जाह्नवी (jAhnavI)

जाह्नवी

Feminine.

(

-वी

)

GANGA

or

the

Ganges

personified.

Etymology

जह्नु

a

saint,

अण्

affix

of

descent,

fem.

affix

ङीष्,

the

daughter

of

JANHU:

see

जह्नुतनया.

जाह्नवी

(

वी

)

3.

Feminine.

The

Ganges.

जाह्नवी

-

jAhnavI

-

Feminine

-

gangAriver

प्रोष्ठी

-

proSThI

-

Feminine

-

carp

found

in

Ganga

river

[

Cyprinus

Pausius

-

Zoo.

]

कृपया

गङ्गातीरे

एकं

लघु

कुटीरं

निर्माय

मां

ददातु

इति

साधुः

प्रार्थितवान्

-

kRpayA

gaGgAtIre

ekaM

laghu

kuTIraM

nirmAya

mAM

dadAtu

iti

sAdhuH

prArthitavAn

-

Sentence

-

The

hermit

requested

"Please

construct

a

small

hut

on

the

banks

of

Ganga

(

river

)

and

give

me"

जाह्नवी

-

jAhnavI

-

Feminine

-

gaGgA

जह्नुकन्या

-

jahnukanyA

-

Feminine

-

gaGgA

ज्येष्ठा

-

jyeSThA

-

Feminine

-

gaGgA

दशहरा

-

dazaharA

-

Feminine

-

gaGgA

त्रिदशदीर्घिका

-

tridazadIrghikA

-

Feminine

-

gaGgA

त्रिदशनदी

-

tridazanadI

-

Feminine

-

gaGgA

विबुधतटिनी

-

vibudhataTinI

-

Feminine

-

gaGgA

महागङ्गा

-

mahAgaGgA

-

Feminine

-

great

gaGgA

सागरगासुत

-

sAgaragAsuta

-

Masculine

-

son

of

gaGgA

पूर्वगङ्गा

-

pUrvagaGgA

-

Feminine

-

eastern

gaGgA

अर्धगङ्गा

-

ardhagaGgA

-

Feminine

-

half

the

gaGgA

गगनसिन्धु

-

gaganasindhu

-

Feminine

-

heavenly

gaGgA

गिरिगङ्गा

-

girigaGgA

-

Feminine

-

mountain

gaGgA

शब्दपाठ

-

zabdapATha

-

Masculine

-

by

gaGgA-dhara

खगङ्गा

-

khagaGgA

-

Feminine

-

gaGgA

of

the

sky

आनुगङ्ग्य

-

AnugaGgya

-

Adjective

-

being

along

the

gaGgA

उन्मत्तगङ्गम्

-

unmattagaGgam

-

Indeclinable

-

where

the

gaGgA

roars

छन्दोमञ्जरि

-

chandomaJjari

-

Feminine

-

gaGgAdAsa's

work

on

metre

छन्दोगोविन्द

-

chandogovinda

-

Neuter

-

gaGgAdAsa's

work

on

metre

पावन

-

pAvana

-

Masculine

-

Ganges

or

the

goddess

gaGgA

शनैर्गङ्गम्

-

zanairgaGgam

-

Indeclinable

-

where

the

gaGgA

flows

slowly

पारेगङ्गम्

-

pAregaGgam

-

Indeclinable

-

on

the

other

side

of

the

gaGgA

आकाशगङ्गा

-

AkAzagaGgA

-

Feminine

-

gaGgA

flowing

down

from

the

sky

दशहरा

-

dazaharA

-

Feminine

-

festival

in

honour

of

the

gaGgA

भट्टप्रयाग

-

bhaTTaprayAga

-

Masculine

-

spot

where

the

yamunA

falls

into

the

gaGgA

भागीरथीनाथ

-

bhAgIrathInAtha

-

Masculine

-

lord

or

husband

of

bhAgIrathI

i.e.

of

gaGgA

अन्तर्वेदी

-

antarvedI

-

Feminine

-

Doab

or

district

between

the

gaGgA

and

yamunA

rivers

गङ्गाष्टक

-

gaGgASTaka

-

Neuter

-

hymn

consisting

of

8

verses

and

addressed

to

gaGgA

whilst

bathing

जाह्नवी

-

jAhnavI

-

Feminine

-

gangAriver

जाह्नवी

-

jAhnavI

-

Feminine

-

daughter

of

jahnu

जाह्नवी

-

jAhnavI

-

Feminine

-

gaGgA

जाह्नवी

Feminine.

