गौरी (gaurI)

गौरी

-

gaurI

-

Feminine

-

fair

गौर

-

gaura

-

Masculine

-

fair

उचित

-

ucita

-

Adjective

-

fair

कल्याण

-

kalyANa

-

Adjective

-

fair

सङ्क्षारण

-

saGkSAraNa

-

Adjective

-

fair

सुवृत्त

-

suvRtta

-

Adjective

-

fair

पुण्य

-

puNya

-

Adjective

-

fair

वृत्तशालिन्

-

vRttazAlin

-

Adjective

-

fair

वृत्तसंपन्न

-

vRttasaMpanna

-

Adjective

-

fair

वृत्तयुक्त

-

vRttayukta

-

Adjective

-

fair

भद्र

-

bhadra

-

Adjective

-

fair

अनवर्ण

-

anavarNa

-

Adjective

-

fair

गततोयद

-

gatatoyada

-

Adjective

-

fair

निर्जलतोयदाभ

-

nirjalatoyadAbha

-

Adjective

-

fair

वाम

-

vAma

-

Adjective

-

fair

सम

-

sama

-

Adjective

-

fair

विपणपणि

-

vipaNapaNi

-

Feminine

-

fair

समवृत्ति

-

samavRtti

-

Feminine

-

fair

करङ्गण

-

karaGgaNa

-

Masculine

-

fair

क्रयारोह

-

krayAroha

-

Masculine

-

fair

गौरी

gaurI

Feminine

fair

गौरी

gaurI

Feminine

female

of

the

Indian

bison

[

Bos

Gaurus

-

Bot.

]

गौरी

[

gaurī

],

1

Name.

of

Pārvatī

as

in

गौरीनाथ.

A

young

girl

eight

years

old

अष्टवर्षा

भवेद्गौरी.

A

young

girl

prior

to

menstruation,

virgin,

maid

स्त्रीणां

सहस्रं

गौरीणाम्

Mahâbhârata (Bombay).

*

1.221.49.

A

woman

with

a

white

or

yellowish

complexion.

The

earth

गौर्यां

गच्छति

सुश्रोणि

लोकेष्वेषा

गतिः

सदा

Mahâbhârata (Bombay).

*

13.146.1.

Turmeric.

A

yellow

pigment

or

dye

(

called

गोरोचना

).

The

wife

of

Varuṇa

वरुणस्य

तथा

गौरी

Mahâbhârata (Bombay).

*

13.146.5.

The

Mallikā

creeper.

The

Tulasī

plant

The

Manjishṭhā

plant.

Speech.

Name.

of

a

Nāgakanyā.

Compare.

......

गौरी

तु

नागकन्योमयोर्मता

Nm.

Name.

of

a

river

Latin.

D.

B.

Night

Latin.

D.

B.

Name.

of

a

Rāgiṇi.

Compound.

-कान्तः,

-नाथः

an

epithet

of

Śiva.

-गुरुः

the

Himālaya

mountain

गौरीगुरोर्गह्वरमाविवेश

Raghuvamsa (Bombay).

2.26

Kirâtârjunîya.

5.21.-चतुर्थी,

-पूजा

the

4th

day

of

the

bright

half

of

माघ

a

festival

on

this

day.

-जः

Name.

of

Kārtikeya.

(

-जम्

)

talc.

-नाथः

Name.

of

Śiva

गौरीनाथं

पवनतनयं

चम्पकं

चास्य

भावम्

Udb.

Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).

3.123.

-पट्टः

the

horizontal

plate

of

the

Linga

of

Śiva.

-पुत्रः

Name.

of

Kārtikeya.

-ललितम्

a

yellow

orpiment.

सुतः

Name.

of

Kārtikeya.

the

son

of

a

girl

married

when

8

years

old.

गौरी

1

N.

of

Pārvatī

as

in

गौरीनाथ.

2

A

young

girl

eight

years

old

अष्टवर्षा

भवेद्गौरी.

3

A

young

girl

prior

to

menstruation,

virgin,

maid.

4

A

woman

with

a

white

or

yellowish

complexion.

5

The

earth.

6

Turmeric.

7

A

yellow

pigment

or

dye

(

called

गोरोचना

).

8

The

wife

of

Varuṇa.

9

The

Mallikā

creeper.

10

The

Tulasī

plant.

11

The

Mañjiṣṭhā

plant.

12

Speech.

Comp.

कांतः,

नाथः

an

epithet

of

Śiva.

गुरुः

the

Himālaya

mountain

गौरीगुरोर्गह्वरमाविवेश

R.

2.

26

Ki.

5.

21.

जः

N.

of

Kārtikeya.

(

जं

)

talc.

पट्टः

the

horizontal

plate

of

the

Liṅga

or

Phallus

of

Śiva,

symbolizing

the

female

organ.

