चपल (capala)

चपल

Masculine, Feminine, Neuter

(

-लः-ला-लं

)

1.

Trembling,

tremulous,

shaking.

2.

Wavering,

unsteady.

3.

Inconsiderately

criminal.

4.

Swift,

expeditious

(

also

in

this

sense,

or

swiftly,

adv.

Neuter.

(

-लं

)

5.

Momentary,

instantaneous.

6.

Agitated

violently,

overcome

with

alarm,

&c.

Masculine.

(

-लः

)

1.

Quicksilver.

2.

A

kind

of

stone.

3.

A

fish.

4.

A

thief.

Feminine.

(

-ला

)

1.

The

goddess

LAKSHMI

or

fortune.

2.

Light-

ning.

3.

A

whore.

4.

Long

pepper.

5.

The

tongue.

6.

Spirituous

liquor.

7.

A

species

of

the

Arya

metre.

Etymology

चप्

to

go,

affix

अलच्

or

चुप्

to

move,

Unadi

affix

कल

and

the

radical

vowel

changed.

चपल

adjective

moving

to

and

fro,

tremulous,

unsteady,

agitated,

rash,

nimble,

fickle,

inconsiderate,

neuter

adverb

—f.

आ

lightning,

a

wanton

woman,

name

of

two

metres.

चपल

(

लः-ला-लं

)

a.

Trembling,

un-

steady,

swift.

Masculine.

Quicksilver

a

stone

a

fish

a

thief.

Feminine.

Luksh-

mee

lightning

a

whore

the

tongue

long-pepper.