(

-वी

)

GAṄGĀ

or

the

Ganges

personified.

Etymology

जह्नु

a

saint,

अण्

affix

of

descent,

fem.

affix

ङीष्,

the

daughter

of

JAHNU:

see

जह्नुतनया.

जाह्नवी

[

jāhnavī

],

[

जह्नोः

अपत्यं

स्त्री

अण्

ङीप्

]

An

epithet

of

the

river

Ganges.

जाह्नवी

[

जह्रोः

अपत्यं

स्त्री

अण्

ङीप्

]

An

epithet

of

the

river

Ganges.

जाह्नवी

feminine.

‘daughter

of

Jahnu

(

q.v.

)’,

the

Gaṅgā,

mahābhārata

iii,

v,

xiii

(

metrically

°वि,

7680

),

bhagavad-gītā

harivaṃśa

et cetera.

गंगा

नदी

जाह्नवी

स्त्रीलिङ्गम्

-

जह्नु

+

अण्

+

ङीप्

गङ्गा

नदी

का

विशेषण

जाह्नवी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಗಂಗಾನದಿ

/ಜಹ್ನುವಿನ

ಮಗಳು

निष्पत्तिः

"अण्"

(

४-१-९२

)

।

"ङीप्"

(

४-१-१५

)

व्युत्पत्तिः

जह्नोरपत्यम्

प्रयोगाः

"व्यक्तं

बलीयान्

यदि

हेतुरागमादपूरयत्

सा

जलधिं

न

जाह्नवी"

उल्लेखाः

माघ०

१२-६९

jAhnavI

{%

f.

%}

An

epithet

of

the

river

Ganges.

जाह्नवी

f.

(

a

जह्नु

s.

अ

in

fem.

)

cognomen

Gangae,

v.

जह्नुतनया.

