निधान (nidhAna)

निधान

Neuter.

(

-नं

)

1.

A

Nidhi

or

divine

treasure,

belonging

especially

to

KUVERA

the

god

of

wealth.

2.

A

receptacle,

a

place

or

vessel

in

or

on

which

any

thing

is

collected

or

deposited.

3.

Place

of

cessa-

tion

or

rest.

4.

Property,

possessions,

wealth.

Etymology

नि

in

or

on,

धा

to

possess,

Unādi

affix

क्यप्

or

according

to

others

भावे

ल्युट्ः

see

निधि

।

निधा॑न

neuter

laying

down,

depositing,

keeping,

preserving

receptacle,

vessel

(

ritual or religion

also

masculine

,

adj.

—°

feminine

ई

)

(

hidden

)

treasure.

नि-धान

(

नं

)

1.

Neuter.

A

divine

treasury

de-

pository

place

of

rest

wealth.

निधान

nidhAna

Adjective

containing

anything

in

itself

निधान

nidhAna

Neuter

putting

or

laying

down

निधान

nidhAna

Neuter

anything

laid

up

निधान

nidhAna

Neuter

place

for

depositing

anything

निधान

nidhAna

Neuter

depositing

निधान

nidhAna

Neuter

receptacle

निधान

nidhAna

Neuter

place

of

cessation

or

rest

निधान

nidhAna

Neuter

foundation

निधान

nidhAna

Neuter

store

निधान

nidhAna

Neuter

hoard

निधान

nidhAna

Neuter

placing

निधान

nidhAna

Neuter

resting-place

निधान

nidhAna

Neuter

treasure

निधान

nidhAna

Neuter

keeping

निधान

nidhAna

Neuter

preserving

निधान

nidhAna

Neuter

repository

निधान

nidhAna

Neuter

laying

aside

निधान

nidhAna

Neuter

deposit

निधान

Neuter.

(

-नं

)

1

A

Nidhi

or

divine

treasure,

belonging

especially

to

KUVERA,

the

god

of

wealth.

2

A

receptacle,

a

place

or

vessel

in

or

on

which

any

thing

is

collected

or

deposited.

3

Place

of

cessation

or

rest.

4

Property,

possessions,

wealth.

Etymology

नि

in

or

on,

धा

to

possess,

Uṇādi

affix

क्युप्:

see

निधि.

निधानम्

[

nidhānam

],

1

Putting

down,

laying

down,

depositing.

Keeping,

preserving.

Place

where

anything

is

placed,

a

receptacle,

reservoir

निधानं

धर्माणाम्

Gangâlaharî.

18.

Treasure

निधानगर्भामिव

सागराम्बराम्

Raghuvamsa (Bombay).

3.9

Bhagavadgîtâ (Bombay).

9.18

विद्यैव

लोकस्य

परं

निधानम्

Subhāṣ.

Hoard,

store,

property,

wealth.

A

place

of

cessation

or

rest.

A

deposit

Manusmṛiti.

8.36.

निधानं

1

Putting

down,

laying

down,

depositing.

2

Keeping,

preserving.

3

A

place

where

anything

is

placed,

a

receptacle,

reservoir

निधानं

धर्माणां

G.

L.

18.

4

Treasure

निधानगर्भामिव

सागरांबरां

R.

3.

9

Bg.

9.

18.

विद्यैव

लोकस्य

परं

निधानं

Subhāṣ.

5

Hoard,

store,

property,

wealth.

6

A

place

of

cessation

or

rest.

नि-°धा॑न

neuter gender.

putting

or

laying

down,

depositing,

keeping,

preserving,

kātyāyana-śrauta-sūtra

mahābhārata

et cetera.

laying

aside

(

confer, compare.

दण्ड-न्°

)

placing

(

the

sacrificial

fire

),

kātyāyana-śrauta-sūtra

place

for

depositing

anything,

receptacle

(

rarely

masculine gender.

ifc.

f(

ई

).

confer, compare.

गर्भ-न्°

),

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

a

place

of

cessation

or

rest,

Horace H. Wilson

anything

laid

up,

a

store,

hoard,

treasure

(

especially.

the

t°

of

Kubera

),

manu-smṛti

Mṛcch.

raghuvaṃśa

et cetera.