पुत्रः

N.

of

Kārtikeya.

ललितं

a

yellow

orpiment.

सुतः

{1}

N.

of

कार्तिकेय.

{2}

the

son

of

a

girl

married

when

{8}

years

old.

गौरी॑

a

(

ई॑

),

feminine.

the

female

of

the

Bos

Gaurus,

ṛg-veda

(

‘Vāc

or

voice

of

the

middle

region

of

the

air’,

i,

164,

41

according

to,

naighaṇṭuka, commented on by yāska

i,

11

&

nirukta, by yāska

xi,

40

)

equal, equivalent to, the same as, explained by.

गौरिका,

Gṛhyās.

ii,

18

pañcatantra

the

earth,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

red

chalk,

kālacakra

a

yellow

pigment

or

dye

(

गो-रोचना,

‘orpiment’,

Demetrius Galanos's Lexiko: sanskritikes, anglikes, hellenikes

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

turmeric

(

रजनी

),

suśruta

nalopākhyāna

of

several

other

plants

(

प्रियं॑गु,

मञ्जिष्ठा,

श्वेत-दूर्वा,

मल्लिका,

तुलसी,

सुवर्ण-कदली,

आकाश-मांसी

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

several

metres

(

one

of

4

×

12

syllables

another

of

4

×

13

syllables

another

of

4

×

26

long

syllables

)

(

in

music

)

a

kind

of

measure

(

ib.

)

nalopākhyāna

of

a

Rāgiṇī

‘brilliant

Goddess’,

Śiva's

wife

Pārvatī,

atharva-veda

Pariś.

NṛsUp.

i,

4,

3,

10

et cetera.

nalopākhyāna

of

Varuṇa's

wife,

mahābhārata

v,

xiii

of

a

Vidyā-devī,

iii,

231,

48

harivaṃśa

of

Śākya-muni's

mother,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

of

the

wife

of

Vi-rajas

and

mother

of

Su-dhāman,

vāyu-purāṇa

i,

28,

11

of

several

other

women

of

several

rivers

(

one

originally

the

wife

of

Prasena-jit

or

Yuvanāśva,

changed

by

his

curse

into

the

river

Bāhu-dā,

harivaṃśa

viṣṇu-purāṇa

),

mahābhārata

vi,

333

viṣṇu-purāṇa

ii,

4,

55

गौरी॑

b

feminine.

of

°र॑,

q.v.

गौरी

gaurī,

Feminine.

female

of

the

Gaura

buffalo

🞄girl

(

of

eight

)

prior

to

menstruation

N.

of

🞄Śivaʼs

wife

N.:

-guru,

Masculine.

Gaurīʼs

father,

🞄the

Himālaya

-nātha,

-pati,

Masculine.

ep.

of

Śiva

🞄-pūjā,

Feminine.

worship

of

Gaurī,

N.

of

a

festival

🞄in

the

month

of

Māgha

-bhartṛ,

Masculine.

ep.

of

🞄Śiva

-vrata,

Neuter.

vow

of

Gaurī,

N.

of

a

rite

🞄-īśa,

Masculine.

ep.

of

Śiva.

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

गौर

ङीष्

पार्वती

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

आठवर्ष

की

आयु

की

कन्या

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

"वह

लड़की

जो

रजस्वाला

नहीं

हुई,

कुमारी

कन्या"

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

गोरे

या

पीले

रंग

की

स्त्री

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

पृथ्वी

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

हल्दी

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

गोरोचन

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

वरुण

की

पत्नी

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

मल्लिका

लता

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

तुलसी

का

पौधा

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

मजीठ

का

पौधा

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

गौर+ङीष्

एक

नागकन्या

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

गौर+ङीष्

एक

नदी

का

नाम

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

गौर+ङीष्

रात

गौरी

स्त्रीलिङ्गम्

-

गौर+ङीष्

पार्वती

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪಾರ್ವತಿ

/ಉಮಾದೇವಿ

निष्पत्तिः

"ङीष्"

(

४-१-४१

)

व्युत्पत्तिः

गौरो

वर्णोऽस्त्यस्याः

प्रयोगाः

"कियच्चिरं

श्राम्यसि

गौरि

विद्यते

ममापि

पूर्वाश्रमसञ्चितं

तपः

।

तदर्धभागेन

लभस्व

काङ्क्षितं

वरं

तमिच्छामि

च

साधु

वेदितुम्

॥"

उल्लेखाः

कुमा०

५-५०

विस्तारः

"योगाग्निदग्धदेहा

सा

पुनर्जाता

हिमालये

।

शङ्खेन्दुकुन्दधवला

ततो

गौरीति

सा

स्मृता

॥"