Synonyms

दुर्गा,

उमा,

कात्यायनी,

गौरी,

ब्रह्माणी,

काली,

हैमवती,

ईश्वरा,

शिवा,

भवानी,

रुद्राणी,

सर्वाणी,

सर्वमङ्गला,

अपर्णा,

पार्वती,

मृडानी,

लीलावती,

चणडिका,

अम्बिका,

शारदा,

चण्डी,

चण्डा,

चण्डनायिका,

गिरिजा,

मङ्गला,

नारायणी,

महामाया,

वैष्णवी,

महेश्वरी,

कोट्टवी,

षष्ठी,

माधवी,

नगनन्दिनी,

जयन्ती,

भार्गवी,

रम्भा,

सिंहरथा,

सती,

भ्रामरी,

दक्षकन्या,

महिषमर्दिनी,

हेरम्बजननी,

सावित्री,

कृष्णपिङ्गला,

वृषाकपायी,

लम्बा,

हिमशैलजा,

कार्त्तिकेयप्रसूः,

आद्या,

नित्या,

विद्या,

शुभह्करी,

सात्त्विकी,

राजसी,

तामसी,

भीमा,

नन्दनन्दिनी,

महामायी,

शूलधरा,

सुनन्दा,

शुम्यभघातिनी,

ह्री,

पर्वतराजतनया,

हिमालयसुता,

महेश्वरवनिता,

सत्या,

भगवती,

ईशाना,

सनातनी,

महाकाली,

शिवानी,

हरवल्लभा,

उग्रचण्डा,

चामुण्डा,

विधात्री,

आनन्दा,

महामात्रा,

महामुद्रा,

माकरी,

भौमी,

कल्याणी,

कृष्णा,

मानदात्री,

मदालसा,

मानिनी,

चार्वङ्गी,

वाणी,

ईशा,

वलेशी,

भ्रमरी,

भूष्या,

फाल्गुनी,

यती,

ब्रह्ममयी,

भाविनी,

देवी,

अचिन्ता,

त्रिनेत्रा,

त्रिशूला,

चर्चिका,

तीव्रा,

नन्दिनी,

नन्दा,

धरित्रिणी,

मातृका,

चिदानन्दस्वरूपिणी,

मनस्विनी,

महादेवी,

निद्रारूपा,

भवानिका,

तारा,

नीलसरस्वती,

कालिका,

उग्रतारा,

कामेश्वरी,

सुन्दरी,

भैरवी,

राजराजेश्वरी,

भुवनेशी,

त्वरिता,

महालक्ष्मी,

राजीवलोचनी,

धनदा,

वागीश्वरी,

त्रिपुरा,

ज्वाल्मुखी,

वगलामुखी,

सिद्धविद्या,

अन्नपूर्णा,

विशालाक्षी,

सुभगा,

सगुणा,

निर्गुणा,

धवला,

गीतिः,

गीतवाद्यप्रिया,

अट्टालवासिनी,

अट्टहासिनी,

घोरा,

प्रेमा,

वटेश्वरी,

कीर्तिदा,

बुद्धिदा,

अवीरा,

पण्डितालयवासिनी,

मण्डिता,

संवत्सरा,

कृष्णरूपा,

बलिप्रिया,

तुमुला,

कामिनी,

कामरूपा,

पुण्यदा,

विष्णुचक्रधरा,

पञ्चमा,

वृन्दावनस्वरूपिणी,

अयोध्यारुपिणी,

मायावती,

जीमूतवसना,

जगन्नाथस्वरूपिणी,

कृत्तिवसना,

त्रियामा,

जमलार्जुनी,

यामिनी,

यशोदा,

यादवी,

जगती,

कृष्णजाया,

सत्यभामा,

सुभद्रिका,

लक्ष्मणा,

दिगम्बरी,

पृथुका,

तीक्ष्णा,

आचारा,

अक्रूरा,

जाह्नवी,

गण्डकी,

ध्येया,

जृम्भणी,

मोहिनी,

विकारा,

अक्षरवासिनी,

अंशका,

पत्रिका,

पवित्रिका,

तुलसी,

अतुला,

जानकी,

वन्द्या,

कामना,

नारसिंही,

गिरीशा,

साध्वी,

कल्याणी,

कमला,

कान्ता,

शान्ता,

कुला,

वेदमाता,

कर्मदा,

सन्ध्या,

त्रिपुरसुन्दरी,

रासेशी,

दक्षयज्ञविनाशिनी,

अनन्ता,

धर्मेश्वरी,

चक्रेश्वरी,

खञ्जना,

विदग्धा,

कुञ्जिका,

चित्रा,

सुलेखा,

चतुर्भुजा,

राका,

प्रज्ञा,

ऋद्भिदा,

तापिनी,

तपा,

सुमन्त्रा,

दूती,

अशनी,

कराला,

कालकी,

कुष्माण्डी,

कैटभा,

कैटभी,

क्षत्रिया,

क्षमा,

क्षेमा,

चण्डालिका,

जयन्ती,

भेरुण्डा

(Noun)

सा

देवी

यया

नैके

दैत्याः

हताः

तथा

च

या

आदिशक्तिः

अस्ति

इति

मन्यते।

"नवरात्रोत्सवे

स्थाने

स्थाने

दुर्गायाः

प्रतिष्ठापना

क्रियते।"

