नन्द (nanda)

नन्द

mf.

(

-न्दः-न्दी

)

Happiness,

pleasure,

felicity.

Masculine.

(

-न्दः

)

1.

One

of

KUVERA'S

nine

inestimable

gems

or

treasure.

2.

The

cow-

herd

NANDA,

the

foster

father

of

KRISHṆA.

3.

A

name

of

VISHṆU.

4.

A

prince,

the

son

of

MAHĀNANDI.

5.

A

flute,

one

eleven

inches

long.

Feminine.

(

-न्दा

)

1.

An

earthen

water

jar.

2.

The

first,

sixth,

or

eleventh

day

of

the

fortnight.

3.

Prosperity,

increase.

4.

A

husband's

sister.

Feminine.

(

-न्दी

)

INDRA'S

garden.

Feminine.

(

-न्दा

or

-न्दी

)

A

name

of

DURGĀ.

Etymology

नदि

to

be

prosperous

or

happy,

affixes

अच्

and

टाप्

or

भावे

घञ्

।

न॑न्द

masculine

joy,

happiness,

a

son

(

as

the

chief

object

of

joy

)

epithet

of

Kṛṣṇa,

name

of

a

cowherd

(

K.'s

foster-father

)

etc.

feminine

आ

a

woman's

name,

नन्दी

a

certain

tree,

a

kind

of

musical

instrument,

epithet

of

Durgā.

नन्द

(

न्दः

)

1.

Masculine.

One

of

Kuvera's

treasures,

Krishna's

father

a

flute.

Masculine.

Feminine.

(

न्दः-न्दी

)

Happiness.

Feminine.

(

न्दी

)

Indra's

garden.

Feminine.

(

न्दा

)

An

earthen-jar

a

husband's

sister.

Feminine.

(

न्दा-न्दी

)

Durgā.

नन्द

mf.

(

-न्दः-न्दी

)

Happiness,

pleasure,

felicity.

Masculine.

(

-न्दः

)

1

One

of

KUVERA'S

nine

inestimable

gems

or

treasure.

2

The

cowherd

NANDA,

the

foster

father

of

KṚṢṆA.

3

A

name

of

VIṢṆU.

4

A

prince,

the

son

of

MAHĀNANDI.

5

A

flute,

one

eleven

inches

long.

Feminine.

(

-न्दा

)

1

An

earthen

water

jar.

2

The

first,

sixth,

or

eleventh

day

of

the

fortnight.

3

Prosperity,

increase.

4

A

husband's

sister.

Feminine.

(

-न्दी

)

INDRA'S

garden.

Feminine.

(

-न्दा

or

-न्दी

)

A

name

of

DURGĀ.

Etymology

नदि

to

be

prosperous

or

happy,

affix

अच्

and

टाप्.

नन्दः

[

nandḥ

],

[

नन्द्-भावे

घञ्

]

Happiness,

pleasure,

joy.

A

kind

of

lute

(

11

inches

long

).

(

MW.

7

inches

).

A

frog.

Name.

of

Viṣṇu.

Name.

of

a

cowherd,

husband

of

Yaśodā

and

foster-father

of

Kṛiṣṇa

(

to

whose

care

the

child

was

committed

when

Kaṁsa

wanted

to

destroy

it

).

Name.

of

the

founder

of

the

Nanda

dynasty

or

of

nine

brother-kings

of

Pāṭaliputra

killed

by

the

machinations

of

Chāṇakya,

the

minister

of

Chandragupta

समुत्खाता

नन्दा

नव

हृदयरोगा

इव

भुवः

Mudrârâkshasa (Bombay),

1.13

अगृहीते

राक्षसे

किमुत्खातं

नन्दवंशस्य

Mudrârâkshasa (Bombay),

1.27

3.28.

One

of

the

nine

treasures

of

Kubera.

Number

'nine'

(

from

the

nine

Nandas.

).

-दी

An

epithet

of

Durgā.

Compound.

-आत्मजः,

-नन्दनः

an

epithet

of

Kṛiṣṇa-पालः

an

epithet

of

Varuṇa.

-प्रयागः

Name.

of

a

sacred

place.

नंदः

[

नंद्-भावे

घञ्

]

1

Happiness,

pleasure,

joy.

2

A

kind

of

lute

(

11

inches

long

).

3

A

frog.

4

N.

of

Viṣṇu.

5

N.

of

a

cowherd,

husband

of

Yaśodā

and

foster-father

of

Kṛṣṇa

(

to

whose

care

the

child

was

committed

when

Kaṃsa

wanted

to

destroy

it

).

