चण्डी (caNDI)

चण्डी

Feminine.

(

-ण्डी

)

DURGA:

see

चण्ड.

चण्ड-वह्वा-वा

ङीष्

।

चण्डी

(

ण्डी

)

3.

Feminine.

Durgā.

चण्डी

caNDI

Feminine

passionate

woman

चण्डी

caNDI

Feminine

term

of

endearment

applied

to

a

mistress

चण्डी

caNDI

Feminine

vixen

चण्डी

caNDI

Feminine

metre

of

4

x

13

syllables

चण्डी

Feminine.

(

-ण्डी

)

DURGĀ.

see

चण्ड.

च॑ण्डी

a

feminine.

(

g.

बह्व्-आदि

)

a

passionate

woman,

vixen,

Horace H. Wilson

a

term

of

endearment

applied

to

a

mistress,

Horace H. Wilson

nalopākhyāna

of

Durgā,

mahābhārata

vi,

797

harivaṃśa

10233

kathāsaritsāgara

xi

of

a

female

attendant

of

Durgā

of

Uddālaka's

wife,

jaimini-bhārata, āśvamedhika-parvan

xxiv,

1

a

short

nalopākhyāna

of

the

devī-māhātmya

a

metre

of

4

×

13

syllables

(

confer, compare.

उच्-,

प्र-

अ-चण्डी,

चाण्ड.

)

1.

चण्डी

indeclinable, either an indeclinable participle or an adverb or a case used adverbially.

2.

चण्डी

feminine.

of

°ड,

q.v.

सम-वृत्तम्,

अक्षराणि →

52,

पादेऽक्षराणि →

13

मात्राः →

16

सङ्ख्याजातिः

-

अतिजगती

मात्रा-विन्यासः

द

द

द

द

द

द

द

द

दा

द

द

दा

दा

लक्षण-मूलम् →

आनन्दमिश्र-जालक्षेत्रम्

चण्डी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

दुर्गा

का

विशेषण

चण्डी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

"आवेशयुक्त,

या

क्रोधी

स्त्री"

चण्डी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪಾರ್ವತಿ

/ದುರ್ಗಾದೇವಿ

निष्पत्तिः

चण्ड

-

वा

"ङीष्"

(

४-१-४५

)

चण्डी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕೋಪವುಳ್ಳ

ಹೆಂಗಸು

प्रयोगाः

"सा

किलाश्वासिता

चण्डी

भर्त्रा

तत्संश्रुतौ

वरौ"

उल्लेखाः

रघु०

१२-५

चण्डी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಉದ್ದಾಲಕನ

ಪತ್ನಿ

caMqI

{%

f.

%}

1.

An

epithet

of

Durgā

2.

a

passionate

lady,

हंतैकस्मिन्

क्वचिदपि

न

ते

चंडि

सादृश्यमस्ति

Megh.ii.41,

R.xii.5.

चण्डी

f.

(

a

चण्ड

signo

fem.

ई

)

1

)

irata

v.

चण्ड.

2

)

co-

gnomen

Durgae.

चण्डी

or

चण्डिका

See

Devīmāhātmya.

देवीमाहात्म्य

or

चण्डी

or

चण्डीमाहात्म्य

or

दुर्गामाहात्म्य

or

सप्तशती

(

q.v.

),

from

Mārkaṇḍeyapurāṇa.

Mack.

73.

Pet.

723.

IO.

88.

W.

p.

141.

Oxf.

43^b.

44^a.

Cambr.

2.

3.

Paris

(

D

26.

27^a.

27^b.

255.

).

Tüb.

14.

Rādh

26.

39.

41.

NW.

498.

Burnell

192^b.

197^a.

203^b.

P.

9.

Bhk.

15.

Poona

II,

96.

216.

H.

36.

Taylor

1,

59.

109.

154.

286.

484.

Oppert

1466.

2182.

2619.

3797.

4550.

6000.

6804.

7441.

II,

124.

2431.

2489.

2690.

4653.

5462.

6305.

6769.

7593.

7958.

8454.

10043.

Rice

84.

86

(

and

C.

).

300.

Peters.

1,

115.

2,

196.

C.

Pheh

2.

Burnell

197^b.

Oppert

2620.

BP.

294.

C.

Daṃśoddhāra.

Rādh

26.

C.

Saṃdehabhañjikā.

SB.

332.

C.

by

Ātmārāmavyāsa.

NW.

252.

C.

by

Ānanda

Paṇḍita.

Oppert

II,

8103.

C.

Anvayārthaprakāśikā

by

Ekanātha

Bhaṭṭa.

L.

2555.

C.

Kavivallabha

by

Kāmadeva.

L.

357.

C.

by

Kāśīnātha.

NW.

250.

C.

by

Gadādhara

Tarkācārya.

L.

645.

C.

by

Gopīnātha.

Oudh

XIII,

44.

C.

by

Govindarāma.

Sūcīpattra

65.

C.

Cidānandakelivilāsa

by

Gauḍapāda.

Burnell

197^b.

C.

Vidvanmanoramā

by

Gaurīvara

Śarman,

com

pleted

by

Rāmacandra

Vācaspati.

L.

326.

1242.

C.

by

Cakravartin.

Pheh

2.

C.

Durgāmāhātmyāvabodhinī,

composed

by

Ca-

turbhujamiśra

in

1412.

Cambr.

2.

L.

2175.

Rādh

26.

Oudh

XVII,

10.

Peters.

2,

196.

Quoted

by

Rāmanātha

in

Trikāṇḍaviveka.

C.

by

Jagaddhara.

L.

2400.

Oudh

VIII,

4.

C.

by

Jayanārāyaṇa.

Peters.

3,

399.

C.

Daṃśoddhāra

by

Jayarāma.

K.

44.

C.

by

Nāgojī.

IO.

88.

L.

2576.

Khn.

92.

K.

54.

B.

4,

258.

Ben.

42.

Pheh

1.

Rādh

26.

NP.

II,

86.

Burnell

197^b.

202^b.

Bh.

17.

P.

9.

Poona

II,

96.

H.

36.

Oppert

II,

8404.

Peters.

1,

115.

C.

by

Nārāyaṇa.

Kh.

66.

Rādh

26.

C.

by

Nṛsiṃha

Cakravartin.

Sūcīpattra

65.

C.

Durgāsaṃdehabhedikā

by

Pītāmbaramiśra.

Ben.

42.

NW.

202.

NP.

II,

86.

III,

40.

C.

Vijayā

by

Bhagīratha.

L.

2407.

C.

Guptavatī

by

Bhāskararāya.

L.

2199.

Khn.

94.

K.

40.

B.

4,

258.

Rādh

26.

NW.

238.

Oudh

IX,

4.

XVII,

10.

NP.

II,

86.

Oppert

7052.

7439.

II,

4555.

Rice

300.

Peters.

1,

115.

C.

by

Bhīmasena.

Pheh

1.

Oudh

X,

6.

C.

by

Raghunātha

Maskarin.

Oudh

X,

6.

C.

by

Ravīndra.

Oudh

VIII,

4.

C.

Caṇḍīṭīkāsaṃgraha

by

Rāmakṛṣṇa

Śāstrin.

Rādh

26.

NW.

188.

C.

by

Rāmānandatīrtha.

L.

1045.

C.

by

Rāmāśrama.

Oudh

XIII,

36.

C.

by

Vidyāvinoda.

Sūcīpattra

65.

C.

Caṇḍīślokārthaprakāśa

Tattvadīpikā,

composed

by

Virūpākṣa

in

1531.

L.

2149.

C.

by

Vṛndāvana

Śukla.

NW.

252.

C.

by

Śaṅkara

Śarman.

L.

2063.

C.

by

Śaṃtanu.

Oxf.

44^a.

L.

1698.

Khn.

94.

K.

54.

Pheh

2.

Rādh

26.

P.

9.

C.

by

Śiva

Bhaṭṭa.

L.

609.

Synonyms

चण्डी

(Noun)

त्रयोदशवर्णानां

छन्दोविशेषः।

"चण्ड्याः

प्रत्येकस्मिन्

चरणे

द्वौ

नगणौ

द्वौ

सगणौ

तथा

एकः

गुरुश्च

भवति।"

Synonyms

क्रोधना,

चण्डी,

भामिनी

(Noun)

क्रोधमयी

स्त्री।

"कथञ्चिद्

एव

अहं

क्रोधनायाः

दूरे

अगच्छम्।"

Synonyms

चण्डी

(Noun)

दुर्गायाः

रुपम्।

"अस्मिन्

देवालये

चण्ड्याः

भव्या

प्रतिमा

अस्ति।"

