Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
नय (naya)
This feature is only for logged in users. Please login to have full access to Kosha.
नय
Masculine, Feminine, Neuter
(
-यः-या-यं
)
1.
Fit,
right,
proper.
2.
Leading,
conducting,
(
who
or
what
does
so.
)
Masculine.
(
यः
)
1.
Guiding,
directing,
(
literally
or
figura-
tively,
as
in
morals,
&c.
)
2.
Polity,
civil
and
military
government.
3.
The
theological
part
of
the
Vedas.
4.
A
sort
of
dice
or
men
for
playing
with.
5.
A
guide,
a
conductor.
Etymology
नय्
to
go,
affix
घञ्,
or
णी
to
guide,
&c.
affix
भावे
अच्
।
नय
-
naya
-
Adjective
-
fit
नय
-
naya
-
Adjective
-
right
नय
-
naya
-
Adjective
-
proper
नय
-
naya
-
Masculine
-
reason
नय
-
naya
-
Masculine
-
leading
नय
-
naya
-
Masculine
-
civil
and
military
government
नय
-
naya
-
Masculine
-
polity
नय
-
naya
-
Masculine
-
principle
नय
-
naya
-
Masculine
-
leading
thought
नय
-
naya
-
Masculine
-
conduct
नय
-
naya
-
Masculine
-
good
management
नय
-
naya
-
Masculine
-
system
नय
-
naya
-
Masculine
-
maxim
नय
-
naya
-
Masculine
-
conductor
नय
-
naya
-
Masculine
-
prudence
नय
-
naya
-
Masculine
-
guide
नय
-
naya
-
Masculine
-
wisdom
नय
-
naya
-
Masculine
-
method
नय
-
naya
-
Masculine
-
design
नय
-
naya
-
Masculine
-
prudent
conduct
or
behaviour
नय
-
naya
-
Masculine
-
kind
of
game
and
a
sort
of
dice
or
men
for
playing
it
नय
-
naya
-
Masculine
-
behaviour
नय
-
naya
-
Masculine
-
plan
नय
-
naya
-
Masculine
-
doctrine
अनय
{
अ-
नय
}
-
anaya
{
a-
naya
}
-
Masculine
-
bad
conduct
[
gambling
etc.
]
अनय
{
अ-
नय
}
-
anaya
{
a-
naya
}
-
Masculine
-
bad
management
अनय
{
अ-
नय
}
-
anaya
{
a-
naya
}
-
Masculine
-
bad
policy
नय
naya
Masculine
polity
नयन
nayana
Neuter
polity
नयवत्
nayavat
Adjective
versed
in
polity
नयसार
nayasAra
Masculine
essence
of
polity
नय
Masculine, Feminine, Neuter
(
-यः-या-यं
)
1
Fit,
right,
proper.
2
Leading,
conducting,
(
who
or
what
does
so.
)
Masculine.
(
-यः
)
1
Guiding,
directing,
(
literally
or
figuratively,
as
in
morals,
&c.
)
2
Polity,
civil
and
military
government.
3
The
theological
part
of
the
Vedas.
4
A
sort
of
dice
or
men
for
playing
with.
5
A
guide,
a
conductor.
Etymology
नय
to
go,
affix
घञ्,
or
णी
to
guide,
&c.
affix
अच्.
नय
[
naya
],
Adjective.
[
नी
भावे
अच्
]
Leading,
conducting.
A
guide.
Suitable,
right,
proper.
यः
Guiding,
leading,
managing.
(
a
)
Behaviour,
course
of
conduct,
conduct,
way
of
life
as
in
दुर्नय.
सितोन्नतेनैव
नयेन
हृत्वा
कैलासशैलस्य
यदग्रशोभाम्
Bu.
Ch.1.3.
(
b
)
Prudent
or
righteous
conduct,
virtue.
नयानयौ
दण्डनीत्याम्
Kau.
Atmanepada.
1.2.
Prudence,
foresight,
circumspection
तत्
तासामुपशान्तये
सुमतिभिः
कार्यो
विशेषान्नयः
Panchatantra (Bombay).
1.371
3.176.
Policy,
political
wisdom,
statesmanship,
civil
administration,
state-policy
नयप्रचारं
व्यवहारदुष्टताम्
Mṛichchhakaṭika
1.7
नयगुणोप-
चितामिव
भूपतेः
सदुपकारफलां
श्रियमर्थिनः
Raghuvamsa (Bombay).
9.27
नयशालिभिः
Mudrârâkshasa (Bombay),
1.22.
Morality,
justice,
rectitude,
equity
चलति
नयान्न
जिगीषतां
हि
चेतः
Kirâtârjunîya.