6

N.

of

the

founder

of

the

Nanda

dynasty

or

of

nine

brother-kings

of

Pāṭaliputra

killed

by

the

machinations

of

Chāṇakya,

the

minister

of

Chandragupta

समुत्खाता

नंदा

नव

हृदयरोगा

इव

भुवः

Mu.

1.

13

अगृहीते

राक्षसे

किमुत्खातं

नंदवंशस्य

Mu.

1,

3.

27,

28.

7

One

of

the

nine

treasures

of

Kubera.

दी

An

epithet

of

Durgā.

Comp.

आत्मजः,

नंदनः

an

epithet

of

Kṛṣṇa.

पालः

an

epithet

of

Varuṇa.

न॑न्द

masculine gender.

joy,

delight,

happiness

(

also

plural number.

),

atharva-veda

vājasaneyi-saṃhitā

et cetera.

(

in

mus.

)

a

flute

7

inches

long

nalopākhyāna

of

one

of

Yudhi-ṣṭhira's

2

drums,

mahābhārata

of

one

of

Kubera's

9

gems,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

son

(

in

गोप-

add.

confer, compare.

नन्दन

)

nalopākhyāna

of

Viṣṇu,

mahābhārata

of

one

of

Skanda's

attendants,

ib.

of

a

Nāga,

ib.

(

also

-क

)

of

a,

Buddhist literature

deity,

lalita-vistara

of

an

attendant

on

Dakṣa,

bhāgavata-purāṇa

of

a

son

of

Dhṛta-rāṣṭra

(

also

-क

),

mahābhārata

of

a

step-brother

and

disciple

of

Gautama

Buddha,

Monier-Williams' Buddhism in its connexion with brāhmaṇ ism & hindū ism: and in its contrast ,with Christianity

441

of

a

son

of

Vasu-deva,

purāṇa

of

the

foster-father

of

Kṛṣṇa

and

ancestor

of

Durgā,

mahābhārata

harivaṃśa

purāṇa

et cetera.

(

also

-क,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

)

of

a

leader

of

the

Sātvatas,

bhāgavata-purāṇa

of

a

king

of

Pāṭali-putra

and

founder

of

a

dynasty

consisting

of

9

successive

princes,

hemacandra's pariśiṣṭaparvan

purāṇa

kathāsaritsāgara

pañcatantra

et cetera.

of

the

number

9

(

because

of

the

9

Nandas

),

jyotiṣa

of

sev.

scholars

and

authors,

Catalogue(s)

of

a

mountain,

bhāgavata-purāṇa

(

confer, compare.

-पर्वत

and

नन्दि-गिरि

)

न॑न्द

neuter gender.

a

kind

of

house,

Demetrius Galanos's Lexiko: sanskritikes, anglikes, hellenikes

नन्द,

अस्,

m.

happiness,

pleasure,

joy,

felicity,

prosperity

a

flute

eleven

inches

long

N.

of

one

of

the

two

drums

of

Yudhi-ṣṭhira

of

one

of

the

nine

inestimable

gems

or

treasures

of

Kuvera

an

epithet

of

Viṣṇu

N.

of

one

of

Skanda's

attendants

of

a

Buddhist

deity,

(

also

read

नन्दन

)

of

a

Nāga

[

cf.

नन्दक

]

of

a

Nāga-rāja

of

an

attend-

ant

on

Dakṣa

of

a

son

of

king

Dhṛta-rāṣṭra

[

cf.

नन्दक

]

of

a

brother

of

Śākya-muni

[

cf.

नन्-

दक

]

of

a

son

of

Vasu-deva

of

a

cowherd

who

was

the

foster-father

of

Kṛṣṇa

and

apparently

also

of

Durgā

of

a

leader

of

the

Sātvatas

of

a

king

of

Pāṭali-putra,

cut

off

by

the

machinations

of

Candra-

gupta's

minister

Cāṇakya,

and

founder

of

the

Nanda

dynasty

of

a

Buddhist

writer

on

law

[

cf.

नन्द-

पण्डित

]

of

a

mountain

[

cf.

नन्दि-गिरि

]

(

आ

),

f.

Delight,

Felicity

(

personified

as

the

wife

of

Har-

sha,

cf.

नन्दि

),

prosperity,

happiness,

joy

a

small

earthen

water-jar

[

cf.

नन्दिका

]

a

husband's

sister

[

cf.

ननान्दृ

]

N.

of

one

of

the

seven

or

five

small

Kumārīs

or

staffs

of

Indra's

standard,

(

according

to

a

commentator

नन्दा

and

उप-नन्दा

)

the

first,

sixth,

or

eleventh

day

of

the

fortnight,

considered

as

three

auspicious

Tithis

[

cf.

