तच्छीलादिषु
कर्तृषु
भवति--इति
माधवः।
एतच्च
प्रकृतसूत्रे
(
३-२-१३६
),
उत्पद
इति
पाठाश्रयणेन
साध्यते।
परं
तु--पतॢधातौ
(
९६८
)
स्वयमेव
माधवेन
उत्पत
इत्येतस्मादेव
इष्णुच्
साधितः।
पदधातौ
तु
“केचित्तु
‘उत्पत’
इति
पततिं
पठन्ति”
इति
वदतः
को
वाऽत्र
स्वाभिमतः
पाठ
इति
न
ज्ञायते।
]
]
10
→
[
[
७।
‘जुचङ्क्रम्यदन्द्रम्यसृगृधिज्वलशुचलषपतपदः’
(
३-२-१५०
)
इत्यादिना
ताच्छी-
लिको
युच्प्रत्ययः।
]
]
11
→
[
[
८।
‘लषपतपद--’
(
३-२-१५४
)
इत्यादिना
तच्छीलादिषु
कर्तृषु
उकञ्
प्रत्ययः।
अदन्तत्वात्
स्त्रियां
टाप्।
]
]
12
→
[
[
आ।
‘प्रकृतिं
प्रतिपादुकैश्च
पादैश्चकॢपे
भानुमतः
पुनः
प्रसर्तुम्।’
शि।
व।
२०-३९।
]
]
13
→
[
[
९।
‘पदरुजविशस्पृशो
घञ्’
(
३-३-१६
)
इति
कर्तरि
घञ्।
]
]
14
→
[
[
१०।
सम्पूर्वकादस्मात्
कर्तरि
शप्रत्यये,
दिवादित्वात्
श्यनि,
पररूपे,
रूपमेवम्।
शप्रत्ययसद्भावे
निदानं
तु
‘कृभ्वस्तियोगे
सम्पद्यकर्तरि--’
(
५-४-५०
)
इति
सूत्रे
सम्पद्य
इति
निर्देश
एव।
]
]
15
→
[
पृष्ठम्०८४६+
२९
]
16
→
[
[
१।
‘पपुष
आगतं
पपिवद्रूप्यम्’
इति
भाष्य
(
४-३-२४
)
प्रयोगात्,
छान्दसोऽपि
क्वसुः
क्वचिद्
भाषायां
भवति
इति
ज्ञायते।
तेन
क्वसौ,
एत्वाभ्यासलोपयोः,
‘वस्वेकाजाद्धसाम्’
(
७-२-६७
)
इति
इडागमे
च
रूपमेवम्।
]
]
17
→
[
[
आ।
‘प्रायेण
प्रणिपेदुषां
निजमसौ
योगं
स्वयं
शिक्षयन्।’
कामासिकाष्टके
५।
]
]
18
→
[
[
२।
‘खनो
घ
च’
(
३-३-१२५
)
इत्यत्र
चकारात्
संज्ञायामन्यत्रापि
घप्रत्ययो
भवति
इति
ज्ञायते-इत्याश्रयणेन
घप्रत्यये
रूपम्।
]
]
19
→
[
[
३।
आङ्पूर्वकादस्मात्
संज्ञायां
घप्रत्यये,
‘आस्पदं
प्रतिष्ठायाम्’
(
६-१-१४६
)
इत्यत्र
निपातनात्
सुडागमः।
]
]
20
→
[
[
B।
‘कृतास्पदा
भूमिभृतां
सहस्रैरुदन्वदम्भःपरिवीतमूर्तिः।’
शि।
व।
३-३४।
]
]
21
→
[
[
४।
‘गोष्पदं
सेवितासेवितप्रमाणेषु’
(
६-१-१४५
)
इत्यनेन
सेविते
असेविते
प्रमाणे
च
विषये
सुट्
निपात्यते।
षत्वं
च
भवति।
]
]
22
→
[
[
५।
‘सम्पदादिभ्यः--’
(
वा।
३-३-९४
)
इत्यनेन
स्त्रियां
भावादौ
क्विप्।
‘क्तिन्न-
पीष्यते’
(
भाष्येष्टिः
३-३-९४
)
इति
वचनात्
क्तिनि
सम्पत्तिः
इत्यादिकमपि
साध्वेव।
प्रतिपत्
=
ज्ञानम्,
प्रथमा
तिथिश्च।
]
]
23
→
[
[
६।
‘संज्ञायां
समजनिषदनिपत--’
(
३-३-९९
)
इत्यत्र
‘निपद’
इति
क्षीर-
स्वामिपाठमाश्रित्यात्र
क्यप्
बोध्यः।
पद्या
=
काव्यविशेषः।
‘एकप्रघट्टकं
पद्या
मुक्तकानां
निबन्धनम्।’
इति
तल्लक्षणम्।
अत्र
पक्षे
‘उपेयिवान्--’
(
३-२-१०९
)
इत्यत्र
‘उप’
इत्यस्येव
अत्र
‘नि’
इत्यस्याविवक्षितत्वं
ज्ञेयम्।
]
]
24
→
[
पृष्ठम्०८४७+
२५
]
25
→
[
[
१।
‘विशिपतिपदिस्कन्दां
व्याप्यमानासेव्यमानयोः’
(
३-४-५६
)
इति
सोपपदात्
णमुल्।
‘तृतीयाप्रभृतीनि--’
(
२-२-२१
)
इति
समासविकल्पः।
समासे,
‘नित्य-
वीप्सयोः’
(
८-१-४
)
इति
द्विर्वचनं
न
भवति।
समासेनैव
नित्यवीप्सार्थयोरुक्तत्वात्।
]
]
26
→
[
[
२।
‘णिच्च
कसि
पद्यर्त्तेः’
[
द।
उ।
१-१६८
]
27
→
(
७-४-१३
)
28
→
[
[
३।
औणादिके
[
द।
उ।
७-२६
]
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.