Synonyms

दुर्गा,

उमा,

कात्यायनी,

गौरी,

ब्रह्माणी,

काली,

हैमवती,

ईश्वरा,

शिवा,

भवानी,

रुद्राणी,

सर्वाणी,

सर्वमङ्गला,

अपर्णा,

पार्वती,

मृडानी,

लीलावती,

चणडिका,

अम्बिका,

शारदा,

चण्डी,

चण्डा,

चण्डनायिका,

गिरिजा,

मङ्गला,

नारायणी,

महामाया,

वैष्णवी,

महेश्वरी,

कोट्टवी,

षष्ठी,

माधवी,

नगनन्दिनी,

जयन्ती,

भार्गवी,

रम्भा,

सिंहरथा,

सती,

भ्रामरी,

दक्षकन्या,

महिषमर्दिनी,

हेरम्बजननी,

सावित्री,

कृष्णपिङ्गला,

वृषाकपायी,

लम्बा,

हिमशैलजा,

कार्त्तिकेयप्रसूः,

आद्या,

नित्या,

विद्या,

शुभह्करी,

सात्त्विकी,

राजसी,

तामसी,

भीमा,

नन्दनन्दिनी,

महामायी,

शूलधरा,

सुनन्दा,

शुम्यभघातिनी,

ह्री,

पर्वतराजतनया,

हिमालयसुता,

महेश्वरवनिता,

सत्या,

भगवती,

ईशाना,

सनातनी,

महाकाली,

शिवानी,

हरवल्लभा,

उग्रचण्डा,

चामुण्डा,

विधात्री,

आनन्दा,

महामात्रा,

महामुद्रा,

माकरी,

भौमी,

कल्याणी,

कृष्णा,

मानदात्री,

मदालसा,

मानिनी,

चार्वङ्गी,

वाणी,

ईशा,

वलेशी,

भ्रमरी,

भूष्या,

फाल्गुनी,

यती,

ब्रह्ममयी,

भाविनी,

देवी,

अचिन्ता,

त्रिनेत्रा,

त्रिशूला,

चर्चिका,

तीव्रा,

नन्दिनी,

नन्दा,

धरित्रिणी,

मातृका,

चिदानन्दस्वरूपिणी,

मनस्विनी,

महादेवी,

निद्रारूपा,

भवानिका,

तारा,

नीलसरस्वती,

कालिका,

उग्रतारा,

कामेश्वरी,

सुन्दरी,

भैरवी,

राजराजेश्वरी,

भुवनेशी,

त्वरिता,

महालक्ष्मी,

राजीवलोचनी,

धनदा,

वागीश्वरी,

त्रिपुरा,

ज्वाल्मुखी,

वगलामुखी,

सिद्धविद्या,

अन्नपूर्णा,

विशालाक्षी,

सुभगा,

सगुणा,

निर्गुणा,

धवला,

गीतिः,

गीतवाद्यप्रिया,

अट्टालवासिनी,

अट्टहासिनी,

घोरा,

प्रेमा,

वटेश्वरी,

कीर्तिदा,

बुद्धिदा,

अवीरा,

पण्डितालयवासिनी,

मण्डिता,

संवत्सरा,

कृष्णरूपा,

बलिप्रिया,

तुमुला,

कामिनी,

कामरूपा,

पुण्यदा,

विष्णुचक्रधरा,

पञ्चमा,

वृन्दावनस्वरूपिणी,

अयोध्यारुपिणी,

मायावती,

जीमूतवसना,

जगन्नाथस्वरूपिणी,

कृत्तिवसना,

त्रियामा,

जमलार्जुनी,

यामिनी,

यशोदा,

यादवी,

जगती,

कृष्णजाया,

सत्यभामा,

सुभद्रिका,

लक्ष्मणा,

दिगम्बरी,

पृथुका,

तीक्ष्णा,

आचारा,

अक्रूरा,

जाह्नवी,

गण्डकी,

ध्येया,

जृम्भणी,

मोहिनी,

विकारा,

अक्षरवासिनी,

अंशका,

पत्रिका,

पवित्रिका,

तुलसी,

अतुला,

जानकी,

वन्द्या,

कामना,

नारसिंही,

गिरीशा,

साध्वी,

कल्याणी,

कमला,

कान्ता,

शान्ता,

कुला,

वेदमाता,

कर्मदा,

सन्ध्या,

त्रिपुरसुन्दरी,

रासेशी,

दक्षयज्ञविनाशिनी,

अनन्ता,

धर्मेश्वरी,

चक्रेश्वरी,

खञ्जना,

विदग्धा,

कुञ्जिका,

चित्रा,

सुलेखा,

चतुर्भुजा,

राका,

प्रज्ञा,

ऋद्भिदा,

तापिनी,

तपा,

सुमन्त्रा,

दूती,

अशनी,

कराला,

कालकी,

कुष्माण्डी,

कैटभा,

कैटभी,

क्षत्रिया,

क्षमा,

क्षेमा,

चण्डालिका,

जयन्ती,

भेरुण्डा

(Noun)

सा

देवी

यया

नैके

दैत्याः

हताः

तथा

च

या

आदिशक्तिः

अस्ति

इति

मन्यते।

"नवरात्रोत्सवे

स्थाने

स्थाने

दुर्गायाः

प्रतिष्ठापना

क्रियते।"

Caṇḍī

=

Durgā

(

Umā

):

VI,

797.

चण्डी,

स्त्रीलिङ्गम्

(

चण्डि

+

“बह्वादिभ्यश्चं

।”

४

।

१

।

४५

।इति

वा

ङीष्

।

)

दुर्गा

।

(

यथा,

तिथितत्त्वेदुर्गोत्सवबोधनप्रकरणे

।“चण्डीमामन्त्रयेद्

विद्वान्

नात्र

षष्ठी

पुरस्क्रिया

॥

”

)हिंस्रा

।

कोपना

।

इति

मेदिनी

।

ते

।

१२

।(

यथा,

रघुवंशे

।

१२

।

५

।“सा

किलाश्वासिता

चण्डी

भर्त्त्रा

तत्

संश्रुतौ

वरौ

॥

”

)अस्या

रूपान्तराणि

।

चण्डिः

चण्डा

चण्डिकाइत्यमरटीकायां

भरतः

॥

*

॥

मार्कण्डेयपुरा-णोक्तदेवीमाहात्म्यम्

।

तस्य

पाठक्रमो

यथा,

--“अर्गलं

कीलकञ्चादौ

पठित्वा

कवचं

पठेत्

।जपेत्

सप्तशतीं

पश्चात्

क्रम

एष

शिवोदितः

॥

अर्गलं

दुरितं

हन्ति

कीलकं

फलदं

तथा

।कवचं

रक्षयेन्नित्यं

चण्डिका

त्रितयं

तथा

॥

”इति

तन्त्रम्

॥

अपि

च

।“नारायणं

नमस्कृत्य

नरञ्चैव

नरोत्तमम्

।देवीं

सरस्वतीं

व्यासं

ततो

जयमुदीरयेत्

॥

आदौ

च

प्रणवं

जप्त्वा

स्तोत्रं

वा

संहितां

पठेत्

।अन्ते

च

प्रणवं

दद्यादित्युवाचादिपूरुषः

॥

सर्व्वत्र

पाठे

विज्ञेयो

ह्यन्यथा

विफलं

भवेत्

।शुद्धेनानन्यचित्तेन

पठितव्यं

प्रयत्नतः

॥

न

कार्य्यासक्तमनसा

कार्य्यं

स्तोत्रस्य

वाचनम्

।आधारे

स्थापयित्वा

तु

पुस्तकं

वाचयेत्

सुधीः

॥

हस्तसंस्थापनादेव

यस्मादल्पफलं

लभेत्

।स्वयञ्च

लिखितं

यत्तु

कृतिना

लिखितं

न

यत्

॥

अब्राह्मणेन

लिखितं

तच्चापि

विफलं

भवेत्

।ऋषिच्छन्दादिकं

न्यस्य

पठेत्

स्तोत्रं

विचक्षणः

॥

स्तोत्रे

न

दृश्यते

यत्र

प्रणवन्यासमाचरेत्

।सङ्कल्पिते

स्तोत्रपाठे

संख्यां

कृत्वा

पठेत्

सुधीः

॥

अध्यायं

प्राप्य

विरमेन्न

तु

मध्ये

कदाचन

।कृते

विरामे

मध्ये

तु

अध्यायादिं

पठन्नरः

॥

ब्राह्मणं

वाचकं

विद्यान्नान्यवर्णजमादरात्

।श्रुत्वान्यवर्णजाद्राजन्

!

वाचकान्नरकं

व्रजेत्

॥

देवार्च्चामग्रतः

कृत्वा

ब्राह्मणानां

विशेषतः

।ग्रन्थिञ्च

शिथिलं

कुर्य्याद्वाचकः

कुरुनन्दन

!

॥

पुनर्ब्बध्नीत

तत्

सूत्रं

न

मुक्त्वा

धारयेत्

क्वचित्

।विस्पष्टमद्रुतं

शान्तं

स्पष्टाक्षरपदन्तथा

॥

कलस्वरसमायुक्तं

रसभावसमन्वितम्

।बुध्यमानः

सदर्थं

वै

ग्रन्थार्थं

कृत्स्नशो

नृप

!

॥

ब्राह्मणादिषु

सर्व्वेषु

ग्रन्थार्थञ्चार्पयेन्नृप

!

।य

एवं

वाचयेद्ब्रह्मन्

!

स

विप्रो

व्यास

उच्यते

॥

सप्तस्वरसमायुक्तं

काले

काले

विशाम्पते

।प्रदर्शयन्

रसान्

सर्व्वान्

वाचयेद्वाचको

नृप

!

॥

”तस्य

फलं

यथा,

--“चण्डीपाठफलं

देवि

!

शृणुष्व

गदतो

मम

।एकावृत्त्यादिपाठानां

यथावत्

कथयामि

ते

॥

सङ्कल्प्य

पूर्व्वं

सम्पूज्य

न्यस्याङ्गेषु

मनून्

सकृत्

।पाठाद्बलिप्रदानाद्धि

सिद्धिमाप्नोति

मानवः

॥

उपसर्गस्य

शान्त्यर्थं

त्रिरावृत्तं

पठेन्नरः

।ग्रहोपशान्त्यै

कर्त्तव्यं

पञ्चावृत्तं

वरानने

!