नन्दिका

]

an

epithet

of

Gaurī

a

form

of

Dākṣāyaṇī

N.

of

an

Apsaras,

(

also

read

काम्या

)

of

the

eldest

daughter

of

Vi-

bhīṣaṇa

N.

of

a

girl

connected

with

Śākya-muni,

(

also

read

नन्दी

)

of

the

mother

of

the

tenth

Arhat

of

the

present

Ava-sarpiṇī

N.

of

a

wife

of

Gopāla-

varman

of

a

river

flowing

near

Kuvera's

city

Alakā,

(

often

mentioned

with

अपर-नन्दा

cf.

नन्दा-

तीर्थ

)

(

ई

),

f.

the

tree

Cedrela

Toona

[

cf.

नन्दी-

वृक्ष

]

an

epithet

of

Durgā

N.

of

Indra's

resi-

dence,

=

अमरा-वती

[

cf.

आ-न्°,

अलक-न्°,

गो-न्°।

]

—नन्द-किशोर,

अस्,

m.,

N.

of

the

author

of

a

supplement

to

Vopa-deva's

Mugdha-bodha.

—नन्द-

गोप,

अस्,

m.

the

cowherd

Nanda.

—नन्दगोप-

कुमार,

अस्,

m.

‘son

of

the

cowherd

Nanda,

’

epi-

thet

of

Kṛṣṇa.

—नन्द-गोपिता,

f.,

N.

of

a

plant,

see

रास्ना.

—नन्द-नन्दन,

अस्,

m.

‘the

foster-

son

of

the

cowherd

Nanda,

’

epithet

of

Kṛṣṇa.

—नन्द-नन्दनी,

f.

‘daughter

of

the

cowherd

Nanda,

’

epithet

of

Durgā.

—नन्द-पण्डित,

अस्,

m.,

N.

of

a

writer

on

jurisprudence.

—नन्द-पद्र,

N.

of

a

town.

—नन्द-पाल,

अस्,

m.

‘guardian

of

the

treasure

Nanda,

’

epithet

of

Varuṇa.

—नन्द-

पुत्री,

f.

‘daughter

of

the

cowherd

Nanda,

’

epithet

of

Durgā.

—नन्द-पुत्रोत्सव

(

°र-उत्°

),

अस्,

m.,

N.

of

the

ninth

chapter

of

the

Kṛṣṇa-khaṇḍa

or

fourth

part

of

the

Brahma-vaivarta-Purāṇa.

—नन्द-

प्रयाग,

अस्,

m.,

N.

of

a

place

mentioned

in

the

Rasika-ramaṇa

by

Raghu-nātha

(

at

the

confluence

of

two

rivers

containing

the

word

नन्द

in

their

names

).

—नन्द-बला,

f.,

N.

of

a

girl

connected

with

Śākya-muni.

—नन्द-मित्र,

अस्,

m.,

N.

of

a

man.

—नन्द-वर्धन,

अस्,

m.

‘joy-increaser,

’

N.

of

a

poet

mentioned

in

the

Śārṅgadhara-pad-

dhati.

—नन्द-शर्मन्,

आ,

m.,

N.

of

an

author.

—नन्दा-तीर्थ,

अम्,

n.,

N.

of

a

Tīrtha

(

the

river

Nandā?

).

—नन्दात्मज

(

°द-आत्°

),

अस्,

m.

‘son

of

the

cowherd

Nanda,

’

epithet

of

Kṛṣṇa

(

आ

),

f.

‘daughter

of

the

cowherd

Nanda,

’

epithet

of

Durgā.

—नन्दा-पुराण,

अम्,

n.

‘the

Purāṇa

treating

of

Nandā,

’

N.

of

an

Upa-Purāṇa.

—नन्दा-प्राची-

माहात्म्य,

अम्,

n.,

N.

of

the

eighteenth

chapter

of

the

Sṛṣṭi-khaṇḍa

or

first

part

of

the

Padma-

Purāṇa.

—नन्दाश्रम

(

°द-आश्°

),

अस्,

m.,

N.

of

a

hermitage.

—नन्दा-ह्रद-तीर्थ,

अम्,

n.,

N.

of

a

sacred

bathing-place.

—नन्दी-पुर,

अम्,

n.,

N.

of

a

town

mentioned

in

the

Kathārṇava.

—नन्दी-

वृक्ष,

अस्,

m.,

N.

of

several

plants,

=

नन्दि-

वृक्ष,

Cedrela

Toona

=

मेष-श्रिङ्गी,

Thespe-

sia

Populneoides

=

स्थाली.

—नन्दी-सरस्,

अस्,

n.,

N.

of

Indra's

lake.