(

-ता

feminine.

,

jātakamālā

)

नि-°धा॑न

Masculine, Feminine, Neuter

containing

anything

(

genitive case.

)

in

itself,

taittirīya-āraṇyaka

नि-धान,

अम्,

n.

putting

down,

laying

down,

depositing,

(

दण्ड-निधान,

putting

down

or

laying

aside

the

stick,

i.

e.

not

using

force,

=

mildness,

clemency

)

keeping,

preserving

a

place

where

any-

thing

is

laid,

a

vessel

in

which

anything

is

deposited,

a

receptacle

a

place

of

cessation

or

rest

anything

laid

up,

a

treasure,

a

divine

treasure

(

especially

be-

longing

to

Kuvera,

god

of

wealth

)

store,

hoard,

property,

possessions,

wealth.

—निधानेश

(

°न-

ईश

),

अस्,

m.

‘lord

of

treasure,

’

a

Yakṣa.

निधान

निधान,

i.

e.

नि-धा

+

अन,

Neuter.

(

Masculine.

,

Rām.

5,

11,

4

),

1.

Putting

aside,

MBh.

4,

158.

2.

A

receptacle,

a

place

or

vessel

in

or

on

which

anything

is

collected

or

deposited,

Hariv.

2477.

3.

A

treasure,

Man.

8,

36.

--

Compound

दण्ड-,

Neuter.

clemency,

MBh.

12,

6559.

निधानम्

नपुंलिङ्गम्

-

नि

+

धा

+

ल्युट्

"नीचे

रखना,

निर्धारित

करना,

जमा

करना"

निधानम्

नपुंलिङ्गम्

-

नि

+

धा

+

ल्युट्

"संभाल

कर

रखना,

सुरक्षित

रखना"

निधानम्

नपुंलिङ्गम्

-

नि

+

धा

+

ल्युट्

"गोदाम,

आधार,

आशय"

निधानम्

नपुंलिङ्गम्

-

नि

+

धा

+

ल्युट्

खजाना

निधानम्

नपुंलिङ्गम्

-

नि

+

धा

+

ल्युट्

"कोष,

भंडार,

संपत्ति,

दौलत"

निधानम्

नपुंलिङ्गम्

-

नि+धा+ल्युट्

धरोहर

निधान

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಇಡುವುದು/ಇರಿಸುವುದು

निष्पत्तिः

नि+डुधाञ्

(

धारणपोषणयोः

)

"ल्युट्"

(

३-३-११५

)

निधान

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಆಧಾರ/ಆಶ್ರಯ

निष्पत्तिः

नि+डुधाञ्

(

धारणपोषणयोः

)

अधि०

"ल्युट्"

(

३-३-११७

)

व्युत्पत्तिः

निधियतेऽत्र

निधान

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಮೂಲಕಾರಣ

प्रयोगाः

"एतन्नानावताराणां

निधानं

बीजमव्ययम्"

उल्लेखाः

भाग०

१-३-६

निधान

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ನಿಧಿ/ಐಶ್ವರ್ಯ

प्रयोगाः

"सन्तोष

एव

पुरुषस्य

परं

निधानम्"

उल्लेखाः

पञ्चतं०

२-१५९

निधान

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ

ಹೂತಿಟ್ಟ

ಧನ/ಯಾರದೆಂದು

ತಿಳಿಯದ

ಭೂಮಿಯೊಳಗಿರುವ

ಧನ

प्रयोगाः

"निधानगर्भामिव

सागराम्बरां

शमीमिवाभ्यन्तरलीनपावकाम्"

उल्लेखाः

रघु०

३-९

niDAna

{%

n.

%}

1.

Putting

down,

depositing

2.

keeping,

preserving

3.

a

place

where

anything

is

laid,

a

receptacle

4.

treasure,

treasure-trove,

निधानगर्भामिव

सागरांबराम्

R.iii.9,

Bg.ix.18

5.

store,

property,

wealth.