॥

महाभये

समुत्पन्ने

सप्तावृत्तं

समुन्नयेत्

।नवावृत्त्या

भवेच्छान्तिर्वाजपेयफलं

लभेत्

॥

राजवश्याय

भूत्यै

च

रुद्रावृत्तमुदीरयेत्

।अर्कावृत्त्या

काम्यसिद्धिर्वैरहानिश्च

जायते

॥

मन्वावृत्त्या

रिपुर्व्वश्यस्तथा

स्त्रीवश्यतामियात्

।सौख्यं

पञ्चदशावृत्त्या

श्रियमाप्नोति

मानवः

॥

कलावृत्त्या

पुत्त्रपौत्त्रधनधान्यागमं

विदुः

।राज्ञां

भीतिविमोक्षाय

वैरस्योच्चाटनाय

च

॥

कुर्य्यात्

सप्तदशावृत्तं

तथाष्टादशकं

प्रिये

!

।महाव्रणविमोक्षाय

त्रिंशावृत्तिं

पठेत्

सुधीः

॥

पञ्चविंशावर्त्तनात्तु

भवेद्बन्धविमोक्षणम्

।सङ्कटे

समनुप्राप्ते

दुश्चिकित्सामये

तथा

॥

जातिध्वंसे

कुलोच्छेदे

आयुषो

नाश

आगते

।वैरिवृद्धौ

व्याधिवृद्धौ

धननाशे

तथा

क्षये

।तथैव

त्रिविधोत्पाते

तथा

चैवातिपातके

।कुर्य्याद्यत्नात्

शतावृत्तिं

ततः

सम्पद्यते

शुभम्

॥

श्रियोवृद्धिः

शतावृत्ताद्राज्यवृद्धिस्तथापरे

।मनसा

चिन्तितं

देवि

!

सिद्धेदष्टोत्तराच्छतात्

॥

शताश्वमेधयज्ञानां

फलमाप्नोति

सुव्रते

!

।सहस्रावर्त्तनाल्लक्ष्मीरावृणोति

स्वयं

स्थिरा

॥

भुक्त्वा

मनोरथान्

कामान्

नरो

मोक्षमवाप्नुयात्

।यथाश्वमेधः

क्रतुराट्

देवानाञ्च

यथा

हरिः

॥

स्तवानामपि

सर्ष्वेषां

तथा

सप्तशतीस्तवः

॥

अथवा

बहुनोक्तेन

किमेतेन

वरानने

!

।चण्ड्याः

शतावृत्तपाठात्

सर्व्वाः

सिध्यन्तिसिद्धयः

॥

”इति

तिथ्यादितत्त्वम्

॥

*

॥

अथ

प्रथमचरितस्य

ब्रह्मर्षिर्महाकाली

देवतागायत्त्री

छन्दो

नन्दा

शक्ती

रक्तदन्तिका

बीज-भग्निस्तत्वम्

।

तत्र

महाकाल्या

ध्यानं

यथा,

--“दशवक्त्रा

दशभुजा

दशपादाञ्जनप्रभा

।विशालया

राजमाना

त्रिंशल्लोचनमालया

॥

स्फुरद्दशनदंष्ट्राभा

भीमरूपा

भयङ्करी

।स्वड्गशूलगदाबाणतोमरञ्च

भुषुण्डिभृत्

॥

परिघं

कार्म्मुकं

शीर्षं

निश्च्योतद्रुधिरं

दधौ

।मधुकैटभयोर्युद्धे

ध्येया

सा

तामसी

शिवा

॥

”मध्यमचरितस्य

विष्णुरृ

षिर्महालक्ष्मीर्देवताअनुष्ठुप्

छन्दः

शाकम्भरी

शक्तिर्दुर्गाबीजंसूर्य्यस्तत्वम्

।

तत्र

महालक्ष्म्या

ध्यानं

यथा,

--“श्वेतानना

नीलभुजा

सुश्वेतस्तनमण्डला

।रक्तमध्या

रक्तदेहा

स्थूलजङ्घोरुतालुका

॥

चित्रानुलेपना

कान्ता

सर्व्वसौभाग्यशालिनी

।अष्टादशभुजा

पूज्या

सा

सहस्रभुजा

रणे

॥

आयुधान्यत्र

रक्षन्ति

दक्षिणाधःकरक्रमात्

।अक्षमालाञ्च

मुषलं

बाणासिकुलिशं

गदाम्

॥

चक्रं

त्रिशूलं

परशुं

शङ्खघण्टे

च

पाशकम्

।शक्तिदण्डं

चर्म्म

चापं

पानपात्रं

कमण्डलुम्

॥

अलङ्कृतभुजा

एतैरायुधैः

परमेश्वरी

।स्मर्त्तव्या

स्तुतिकालादौ

महिषासुरमर्द्दिनी

॥

इत्येषा

राजसी

मूर्त्तिः

सर्व्वदेवमयी

मता

।यां

ध्यात्वा

मानवो

नित्यं

लभेतेप्सितमात्सनः

॥

”उत्तरचरितस्य

रुद्र

ऋषिः

सरस्वती

देवताउष्णिक्

छन्दो

भीमा

शक्तिर्भ्रामरी

बीजं

वायु-स्तत्वम्

।

तत्र

सरस्वत्या

ध्यानं

यथा,

--“गौरीदेहसमुत्पन्ना

या

सत्वैकगुणाश्रया

।साक्षात्

सरस्वती

प्रोक्ता

शुम्भासुरनिसूदनी

॥

दधौ

चाष्टभुजा

बाणं

मुषलं

शूलचक्रकम्

।शङ्खघण्टाहलञ्चैव

कार्म्मुकञ्च

तथा

परम्

॥

ध्येया

सास्तुतिकालादौ

वघे

शुम्भनिशुम्भयोः

॥

”इति

कात्यायनीतन्त्रम्

॥

(

छन्दोविशेषः

।

तल्लक्षणं

यथा,

छन्दोमञ्जर्य्याम्

।“नयुगलसयुगलगैरिति

चण्डी

॥

”

)

चण्डी

स्त्री

चण्ड--बह्वा०

वा

ङीष्

।

१

दुर्गायां

सप्तशतीव्याख्यायां

गुप्तवत्यां

तु

तन्नामनिरुक्त्यदिमुक्तं

यथा“प्रसादो

निष्फलो

यस्य

कोपोऽपि

च

निरर्थकः

।

नतं

भर्त्तारमिच्छन्ति

षण्डं

पतिमिव

स्त्रियः”

इत्यादिनामहाभयजनकत्वेनैव

कोपस्य

साफल्योक्तेस्तादृश

एवकोपे

चडिधातोर्मुख्यवृत्त्या

प्रवृत्तेस्तद्वशादेव

“नमस्तेरुद्र

मन्यव”

इत्यादिना

प्रथमं

मन्यव

एव

नमस्कार

दर्श-नात्

“भीषास्माद्वातः

पवते

भीषोदेति

सूर्य्यः

भीषास्माद-ग्निश्चेन्द्रश्च

मृत्युर्धावति

पञ्चमः”

इत्यादिश्रुत्या

वाय्वादिभयजनककोपस्यापि

परब्रह्मलिङ्गत्वमक्षतमेव

अतएव

“मह-द्भयं

वज्रमुद्यतमिति

श्रुतौ

वज्रपदेन

ब्रह्मैवोच्यते

नायुधविशेषो

भयजनकत्वलिङ्गादित्युक्तमुत्तरमीमांसायाम्

।

“क-म्पनादित्यधिकरण

।

तस्माच्छब्दात्पुंयोगलक्षणे

ङीषि

च-ण्डीति

पदनिष्पत्तिः

।

तत्स्वरूपं

चोक्तं

रत्नत्रयपरीक्षायाम्दीक्षितैः

“नित्यं

निर्दोषगन्धं

निरतिशयसुखं

ब्रह्मचैतन्यमेकं

धर्मोधर्मीति

भेदद्वितयमिति

पृथग्भूय

माया-वशेन

।

धर्मस्तत्रानुभूतिः

सकलविषयिणी

सर्वकार्य्यानुकूला

शक्तिश्चेच्छादिरूपा

भवति

गुणगणश्चाश्रयस्त्वेकएव

।

कर्त्तृत्वं

तत्र

धर्मी

कलयति

जगतां

पञ्चसृष्ट्यादिकृत्ये

धर्मः

पुंरूपमाप्त्वा

सकलजगदुपादानभावं

बिभर्त्ति

।स्त्रीरूपं

प्राप्य

दिव्या

भवति

च

महिषी

स्वाश्रयस्यादिकर्त्तु

प्रोक्तौ

धर्मप्रभेदावपि

निगमविदां

धर्मिवत्

ब्रह्मकोटीइति

॥

”

वृहद्वासिष्ठे

उत्पत्तिप्रकरणे

द्वादशे

स्वर्गे

सृष्ट्या-रम्भकालिकं

ब्रक्षसत्तामात्रं

प्रक्रम्य

“तदात्मनि

स्वयंकिञ्चिच्चेंत्यतामिव

गच्छति

।

अगृहीतात्मकं

संविदहं-मर्शनपूर्वकम्

।

भाविनामार्थकलनैः

किञ्चिदूहितरूपकम्

।आकाशादणु

शुद्धं

च

सर्वस्मिन्

भाति

बोधनम्

।

ततः

सापरमा

सत्ता

सचेतश्चेतनोन्मुखी

।

चिन्नामयोग्या

भवतिकिञ्चिल्लभ्यतया

तदा

।

घनसंवेदना

पश्चाद्भाविजीवा-दिनामिका

।

सम्भवत्यात्तकलना

यदोज्झति

परं

पद-मित्यादि”

।

तट्टीकायामपि

सन्मात्रस्य

ब्रह्मणः

“स

ईक्षतलोकान्नुसृजै”