चपल

-

capala

-

Adjective

-

fickle

तरल

-

tarala

-

Adjective

-

fickle

अनवस्थित

-

anavasthita

-

Adjective

-

fickle

चपलक

-

capalaka

-

Adjective

-

fickle

अनवस्थान

-

anavasthAna

-

Adjective

-

fickle

अनेकरूप

-

anekarUpa

-

Adjective

-

fickle

चञ्चलहृदय

-

caJcalahRdaya

-

Adjective

-

fickle

नैकभावाश्रय

-

naikabhAvAzraya

-

Adjective

-

fickle

प्रकृतितरल

-

prakRtitarala

-

Adjective

-

fickle

रघु

-

raghu

-

Adjective

-

fickle

रवण

-

ravaNa

-

Adjective

-

fickle

लघुचित्त

-

laghucitta

-

Adjective

-

fickle

लघुहृदय

-

laghuhRdaya

-

Adjective

-

fickle

लोल

-

lola

-

Adjective

-

fickle

सञ्चारिन्

-

saJcArin

-

Adjective

-

fickle

हरिद्राराग

-

haridrArAga

-

Adjective

-

fickle

हरिद्रारागक

-

haridrArAgaka

-

Adjective

-

fickle

नैकष्ट

-

naikaSTa

-

Adjective

-

fickle

अचपल

-

acapala

-

Adjective

-

not

fickle

चपलता

-

capalatA

-

Adjective

-

fickleness

चपल

-

capala

-

Adjective

-

inconstant

क्रमविरुद्ध

-

kramaviruddha

-

Adjective

-

inconstant

क्रमहीन

-

kramahIna

-

Adjective

-

inconstant

विषम

-

viSama

-

Adjective

-

inconstant

अभिसञ्चारिन्

-

abhisaJcArin

-

Adjective

-

inconstant

उत्तारिन्

-

uttArin

-

Adjective

-

inconstant

गङ्गम

-

gaGgama

-

Adjective

-

inconstant

चञ्चल

-

caJcala

-

Adjective

-

inconstant

भङ्गुरनिश्चय

-

bhaGguranizcaya

-

Adjective

-

inconstant

लोल

-

lola

-

Adjective

-

inconstant

विकारिन्

-

vikArin

-

Adjective

-

inconstant

सञ्चारिन्

-

saJcArin

-

Adjective

-

inconstant

व्यभिचारिन्

-

vyabhicArin

-

Adjective

-

inconstant

मनोहारी

-

manohArI

-

Feminine

-

unfaithful

or

inconstant

woman

चपल

-

capala

-

Adjective

-

inconsiderate

क्षिप्रकारिन्

-

kSiprakArin

-

Adjective

-

inconsiderate

जाल्म

-

jAlma

-

Adjective

-

inconsiderate

चपलक

-

capalaka

-

Adjective

-

inconsiderate

अपरीक्षित

-

aparIkSita

-

Adjective

-

inconsiderate

अविमर्श

-

avimarza

-

Adjective

-

inconsiderate

चञ्चल

-

caJcala

-

Adjective

-

inconsiderate

चिकुर

-

cikura

-

Adjective

-

inconsiderate

निर्विमर्श

-

nirvimarza

-

Adjective

-

inconsiderate

निर्वितर्क

-

nirvitarka

-

Adjective

-

inconsiderate

निर्विवेक

-

nirviveka

-

Adjective

-

inconsiderate

साहस

-

sAhasa

-

Adjective

-

inconsiderate

साहसवत्

-

sAhasavat

-

Adjective

-

inconsiderate

साहसिक

-

sAhasika

-

Adjective

-

inconsiderate

साहसिन्

-

sAhasin

-

Adjective

-

inconsiderate

सहसा

-

sahasA

-

adverb

-

inconsiderately

निर्विचारम्

-

nirvicAram

-

Indeclinable

-

inconsiderately

अप्रतिसङ्ख्या

-

apratisaGkhyA

-

Feminine

-

inconsiderateness

अविवेकता

-

avivekatA

-

Feminine

-

inconsiderateness

लघव

-

laghava

-

Neuter

-

inconsiderateness

गमकारित्व

-

gamakAritva

-

Neuter

-

inconsiderateness

चापल

-

cApala

-

Neuter

-

inconsiderateness

माल्व्य

-

mAlvya

-

Neuter

-

inconsiderateness

चापल

-

cApala

-

Neuter

-

inconsiderate

conduct

अपरीक्ष्यकारिन्

-

aparIkSyakArin

-

Adjective

-

acting

inconsiderately

असमीक्ष्यकारिन्

-

asamIkSyakArin

-

Adjective

-

acting

inconsiderately

साहसाध्यवसायिन्

-

sAhasAdhyavasAyin

-

Adjective

-

acting

with

inconsiderate

haste

साहसकारिन्

-

sAhasakArin

-

Adjective

-

acting

inconsiderately

or

rashly

असाहसिक

-

asAhasika

-

Adjective

-

not

acting

boldly

or

inconsiderately

चपलयति

{

चपलय

}

-

capalayati

{

capalaya

}

-

verb

caus.