1.29
2.3
6.38
16.42.
A
plan,
design,
scheme
हितैः
साधुसमाचारैः
शास्त्रज्ञैर्मतिशालिभिः
।
कथंचिन्न
विकल्पन्ते
विद्वद्भिश्चिन्तिता
नयाः
॥
Panchatantra (Bombay).
1.339
377
Mudrârâkshasa (Bombay),
6.11
7.9.
A
maxim,
principle.
Course,
method,
manner.
A
system,
doctrine,
opinion.
A
philosophical
system
वैशेषिके
नये
Bhāṣā
Pâṇini's Ashṭâdhyâyî.
15.
Name.
of
Viṣṇu.
A
kind
of
game.
Compound.
-कोविद,
-ज्ञa.
skilled
in
policy,
prudent.
-ग
Adjective.
behaving
properly
or
prudently.
-चक्षुस्
Adjective.
having
political
foresight,
wise,
prudent
अर्हणामर्हते
चक्रुर्मुनयो
नयचक्षुषे
Raghuvamsa (Bombay).
1.55.-नेतृ
Masculine.
a
master
in
politics.
-पीठी
the
board
or
cloth
on
which
men
are
moved
in
play.
-प्रयोगः
political
wisdom,
statesmanship.
-वादिन्
Masculine.
a
politician
Panchatantra (Bombay).
3.-विद्
Masculine.
,
-विशारदः
a
politician,
statesman
सन्धिविग्रहिको
कार्यो
राज्ञा
नयविशारदः
Matsya
Parasmaipada.
शास्त्रम्
the
science
of
politics.
any
work
on
politics
or
political
economy.
a
work
on
morality.
-शालिन्
Adjective.
just,
righteous
नयशालिनि
श्रिय
इवाधिपतौ
विरमन्ति
न
ज्वलितुमौषधयः
Kirâtârjunîya.
5.24.
नय
a.
[
नी
भावे
अच्
]
1
Leading,
conducting.
2
A
guide.
3
Suitable,
right,
proper.
यः
1
Guiding,
leading,
managing.
2
(
a
)
Behaviour,
course
of
conduct,
conduct,
way
of
life,
as
in
दुर्नय.
(
b
)
Prudent
or
righteous
conduct,
virtue.
3
Prudence,
foresight,
circumspection
Pt.
1.
371
3.
176.
4
Policy,
political
wisdom,
statesmanship,
civil
administration,
state-policy
नयप्रचारं
व्यवहारदुष्टतां
Mk.
1.
7
नयगुणोपचितामिव
भूपतेः
सदुपकारफलां
श्रियमर्थिनः
R.
9.
27
नयशालिभिः
Mu.
1.
22.
5
Morality,
justice,
rectitude,
equity
चलति
नयान्न
जिगीषतां
हि
चेतः
Ki.
10.
29,
2.
3,
6.
38,
16.
42.
6
A
plan,
design,
scheme
Pt.
1.
339
377
Mu.
6.
11,
7.
9.
7
A
maxim,
principle.
8
Course,
method,
manner.
9
A
system,
doctrine,
opinion.
10
A
philosophical
system
वैशेषिके
नये
Bhāṣā
P.
105.
11
N.
of
Viṣṇu.
12
A
kind
of
game.
Comp.
कोविद्,
ज्ञ
a.
skilled
in
policy,
prudent.
चक्षुस्
a.
having
political
foresight,
wise,
prudent
R.
1.
55.
नेतृ
m.
a
master
in
politics.
पीठी
the
board
or
cloth
on
which
men
are
moved
in
play.
प्रयोगः
political
wisdom,
statesmanship.
वादिन्
m.
a
politician
Pt.
3.
विद्
m.,
विशारदः
a
politician,
statesman.
शास्त्रं
{1}
the
science
of
politics.
{2}
any
work
on
politics
or
political
economy.
{3}
a
work
on
morality.
शालिन्
a.
just,
righteous
Ki.
5.
24.
conduct,
behaviour,
(
especially.
)
prudent
c°
or
b°,
good
management,
polity,
civil
and
military
government,
mahābhārata
kāvya literature
et cetera.
wisdom,
prudence,
reason
(
नय
ibc.
or
नयेषु,
in
a
prudent
manner,
mahābhārata
),
rāmāyaṇa
bhāgavata-purāṇa
leading
thought,
maxim,
principle,
system,
method,
doctrine,
rāmāyaṇa
sāhitya-darpaṇa
Bhāṣāp.
sarvadarśana-saṃgraha
नय
नय,
अस्,
m.
(
fr.
rt.