इति

श्रुतिसिद्धमीक्षणभावं

दर्शयति

तदि-ति

त्रिभिः

।

अगृहीतात्मकम्

अहङ्काराध्यासरहि-तम्

।

अतएव

संविन्मात्रेणाहन्ताविमर्शः

।

सर्वस्मिन्नपिसृज्यविषये

भाविनामरूपानुसन्धानांशेऽपि

किञ्चिदेवसंपृक्तमिव

।

अतएवाकाशादप्यण्वेव

न

तु

घनम्

।अतएव

च

शुद्धमेव

घनमालिन्याभावाद्ब्रह्मैव

।

चेत्यतांगच्छन्तीव

सती

सचेतश्चेतना

ईक्षणवृत्त्यभिव्यक्तचैतन्यंतदुन्मुखी

तत्प्रधाना

सती

किञ्चिल्लभ्यतया

याक्प्रवृत्तिविषय

धर्म्म

लाभेन

तदा

चिन्नामयोग्या

भवतीत्यर्थः

।

प-श्चात्तु

सैव

वृत्तिश्चिरावृत्त्या

घनीभूता

सम्यगेवात्तकलनामूक्ष्मप्रपञ्चात्मभावलक्षणपरिच्छेदग्राहिणी

सती

परंपदमपरिच्छिन्नभूमानन्दात्मभावं

यदा

विस्मरति

तदा-हिरण्यमर्भाख्यसमष्टिजीवादिनामिका

भवतीत्याह

।धनेति

।

ईदृशेक्षणाद्यात्मिका

चण्डी

चिदादिनामकसमष्टिवृत्तिरूपधर्म्मात्मकशुद्धब्रह्माभिन्नानां

ज्ञाने-च्छाक्रियाणां

तिसृणां

व्यष्टीनां

महासरस्वतीमहा-कालीमहालक्ष्मीरितिप्रवृत्तिनिमित्तवैलक्षण्येन

नाम-रूपान्तराणि

तादृशनामरूपविशिष्टदेवतात्रयसम-ष्टित्वं

प्रवृत्तिनिमित्तीकृत्य

धर्म्मे

चण्डिकेति

व्यव-हारः

।

एवं

व्यष्टीनां

वामाज्येष्ठारौद्रीति

पश्यन्तीमध्यमम्

यैखरीति

ब्रह्मा

विष्णुः

रुद्र

इति

रूपभेदेन

समष्टे-रपि

अम्बिका

शान्ता

परेत्यादि

संज्ञा

अनन्ताःतन्त्रान्तरादवगन्तव्याः

द्वितीयसमष्टित्वादेवैषा

तुरीयेतिशक्ति

निर्दिश्यते

आचार्य्यभगबत्पादैरप्युक्तं

“गिरा-माहुर्देवीं

द्रुहिणगृहिणीमागमविदो

हरेः

पत्नींपद्मां

हरसहचरीमद्रितनयाम्

।

तुरीया

कापि

त्वंदुरधिगमनिःसीममहिमा

महामाये!

विश्वम्भ्रमयसिपरब्रह्ममहिषीति”

।

२

हिंस्रायां

३

कोपनायाञ्चमेदिनी

।

“मल्लिकामुकुले

चण्डि!”

सा०

द०

“नयु-गसयुगगुरुभिः

किल

चण्डी”

वृत्त०

र०

उक्ते

४

छन्दो-भेदे

उपचारात्

दुर्गामाहात्म्यावेदके

मार्कण्डे-यपुराणान्तर्गते

सप्तशतीमालामन्त्रात्मके

५

स्तवभेदे

।तत्पाठप्रकारादि

यथा

वाराहीत०

“अर्गलं

कीलक-ञ्चादौ

पठित्वा

कवचं

पठेत्

।

जपेत्

सप्तशतींपश्चात्

क्रम

एष

शिवोदितः

।

अर्गलं

दुरितं

हन्ति

कीलकंफलदं

तथा

।

कवचं

रक्षयेन्नित्यं

चण्डिका

त्रितयं

तथा”तिथित०

मत्स्यसू०

।

“जप्त्वा

च

प्रणवं

चादौस्तोत्रं

वा

संहितां

पठेत्

।

अन्ते

च

प्रणवं

दद्यादित्युवाचादिपूरुषः

।

सर्वत्र

पाठे

विज्ञेयो

ह्यन्यथा

विफलंभवेत्

।

शुद्धेनाऽनन्यचित्तेन

पठितव्यं

प्रयत्नतः

।न

कार्य्यासक्तमनसा

कार्य्यं

स्तोत्रस्य

वाचनम्

।

आधारेस्थापयित्वा

तु

पुस्तकं

वाचयेत्

सुधीः

।

हस्तसंस्थापना-देव

यस्मादल्पफलं

लभेत्

।

स्वयञ्च

लिखितं

यत्तुकृतिना

लिखितं

न

यत्

।

अब्राह्मणेन

लिखितं

तच्चापिविफलं

भवेत्

।

ऋषिच्छन्दादिकं

न्यस्य

पठेत्

स्तोत्रंविचक्षणः

।

स्तीत्रे

न

दृश्यते

यत्र

प्रणवन्यासमाचरेत्

।सङ्कल्पिते

स्तोत्रपाटे

संख्यां

कृत्वा

पठेत्

सुधीः

।

अध्यायंप्राप्य

विरमेन्नतु

मध्ये

कदाचन

।

कृते

विरामे

मध्येतु

अध्यायादिं

पठेन्नरः”

तत्रैव

भविष्यपु०

।

“ब्राह्मणं

वा-चकं

विद्यान्नान्य

वर्णजमादरात्

।

श्रुत्वान्यवर्णजाद्राजन्!”वाचकान्नरकं

व्रजेत्

।

देवार्च्चामग्रतः

कृत्वा

ब्राह्मणानांविशेषतः

।

ग्रन्थिञ्च

शिथिलं

कुर्य्याद्वाचकः

कुरुनन्दन!

।पुनर्बध्नीत

तत्सूत्रं

न

मुक्त्वा

धारयेत्

क्वचित्

।

विस्पष्टम-द्रुतं

शान्तं

स्पष्टाक्षरपदन्तथा

।

कलस्वरसमायुक्तं

रस-भावसमन्वितम्

।

बुध्यमानः

सदर्थं

वै

ग्रन्थार्थं

कृत्स्नशोनृप!

।

ब्रह्मणादिषु

सर्वेषु

ग्रन्थार्थञ्चार्पयन्निव

।

य

एबंवाचयेद्व्रह्मन्!

स

विप्रो

व्यास

उच्यते

।

सप्तस्वरसमायुक्तकाले

काले

विशाम्पते!

।

प्रदर्शयन्

रसान्

सर्वात्

वाचये-द्वाचको

नृप!”

।

तस्य

फलं

यथा

“चण्डीपाष्टफलं

देवि!

शृणुष्व

गदतो

मम

।

एकावृत्तादिपाठानांयथावत्

कथयामि

त

।

संकल्पपूर्वं

संपूज्य

न्यस्याङ्गेषु

मनून्सकृत्

।

पाठाद्बलिप्रदानाद्धि

सिद्धिमाप्तोति

मानवः

।उपसर्गस्य

शान्त्यर्थं

त्रिरावृत्तं

पठेन्नरः

।

ग्रहोपशान्त्यैकर्त्तव्यं

पञ्चावृत्तं

वरानने!

।

महाभये

समुत्पन्ने

सप्ता-वृत्तं

समुन्नयेत्

।

नवावृत्त्या

भवेच्छान्तिर्वाजपेयफलंलभेत्

।

राजवश्याय

भूत्यै

च

रुद्रावृत्तमुदीरयेत्

।अर्कावृत्त्या

काम्यसिद्धिर्वैरहानिश्च

जायते

।

मन्वा-वृत्त्या

रिपुर्वश्यस्तथा

स्त्री

वश्यतामियात्

।

सौख्यंपञ्चदशादृत्त्या

श्रियमाप्नोति

मानवः

।

कलावृत्त्या

पुत्र-पौत्रधनधान्यागमं

विदुः

।

राज्ञां

भीतिविमोक्षायवैरस्योच्चाटनाय

च

।

कुर्य्यात्

सप्तदशावृत्तं

तथाष्टादशकंप्रिये!

।

महाव्रणविमोक्षाय

त्रिंशावृत्तं

पठेत्सुधीः

।

पञ्चविंशावर्त्तनात्तु

भवेद्बन्धविमोक्षणम्

।सङ्कटे

समनुप्राप्ते

दुश्चिकित्स्यामये

तथा

।

जातिध्वंसेकुलोच्छेदे

आयुषो

नाश

आगते

।

वैरिवृद्धौ

व्याधिवृद्धौधननाशे

तथा

क्षये

।

तथैव

त्रिविधोत्पाते

तथा

चैवाति-पातके

।

कुर्य्याद्

यत्नात्

शतावृत्तं

ततः

सम्पदातेशुभम्

।

श्रियोवृद्धिः

शतावृत्ताद्राज्यवृद्धिस्तथापरे

।

मनसाचिन्तितं

देवि!

सिध्येदष्टोत्तराच्छतात्

।

शताश्वमेधय-ज्ञानां

फलमाप्तोति

सुव्रते!

।

सहस्रावर्त्तनात्

लक्ष्मी-रावृणोति

स्वयं

स्थिरा

।

भुक्त्वा

मनोरथान्

कामान्नरोमोक्षमवाप्नुयात्

।

यथाश्वमेधः

क्रतुराट्

देवानाञ्चयथा

हरिः

।

स्तवानामपि

सर्वेषां

तथा

सप्तशतीस्तवः

।अथ

वा

वहुनोक्तेन

किमेतेन

वरानने!