-

cause

anyone

to

act

inconsiderately

on

असाहस

-

asAhasa

-

Neuter

-

absence

of

boldness

or

inconsiderate

hastiness

चपल

-

capala

-

Adjective

-

shaking

अवघूर्ण

-

avaghUrNa

-

Adjective

-

shaking

अस्थिर

-

asthira

-

Adjective

-

shaking

उदेजय

-

udejaya

-

Adjective

-

shaking

उन्माथिन्

-

unmAthin

-

Adjective

-

shaking

उल्लल

-

ullala

-

Adjective

-

shaking

कम्पित

-

kampita

-

Adjective

-

shaking

कम्पिन्

-

kampin

-

Adjective

-

shaking

केपि

-

kepi

-

Adjective

-

shaking

क्ष्मायितृ

-

kSmAyitR

-

Adjective

-

shaking

क्षोभक

-

kSobhaka

-

Adjective

-

shaking

क्षोभण

-

kSobhaNa

-

Adjective

-

shaking

गाहितृ

-

gAhitR

-

Adjective

-

shaking

खेल

-

khela

-

Adjective

-

shaking

चञ्चल

-

caJcala

-

Adjective

-

shaking

चल

-

cala

-

Adjective

-

shaking

चलन

-

calana

-

Adjective

-

shaking

चलित

-

calita

-

Adjective

-

shaking

चर

-

cara

-

Adjective

-

shaking

चटुल

-

caTula

-

Adjective

-

shaking

चपल

-

capala

-

Masculine

-

bismuth

चपल

-

capala

-

Adjective

-

ill-mannered

चपल

-

capala

-

Adjective

-

inconstant

चपल

-

capala

-

Adjective

-

trembling

चपल

-

capala

-

Adjective

-

instantaneous

चपल

-

capala

-

Adjective

-

unsteady

चपल

-

capala

-

Adjective

-

wanton

चपल

-

capala

-

Adjective

-

expeditious

चपल

-

capala

-

Adjective

-

inconsiderate

चपल

-

capala

-

Adjective

-

wavering

चपल

-

capala

-

Adjective

-

momentary

चपल

-

capala

-

Adjective

-

thoughtless

चपल

-

capala

-

Adjective

-

swift

चपल

-

capala

-

Adjective

-

agile

चपल

-

capala

-

Adjective

-

moving

to

and

fro

चपल

-

capala

-

Adjective

-

fickle

चपल

-

capala

-

Adjective

-

shaking

चपल

-

capala

-

Adjective

-

quick

चपल

-

capala

-

Masculine

-

kind

of

stone

चपल

-

capala

-

Masculine

-

quicksilver

चपल

-

capala

-

Masculine

-

fish

चपल

-

capala

-

Masculine

-

kind

of

mouse

चपल

-

capala

-

Masculine

-

kind

of

perfume

चपल

-

capala

-

Masculine

-

black

mustard

चपल

-

capala

-

Masculine

-

wind

चपल

-

capala

-

Neuter

-

disloyal

wife

चपल

-

capala

-

Neuter

-

long

pepper

चपल

-

capala

-

Neuter

-

spirituous

liquor

चपल

-

capala

-

Neuter

-

kind

of

metal

चपल

-

capala

-

Neuter

-

whore

चपल

-

capala

-

Neuter

-

goddess

lakSmi

or

fortune

चपल

-

capala

-

Neuter

-

tongue

चपल-हृदय

-

capala-hRdaya

-

Adjective

-

fickleminded

चपल

Masculine, Feminine, Neuter

(

-लः-ला-लं

)

1

Trembling,

tremulous,

shaking.

2

Wavering,

unsteady.

3

Inconsiderately

criminal.

4

Swift,

expeditious

(

also

in

this

sense,

or

swiftly,

adv.

Neuter.

(

-लं

)

5

Momentary,

instantaneous.

6

Agitated

violently,

overcome

with

alarm,

&c.

Masculine.

(

-लः

)

1

Quicksilver.

2

A

kind

of

stone.

3

A

fish.

4

A

thief.

Feminine.

(

-ला

)

1

The

goddess

LAKṢMĪ

or

fortune.

2

Lightning.

3

A

whore.

4

Long

pepper.

5

The

tongue.

6

Spirituous

liquor.

7

A

species

of

the

Aryā

metre.

Etymology

चप

to

go,

affix

अलच्,

or

चुप

to

move,

Uṇādi

affix

कल

and

the

radical

vowel

changed.

चपल

[

capala

],

Adjective.

[

चप्-मन्दायां

गतौ

कल

उपधोकारस्याकारः

Tv.

Compare.

Uṇâdisūtras.

1.18

]

Shaking,

trembling,

tremulous

कुल्याम्भोभिः

पवनचपलैः

शाखिनो

धौतमूलाः

Sakuntalâ (Bombay).

1

15

चपलायताक्षी

Chaurapanchâsikâ.

8.

Unsteady,

fickle,

inconstant,

wavering

Śānti.2.

12

चपलमति

Et cætera.

Frail,

transient,

momentary

नलिनीदलगतजलमतितरलं

तद्वज्जीवितमतिशयचपलम्

Mohamudgara.

5.

Quick,

nimble,

agile

(

गतम्

)

शैशवाच्चपलमप्यशोभत

Raghuvamsa (Bombay).

11.

8.

Inconsiderate,

rash

Compare.

चापल.

off

the

mark

निमित्तचपलेषुणा

Mahâbhârata (Bombay).

*

13.5.5.

लः

A

fish.

Quicksilver.

The

Chātaka

bird.

Consumption.

A

sort

of

perfume.

Black

mustard.

चपल

a.

[

चुप्-मंदायां

गतौ

कल

उपधोकारस्याकारः

Tv.

cf.

Uṇ.

1.

108

]

1

Shaking,

trembling,

tremulous

कुल्यांभोभिः

पवनचपलैः

शाखिनो

धैतमूलाः

Ś.

1.

15

चपलायताक्षी

Ch.

P.

8.

2

Unsteady,

fickle,

inconstant,

wavering

Śānti.

2.

12

चपलमति

&c.

3

Frail,

transient,

momentary

नलिनीदलगतजलप्रतितरलं

तद्वज्जीवितमतिशयचपलं

Moha

M.

5.

4

Quick,

nimble,

agile

(

गतं

)

शैशवाच्चपलमप्यशोभत

R.

11.

8.

5

Inconsiderate,

rash

cf.

