Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
तृतीया (tRtIyA)
तृतीया
[
tṛtīyā
],
1
The
third
day
of
a
lunar
fortnight.
(
In
Grammar.
)
The
instrumental
case
or
its
terminations.
Compound.
-कृत
Adjective.
thrice
ploughed
(
as
a
field
).-तत्पुरुषः
the
instrumental
Tatpuruṣa.
-प्रकृतिः
Masculine.
,
Feminine.
a
eunuch.
a
hermaphrodite.
the
neuter
gender.
तृतीया
स्त्रीलिङ्गम्
-
तृतीय
+
टाप्
"चान्द्र
पक्ष
का
तीसरा
दिन,
तीज"
तृतीया
स्त्रीलिङ्गम्
-
-
करण
कारक
या
उसके
विभक्ति
चिह्न
तृतीया
the
third
case
affixes
of
the
third
case
(
instrumental
case
or
तृतीयाविभक्ति
)
which
are
placed
(
1
)
after
nouns
in
the
sense
of
an
ins-
trument
or
an
agent
provided
the
agent
is
not
expressed
by
the
personal-ending
of
the
root
e.
g.
देवदत्तेन
कृतम्,
परशुना
छिनत्ति:
cf.
P.
III.
3.18
(
2
)
after
nouns
connected
with
सह्,
nouns
meaning
defective
limbs,
nouns
forming
the
object
of
ज्ञा
with
सम्
as
also
nouns
meaning
हेतु
or
a
thing
capable
of
produc
ing
a
result:
e.
g.
पुत्रेण
सहागतः,
अक्ष्णा
23
काणः,
मात्रा
संजानीते,
विद्यया
यशः
cf.
Kas.
on
P.
II.3.19,
23
(
3
)
optionally
with
the
ablative
after
nouns
meaning
quality,
and
optionally
with
the
genitive
after
pronouns
in
the
sense
of
हेतु,
when
the
word
हेतु
is
actually
used
e.
g.
पाण्डित्येन
मुक्तः
or
पाण्डित्यान्मुक्त:
केन
हेतुना
or
कस्य
हेतोर्वसति
it
is
observed
by
the
Varttikakara
that
when
the
word
हेतु
or
its
synonym
is
used
in
a
sen-
tence,
a
pronoun
is
put
in
any
case
in
apposition
to
that
word
i.e.
हेतु
or
its
synonym
e.g,
केन
निमित्तेन,
किं
निमित्तम्
etc.
cf.
Kas.
on
P.
II.
3.
25,
27
(
4
)
optionally
after
nouns
connected
with
the
words
पृथक्,
विना,
नाना,
after
the
words
स्तोक,
अल्प,
as
also
after
दूर,
अन्तिक
and
their
synonyms
e.g.
पृथग्देवदत्तेन
etc.
स्तोकेन
मुक्तः,
दूरेण
ग्रामस्य,
केशैः
प्रसितः
cf.
Kas.
on
P.II.3.32,
33,
35,
44
(
5
)
optionally
with
the
locative
case
after
nouns
meaning
constellation
when
the
tad.
affix
after
them
has
been
elided
e.g.
पुष्येण
संप्रयातोस्मि
श्रवणे
पुनरागतः
Mahabharata
cf.
P.II.3.45
(
6
)
optionally
with
the
genitive
case
after
words
connected
with
तुल्य
or
its
synonyms
e.g.तुल्यो
देवदत्तेन,
तुल्यो
देवदत्तस्य
cf.
P.
II.3.72.
Synonyms
तृतीया
(Noun)
चान्द्रमासस्य
कस्यापि
पक्षस्य
तृतीयतमा
तिथिः।
"भाद्रपदमासस्य
शुक्लपक्षस्य
तृतीयायां
स्त्रियः
व्रतं
कुर्वन्ति
सा
च
हरतालिका
इति
नाम्ना
ख्याता
अस्ति।"
Tṛtīyā,
a
river.
§
268
(
Varuṇasabhāv.
):
II,
9,
373
(
present
in
the
palace
of
Varuṇa
).
तृतीया
/
TṚTĪYĀ.
A
river.
This
river
sat
in
the
court
of
varuṇa
worshipping
him.
(
Śloka
21,
Chapter
9,
Sabhā
Parva
).