।

चण्ड्याः

शता-वृत्तपाठात्

सर्वाः

सिद्ध्यन्ति

सिद्धयः”

तिथित०

मत्स्यसूक्तादि“सकामैः

संपुटो

जाप्यो

निष्कामैः

संपुटं

विना

।

शत-मादौ

शतञ्चान्ते

संपुटोऽयमुदाहृतः”

इत्याद्युक्तेः

कामनाभेदेन

नबार्ण्ण

(

ऐँ

ह्रीँ

क्लीँ

चामुण्डायै

विच्चे

)मन्त्रादिभिरस्या

संपुटता,

अनया

वा

नवार्ण्णस्य

संपुटताकार्य्येति

मतद्वयं

तत्र

गुप्तवत्यां

सप्तशतीस्तोत्रेण

नवा-र्ण्णस्य

संपुटतोक्ता

यथाह

डामरतन्त्रे

“मार्कण्डेयपुराणोक्तं

नित्यं

चण्डीस्तवं

पठन्

।

पुटितं

मूलमन्त्रस्यजपेनाप्नोतिवाञ्छितमिति”

।

पुटितमिति

पाठक्रिया-विशेषणम्

।

पुटितत्वं

संपुटाकारता

।

तथा

च

स्तवोयथामूलमन्त्रजपस्य

संपुटाकारोभवति

तथा

पठनान्मूलजपस्ययद्वाञ्छितम्फलन्तत्सिध्यतीत्यर्थः

।

ततस्तवीयर्प्यादिन्यास-पूर्बकञ्चरित्रत्रयम्पठित्वा

मध्ये

स्वसङ्कल्पितसंख्यानुसारेणसहस्रादिसंख्याकं

नवार्णञ्जपित्वा

पुनश्चण्डीस्तवं

पूर्षवत्प-ठेत्

।

परंत्वेतदन्ते

पुनर्मूलमष्टोत्तरशतमात्रं

जप्त्वाऽऽत्मनि-वेदनादिकं

कुर्यात्

।

अयं

च

जपोऽङ्गभूतोन

प्रधानसंख्या-याभुपयुज्यते

इति

विशेषः

।

तदप्युक्तं

तत्रैव

चरित्रत्रयस्यऋष्यादीनुक्त्वा

“एवं

संस्मृत्य

ऋष्यादीन्ध्यात्वा

पूर्वोक्त-मार्गतः

।

सार्थस्मृतिः

पठेच्चण्डीस्तवं

स्पष्टपदाक्षरम्

।समाप्तौ

तु

महालक्ष्मीं

ध्यात्वा

कृत्वा

षडङ्गकम्

।

जपे-दष्टशतं

मूलं

देवतायै

निवेदयेदित्यादि”

।

केचित्तु

मूलमन्त्रजपेन

पुटितं

चण्डीस्तवं

पठन्निति

प्रथम

श्लोकं

योजयन्तश्चरमश्लोके

पुनर्विधानं

संख्यामात्रपरमिति

मन्य-मानाः

सप्तशतीस्तोत्रस्यैव

मूलेन

संपुटीकारोविधीयत-इत्यङ्गाङ्गीभाववैपरीत्यमिच्छन्ति

।

तदयुक्तं

“बहुषुतन्त्रेषु

नवार्ण्णं

प्रकृत्य

तत्प्रकरणे

सप्तशतीपाठविधानेननवार्ण्णजपस्य

प्राकरणिकत्वेनान्याङ्गत्वायोगात्

।

तत्र-विद्यमानाया

अपि

स्तोत्रे

फलश्रुतेः

प्रयाजफलश्रुतेः“वसन्तमेवर्त्तूनामवरुन्धे”

इत्यस्याइवाविवक्षितार्थ-कत्वात्

।

मरीचिकल्पे

“रात्रिसूक्तं

जपेदादौ

मध्येचण्डीस्तवम्पठेत्

।

प्रान्ते

तु

जपनीयं

वै

देवीसूक्तमितिक्रमः

।

एवं

संपुटितं

स्तोत्रं

पूर्वोक्तफलदायकम्”

इत्य-नेन

वैदिकमूक्तद्वयेन

संपुटिततायाः

सप्तशत्यां

विधा-नाच्च

।

सच

स्तवः

मार्कण्डेयपुराणस्थत्रिसप्तत्यध्यायो-त्तरं

षडशीतितमाध्यायान्तमभिव्याप्तः

।

“सावर्णिःसूर्यतनयः”

इत्यारभ्य

साबर्णिर्भविता

मनुरित्यन्तस्त्रयो-दशभिरध्यायैः

परिच्छिन्नः

श्लोकसमूहात्मको

माला-मन्त्रत्वेन

प्रसिद्धः

।

अस्य

सप्तशतीत्वव्यवहारस्तु

नश्लोकसंख्यया

तेषां

षट्शतीतोऽपि

न्यूनत्वात्

।

नापिकवचादित्रयरहस्यत्रययोर्मेलनेन,

संख्याधिक्यापत्तेः

।“जपेत्

सप्तशतीं

चण्डीं

कृत्वा

तु

कवचं

पुरः”

इत्यनेनकवचख

सप्तशत्याः

पृथङ्निर्द्देशाच्च

।

तस्माप्जपे

एक-मन्त्रात्मकस्यापि

मालामन्त्रस्य

होमाङ्गत्वेन

संपुटार्थत्वेनच

सप्तशतधा

विभजनात्

शतरुद्रियस्येवैकातेकमन्त्रात्मक-त्वे

विरोधाभावात्तथा

व्यवहारोपपत्तिः

।

एतस्योत्तम-त्वन्तु

तन्त्रान्तरे

“यथाश्वमेधः

क्रतुषु

देवानाञ्च

यथाहरिः

।

स्तवानामपि

सर्वेषान्तथा

सप्तशतीस्तवः”

।तत्रापि

कलावतिप्रशस्तः

“कलौ

चण्डीविनायकाविति”वचनात्

।

वाराहीतन्त्रे

सर्वेषां

स्तोत्राणां

परशुराम-शापमुक्त्वा

तद्विरहितानि

कतिचिद्वर्णितानि

“भीष्म-पर्वणि

या

गीता

सा

प्रशस्ता

कलौ

युगे

।

विष्णोर्नामसहस्राख्यं

महाभारतमध्यगम्

।

चण्ड्याः

सप्तशती-स्तोत्रंतथा

नामसहस्रकम्”

इत्यादिना

“भार्गवाख्योनरामेण

शप्तान्यन्यानि

कारणात्”

इत्यन्तेन

।

यद्यपि

तन्त्रा-न्तरेऽस्यापिं

स्तोत्रस्य

शिवशापः

कीलनं

चेति

सिद्भिनिरोध-कावुक्तौ

तथापि

तत्रैव

शापोद्धारोत्कीलनयोः

कर्मविशे-षयोस्तदङ्गत्वेन

सकृत्करणविधानात्तदकरणे

सिद्धिविर-होक्त्या

तदावश्यकत्वपरौ

तावर्थवादौ

।

तत्र

शापोद्धा-रोयथा

त्रयोदशप्रथमौ,

द्वादशद्वितीयौ,

एकादशवृतीयौ,

दशमचतुर्थौ,

नवमपञ्चमौ,

अष्टमषष्ठौ,

अध्यायौपठित्वा

सप्तममध्यायं

द्विः

पठेदित्याकारकः

प्रयोगः

।उत्कीलनं

यथा

।

आदौ

मध्यमचरित्रं

पठित्वा

ततःप्रथमचरित्रन्ततस्तृतीयचरित्रंपठेदित्याकारकः

।

“अ-न्त्याद्यार्कद्विरुद्रत्रिदिगब्ध्यङ्केप्विभर्तवः

।

अश्वोऽश्व

इतिसर्गाणां

शापोद्ध्वारे

मनोः

क्रमः

।

उत्कीलने

चरि-त्राणां

मध्याद्यान्त्यमिति

क्रमः”

।

अङ्कोनवमः

इषुःपञ्चमः

इभोऽष्टमः

।

“ददाति

प्रतिगृह्णाति

नान्यथैषाप्रसिद्ध्यति”

इति

विहितं

दानप्रतिग्रहनामकमहोत्कीलनं

तु

कीलकाध्यायव्याख्यावसरे

विशदीकरिष्यते

।एवं

सम्प्रदायज्ञस्य

निर्दोषमुत्तमङ्कलौ

शीघ्रसिद्धिदमिदमिति

सिद्धम्

।

एतद्वाचनक्रमो

वाराहोतन्त्रे“यावन्न

पूर्यतेऽध्या

स्तावन्न

विरमेत्पठन्

।

यदि

प्रमा-दादध्याये

विरामोभवति

प्रिये!