चापल.

लः

1

A

fish.

2

Quicksilver.

3

The

Cātaka

bird.

4

Consumption.

5

A

sort

of

perfume.

6

Black

mustard.

चपल

mf(

आ

)n.

(

√

कम्प्

g.

शौण्डादि,

श्रेण्य्-आदि

and

विस्पष्टादि

)

moving

to

and

fro,

shaking,

trembling,

unsteady,

wavering,

mahābhārata

et cetera.

wanton,

fickle,

inconstant,

ib.

inconsiderate,

thoughtless,

ill-mannered,

manu-smṛti

iv,

177

mahābhārata

xiv,

1251

quick,

swift,

expeditious,

harivaṃśa

4104

momentary,

instantaneous,

subhāṣitāvali

चपल

masculine gender.

a

kind

of

mouse,

suśruta

v,

6,

3

Aṣṭāṅg.

vi,

38,

1

a

fish,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

the

wind,

Demetrius Galanos's Lexiko: sanskritikes, anglikes, hellenikes

quicksilver,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

black

mustard,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

kind

of

perfume

(

चोरक

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

kind

of

stone,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

a

demon

causing

diseases,

harivaṃśa

9562

of

a

prince,

mahābhārata

i,

231

चपल

neuter gender.

a

kind

of

metal

(

mentioned

with

quicksilver

)

चपल

चपल,

अस्,

आ,

अम्

(

said

to

be

fr.

rt.

चुप्,

connected

with

rt.

कम्प्

),

moving

to

and

fro,

shaking,

trembling,

tremulous,

unsteady,

agitated,

wavering

wanton,

fickle,

inconstant,

variable

in-

considerate,

careless,

thoughtless,

ill-mannered,

rude,

impertinent

active,

quick,

swift,

agile,

expeditious

momentary,

instantaneous

(

अस्

),

m.

a

kind

of

animal

(

=

मूषिक

)

a

fish

black

mustard

quick-

silver

a

kind

of

perfume,

=

चोरक

a

kind

of

stone

N.

of

a

prince

also

of

a

superhuman

being

(

आ

),

f.

lightning

long

pepper

the

tongue

a

dis-

loyal

wife,

a

whore

spirituous

liquor,

especially

the

intoxicating

drink

made

from

hemp

the

goddess

Lakṣmī

or

fortune

N.

of

two

metres

one

of

the

personifications

of

the

fifth

note

in

music.

—चपल-

ता,

f.

or

चपल-त्व,

अम्,

n.

trembling

fickleness,

inconstancy,

rudeness.

—चपलताशय

(

°ता-आश्°

),

अस्,

m.

indigestion,

flatulence.

—चपलाङ्ग

(

°ल-

अङ्°

),

अस्,

m.

Delphinus

Gangeticus.

—चपला-जन,

अस्,

m.

a

fickle

or

unsteady

woman

the

goddess

of

fortune.

—चपलात्मक

(

°ल-आत्°

),

अस्,

आ,

अम्,

of

a

fickle

or

inconstant

nature.

चपल

cap-ala,

Adjective.

tremulous,

unsteady

inconstant,

🞄giddy,

flighty,

fickle:

-m,

ad.

quickly

🞄-gaṇa,

Masculine.

mischievous

folk

-tā,

Feminine.

giddiness,

🞄fickleness.

चपल

चपल

(

i.

e.

कम्प्

+

अल

Adjective.

,

Feminine.

ला।

1.

Trembling,

unsteady,

Ragh.

11,

8

Hit.

i.

d.

46.

2.

Giddy,

incon-

siderate,

Matsyop.

72

MBh.

3,

13848.

3.

Swift,

Hariv.

4104

°लम्,

adv.

Quickly,

Daśak.

in

Chr.

260,

2.

4.

Wanton,

Rām.

3,

51,

33.