नन्द

nánd-a,

Masculine.

joy

son

N.,

esp.

of

Kṛṣṇaʼs

🞄foster-father

and

of

a

king

of

Pāṭaliputra,

🞄put

to

death

by

Cāṇakya

(

who

raised

🞄Candragupta

to

the

throne

).

नन्द

नन्द्

+

अ,

I.

Masculine.

One

of

Yudhi-

ṣṭhira's

drums,

MBh.

7,

1032.

2.

A

name

of

Viṣṇu,

13,

7005.

3.

A

proper

name

(

especially

of

the

foster

father

of

Kṛṣṇa

and

Durgā

),

4,

179

1,

2731.

4.

The

name

of

a

mountain,

Bhāg.

P.

5,

20,

21.

II.

Feminine.

दा।

1.

A

proper

name,

MBh.

1,

2597.

2.

The

name

of

a

river,

7818.

III.

Feminine.

दी,

A

tree,

Cedrela

toona

Roxb.,

Suśr.

1,

219,

19.

--

Compound

स-,

Masculine.

one

of

the

four

sons

of

Brah-

man.

सु-,

I.

Adjective.

delighting.

II.

Feminine.

दा,

1.

Umā.

2.

a

woman.

III.

Neuter.

the

club

of

Baladeva.

नन्दः

पुंलिङ्गम्

-

नन्द्

+

अच्

"आनन्द,

सुख,

हर्ष"

नन्दः

पुंलिङ्गम्

-

नन्द्

+

अच्

एक

प्रकार

की

बांसुरी

नन्दः

पुंलिङ्गम्

-

नन्द्

+

अच्

मेढक

नन्दः

पुंलिङ्गम्

-

नन्द्

+

अच्

विष्णु

नन्दः

पुंलिङ्गम्

-

नन्द्

+

अच्

एक

ग्वाले

का

नाम

जो

यशोदा

का

पति

तथा

कृष्ण

का

पालकपिता

था।

नन्दः

पुंलिङ्गम्

-

नन्द्

+

अच्

नंद

वंश

का

प्रतिष्ठाता

नन्द

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಹರ್ಷ

/ಸಂತೋಷ

निष्पत्तिः

टुनदि

(

समृद्धौ

)

-

भावे

"घञ्"(

३-३-१८

)

नन्द

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಿಷ್ಣು

निष्पत्तिः

णम

(

प्रह्वत्वे

शब्दे

)

-

अधि०

"घञ्"

(

३-३-१२१

)

प्रयोगाः

"आनन्दो

नन्दनो

नन्दः"

उल्लेखाः

वि०

स०

विस्तारः

"भोग्यैर्भोग्योपकरणैर्भोगैर्भोक्तृभिरेव

च

।

तस्मिन्

समृध्यते

नित्यमिति

नन्दः

प्रकीर्तितः

॥"

-

निरुक्तिः

।

नन्द

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಬ್ಬ

ಕ್ಷತ್ರಿಯ

/ಕುಸುಮಪುರದ

ಒಬ್ಬ

ದೊರೆ

/ನಂದರ

ತಂದೆ

प्रयोगाः

"नवनन्दान्

द्विजः

कश्चित्

प्रपन्नानुद्धरिष्यति"

उल्लेखाः

भाग०

१२

नन्द

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಭೇಕ

/ಕಪ್ಪೆ

नन्द

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ನಂದಗೋಪ

नन्द

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರನ

ಒಬ್ಬ

ಮಗ

नन्द

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕ್ರೌಂಚದ್ವೀಪದ

ಒಂದು

ಪರ್ವತ

नन्द

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಂಬತ್ತು

ಸಂಖ್ಯೆ

naMda

{%

m.

%}

1.

Happiness,

pleasure,

joy

2.

a

kind

of

lute

3.

a

frog

4.

an

epithet

of

Vishṇu

5.

name

of

a

cowherd

who

was

the

foster-father

of

Kṛishṇa

6.

name

of

nine

brother-kings

of

Pāṭalīputra

murdered

by

the

machinations

of

Chāṇakya,

समुत्खाता

नंदा

नव

हृदयरोगा

इव

भुवः

Mud.i.

९,

अङ्क,

अन्तर,

अम्बुजासन,

उपेन्द्र,

ऋद्धि,

कपाट,

कवाट,

कवि,

कूप,

केशव,

क्षत,

खग,

खचर,

खेगामी,

खेचर,

गम्भीर,

गाम्भीर,

गो,

ग्रह,

छिद्र,

तामिस्र,

तार्क्ष्यध्वज,

दिविसद्,

दुर्गा,

द्वार,

नन्द,

नभोग,

नव,

निधान,

निधि,

पट,

पदार्थ,

बल,

बिल,

मिति,

यन्त्र,

रत्न,

रन्ध्र,

लब्ध,

लब्धि,

वट,

विल,

विवर,

शुषिर,

सुषिर,

हरि

नन्द

Nandopakramāṇi

Mānāni.