1.
नी
),
guiding,
leading,
directing,
managing
manner
of
conducting
one's
self,
behaviour,
conduct,
course
of
conduct,
way
of
life,
management
prudent
conduct
or
behaviour,
good
management
prudence,
reason
polity,
policy,
political
wisdom,
state-policy,
political
economy,
statesmanship,
civil
administration,
government
any
work
on
policy
or
political
economy
Prudence
or
Policy
personified
as
a
son
of
Dharma
and
Kriyā
plan,
design
leading
thought,
maxim,
principle
opinion,
system,
course,
method
philosophical
system
the
philosophical
part
of
the
Veda
(
?
)
a
kind
of
game
a
sort
of
dice
or
men
for
playing
this
game
[
cf.
नय-पीठी
]
a
move
in
this
game
(
?
)
N.
of
a
son
of
the
thirteenth
Manu
(
अस्,
आ,
अम्
),
=
नेतृ,
leading,
guiding,
conducting
a
leader,
guide
=
न्याय,
fit,
right,
proper.
—नय-कोविद,
अस्,
आ,
अम्,
skilled
in
policy,
prudent.
—नय-ग,
अस्,
आ,
अम्,
following
a
system.
—नय-चक्षुस्,
उस्,
उस्,
उस्,
having
political
foresight,
wise,
prudent.
—नय-जा,
f.,
N.
of
the
wife
of
king
Brahma-dāsa,
father
of
Nārāyaṇa,
who
composed
the
Praśnārṇava.
—नय-ज्ञ,
अस्,
आ,
अम्,
knowing
polity,
prudent
knowing
any
system,
a
follower
of
any
system.
—नय-नेतृ,
ता,
m.
a
master
in
policy
or
politics.
—नय-पाल,
अस्,
m.
‘protector
of
policy,
’
N.
of
a
man
of
a
king.
—नय-पीठी,
f.
the
board
or
cloth
on
which
dice
or
men
are
moved
in
play.
—नय-
प्रयोग,
अस्,
m.
policy,
political
wisdom
or
address.
—नय-लोचन,
अम्,
n.
‘the
eye
of
policy,
’
N.
of
a
work.
—नय-वत्,
आन्,
अती,
अत्,
familiar
with
policy,
versed
in
polity,
prudent
containing
any
form
of
rt.
1.
नी
(
as
a
Ṛk
).
—नय-विद्,
त्,
त्,
त्,
or
नय-विशारद,
अस्,
आ,
अम्,
m.
knowing
polity,
skilled
in
policy,
a
politician,
statesman.
—नय-
शालिन्,
ई,
इनी,
इ,
possessing
political
wisdom,
endowed
with
prudence.
—नय-शास्त्र,
अम्,
n.
any
work
on
policy
or
political
economy,
the
doctrine
of
polity.
—नय-सार,
अस्,
m.
‘essence
of
polity,
’
N.
of
a
treatise.
—नय-सिद्धि,
इस्,
f.
political
success,
ac-
complishing
anything
by
good
management.
नय
nay-a,
Masculine.
lead
behaviour,
conduct
🞄discreetness,
prudence,
towards
(
lc.
)
worldly
🞄[
Page137-1
]
🞄wisdom,
policy
design,
plan
principle,
system,
🞄doctrine
-kovida,
Adjective.
worldly
wise,
versed
in
🞄policy
-cakṣus,
Neuter.
eye
of
wisdom
Adjective.
endowed
🞄with
the
eye
of
wisdom
-jña,
Adjective.
🞄worldly
wise
knowing
the
system
of
(
—°
).
नय
नय,
i.
e.
नी
+
अ,
Masculine.
1.
Lead-
ing,
Rām.
2,
1,
21.
2.
Conduct,
Hariv.
7346
way
of
life,
Kathās.
20,
191.
3.
Prudent
conduct,
Bhartṛ.
2,
19.
4.
Prudence,
Bhāg.
P.
3,
7,
9
Daśak.
in
Chr.
198,
6
(
read
त्वन्नय
एवात्र
भू-
यान्,
Thy
prudence
is
here
of
greater
weight
).
5.
Policy,
Man.
7,
159.
6.
Design,
Pañc.
i.
d.
358.
7.
Philoso-
phical
system,
Bhāṣāp.
16.
8.
Pru-
dent
conduct
personified
as
son
of
Dharma
by
Kriyā,
Mārk.
P.
50,
26.
9.
A
proper
name,
Hariv.
489.
--
Compound
cf.
अनय।
अप-,
Masculine.
bad
policy,
Rām.
4,
40,
16.