चंचल,

अस्थिर

चपल

वि*

-

"चुप्

-

कल,

उपधोकारस्याकारः"

"हिलने-डुलने

वाला,

कम्पमान,

थरथराने

वाला"

चपल

वि*

-

-

"अस्थिर,

चञ्चल,

चलचित्त,

दोलायमान

@

शा*

२\११"

चपल

वि*

-

-

"भंगुर,

अनित्य,

क्षणिक"

चपल

वि*

-

-

"फुर्तीला,

चञ्चल,

चुस्त"

चपल

वि*

-

-

"विचारशून्य,

अविवेकी"

चपलः

पुंलिङ्गम्

-

-

मछली

चपलः

पुंलिङ्गम्

-

-

पारा

चपलः

पुंलिङ्गम्

-

-

चातक

पक्षी

चपलः

पुंलिङ्गम्

-

-

क्षय

चपलः

पुंलिङ्गम्

-

-

सुगन्ध

द्रव्य

चपल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪಾದರಸ

निष्पत्तिः

चुप

(

मन्दायां

गतौ

)

-

"कलः"

उपाधाया

अकारश्च

(

उ०

१-१०८

)

चपल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಮತ್ಸ್ಯ

/ಮೀನು

चपल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಂದು

ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯ

चपल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಂದು

ಜಾತಿಯ

ಕಲ್ಲು

चपल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕರಿ

ಸಾಸುವೆ

चपल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಾಯು

/ಗಾಳಿ

चपल

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಾನರ

/ಕಪಿ

विस्तारः

"चपलश्चोरके

मीने

पारदे

प्रस्तरान्तरे"

-

मेदि०

।

चपल

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಜಾಗ್ರತೆ

/ಶೀಘ್ರತೆ

चपल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಚಂಚಲವಾದ

/ಸ್ಥಿರವಲ್ಲದ

चपल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಸಂಚರಿಸುವ

ಸ್ವಭಾವದ

/ಚಲಿಸುವ

चपल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ನೀಚ

/ದುರ್ಜನ

/ಅಸಭ್ಯ

चपल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಅವಿಧೇಯ

/ಹೇಳಿದಂತೆ

ಕೇಳದವನು

चपल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಶೀಘ್ರವಾದ

/ಚುರುಕಾದ

चपल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಪರ್ಯಾಲೋಚನೆಯಿಲ್ಲದ

/ವಿವೇಚನೆಯಿಲ್ಲದ

चपल

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಕ್ಷಣಿಕವಾದ

विस्तारः

"चपलः

पारदे

कीशे

पुमांस्त्रिषु

।

चञ्ञले

।

दुर्विनीते

द्रुते

नीचे

चपला

तटिति

श्रियाम्

।"

-

नानार्थ०

।

चपलश्चोरके

चले

।

क्षणिके

चिकुरे

शीघ्रे

पारदे

प्रस्तरान्तरे

।

मीनेऽपि

चपला

तु

स्यात्

पिप्पल्यां

विद्युति

श्रियाम्

।

पुंश्चल्यामथ"

-

हेम०

।

चपल

पदविभागः

अव्ययम्

कन्नडार्थः

ಜಾಗ್ರತೆಯಾಗಿ

/ಶೀಘ್ರವಾಗಿ

capala

{%

(

I

)

a.

(

f.

ला

)

%}

1.

Trembling,

tremulous,

लीढांबरां

कृशतनुं

चपलायताक्षीम्

Ch.P.8

2.

wavering,

unsteady,

fickle,

प्रकृतिचपला

श्रीरपि

Sant.S.ii.12

3.

inconsiderate,

rash

4.

swift,

expeditious,

तयोर्गतं

शैशवाच्चपलमप्यशोभत

R.xi.8

5.

momentary.

capala

{%

(

II

)

m.

%}

1.

quick-silver

2.

a

fish

3.

the

chātaka

bird

4.

consumption

5.

a

kind

of

perfume.

चपल

(

r.

चप्

s.

अल

)

1

)

tremens,

vacillans.

M.

42.

RAGH.

11.

8.

2

)

celer,

citus,

alacer.

SAK.

56.

3.

infr.

3

)

vagus,

mobilis,

levis,

inconstans.

HIT.

24.

1.

Cf.

चम्प्

et

कम्प्.

capalaṃ

(

CII

1

),

quickly.

சபல

:

அசைகின்ற,

ஆடுகின்ற,

ஸ்திரமற்ற,

சஞ்சலமான,

சிந்தனையற்ற,

விவேகம்

இல்லாத.

Capala,

an

ancient

king.

§

6

(

Anukram.

):

I,

1,

231

(

in

the

enumeration

of

Sañjaya

).

चपल

/

CAPALA.

A

king

in

ancient

india.

(

M.B.

Ādi

Parva,

Chapter

1,

Verse

238

).