।

पुनरध्यायमारभ्य-पठेत्सर्वं

मुहुर्मुहुः

।

अनुक्रमात्पठेदेव

शिरःकम्पादि-कं

त्यजेत्

।

न

मानसं

पठेत्स्तोत्रं

वाचिकन्तु

प्रशस्यते

।कण्ठतः

पाठाभावे

तु

पुस्तकोपरि

वाचयेत्”

।

तल्लेखने-ऽपि

तत्र

विशेषः

“न

खयं

लिखितं

स्तोत्रं

नाब्राह्मणलिपिम्पठेत्

।

न

च

स्वयंकृतं

स्तोत्रं

तथान्येन

च

यत्-कृतम्

।

यतः

कलौ

प्रशंसन्ति

ऋषिभिर्भाषितंतु

यत्”

।यत्तु

“आधारे

स्थापयित्वा

तु

पुस्तकं

वाचयेत्ततः

।

हस्तसंस्थापनादेव

भवेदर्द्धफलं

ध्रुवमिति”

।

तस्य

व्यवस्थापितत्रैव

“पुस्तके

वाचनं

हस्ते

सहस्रादधिकं

यदि

।ततोन्यूनस्य

तु

भवेद्वाचनं

पुस्तकं

विना”

।

सहस्रान्त्यूनमन्त्रस्य

कण्ठे

पाठसत्त्वे

पुस्तकं

विनैव

वाचनं,

तदभावेआधारे

पुस्तकस्थापतेनैव

वाचनं

सहस्राधिकस्य

तुपाठसत्त्वऽप्याधारस्थापितपुस्तकोपर्येव

वाचनमिति

वच-नार्थः

।

प्रकृतस्तोत्रस्य

सहस्रान्न्यूनत्वात्

“ततः

कृता-ञ्जसिपुटः

स्तुवीत

चरितैरिमैरिति”

वैकृतिकरहस्ये

विधा-द्धाच्च

कण्ठपाठाभावे

पुस्तकस्याधारे

स्थापनेवैव

वाचनम्ं

।कण्ठपाठीकृत्य

पुस्तकं

विनैव

तु

कृताञ्जलितया

पठन-मुत्तम

मिति

द्रष्टव्यम्

।

अत्रंसहस्रशब्देन

द्वात्रिंश-त्स्वरात्मकस्यैकैकानुष्टुप्त्वकल्पनेन

तादृशानुष्टुप्छन्दःसहस्रं

ज्ञेयमिति

स्पष्टम्

शक्तिसङ्गमतन्त्रराजे

“द्वात्रि-शता

स्वरैर्युक्त

एकोग्रन्थो

निगद्यते

।

सएव

गदितःश्लोक

स्तारानेत्रसमुद्भवः”

इत्यादिना

।

तेन

गद्यात्मक-मालामन्त्रेष्वप्यस्य

नियमस्य

प्रसरो

ज्ञेयः

।

स्तोत्रपूर्व्वो-त्तरभागपाठाभावे

नैष्फल्यादिवचनानि

शक्तिसङ्गमएवद्रष्टव्यानि

।

“ऋषिच्छन्दोदेवतादि

पठेत्

स्तोत्रे

समाहि-तः

।

यत्र

स्तोत्रे

न

दृश्येत

प्रणवन्यासमाचरेत्”

।

डामरे“सप्तशत्याश्चरित्रे

तु

प्रथमे

पद्मभूर्मुनिः

।

छन्दो

गायत्र-मुदितं

महाकाली

तु

देवता

।

वाग्बीजं

पावकस्तत्त्वंधर्मार्थे

विनियोजनम्

।

मध्यमस्य

चरित्रस्य

मुनिर्विष्णु-रुदाहृतः

।

उष्णिक्छन्दो

महालक्ष्मीर्देवता

बीज-मद्रिजा

।

वायुस्तत्त्वं

भवेत्तत्र

मोक्षार्थे

विनियोजनम्

।उत्तरस्य

चरित्रस्य

ऋषिः

शङ्कर

ईरितः

।

त्रिष्टुप्

छन्दोदेवतास्य

महापूर्वा

सरस्वती

।

कामोवीजं

रविस्तत्त्वंकामार्थे

विनियोजनम्

।

ह्रीं

चण्डिकायै

व्यस्तेन

सम-स्तेन

षडङ्गकौ

।

वागैँअद्रिजा

ह्रीँ

कामः

क्लीँ

इतिनवार्णप्रथम

वीजत्रयम्

ध्यानादिकं

नवार्णवत्

।

अस्य

पुर-श्चरणस्वरूपं

मरीचिकल्पे

“कृष्णाष्टमीं

समारभ्य

यावत्-कृष्णचतुर्दशीम्

।

वृद्ध्यैकोत्तरमाजाप्यं

पूर्वसंपुटितन्तु

तत्

।एवं

देवि!

मया

प्रोक्तः

पौरश्चरणिकः

क्रमः

।

तदन्तेहवनं

कुर्य्यात्प्रतिश्लोकेन

पायसम्

।

रात्रिसूक्तं

प्रति-ऋचं

तथा

देव्याश्च

सूक्तकम्

।

हुत्वान्ते

प्रजपेत्स्तोत्रमादौ

पूजादिकं

मुने!”

इति

।

पूर्वाभ्यां

पूर्व्वोक्ताभ्यांरात्रिसूक्तदेवीसूक्ताभ्यां

संपुटितम्

।

प्रतिल्लोकेनेतिमन्त्रविभागोपलक्षणम्

कात्यायन्यादितन्त्रोक्तसप्त-शतीविभागग्रन्थस्य

हवनादिविधिं

प्रति

वाक्यशेषत्वेनतेनैव

वेद्यपदार्थनिर्णयावश्यम्भावात्

“यन्न

दुःखेनेत्या-देः

स्थलान्तरस्थस्याप्यग्निहोत्रादिविधिशेषत्वेन

स्वीका-रेण

स्वर्गपदार्थनिर्णयस्य

वैदिकसंमतत्वात्

।

होमसंख्या

तु

स्तोत्रस्य

त्रिरावृत्तिरूपेति

वृद्धाः

।

रात्रिसूक्तदेवीसूक्ते

च

ऋग्वेदशाकलसंहितायां

प्रसिद्धे

तथे-त्यनेन

जपे

कॢप्तक्रमः

संपुटाकारो

निर्दिश्यते

।

तच्छ-ब्दस्य

पूर्व्वपरामर्शितत्वात्

।

तस्य

श्लोकपूरणमात्रार्थत्वेतु

द्वाभ्यामपि

सूक्ताभ्यां

त्रिरावृत्तसप्तशतीहोमोत्तर-मेव

पाठक्रमानुसारेण

होमः

।

“विश्वेश्वरीं

जगद्धात्रीम्”इति

स्तवोरात्रिसूक्तम्

।

“नमो

देव्यै

महादेव्यै”

इतिस्तवो

देवीसूक्तमिति

कश्चित्

।

तन्न

।

प्रतिश्लोकेनप्रतिऋधमिति

प्रतिनियतनिर्देशविरोधात्

।

ऋक्-सूक्तादिशब्दानां

वैदिकमन्त्रेष्वेव

रूढ्या

प्रसिद्धेः

।मत्स्यसूक्तमित्यादिक्वाचित्कतान्त्रिकव्यवहारस्य

केवलयौगिकत्वेनोपपत्तेः

।

तेन

ऋक्पदस्य

श्लोके

लक्षणे-त्युक्तिरपि

साहसमात्रम्

।

समुद्रमनोध्यानादिविधौवृहद्रथन्तरपदयोः

प्रतिनियतनिर्देशबलादेव

लक्षणा-व्यवस्थाया

इव

प्रकृते

क्लप्ताया

एव

शक्तर्व्यवस्थादार्ढ्य-स्य

कैमुतिकन्यायेनैव

सिद्धेः

।

यदि

त्वेवमालोच्यते“विश्वेश्वर्य्यादिकं

सूक्तं

दृष्टं

यद्ब्रह्मणा

पुरा

।

स्तुतयेयोगनिद्राया

मम

देव्याः

पुरन्दर!

।

महिषान्तकरीसूक्तं

सर्वसिद्धिप्रदन्तथा

।

देव्या

ययादिकं

दिव्यं

दृष्टंदेवैः

महर्षिभिः

।

देवि!

प्रपन्नार्त्तिहरे

प्रसीदेत्यादिकंतथा

।

नारायणीस्तुतिर्नाम

सूक्तं

परमशोभनम्

।अमुष्यास्तुतये

दृष्टं

ब्रह्माद्यैः

सकलैः

सुरैः

।

नमोदेव्यादिकं

सूक्तं

सर्वकामफलप्रदमिति”

विशकलितवेषेणपाञ्चरात्रलक्ष्मीतन्त्रे

व्यवहारदर्शनादेतेषां

स्तोत्राणा-मपौरुषेयसिद्धान्तत्वाच्च

सूक्तर्चव्यवहारो

युज्यतएवेति,

तदा

कात्यायनीतन्त्रमते

विश्वेश्वरीमिति

श्लो-कात्

पूर्वं

ब्रह्मोवाचेत्यस्य

पाठाभावात्तदुत्तरमेव

तत्पाठाच्चत्वं

स्वाहेत्यारभ्यैव

स्तोत्रारम्भः

तस्य

च

योगनिद्रा-त्मकरात्रिदेवतात्वान्मरीचितन्त्रे

रात्रिसूक्तपदेन

निर्देशइति

समाधेयम्

।

परन्तु

तत्तन्त्रमनुसरता

विश्वेश्वरी-मिति

श्लोकाङ्गहोमदशायां

न

होतव्यम्

।

स्तोत्रान्तिमश्लोकस्य

द्वधा

विभागोऽपि

न

कार्य्यः

।

देवीसूक्तेऽपित्रेधा

विभागोऽङ्गहोमे

न

विधेयः

प्रधानविघिशेषस्याङ्ग-विधावन्वयेन

प्रतिऋचमिति

पदे

लक्षणाकल्पने

माना-भावादित्यवधेयम्

।

क्रीडतन्त्रे

“प्रत्येकावर्त्तनं

देवि!त्वश्वमेधेन

संमितम्

।

त्रिरावृत्त्या

लभेत्कामान्

पञ्चावृत्त्यारिपून्

जयेत्”

।

काम्ये

तु

प्रयोगे

विशेषः

।

कात्यायनीतन्त्रे

“एकाश्चत्तादिपाठानां

प्रत्यहं

पठतां

नृणाम्

।सङ्कल्पपूर्व्वं

संपूज्य

न्यस्याङ्गेषु

मनून्

सकृत्

।

पश्चाद्बलि-प्रदानेन

फलं

प्राप्तोति

मानवः”