९,

अङ्क,

अन्तर,

अम्बुजासन,

उपेन्द्र,

ऋद्धि,

कपाट,

कवाट,

कवि,

कूप,

केशव,

क्षत,

खग,

खचर,

खेगामी,

खेचर,

गम्भीर,

गाम्भीर,

गो,

ग्रह,

छिद्र,

तामिस्र,

तार्क्ष्यध्वज,

दिविसद्,

दुर्गा,

द्वार,

नन्द,

नभोग,

नव,

निधान,

निधि,

पट,

पदार्थ,

बल,

बिल,

मिति,

यन्त्र,

रत्न,

रन्ध्र,

लब्ध,

लब्धि,

वट,

विल,

विवर,

शुषिर,

सुषिर,

हरि

निधान

n.

(

r.

धा

praef.

नि

deponere,

s.

अन

)

thesaurus,

gaza.

BH.

9.

18.

11.

38.

nidhāna

(

HRS

),

explained

as

‘cess

imposed

upon

agricultural

land’

but

‘freshly

assessed

tax’

cf.

nava-nidhāna.

cf.

sa-nidhi-nidhāna

(

Ep.

Ind.,

Vol.

XXXV,

p.

139,

text

line

20

),

in

which

it

is

the

same

as

nikṣepa

also

sa-vana-śvabhra-nidhāna

probably,

a

mine.

निधानं,

क्लीबम्

(

निधीयतेऽत्रेति

।

नि

+

धा

+आधारे

ल्युट्

।

)

निधिः

।

इति

हेमचन्द्रः

।२

।

१०६

॥

(

यथा,

पञ्चतन्त्रे

।

२

।

१६४

।“कन्दैः

फलैर्मुनिवरा

गमयन्ति

कालंसन्तोष

एव

पुरुषस्य

परं

निधानम्

॥

”

)आधारः

।

यथा,

--“निधानभगतं

सद्यः

सर्व्वं

समधिगच्छति

।”इत्यागमः

॥

(

यथा,

देवीभागवते

।

१

।

१६

।

३४

।“ब्रह्मविद्यानिधानन्तु

संसारार्णवतारकम्

॥

”

)कार्य्यावसाने

प्रवेशस्थानम्

।

यथा,

--“एतन्नानावताराणां

निधानं

बीजमव्ययम्

॥

”इति

श्रीभागवतम्

॥

निधान

नपुंलिङ्गम्

नि

+

धा--भावे

ल्युट्

।

१

स्थापने

निधीयतेऽत्र

।२

आघारे

आश्रये

“निधानभूगतं

सर्वं

सद्यः

समधिगच्छति”आगमः

।

३

लयस्थाने

“एतन्नानावताराणां

निधानंवीजमव्ययम्”

भाग०

१

।

३

।

६

।

४

निधिशब्दार्थे

।

५

अप्रकाशेसि०

कौ०

निमूलशब्दे

दृश्यम्

।

“नेरनिधाने”

पा०

“नि-धानकुम्भस्य

यथैव

दुर्गतः”

रघुः

“हत्वा

निधानं

पादेनसोऽर्थमिच्छति

भिक्षया”

काशीख०

४६

अ०

।

ततः

ऋश्या०चतुरर्थ्यां

क

।

त्रिधानक

तत्सन्निकृष्टदेशादौ

।

निधा॑न

Neuter.

das

Niederlegen,

Aufbewahren

Aufbewahrungsort,

Behälter

Schatz,

Hort.

nidhā́na,

n.

[

von

1.

dhā

mit

ní

],

1〉

Ort

des

Niedersetzens

2〉

Ort

des

Niederlegens,

Behältniss.

-am

2〉

sanitúr

{265,

2}

(

gárbham

)

ráthasya

{287,

5}.

_{287,

6}.

-ā

1〉

śaphā́nām

{163,

5}.

निधान

निधान

neuter

(

धा

)

dépôt,

trésor

lieu

ou

vase

où

l'on

garde

qqc.

नि-धान-

nt.

fait

de

déposer,

de

réserver,

de

conserver

en

dépôt

lieu

où

l'on

dépose

qqch.,

réceptacle,

dépôt

(

qqf.

Masculine.

)

réserve,

amoncellement.

trésor,

not.

de

Kubera

-ई-कृत-

a.

v.

entassé,

accumulé,

mis

en

dépôt.