तृतीया,
स्त्रीलिङ्गम्
(
त्रयाणां
पूरणी
।
त्रि
+
“त्रेःसम्प्रसारणञ्च
।”
५
।
२
।
५५
।
इति
तीयःसम्प्रसारणञ्च
।
ततष्टाप्
।
)
तिथिविशेषः
।सा
चन्द्रमण्डलस्य
तृतीयकलाक्रियारूपा
तत्-क्रियोपलक्षितः
कालो
वा
।
इति
तिथ्यादि-तत्त्वम्
॥
अस्यां
जातस्य
फलं
यथा,
--“सकलगुणगभीरो
भूमिपालानुरागीपवनगरविगाही
सर्व्वलोकोपकारी
।परविषयनिवासी
कौतुकी
सत्यवादीभवति
निखिलविद्यो
यस्तृतीयाप्रसूतः
॥
”इति
कोष्ठीप्रदीपः
॥
वा
वैशाखस्य
शुक्ला
अक्षयतृतीयां
।
यथा,
स्मृतिः
।“वैशाखे
मासि
राजेन्द्र
!
शुक्लपचे
तृतीयिका
।अक्षया
सा
तिथिः
प्रोक्ता
कृत्तिकारोहिणी-युता
॥
तस्या
दानादिकं
पुण्यं
अक्षयं
समुदाहृतम्
॥
”भविष्ये
।या
शुक्ला
कुरुशार्द्दूल
!
वैशाखे
मासि
वै
तिथिः
।तृतीया
साक्षया
लोके
गीर्व्वाणैरभिवन्दिता
॥
योऽस्यां
ददाति
करकान्
वारिवाजसमन्वितान्
।स
याति
पुरुषो
वीर
!
लोकान्
वै
हेममालिनः
॥
करकान्
कुम्भान्
।
वाजमन्नम्
।
हेममालिनःसूर्य्यस्य
॥
ब्रह्मपुराणे
।“यः
पश्यति
तृतीयायां
कृष्णं
चन्दनचर्च्चितम्
।वैशाखस्य
सिते
पक्षे
स
यात्यच्युतमन्दिरम्
॥
”स्कन्दपुराणम्
।“वैशाखस्य
सिते
पक्षे
तृतीयाक्षयसंज्ञिता
।तत्र
मां
लेपयेद्गन्धलेपनैरतिशोभनैः
॥
”
*
॥
ब्रह्मपुराणम्
।“वैशाखशुक्लपक्षे
तु
तृतीयायां
जनार्द्दनः
।यवानुत्पादयामास
युगञ्चारब्धवान्
कृतम्
॥
ब्रह्मलोकात्त्रिपथगां
पृथिव्यामवतारयत्
।तस्यां
कार्य्यो
यवैर्होमो
यवैर्व्विष्णुं
समर्च्चयेत्
॥
यवान्
दद्यात्
द्विजातिभ्यः
प्रयतः
प्राशयेद्-यवान्
।पूजयेत्
शङ्करं
गङ्गां
कैलासञ्च
हिमालयम्
॥
भगीरथञ्च
नृपतिं
सागराणां
सुखावहम्
।स्नानं
दानं
तपः
श्राद्धं
जपहोमादिकञ्च
यत्
॥
श्रद्धया
क्रियते
तत्र
तदानन्त्याय
कल्प्यते
॥
अत्रानन्त्यफलश्रुतेः
पूर्व्ववचने
नक्षत्रयोगः
फला-तिशयार्थः
।”
इति
तिथ्यादितत्त्वम्
॥
*
॥
पाद्मे
श्रीवराहधरणीसंवादे
।“त्रेतायुगं
तृतीयायां
शुक्लायां
मासि
माधवे
।प्रवृत्तञ्च
त्रयीधर्म्माः
प्रवृत्तास्ते
प्रवर्त्तिताः
॥
अक्षया
सोच्यते
लोके
तृतीया
हरिवल्लभा
।स्नाने
दानेऽर्च्चने
श्राद्धे
जपे
पूर्व्वजतर्पणे
॥
येऽर्च्चयन्ति
यवैर्व्विष्णुं
श्राद्धं
कुर्व्वन्ति
यत्नतः
।तस्यां
ददति
दानानि
धन्यास्ते
वैष्णवा
नराः
॥
”इति
श्रीहरिभक्तिविलासे
१४
।
१३४
॥
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.