Synonyms

गङ्गा,

मन्दाकिनी,

जाह्नवी,

पुण्या,

अलकनन्दा,

विष्णुपदी,

जह्नुतनया,

सुरनिम्नगा,

भागीरथी,

त्रिपथगा,

तिस्त्रोताः,

भीष्मसूः,

अर्घ्यतीर्थम्,

तीर्थरीजः,

त्रिदशदीर्घिका,

कुमारसूः,

सरिद्वरा,

सिद्धापगा,

स्वरापगा,

स्वर्ग्यापगा,

खापगा,

ऋषिकुल्या,

हैमव्रती,

सर्वापी,

हरशेखरा,

सुरापगा,

धर्मद्रवी,

सुधा,

जह्नुकन्या,

गान्दिनी,

रुद्रशेखरा,

नन्दिनी,

सितसिन्धुः,

अध्वगा,

उग्रशेखरा,

सिद्धसिन्धुः,

स्वर्गसरीद्वरा,

समुद्रसुभगा,

स्वर्नदी,

सुरदीर्घिका,

सुरनदी,

स्वर्धुनी,

ज्येष्ठा,

जह्नुसुता,

भीष्मजननी,

शुभ्रा,

शैलेन्द्रजा,

भवायना,

महानदी,

शैलपुत्री,

सिता,

भुवनपावनी,

शैलपुत्री

(Noun)

भारतदेशस्थाः

प्रधाना

नदी

या

हिन्दुधर्मानुसारेण

मोक्षदायिनी

अस्ति

इति

मन्यन्ते।

"धर्मग्रन्थाः

कथयन्ति

राज्ञा

भगीरथेन

स्वर्गात्

गङ्गा

आनीता।

"

Jāhnavī

(

“the

daughter

of

Jahnu”

)

=

Gaṅgā:

I,

3922,

3923

III,

41

(

ºtīre

),

240

(

ºkūlāt

),

8211,

8216,

17153,

17156

V,

3969

(

reme…Jºyāṃ

yathodadhiḥ

),

7094:

VI,

1235

VII,

3495

(

ºYamune

)

XIII,

1812

(

ºpulina-

).

1813

(

ºtīra-

),

†1851,

3942

(

mother

of

Bhīshma

),

4075,

4915

(

ºtīra-

),

5272

(

ºvālukākīrṇe

),

7680

(

Jahnur

Jºisevitaḥ

),

7795

XV,

907

(

ºjalaṃ

),

908

(

do.

),

1082

(

ºkakshe

).

जाह्नवी

/

JĀHNAVĪ.

The

river

gaṅgā.

(

See

under

jahnu

).

जाह्नवी,

स्त्रीलिङ्गम्

(

जह्नोरपत्यं

स्त्री

।

जह्नु

+

अण्

+ङीप्

।

)

गङ्गा

।

इति

हेमचन्द्रः

।

४

।

१४७

॥

एतन्नामकारणं

यथा,

--“जानुद्वारा

पुरा

दत्त्वां

जह्नुः

संपीय

कोपतः

।तस्य

कन्यास्वरूपा

च

जाह्नवी

तेन

कीर्त्तिता

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

श्रीकृष्णजन्मखण्डम्

॥

*

॥

तस्यां

तिथिविशेषे

स्नानफलं

यथा,

--“सामान्यदिवसस्नानसङ्कल्पं

शृणु

सुन्दरि

!

।पुण्यं

दशगुणञ्चैव

मौषलस्नानतः

परम्

॥

ततस्त्रिंशद्गुणं

पुण्यं

रविसंक्रमणे

दिने

।अमायाञ्चापि

तत्तुल्यं

द्विगुणं

दक्षिणायने

॥

ततो

दशगुणं

पुण्यं

नराणाञ्चोत्तरायणे

।चातुर्म्मास्यां

पौर्णमास्यामनन्तं

पुण्यमेवच

॥

अक्षयायाञ्च

तत्तुल्यं

नैतद्वेदनिरूपितम्

।असंख्यपुण्यफलदमेतेषु

स्नानदानकम्

।सामान्यदिवसस्नानात्

दानात्

शतगुणं

भवेत्

॥

मन्वन्तरायां

देवेशि

!