दुस्-
(
written
sometimes
दुर्णय
दुर्णय
instead
of
दुर्नय
दुर्नय
),
Masculine.
bad
conduct,
MBh.
1,
4379.
राज-
नय,
i.
e.
राजन्-,
Masculine.
policy.
सु-,
Masculine.
1.
good
conduct.
2.
policy.
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"निर्देशन,
मार्गदर्शन,
प्रबन्धन"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"व्यवहार,
नित्यचर्या,
आचरण,
दिनचर्या"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"दूरदर्शिता,
अग्रदृष्टि"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"नीति,
शासन
विषयक
बुद्धिमत्ता,
राजनीतिज्ञता,
नागरिक
प्रशासन,
राज्य
की
नीति"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"नैतिकता,
न्याय,
न्यायपरता,
न्पाय्यता"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"रूपरेखा,
ढांचा,
योजना"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"सिद्धांत
वाक्य,
नियम"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"क्रम,
प्रणाली,
रीति"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"पद्धति,
वाद,
सम्मति"
नयः
पुंलिङ्गम्
-
नी
+
अच्
"दार्शनिक
पद्धति-
वैशेषिके
नये-भाषा*,
१०५"
नय
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ನೀತಿ/ಒಳ್ಳೆಯ
ನಡತೆ/ವಿವೇಕಯುಕ್ತ
ವ್ಯವಹಾರ
निष्पत्तिः
णीञ्
प्रापणे
-
"अच्"
(
३-३-५६
)
प्रयोगाः
कथञ्चिन्न
विकल्पन्ते
विद्वद्भिश्चिन्तिता
नयाः
उल्लेखाः
पञ्चतं०
१-३७०
विस्तारः
नयो
नीतिद्यूतविशेषयोः
-
मेदि०
नय
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ನೀತಿಶಾಸ್ತ್ರ/ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ
प्रयोगाः
विषमोऽपि
विगाह्यते
नयः
कृततीर्थः
पयसामिवाशयः
उल्लेखाः
किरा०
२-३
नय
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ರಾಜನೀತಿ,
ವಿವೇಕದಿಂದ
ಕೂಡಿದ
ಆಡಳಿತ
ನೈಪುಣ್ಯ/ರಾಜಕೀಯ
ಚತುರತೆ
प्रयोगाः
विक्रान्तैर्नयशालिभिः
सुसचिवैः
श्रीवक्रनासादिभिः
नन्दे
जीवति
या
तदा
न
गमिता
स्थैर्यं
चलन्ती
मुहुः
उल्लेखाः
मुद्रा०
१-२३
नय
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ವಿಷ್ಣು
निष्पत्तिः
णीञ्
अधि.
"अच्"
व्युत्पत्तिः
नीयन्ते
नित्यमस्मिन्।
‘यस्मिन्
तपोधना
नित्यं
नीयन्त
इति
वै
नयः’
इति
निरुक्तिः
प्रयोगाः
रामो
विरामो
विरजो
मार्गो
नेयो
नयोऽनयः
उल्लेखाः
वि०स०
नय
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ಸಿದ್ಧಾಂತ/ತತ್ತ್ವ
प्रयोगाः
तत्रापि
परमाणौ
स्यात्
पाको
वैशेषिके
नये
उल्लेखाः
भाषाप०
नय
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ಒಂದು
ವಿಧ
ದ್ಯೂತ
विस्तारः
नयो
नीतिद्यूतविशेषयोः
-
मेदि०
नय
पदविभागः
विशेष्यनिघ्नम्
कन्नडार्थः
ನಾಯಕ/ಮುಂದಾಳು
नय
पदविभागः
विशेष्यनिघ्नम्
कन्नडार्थः
ನ್ಯಾಯವಾದ/ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ
naya
{%
m.
%}
1.
Guiding,
leading,
managing
2.
behaviour,
conduct,
way
of
life
3.
prudence
4.
policy,
statesmanship,
political
wisdom,
नयगुणोपचितामिव
भूपतेः
सदुपकारफलां
श्रियमर्थिनः
R.ix.27,
Kir.v.24,
M.vii.159
5.
plan,
design
6.
maxim,
principle
7.
system,
method
8.
doctrine,
opinion,
e.g.
द्योतकतानय,
वाचकतानय
9.
a
philosophical
system.