चपल

नपुं।

शीघ्रम्

समानार्थकाः

शीघ्र,

त्वरित,

लघु,

क्षिप्र,

अर,

द्रुत,

सत्वर,

चपल,

तूर्ण,

अविलम्बित,

आशु,

अभितस्

1।1।65।1।2

सत्वरं

चपलं

तूर्णमविलम्बितमाशु

च।

सततानारताश्रान्तसन्तताविरतानिशम्.।

पदार्थ-विभागः

,

गुणः,

परिमाणः

चपल

पुं।

पारदः

समानार्थकाः

चपल,

रस,

सूत,

पारद

2।9।99।2।3

सर्वं

च

तैजसं

लौहं

विकारस्त्वयसः

कुशी।

क्षारः

काचोऽथ

चपलो

रसः

सूतश्च

पारदे॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

अचलनिर्जीवः,

मूलकम्

चपल

वि।

दोषमनिश्चित्य_वधादिकमाचरः

समानार्थकाः

चपल,

चिकुर

3।1।46।1।3

शिश्विदानोऽकृष्णकर्मा

चपलश्चिकुरः

समौ।

दोषैकदृक्पुरोभागी

निकृतस्त्वनृजुः

शठः॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

चलसजीवः,

मनुष्यः

चपलं,

क्लीबम्

(

चपं

सान्त्वनां

लाति

प्राप्नोतीति

।ला

+

“आतोऽनुपसर्गे

कः

।”

३

।

२

।

३

।

इतिकः

।

)

शीघ्रम्

।

इति

मेदिनी

।

ले,

८८

॥

क्षणिकम्

।

इति

हेमचन्द्रः

॥

चपलः,

पुंलिङ्गम्

(

चोपति

मन्दं

मन्दं

गच्छतीति

।

चुपमन्दायां

गतौ

+

“चुपेरच्चोपधायाः

।”

उणां

।१

।

१११

।

इति

कलः

धातोरुकारस्य

अकारा-देशश्च

।

)

पारदः

।

(

अस्य

पर्य्याया

यथा,

--“पारदो

रसधातुश्च

रसेन्द्रश्च

महारसः

।चपलः

शिववीर्य्यञ्च

रसः

सूतः

शिवाह्वयः

॥

”इति

भावप्रकाशस्य

पूर्व्वखण्डे

प्रथमे

भागे

॥

)मीनः

।

चोरकः

।

प्रस्तरविशेषः

।

इति

मेदिनी

।ले,

८७

॥

क्षवः

।

इति

राजनिर्घण्टः

॥

(

मूषिक-विशेषः

।

यथा,

सुश्रुते

कल्पस्थाने

६

अध्याये

।“पूर्व्वमुक्ताः

शुक्रविषा

मूषिका

ये

समासतः

।नामलक्षणभैषज्यैरष्टादश

निबोध

तान्

॥

”“कुलिङ्गश्चाजितश्चैव

चपलः

कपिलस्तथा

॥

”एतस्य

दंशनेन

यल्लक्षणं

भवति

तदुपशमनायच

यदौषधं

तद्यथा

तत्रैव,

--“चपलेन

भयेच्छर्द्दिर्मूर्च्छा

च

सह

तृष्णया

।सभद्रकाष्ठां

सजटां

क्षौद्रेण

त्रिफलां

लिहेत्

॥

”

)

चपलः,

त्रि,

(

चोपति

मन्दं

मन्दं

गच्छतीति

।

चुप+

कलः

।

धातोरुकारस्याकारादेशश्च

।

)

तरलः

।चञ्चलः

।

इति

मेदिनी

।

ले,

८८

॥

(

यथा,

आर्य्यासप्तशत्याम्

।

५३०

।“विचरति

परितः

कृष्णे

राधायां

रागचपल-नयनायाम्

।दशदिग्वेधविशुद्धं

विशिखं

विदधाति

विषमेषुः

॥

”