Kṣīrasvāmin

on

Amara-

kośa.

Nanda,

(

1

)

(

=

Pali

id.,

DPPN

Nanda

Thera

1

also

called

Sundarananda,

q.v.

)

n.

of

a

monk,

disciple

of

the

Buddha,

and

his

half-brother:

Mv

〔iii.132.20〕

(

mama,

sc.

Buddhaʼs,

pitriyaputro

)

prob.

also

meant

by

Mvy

〔1041〕

〔3604〕

LV

〔2.2〕

Sukh

〔2.11〕

〔92.7〕

is

he

also

the

Nanda

of

Mvy

〔9471〕?

(

one

of

the

ṣaḍvārgika

monks,

cf.

Upananda

(

1

)

and

Nandopananda

)

cf.

also

Nandana

(

1

)

(

2

)

n.

of

a

nāga

king,

always

associated

and

almost

always

compounded

(

regularly

as

dvandva,

Nandopanandau

or

°nandakau

)

with

Upananda(

-ka

),

q.v.:

SP

〔4.11〕

(

here

not

a

cpd.

)

LV

〔83.21〕

〔204.10〕

Mvy

〔3278〕

Divy

〔162.9〕

〔395.11〕

Suv

〔162.9〕

Kv

〔2.13〕

Mmk

〔62.2〕

〔437.2〕

Gv

〔119.11〕

Karmav

〔72.18〕

Māy

〔221.18〕

〔246.17〕

〔247.33〕

(

3

)

n.

of

a

monk

in

a

Jātaka

story:

Mv

〔i.36.6

ff.〕

(

4

)

n.

of

a

devaputra:

Mv

〔ii.257.7,

12〕

etc.

LV

〔4.12〕

〔6.12〕

〔7.5〕

same

(

?

)

LV

〔438.16〕

(

cf.

DPPN

Nanda

8?

)

(

5

)

n.

of

a

teacher:

Mvy

〔3501〕

(

6

)

n.

of

a

Śākya

youth

(

same

as

1

above?

):

LV

〔152.12〕,

and

perhaps

Av

〔i.148.9〕

(

7

)

n.

of

a

king,

said

to

be

grand-father

of

Aśoka:

Divy

〔369.12〕

(

8

)

n.

of

a

son

of

a

śreṣṭhin

of

Śrāvastī,

called

‘the

lazy’:

Av

〔i.15.10〕

(

9

)

n.

of

a

yakṣa:

Māy

〔17〕

〔235.19〕

(

10

)

n.

of

a

cowherd,

converted

by

Buddha:

MSV

〔i.51.1

ff.〕

nanda

(

IE

7-1-2

),

‘nine’.

[

नन्द

]

,

f.

नन्दी

=

नन्दि,

Freude,

Divyāvad.

37,

24

ff.

Mahāvy.

244,

121.

Nanda^1,

a

son

of

Dhṛtarāshṭra.

§

130

(

Aṃśāvat.

):

I,

67,

2731

(

ºopanandakau,

enumeration

).--§

182

(

Dhṛtarāshṭraputranāmak.

):

I,

117,

4544

(

do.,

do.

).--§

578

(

Bhīshmavadhap.

):

VI,

51,

2098

(

ºopanandakaiḥ

).--§

608

(

Karṇap.

):

VIII,

51,

2446

(

ºopanandakau,

among

several

sons

of

Dhṛtarāshṭra

who

attacked

Bhīmasena

),

2458

(

ºopanandau,

slain

by

Bhīmasena

).

Cf.

Nandaka^1.

Nanda^2,

a

drum

in

Yudhishṭhira's

standard.

§

522

(

Draupadīharaṇap.

):

III,

270,

†15700

(

mṛdaṅgau

Nºopanandau

).--§

592

(

Saṃśaptakavadhap.

):

VII,

23,

1032

(

mṛdaṅgau…Nºopanandakau

).

Nanda^3,

a

cowherd.

§

549f

(

Durgā

):

IV,

6,

179

(

ºgopālakule

jātāṃ,

sc.

Durgā

(

Umā

)

).--§

576

(

Bhagavadgītāp.

):

VI,

23,

799

(

ºgopākulodbhave,

sc.

Durgā

(

Umā

)

).

Nanda^4,

a

serpent.

§

564

(

Mātalīyop.

):

V,

103,

3628

(

ºopanandakau,

enumeration

).

Nanda^5,

two

warriors

of

Skanda.

§

615u

(

Skanda

):

IX,

45,

2566,

2567.