२,
अंस,
अक्षि,
अन्तक,
अम्बक,
अयन,
अश्वि,
अश्विनी,
ईक्षण,
ओष्ठ,
कर,
कर्ण,
कुच,
कुटुम्ब,
गरुत्,
गुल्फ,
चक्षु,
जङ्घा,
जानु,
दस्र,
दृश्
,
दृष्टि,
दोः,
द्वन्द्व,
द्वय,
द्वि,
ध्रुव,
नय,
नयन,
नासत्य,
नेत्र,
पक्ष,
पाणि,
बाहु,
भुज,
भुजा,
यम,
यमल,
युग,
युगल,
युग्म,
रविचन्द्रौ,
रविपुत्र,
लोचन,
श्रोत्र,
स्तन,
हस्त
Naya
=
Vishṇu
(
1000
names
).
नय
पुं।
नीतिः
समानार्थकाः
अभ्रेष,
न्याय,
कल्प,
देशरूप,
समञ्जस,
नय,
नाय,
धर्म
3।2।9।1।3
ओषः
प्लोषे
नयो
नाये
ज्यानिर्जीर्णौ
भ्रमो
भ्रमौ।
स्फातिर्वृद्धौ
प्रथाख्यातौ
स्पृष्टिः
पृक्तौ
स्नवः
स्रवे॥
पदार्थ-विभागः
,
गुणः,
मानसिकभावः
नयः,
पुंलिङ्गम्
(
नीयतेऽनेनेति
।
नी
+
“एरच्
।”
३
।
३
।५६
।
इत्यच्
।
)
नीतिः
।
तत्पर्य्यायः
।
नायः
२इत्यमरः
।
३
।
२
।
९
॥
(
यथा,
पञ्चतन्त्रे
।
१
।
३८५
।“कथञ्चिन्न
विकल्पन्ते
विद्बद्भिश्चिन्तिता
नयाः
॥
”
)द्यूतविशेषः
।
इति
मेदिनी
।
ये,
३४
॥
नैगमादिः
।इति
हेमचन्द्रः
॥
न्याय्ये
नेतरि
च
त्रि
।
इतिशब्दरत्नावली
॥
नय
पुंलिङ्गम्
नी--भावे
अच्
।
१
नीतौ
अमरः
।
“विषमोऽपिविगाह्यते
नयः
कृततीर्थः
पयसामिवाशयः”
किरा०
।
२
द्यूत-भेदे
मेदि०
।
३
नैगमादौ
हेमच०
।
नयति
संसारपारं
भक्तम्नी--कर्त्तरि
अच्
।
४
विष्णौ
“रामोविरामोविरजा
मार्गोनेयो
नयोऽनयः”
विष्णुसं०
।
नैगमादिश्च
सिद्धान्तादिः“एवं
न्यायनयज्ञैस्तृतीयमुक्तं
निमित्तहेतुत्वम्”
“तत्रापिपरमाणौ
स्यात्
पाको
वैशेषिचे
नये”
भाषा०
।
५
न्याय्ये६
नेतरि
च
त्रीषु लिङ्गेषु
शब्दच०
ततः
आकर्षा०
कुशलाद्यर्थेवुन्
।
नयक
नीतिकुशले
त्रीषु लिङ्गेषु
।
नय-
Masculine.
fait
de
conduire,
de
guider
manière
de
se
conduire,
d'agir,
ligne
de
conduite,
genre
de
vie
conduite
judicieuse,
prudente,
habile
(
envers
qq'un,
loc.
),
bonne
conduite
prudence,
circonspection,
bon
sens,
prévoyance
politique,
sagesse
politique,
administration
d'État
justice,
équité,
droiture
plan,
dessein,
programme
d'action
idée
directrice,
principe,
règle
de
conduite,
maxime
traité
de
politique,
doctrine
politique
-वन्त्-
a.
versé
dans
la
politique.
°कोविद-
a.
prudent
habile
en
politique.
°ग-
ag.
qui
se
conduit
prudemment,
habilement.
°चक्षुस्-
a.
prévoyant
en
politique,
prudent,
judicieux
nt.
prévoyance
politique.
°ज्ञ-
a.
=
°कोविद-।
°पाल-
Masculine.
Neuter.
d'un
roi.
°वर्त्मन्-
nt.
politique,
sagesse
politique.
°वादिन्-
Masculine.
politicien.
°विद्-
°विशारद-
a.
=
°कोविद-।
°विहीन-
a.
v.
qui
s'écarte
de
la
bonne
règle,
renonce
à
la
bonne
conduite.
°शालिन्-
a.
doué
de
sagesse
politique
juste.
°शास्त्र-
nt.
science
politique.
°साधन-
nt.
conduite
politique.
°साहसोन्नतिमन्त्-
a.
qui
demande
un
maximum
de
prudence
et
d'énergie.
°हीन-
a.
v.
dépourvu
de
bon
sens.
नयावलिप्त-
a.
v.
fier
de
son
habileté
politique.
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.