।

बलिश्च

ब्राह्मणादिभेदेनव्यवस्थयोक्तः

कालिकापुराणे

विशेषः

द्रष्टव्यः

।

तत्राशक्ता-नामपि

तत्रैव

“कुष्माण्डमिक्षुदण्डश्च

मद्यसासवमेव

च

।

एते

बलिसमाः

प्रोक्तास्तृप्तौ

छागसमाः

सदा”

।छागसमाः

पञ्चविंशतिवर्षावधितृप्तिजनकाः

“अजा-विकानां

रुधिरैः

पञ्चविंशतिवार्षिकीम्

।

तृप्तिमाप्नोतिपरमां

शार्दूलरुधिरैस्तथेति”

तत्रैवोक्तेः

।

वस्तुतस्तु“न

हिंस्या

दिति”

निषेघस्य

संकोचमन्तरेणैव

छागसमा-नतृप्तिसम्भवे

छागबलिर्ब्राह्मणैर्न

कार्यएव

।

एवंमद्यासवे

अपि

न

देये

।

“वरं

प्राणाः

प्रगच्छन्तु

ब्राह्मणोनार्पयेत्सुरामिति”

“ब्राह्मणो

मदिरां

दत्त्वा

ब्राह्मण्या-देवहीयते”

इति

च

वृहत्सङ्गमतन्त्ववचनात्

।

अत-एव

तत्प्रतिनिधिरपि

कालिकापुराणे

स्मर्यते“अवश्यं

विहितं

यत्रं

मद्यं

तत्र

द्विजः

पुनः

।

नारिकेलजलङ्कांस्ये,

ताम्रे

चैवोत्सृजेन्मधु”

।

कात्यायनीतन्त्रे

“उपसर्गोपशान्त्यर्थं

त्रिरावृत्तिं

पठेन्नरः

।ग्रहदोषोपशान्त्यर्थं

पञ्चावृत्तं

वारनने!

।

महाभयेसमुत्पन्ने

सप्तावृत्तमुदीरयेत्”

इत्यादिना

फलभेदेनसंख्याभेदाननेकानुक्त्वोपसंहृतम्

“अथ

वा

बहुनोक्तेनकिमन्येन

वरानने!

।

चण्ड्याः

शतावृत्तपाठात्सर्वाःसिध्यन्ति

सिद्धयः”

इति

।

इतोऽप्यधिकाः

सहस्रसख्या-दयोऽत्र

द्रष्टव्याः

।

हरगौरीतन्त्रे

“श्रीकामः

पुत्रकामोवा

सृष्टिमार्गक्रमेण

तु

।

जपेच्छक्रादिमारभ्य

शुम्भ-दैत्यबधावधि

।

आदिमारभ्य

प्रजपेत्पश्चाच्छेषं

समा-पयेत्

।

शान्त्यादिकामः

सर्वत्र

स्थितिमार्गक्रमेण

तु

।सावर्णिः

सूर्यतनयः

सावर्णिर्भविता

मनुः

।

सङ्कटे

चा-न्त्यमारभ्य

पश्चादादि

समापयेत्”

।

इत्यादिकस्य

कामना-भेदेन

पाठवैचित्र्यस्य

कतिपयश्लोकमात्रपाठेन

तत्तत्-प्रयोगवैचित्र्यस्य

च

विस्तरो

डामरादितन्त्रस्थोग्रन्थान्त-रेभ्य

एवावगन्तव्यः

।

केरलास्तु

एकैकस्मिन्दिवसे

एकैकमेवचरित्नं

पठेदिति

दिनत्रयेणैकावृत्तिरित्येकः

पक्षः

।“चन्द्राक्षिभूवेदकरेन्दुदस्रसङ्ख्याकानध्यायान्

क्रमेणदिनभेदेन

पठेदिति

सप्तभिर्दिनैरेका

वृत्तिरित्यन्यःपक्षः

इत्याहुः

।

अत्र

द्वितीयमेव

पक्ष

पाटोऽयंद्वि-प्रकारः

।

इति

सप्ताक्षर्यां

संगृह्णन्त

बहवस्तदनुया-यिनोऽनुतिष्ठन्ति

कचटतपयशवर्गवैरिहभपिण्डान्त्येरक्षरैरङ्गाः

नेत्रे

शून्यं

ज्ञेयं

तथा

स्वरे

केवले

कथिते”इति

प्रसिद्धपरिभाषया

पकारयकारककारा

एकस्मिन्ठप्ररेफा

द्वयो

र्द्विशब्दश्चतुर्षु

संकेतित

इति

।

तत्रमूलत-न्त्राणि

त

एव

जानन्ति

।

सन्त्यऽपि

तानि

तन्त्रवचनानिएकदिनेनैकावृत्त्यशक्तपराणि

।

अस्ति

हि

तादृशोऽप्यस्यप्रयोगः

कात्यायनीतन्त्रे

मन्त्रविभजनान्ते”

होमे

स्वाहा-न्तिमा

एते

पूजायां

तु

नमोऽन्तिमाः

।

तर्पणे

तर्पया-म्यन्ता

ऊहनीयाबुधैर्मताः”

इति

वचनात्

सप्तशत-ब्राह्मणभोजने

प्रतिव्यक्त्येकैकमन्त्रेण

काण्डानुसमयेनषोडशोपचाराणां

पदार्थनुसमयेन

वा

पञ्चोपचारा-णां

वा

कर्त्तुमशक्यतया

स्वेच्छयाऽध्यायभेदेन

वाऽनेकदिनसाध्यैकप्रयोगप्रसक्तौ

उक्तवचनैर्विभजननियमो-विधीयत

इति

।

अत्र

स्वयं

पठितुमसमर्थस्य

वा

प्रभोर्वाब्राह्मणद्वाराऽपि

प्रयोग

इष्टः

।

तत्पक्षे

दक्षिणानियमस्तन्त्रेषु

“पञ्चस्वर्णा

शतावृत्तेः

पक्षावृत्तेस्तु

त-त्त्रयम्

।

पञ्चावृत्तेः

स्वर्णमेकं

त्रिरावृत्तेस्तदर्धकम्

।एवावृत्तौ

पादमेकं

दद्याद्वा

शक्तितो

बुधः”

इति

गुप्त-वती

।

पाठे

इतिबधशब्दौ

न

पाट्यौ

अध्यायान्ते

विधा-नपारिजाते

स्थितम्

।नन्दादिशक्तिभेदाम्रामर्य्यादिवीजभेदाश्च

अन्यत्रोक्ता

द्रष्टव्याः

।चण्ड्याः

होमाङ्गत्वेन

संपुटार्थत्वेन

च

सप्तशतमन्त्रवि-भागः

कात्यायनीतन्त्रे

दर्शितः

गुप्तवत्यां

च

तद्वाक्यव्या-ख्यानपूर्वकं

मन्त्रविभागे

विशेषं

युक्त्या

निर्णीय

संग्रह-श्लौकैर्यथा

निर्ण्णीतं

तथात्र

प्रदर्श्यते

।

तत्र

एकाध्यायात्मक्प्रथम

चरितस्य

मन्त्रविभागसूचकास्तत्रत्याः

श्लोका

यथा“मार्कण्डेय

उवाचेति

मन्त्रः

प्राथमिकोमतः

।

सावर्ण्याद्यामुनिवराश्रमान्ताः

श्लोकका

दश

।

सोऽचिन्तयत्

तदा

तत्रे-त्यर्धश्लोकात्मकोमनुः

।

मत्पूर्व्वैरित्युपक्रम्य

सप्त

श्लोकानृपान्तिमाः

।

अथ

वैश्यः,

समाध्याद्याःसंस्थितान्तास्तत-स्त्रयः

।

किं

नु

तेषां

कथं

ते

किम्

इत्यर्धश्लोककौ

मनू

।राजोवाच

ततोयैस्तेष्वित्यर्धश्लोकमन्त्रकौ

।

मार्कण्डेयस्ततस्तौ

समाधिः

श्लोकार्धमन्त्रकौ

।

वैश्योक्तिरेवमित्याद्याबन्धुष्वन्तास्ततस्त्रयः

।

तेषां

कृते

करोमीति

द्वावर्द्धश्लोकम-न्त्रकौ

।

कृत्वा

तु

ताविति

श्लोको

राजोक्तिर्भगवन्निति

।दुःखायेति

च

मन्त्रौ

द्वावर्धश्लोकात्मकौ

मतौ

।

ममत्वा-द्यामूढतान्ताश्चत्वारोऽथ

ऋषर्वचः

।

ज्ञानमस्तीत्युपक्रम्यमुक्तयेऽन्तास्ततोदश

।

सा

विद्येति

च

संसारेत्यप्यर्धश्लोककौ

मनू

।

राजोक्ति

र्भगवन्

केतिं

श्लोको

यत्तदिति

द्वयम्

।अर्द्धश्लोकात्मकमृषिर्नत्यैवेति

तथापि

तत्

।

द्वावर्धश्लोक-मन्त्रौ

स्तो

देवानां

कार्य्यमादितः

।

तेजसः

प्रभुरित्यन्ताश्लोकाः

षड्

व्रह्मणोऽथ

वाक्

।

त्वंस्वाहा

त्वं

खधेत्याद्याःश्लोकमन्त्रास्त्रयोदश

।

प्रबोधं

चेति

बोधश्चेत्यर्धश्लोका-त्मकौ

मनू

।

ऋषिरेवं

स्तुतेत्यादि

विभ्वन्तं

श्लोकपञ्चकम्

।तावपीत्युक्तवन्तावित्यर्द्ध

श्लोकमनुद्वयम्

।

भगवांश्च

भवेतांकिमन्येनेत्यर्धयुग्मकम्

।

ऋषिवाक्यं

वञ्चिताभ्यामित्येकःश्लोकमन्त्रकः

।

आवां

जहीत्यर्धमृषिस्तथेति

श्लोक-योर्युगम्

।

इत्यष्टसप्ततिश्लोकै

७८

रध्यायप्रथमात्मनः

।

प्रथ-मस्य

चरित्रस्य

सर्व्वे

मन्त्राश्चतुःशतम्ः

१०४

।

तेषूवाचाङ्कितामन्त्राद्व्येकद्व्येकत्रिपञ्चभिः

।

मृकुण्डपुत्रभगद्वैश्यव्रह्मनृपर्षिभिः

।

चतुर्द्दश

स्युः

श्लोकार्द्धाश्चतुर्विंशतिरी-रिताः

।

अवशिष्टास्तु

षट्षष्टिःश्लोकमन्त्रा

इति

स्थितिः”