Nanda^6

=

Vishṇu

(

1000

names

).

नन्द

१

/

NANDA

I.

(

nandaka

).

See

under

nandagopa.

नन्द

२

/

NANDA

II.

(

See

under

vararuci

).

नन्द

३

/

NANDA

III.

A

son

of

dhṛtarāṣṭra.

In

the

battle

of

kurukṣetra,

Bhīmasena

killed

him.

(

M.B.

karṇa

Parva,

Chapter

51,

Stanza

19

).

नन्द

४

/

NANDA

IV.

A

serpent

born

in

the

family

of

kaśyapa

(

mahābhārata,

Udyoga

Parva,

Chapter

103,

Stanza

12

).

नन्द

५

/

NANDA

V.

A

warrior

of

subrahmaṇya.

(

M.B.

śalya

Parva,

Chapter

45,

Stanza

64

).

नन्द

६

/

NANDA

VI.

A

synonym

of

Bhagavān

viṣṇu.

(

M.B.

anuśāsana

parva,

Chapter

149,

Stanza

69

).

नन्दः,

पुंलिङ्गम्

(

नन्दतीति

।

नन्द

+

पचाद्यच्

।

)विष्णुः

।

यथा

।

“आनन्दो

नन्दनो

नन्दः

।”

इतिमहाभारते

।

१३

।

१४९

।

६९

॥

नरपतिभेदः

।स

तु

महानन्दिसुतः

क्षत्त्रियवंशान्तः

।

(

यथा,

भागवते

।

१२

।

१

।

७

--

११

।“महानन्दिसुतो

राजन्

!

शूद्रागर्भोद्भवो

बली

।महापद्मपतिः

कश्चिन्नन्दः

क्षत्त्रविनाशकृत्

।ततो

नृपा

भविष्यन्ति

शूद्रप्रायास्त्वधार्म्मिकाः

॥

स

एकच्छत्रां

पृथिवीमनुल्लङ्घितशासनः

।शासिष्यति

महापद्गो

द्वितीय

इव

भार्गवः

॥

तस्य

चाष्टौ

भविष्यन्ति

सुमाल्यप्रमुखाः

सुताः

।य

इमां

भोक्ष्यन्ति

महीं

राजानश्च

शतं

समाः

॥

नव

नन्दान्

द्विजः

कश्चित्

प्रपन्नाबुद्धरिष्यति

।तेषामभावे

जगतीं

मौर्य्या

भक्ष्यन्ति

वै

कलौ

॥

”