युगाद्यायां

तथैव

च

।माघस्य

सितसप्तम्यां

भीष्माष्टम्यां

तथैव

च

॥

ततोऽपि

द्बिगुणं

पुण्यं

नन्दायां

भवदुर्ल्लभे

!

।दशहरादशम्याञ्च

युगाद्यादि

समं

फलम्

॥

नन्दासमञ्च

वारुण्यां

महत्पूर्व्वे

चतुर्गुणम्

।ततश्चतुर्गुणं

पुण्यं

द्बिमहत्पूर्व्वके

सति

॥

पुण्यं

कोटिगुणञ्चैव

सामान्यस्नानतो

हि

यत्

।चन्द्रोपरागसमये

सूर्य्ये

दशगुणं

ततः

॥

पुण्येऽप्यर्द्धोदये

काले

ततः

शतगुणं

फलम्

।सर्व्वेषामेव

सङ्कल्पं

वैष्णवानां

विपर्य्ययः

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

प्रकृतिखण्डम्

॥

जाह्नवी

स्त्री

जह्न

+

अण्

ङीप्

।

“जानुद्वारा

पुरादातां

जह्नुःसंपीय

कोपतः

।

तस्य

कन्यास्वरूपा

च

जाह्नवी

तेनकीर्त्तिता”

इत्युक्तनिर्वचनायां

गङ्गायाम्

।

जह्नुशब्दे३०८१

पृ०

दृश्यम्

“ज्यैष्ठे

मासि

क्षि

तसुतदिमे

शुक्लपक्षेदशम्यां

हस्ते

शैलान्निरगमदियं

जाह्नवी

मर्त्यलोकम्”ति०

त०

शङ्खः

तस्यां

तिथिविशेषे

स्नानफलं

यथा“सामान्यदिवसस्नानसङ्कल्पं

।

शृणु

सुन्दरि!

।

पुण्यंदशगुणञ्चैव

मौषलस्नानतः

परम्

।

ततस्त्रिंशद्गुणंपुवयं

रविसंक्रमणे

दिने

।

अमायाञ्चापि

तत्तुल्यंद्विगुणं

दक्षिणायने

।

ततो

दशगुणं

पुपयं

नराणाञ्चो-त्तरायणे

।

चातुर्मास्यां

पौर्णमास्यामनन्तं

पुपयमेवच

।

अक्षयायाञ्च

तत्तुल्यमेतद्वेदनिरूपितम्

।

असंख्यपुण्यफलदमेतेषु

स्नानदानकम्

।

साम

न्यदिवमस्नानात्दानात्

शतगुणं

भवेत्

।

मन्वन्तरायां

देवेषि!

युगा-द्यायां

तथैव

च

।

माघस्य

सितसप्तयां

भीष्माष्ठम्यां

तथैवच

।

ततोऽपि

द्विगुणं

पुण्यं

नन्दाषां

भवदुर्लभे!

।

दश-हरादशम्याञ्च

युगाद्यादिसमं

फलम्

।

नन्दासमञ्चवारुण्यां

महत्पूर्बे

चतुर्गुणम्

।

ततश्चतुर्गुणं

पुण्यंद्विमहत्पूर्वके

सति!

।

पुण्यं

कोटिगुणञ्चैव

सामान्य-स्नानतो

हि

यत्

।

चन्दोपरागसमवे

सूर्य्ये

दशगुर्णततः

।

पुण्येऽप्यर्द्धोदये

काले

ततः

शतपुणं

फलम्

।सर्वेषामेव

सङ्कल्पं

वैष्णवानां

विपर्य्ययः”

इति

ब्रह्मवै०प्रकृतिख०

।

“अपूरयत्सा

जलबिन्न

ज

ह्ननी”

नाधः

।

जाह्नवी

जाह्नवी

feminine

Gaṅgā

[

le

Gange

]

fille

de

Jahnu

le

Gange.

जाह्नवीय

a.

qui

se

rapporte

au

Gange

gangétique.