)दोषमनिश्चित्य

वधबन्धनादेः

कर्त्ता

।

तत्पर्य्यायः

।चिकुरः

२

।

इत्यमरः

।

३

।

१

।

४६

॥

विकलः

।इति

शब्दरत्नावली

॥

चपल

नपुंलिङ्गम्

चुप--मन्दायां

गतौ

कल

उपधोकारस्याकारः

।१

शीघ्रे

मेदि०

२

क्षणिके

त्रीषु लिङ्गेषु

हेमच०

।

३

पारदे

४

मत्स्ये५

चातके

६

प्रस्तरभेदे

च

पुंलिङ्गम्

मेदि०

।

७

क्षये

पुंलिङ्गम्

राजनि०

।८

तरले

चञ्चले

च

त्रीषु लिङ्गेषु

मेदि०

।

९

दोषमनिश्चित्य

कर्मका-रिणि

त्रीषु लिङ्गेषु

अम०

।

१०

विकले

त्रीषु लिङ्गेषु

शब्दर०

।

११

लक्ष्म्यां

स्त्री“निलयः

श्रियः

सततमेतदिति

प्रथितं

यदेव

जलजन्म-तया

।

दिवसात्ययात्तदपि

मुक्तमहो

चपलाजनम्

प्रतिन

चोद्यमदःः”

माघः

।

१२

विद्युति

१३

पुंश्चल्यां

१४

पिप्प-ल्याञ्च

स्त्री

मेदि०

।

१५

जिह्वायां

स्त्री

शब्दच०

।

१६

वि-जयायां

१७

मादरायां

स्त्री

राजनि०

।

“नीचि

नियतमिहयच्चपलो

नियतः

स्फुटं

नभास

निम्नगासुतः”

माघः“शैशवाच्चपलमप्यशोभत”

रघुः

।

“न

पाणिपादचपलो

ननेत्रचपलोऽगुजुः”

मनुः

।

शौण्डा०

७

त०

।

नेत्रचपलः

।पादचपलः

।

चेण्या०

कृतादिभिः

अभूततद्भावार्थे

समासः

।चपलकृतःचपलभूतः

।

विस्पष्टा०

गुणवचनशब्दे

परेतत्पुरुषे

अस्य

प्रकृतिस्वरत्वात्

अन्तोदात्तता

।

चपलकटुकम्

।प्रियादि०

तस्मिन्

परे

पूर्वस्य

न

पुंवत्

।

प्रकाशमाना

चपलाविद्युत्

यत्र

प्रकाशमानाचपल

इत्यादि

।

चपलस्यभावः

अण्

चापल

नपुंलिङ्गम्

ष्यञ्

चापल्य

नपुंलिङ्गम्

त्व

चप-लत्व

नपुंलिङ्गम्

अनवस्थितत्वे

“सहजचापलदोषसमुद्धतः”माघः

।

“मा

चापलायेति

गणान्

न्यषेधीत्”

कुमा०

।“उभयार्द्धयोर्जकारो

द्वितीयतुर्य्यौगमध्यगौ

यस्याः

।

चप-लेतिनाम

तस्याः

प्रकीर्त्तितं

नागराजेन”

वृ०

र०

उक्तेआर्य्याविशेषे

१८

मात्रावृत्तभेदे

स्त्री

।

स्वार्थेक

।

चञ्चले

त्रीषु लिङ्गेषु

।भृशा०

अभूततद्भावार्थे

क्यङ्

।

चपलायते

अचपलायिष्ट

चपल

beweglich,

rührig,

schwankend,

flüchtig,

unstet,

leichtfertig

Feminine.

आ

N.

eines

Metrums

Neuter.

adv.

flink,

rasch.

चपल

चपल

a.

(

sfx.

अल

)

mobile,

changeant,

vacillant.

Au

fig.

inconstant,

étourdi,

inconsidéré

alerte,

pétulant

qui

se

met

aisément

hors

de

soi.

Momentané,

qui

ne

dure

qu'un

instant.

--

S.

masculine

voleur

poisson

vif-argent

esp.

de

pierre.

--

S.

feminine

चपला

éclair

langue

[

à

cause

de

sa

mobilité

]

fille

publique,

courtisane

surn.

de

Lakṣmī.

Poivre

long.

चपलता

feminine

(

sfx.

ता

)

mobilité,

instabilité.

Au

fig.

inconstance,

étourderie,

mobilité

d'esprit.

चपलाये

(

dénom.

)

devenir

inconstant

ou

mobile

se

mettre

aisément

hors

de

soi.

चपल-

a.

mobile,

agile,

instable

hésitant,

inconstant,

inconsidéré,

étourdi

Masculine.

Neuter.

d'un

prince

-अम्

prestement

-आ-

Feminine.

éclair

déesse

de

la

fortune

-ता-

Feminine.

inconstance.

°गण-

Masculine.

troupe

de

gamins

espiègles.

चपला-जन-

Masculine.

personne

inconstante

fortune.