)आनन्दः

।

निधिविशेषः

।

इति

पुराणशब्द-रत्नावल्यौ

॥

गोपभेदः

।

स

च

श्रीकृष्णपिता

।नन्दः

पुरा

द्रोणनामा

वसुरासीत्

।

यथा,

--“द्रोणो

वसूनां

प्रवरो

धरया

सह

भार्य्यया

।करिष्यमाण

आदेशान्

ब्रह्मणस्तमुवाच

ह

॥

जातयोर्नौ

महादेवे

भुवि

विश्वेश्वरे

हरौ

।भक्तिः

स्यात्

परमा

लोको

ययाञ्जो

दुर्गतिन्तरेत्

॥

स्वस्तीत्युक्तः

स

भगवान्

व्रजे

द्रोणो

महायशाः

।जज्ञे

नन्द

इति

ख्यातो

यशोदा

सा

धराभवत्

॥

”इति

श्रीभागवते

।

१०

।

८

।

४८-५०

॥

वेणुविशेषः

।

यथा,

--“महानन्दस्तथा

नन्दो

विजयोऽथ

जयस्तथा

।चत्वार

उत्तमा

वंशा

मातङ्गमुनिसम्मताः

॥

दशाङ्गुलो

महानन्दो

नन्द

एकादशाङ्गुलः

॥

”इति

सङ्गीतदामोदरः

॥

(

मृदङ्गविशेषः

।

यथा,

महाभारते

।

७

।

२२

।

८५

।“मृदङ्गौ

चात्र

विपुलौ

दिव्यौ

नन्दोपनन्दकौ

॥

”स्कन्दस्यानुचरविशेषः

।

इति

महाभारते

।

९

।४५

।

६१

॥

नागविशेषः

।

इति

महाभारते

।५

।

१०३

।

१२

॥

यज्ञेश्वरस्यानुचरविशेषः

।यथा,

भागवते

।

४

।

७

।

२२

।“दक्षो

गृहीतार्हणसादनोत्तमंयज्ञेश्वरं

विश्वसृजां

परं

गुरुम्

।सुनन्दनन्दाद्यनुगैर्वृतं

मुदागृणन्

प्रपेदे

प्रयतः

कृताञ्जलिः

॥

”धृतराष्ट्रस्य

पुत्त्राणामन्यतमः

।

इति

महा-मारतम्

।

१

।

६७

।

९६

।

मदिरागर्भजातोवसुदेवस्य

पुत्त्रविशेषः

।

इति

भागवतम्

।

९

।२४

।

४८

॥

क्रौञ्चद्वीपस्य

वर्षपर्व्वतविशेषः

।इति

भागवतम्

।

५

।

२०

।

२१

॥

स्वनाम-ख्यातो

दत्तकमीमांसाग्रन्थप्रणेता

।

यथा,

--“अभिवन्द्य

जगद्बन्द्यपदद्बन्द्वविनायकम्

।पुत्त्रीकरणमीमांसां

कुरुते

नन्दपण्डितः

॥

”

)

नन्द

पुंलिङ्गम्

नन्द--भावे

घञ्

।

१

हर्षे

आनन्दे

२

तदात्मके

परमे-श्वरे

च

“आनन्दो

नन्दनो

नन्दः”

विष्णुसं०

।

“सर्वाभि-रुपपत्तिभिः

समृद्धो

नन्दः”

भा०

।

नन्दति

मेघवर्षणात्नन्द--अच्

।

३

भेके

शब्दरत्ना०

।

४

क्षत्रियभेदे

“नव

नन्दाभविष्यन्ति

चाणक्यो

यान्

हनिष्यति”

स्कन्दपु०

।“महानन्दिसुतो

राजन्!

शूद्रागर्भोद्भवो

बली

।

महा-पद्मपतिः

कश्चित्

नन्दः

क्षत्रविनाशकृत्

।

ततो

नृपाभविष्यन्ति

शूद्रप्राया

ह्यधार्मिकाः

।

स

एकच्छत्रां

पृथिवी-मनुल्लङ्घितशासनः

।

शासिष्यति

महापद्मो

द्वितीय

इवभार्गवः

।

तस्य

चाष्टौ

भविष्यन्ति

सुमाल्यप्रमुखाःसुताः

।

य

इमां

भोक्ष्यन्ति

महीं

राजानश्च

शतंसमाः

।

नव

नन्दान्

द्विजः

कश्चित्

प्रपन्नानुद्धरिष्यति

।तेषामभावे

जगतीं

मौर्य्या

भोक्ष्यन्ति

वै

कलौ

।

स

एवचन्द्रगुप्तं

वै

द्विजो

राज्येऽमिषेक्ष्यति”

भाग०

१२

।

१

।

४“नव

नन्दान्

नन्दं

तत्पुत्रांश्चाष्टौ

इत्येवं

नव,

प्रपन्नान्विश्वस्तान्

विख्यातान्

वा

द्विजः

कौटिल्यवात्स्यायनादि-पर्य्यायः

चाणक्य

उद्धरिष्यति

उन्मूलयिष्यति”

श्रीधरस्वामीविस्तरेण

तत्कथा

वृहत्कथायां

दृश्या

।

तेषां

सपुत्राणांनवसंख्यत्वेन

तत्तुल्यसंख्याके

५

नवसंख्यायुक्ते

च

“नन्दत्रिषड्लग्नभवर्क्षपुत्रव्यया

इनाद्धर्षपदं

स्वभोच्चम्”

नी०

ता०६

कुमारातुचरभेदे

“वृषो

मेषप्रवाहश्च

तथा

नन्दो-पनन्दकौ”

भा०

श०

४६

अ०

।

७

मृदङ्गभेदे

“मृदङ्गौचात्र

विपुलौ

दिव्यौ

नन्दोपनन्दकौ”

भा०

द्रो०

२३

अ०

।८

धृतराष्ट्रपुत्रभेदे

“ऊर्णनाभः

पद्मनाभस्तथा

नन्दोप-नन्दकौ”

भा०

आ०

६७

अ०

।

९

वसुदेवस्य

मदिरायांजाते

पुत्रभेदे

“पौरषी

रोहिणी

भद्रा

मदिरा

रोचनाइला

।

देवकीप्रमुखाश्चासन्

पत्न्य

आनकदुन्दुभेः

।“वसुदेवस्तु

रोहिण्यां

कृतादीनुदपादयत्

।

सुभद्रोवहुवाहुश्च

दुर्मदो

भद्र

एव

च

।

पौरव्यास्तनया

ह्येतेभूताद्या

द्वादशाभवन्

।

नन्दोपनन्दकृतकशूराद्या

मदि-रात्मजाः”