।अध्यायत्रयात्मकस्य

द्वितीयचरितस्य

मन्त्रविभागसूचकास्त्रत्रत्याः

संग्रहश्लोका

यथा“ऋषिवागष्टषष्टिः

स्युः

प्लोकादेवासुरादयः

।

एवं

द्वि-तीयकेऽध्याये

मन्त्रा

एकोन

सप्ततिः

६९

।

ऋषिर्निहन्य-मानाद्याः

पञ्चत्रिंशत्तु

मन्त्रकाः

।

देव्युक्तिर्गर्ज

गर्जेतिश्लोक

एक

ऋषेर्वचः

।

पञ्च

श्लोका

इति

चतुश्चत्वारिं-शत्

४४

तृतीयके

।

ऋषिः

शक्रादयः

श्लोकाः

षड्विंशतिरथर्षिवाक्

।

श्लोकद्वयमथो

देवी

श्लोकार्धं

व्रियतामिति

।देवा

उचुस्त्रयः

श्लोका

भगवत्या

कृतादिकाः

।

वृद्व्रयेऽस्मत्प्रपन्ना

त्वमित्यर्धश्लोककोमनुः

।

ऋषेर्वचश्चतुःश्लोकीत्य-ध्याये

तु

चतुर्थके

।

मन्त्राद्विचत्वारिंशत्

४२

स्युरध्यायत्रितयात्मनः

।

मध्यमस्य

चरित्रस्य

पञ्चपञ्चाशदुत्तराः

।शतं

१५५

मन्त्रा

स्तेषु

देव्या

वचसीद्वे

ऋषेस्तु

षट्

।

देव-नामेकमर्धे

द्वे

अन्ये

श्लोका

इति

स्थितिः”

।नवाध्यायात्मकस्य

तृतीयचरित्रस्य

मन्त्रविभागसूचकाःतत्रत्याः

संग्रह

श्लोका

यथा“अथर्षि

वाक्पुराशुम्भेत्यादयः

श्लोककास्तु

षट्

।

देवाऊचुर्नमोदेव्या

इत्यादिश्लोकपञ्चकम्

।

ततःश्लोकैकबिंशत्याप्रतिश्लोकं

त्रिशस्त्रिशः

।

विभागादनुषङ्गाभ्यां

त्रिषष्ट्याहुतयो

यथा

।

महाकाल्याद्यर्थभेदान्नमस्तस्या

इति

त्रयःमन्त्राः

पूर्वोत्तरौ

शेषौ

या

देव्यर्धं

नमोनमः

।

तेषामाद्य-न्तयोर्योज्यौप्रतिप्तन्त्रक्रमेण

तौ

।

तेन

पर्य्यवसानं

स्या-देकैकोमन्त्र

ईदृशः

।

या

देवीत्यर्धमुच्चार्य्य

नमस्तस्यैनमोनमः

।

इत्युच्चरेत्

त्रिपाद्गायत्र्येषा

त्वर्धावसनिका

।एते

पूर्वार्धतुर्य्याङिव्रयोगोत्था

एकविंशतिः

।

भवन्ति

वि-ष्णुमायादिभ्रान्त्यन्तपदर्गार्भताः

।

प्रथमा

विष्णुमायोक्ताद्वितीया

चेतना

ततः

।

बुद्धिर्निद्रा

क्षुधा

छाया

शक्तिस्तृष्णातथाष्टमी

।

क्षान्तिर्जातिरथो

लज्जा

शान्तिः

श्रद्धा-त्रयोदशी

।

कान्तिर्लक्ष्मीस्ततोवृत्तिः

स्मृतिरूपेणसंस्थिता

।

दया

तुष्टिस्ततोमाता

भ्रान्तिरित्येकविंशतिः

।स्वस्थानवृद्ध्या

त्रिः

प्रोक्ता

स्त्रिषष्टिर्मनवः

स्मृताःइन्द्रियाणामितिश्लीक

एकमन्त्रस्तदुत्तरः

।

चिति-रूपेण

यत्येष

प्राग्वन्

मन्त्रत्रयात्मकः

।

स्तुता

सुरैरिति

श्लोकावृषिरेवं

स्तवादिकाः

।

श्लोकाः

सप्तदशाथर्षिर्निशम्येति

मनुत्रयम्

।

दूतोक्तिर्देवि!

दैत्येति

नव-श्लोका

ऋषर्वचः

।

इत्युक्ता

सा

तदेत्येकः

श्लोकोदेवीवचस्ततः

।

सत्यमुक्तमिति

श्लोकचतुष्कमथ

दूत-बाक्

।

अवलिप्तेति

चत्वारः

श्लोका

देव्यास्ततोवचः

।एवमेतदिति

द्वावित्येकोनत्रिंशदुत्तरम्

।

शतं

१२९

मन्त्राःपञ्चमे

षट्सप्तति

७६

श्लोकमण्डिते

।

अथर्षिरित्या-कर्ण्येति

चतुःश्लोकी

ऋषेर्वचः

।

तेनाज्ञप्तैति

श्लोकत्रयं

देवीवचस्ततः

।

दैत्येश्वरेणेत्येकोऽथ

ऋषिरित्युक्तइत्यमी

।

द्वादशेति

मताः

षष्ठे

चतुर्विंशतिमन्त्रकाः

२४

।अथर्षिवाक्

मयाज्ञप्ता

इत्याद्यास्त्र्याढ्यविंशतिः

२३

।ऋषिस्तावित्युभावित्थं

सप्तमे

सप्तविंशतिः

२७

।

अथर्षिवाणीचण्डे

चेत्यारभ्याभिजंघान

तम्

।

इत्यन्तः

पञ्च

पञ्चा-शच्छ्लोकामन्त्रास्ततःःपरम्

।

मुखेन

काली

जगृहेइत्यर्धश्लोकमन्त्रकः

।

ततोऽसाविति

षट्

श्लोकास्त्रि-षष्टिश्चेत्थमष्टमे

६३

।

राजा

विचित्रमित्यादि

श्लोकद्वयमथो

ऋषिः

।

चकार

कोपमित्याद्याः

सप्तत्रिंशदुदीरिताः

।

इत्येकचत्वारिंशत्

४१

स्युर्नवमाध्यायमन्त्र-काः

।

ऋषिर्निशुम्भं

निहतमिति

द्वावम्बिका-बचः

।

ऐकैवेति

द्वयं

देवी

तत

एकोऽहमित्यृषिः

।ततः

प्रववृते

युद्धमिति

श्लोकास्त्रयोदश

।

तत्रापि

सा

नि-राधारेत्यर्धश्लोकात्मकोमनुः

।

नियुद्धं

स्ये

तदा

दैत्यइत्याद्या

मनवोनव

।

इत्येवं

दशमेऽध्याये

द्वात्रिंशन्मनवोमताः

३२

।

ऋषेर्देव्याहते

तत्रेत्याद्यास्त्रिंशच्चतु-र्युता

३४

।

देवीवाग्

वरदेत्योको

देवाः

सर्वेति

चैककः

।देवी

वैवस्वतेत्यष्टावथ

शाकम्भरी

मनुः

।

अर्धश्लोका-त्मकः

पश्चाच्छ्लोकास्तत्रैव

चेति

षट्

।

एवमेकादशेमन्त्राः

पञ्चपञ्चाशदीरिताः

५५

।

देवीवागेभिरित्याद्याःश्लोका

अष्टादशोदिताः

।

सर्वं

ममैतदित्यर्धं

पश्वाद्याःश्लोकका

दश

।

ऋषेर्वचनमित्युक्तेत्याद्याः

श्लोका-स्ततस्त्रयः

।

निशुम्भे

चेत्यर्धमनुरेवं

भगवतीति

षट्

।इत्येकचत्वारिंशत्

४१

स्यु

र्द्वादशाध्यायमध्यकाः

।

ऋषिरेतत्त

इत्यर्धश्लोको

मन्त्रस्ततस्त्रयः

।

एवंप्रभावा

सेत्याद्या

मार्कण्डेय

उवाच

ह

।

इति

तस्येति

षट्

श्लोका-देवी

यदिति

चैककः

।

मार्कण्डेय

उवाचाथ

ततो

वव्रेमनुद्वयम्

।

देव्युवाच

ततः

स्वल्पैरहोभिरिति

षण्म-ताः

।

अर्धश्लोकात्मका

मन्त्रा

मार्कण्डेयवचस्ततः

।

इतिदत्त्वा

तयोरेवं

देव्यावरमिति

द्वयम्

।

द्विर्दण्डकलितन्या-यादावृत्तं

स्याच्चतुष्टयम्

।

इत्येवमेकोनत्रिशन्

२९

मनवः-स्युः

त्रयोदश

।

अत्रापरे