भाग०

९

।

२४

।

२४

।

१०

क्रौञ्चद्वीपस्थ

वर्षपर्वतभेदे“तेषां

वर्षगिरयः

सप्त

सप्तैव

नद्यश्चाभिख्याताः

।

शुक्लोवर्द्धमानो

भोजन

उपवर्हणो

नन्दो

नन्दनः

सर्वतोभद्र

इति”

भाग०

५

।

२०

।

१५

।

तद्वर्षवर्णने

११

वेणुभेदे

सङ्गीत-दामोदरः

यथा

“महानन्दस्तथा

नन्दो

विजयोऽथ

जय-स्तथा

।

चत्वार

उत्तमा

वंशा

मातङ्गमुनिसम्मताः

।दशाङ्गुलो

महानन्दो

नन्द

एकादशाङ्गुलः”

।

वसुनामकद्रोणावतारे

ब्रजस्थिते

१२

गोपभेदे

“द्रोणो

वसूनां

प्रवरोधरया

सह

भार्य्यया

।

करिष्यमाण

आदेशान्

ब्रह्मण-स्तमुवाच

ह

।

जातयोर्नौ

महादेवे

भुवि

विश्वेश्वरेहरौ

।

भक्तिः

स्यात्

परमा

लोके

ययाञ्जोदुस्तरं

तरेत्

।अस्त्वित्युक्तः

स

एवेह

व्रजे

द्रोणो

महायशाः

।

जज्ञेनन्द

इति

ख्यातो

यशोदा

सा

धरा

भवत्”

भाग०

१०

।

८

अ०१३

यज्ञेश्वरानुचरभेदे

“दक्षो

गृहीतार्हणसादनोत्तमं

यज्ञे-श्वरं

विश्वसृजां

परं

गुरुम्

।

सुनन्दनन्दाद्यनुगैर्वृतं

मुदागृणन्

प्रपेदे

प्रयतः

कृताञ्जलिः”

भाग०

४

।

७

।

२२

।

न॑न्द

Masculine.

Lust,

sohn

männl.

Name,

bes.

des

Pflegevaters

Kṛṣṇa's

u.

eines

Königs,

Pl.

seiner

Dynastie.

Feminine.

आ

weibl.

Name,

Feminine.

नन्दी

ein

best.

musikalisches

Instrument.

नन्द

नन्द

masculine

np.

du

père

nourricier

de

Kṛṣṇa.

Un

des

9

trésors

de

Kuvera.

--

F.

नन्दा

joie.

Belle-sœur,

sœur

du

mari.

Cruche

à

eau.

Le

1ᵉʳ,

6ᵉ

ou

11ᵉ

jour

de

la

quinzaine.

Surn.

de

Pārvatī.

--

F.

नन्दी

joie.

Le

paradis

d'Indra.

नन्दक

a.

(

sfx.

अक

)

qui

réjouit.

--

S.

masculine

grenouille.

Le

glaive

de

Kṛṣṇa.

नन्दकि

feminine

(

sfx.

अकि

)

poivre

long.

नन्दथु

masculine

(

sfx.

अत्ऽउ

)

joie,

allégresse.

नन्दन

a.

(

sfx.

अन

)

qui

réjouit.

--

S.

masculine

celui

qui

réjouit,

qui

égaie.

Fils.

Grenouille.

--

S.

neuter

le

paradis

ou

jardin

d'Indra.

--

S.

feminine

नन्दना

fille.

नन्दयामि

(

c.

de

नन्द्

)

réjouir,

remplir

de

joie.

नन्दपाल

masculine

surn.

de

Varuṇa.

नन्दपुत्री

feminine

Durgā,

fille

de

Nanda.

नन्द-

Masculine.

joie,

plaisir

tambour

de

Yudhiṣṭhira

Neuter.

d'un

berger,

père

adoptif

de

Kṛṣṇa

et

de

Durgā

d'un

fils

de

Dhṛtarāṣṭra

d'un

roi

de

Pāṭaliputra

et

de

sa

dynastie

renversée

par

Candragupta

du

demi-frère

du

Buddha

de

divers

autres

personnages

-आ-

Feminine.

Félicité

personnifiée

(

femme

de

Harṣa

)

Neuter.

de

diverses

femmes

dont

la

fille

aînée

de

Vibhīṣaṇa

d'une

rivière

près

d'Alakā.

°गोप-कुमार-

Masculine.

fils

du

berger

Nanda,

Kṛṣṇa

°गोप-कुल-

nt.

famille

du

berger

N.

°गोप-कुलोद्भवा-

Feminine.

sa

fille,

Durgā.

°पर्वत-

Masculine.

roi

Nanda

comparé

à

une

montagne.

°पुत्री-

Feminine.

fille

du

berger

Nanda,

Durgā.

नन्दात्मज-

Masculine.

fils

de

Nanda,

Kṛṣṇa.