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

೮

ವರ್ಷಗಳು

ತುಂಬಿದ

ಕನ್ಯೆ

/ಋತುಮತಿಯಾಗದಿರುವ

ಕನ್ಯೆ

विस्तारः

"अष्टवर्षा

भवेत्

गौरी

नववर्षा

तु

रोहिणी"

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಗೋರೋಚನ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಹರಿದ್ರೆ

/ಅರಿಸಿನ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪ್ರಿಯಂಗುವೃಕ್ಷ

/ಪ್ರೇಂಕಣ

ಗಿಡ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಮರದರಿಸಿನ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪೃಥಿವಿ

/ಭೂಮಿ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಂದು

ನದಿ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಸೂರ್ಯವಂಶದ

ಪ್ರಸೇನಜಿತ್ತೆಂಬ

ರಾಜನ

ಪತ್ನಿ

/ಬಾಹುದಾ

ನದಿ

प्रयोगाः

"लेभे

प्रसेनजिद्भार्यां

गौरीं

नाम

पतिव्रताम्

।

अभिशस्ता

तु

सा

भार्या

नदी

वै

बाहुदाऽभवत्

॥"

उल्लेखाः

हरिवं०

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವರುಣನ

ಪತ್ನಿ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಮಂಜಿಷ್ಠೆ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಬಿಳಿಯ

ಗರಿಕೆ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಮಲ್ಲಿಗೆ

ಬಳ್ಳಿ

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ತುಲಸಿ

ಗಿಡ

विस्तारः

"गौरी

त्वसञ्जातरजःकन्याशङ्करभार्ययोः

।

रोचनीरजनीपिङ्गाप्रियङ्गुवसुधासु

च

।

आपगाया

विशेषे

च

यादसाम्पतियोषिति"

-

मेदि०

।

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಹೊಂಬಣ್ಣದ

ಹೆಂಗಸು

गौरी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಾಕ್ಕು

/ಮಾತು

gOra

{%

(

I

)

a.

(

f.

रा

or

री

)

%}

1.

White,

तुषारगौरार्पितहारशेखराः

Rt.i.6,

R.ii.35,

Megh.i.52

2.

yellowish,

त्वं

रोचनागौरशरीरयष्टिः

R.vi.65

3.

reddish

4.

shining,

brilliant,

pure,

clean,

beautiful.

gOrI

{%

f.

%}

1.

A

name

of

Pārvatī

2.

a

young

girl

eight

years

old

3.

a

young

girl

prior

to

menstruation

4.

a

woman

with

a

white

or

yellowish

complexion

5.

the

earth

6.

turmeric

7.

a

yellow

dye

(

called

गोरोचना

)

8.

the

wife

of

Varuṇa

9.

the

mallikā

creeper.

गौरी

f.

(

a

गौर

signo

fem.

)

1

)

puella

octo

annos

nata.

AM.

etiam

quaevis

puella

adhuc

libera

a

menstruis.

2

)

cogno-

men

Pârvatiae.

RAGH.

2.

26.

(

Fortasse

angl.

girl,

quasi

गौरिला.

)

शिवा

स्त्री

शिवा,

गौरी,

अभया,

कील,

क्रोष्ट्री,

आमलकी,

स्नुषा

शिवं

भद्रं

शिवः

शम्भुः

शिवा

गौरी

शिवाभया

।

शिवा

कीलः

शिवा

क्रोष्ट्री

भवेदामलकी

शिवा

॥

४

॥

शिवः

शर्वः

शिवः

शुक्लः

शिवः

कीलः

शिवः

पशुः

।

शिवा

गौरी

शिवा

क्रोष्ट्री

शिवं

श्रेयः

शिवा

स्नुषा

॥

५

॥

verse

1.1.1.4

page

0001

गौरी

स्त्री

गौरी,

शिवप्रिया,

गोरोचना,

अप्रसूता,

शुद्धा,

अभयान्विता

गौरी

शिवप्रिया

प्रोक्ता

गौरी

गोरोचना

मता

।

गौरी

स्यादप्रसूता

स्त्री

गौरी

शुद्धाभयान्विता

॥

६

॥

verse

1.1.1.6

page

0001

Gaurī,

(

1

)

n.

of

a

yoginī:

Sādh

〔443.15〕

(

2

)

n.

of

a

rākṣasī:

Māy

〔243.17〕.

gaurī,

a

virgin

cf.

gaurī-varāṭikā.

गौरी

°ein

Organ

in

der

Vulva,

E

343

(

P

).

गौरी

f.

N.

°einer

Kuh,

Kaṃs.

III,

22b.

Synonyms

मञ्जिष्ठा,

विकसा,

जिङ्गी,

समङ्गा,

कालमेषिका,

मण्डूकपर्णी,

भण्डीरी,

भण्डी,

योजनवल्ली,

कालमेषी,

काली,

जिङ्गिः,

भण्डिरी,

भण्डिः,

हरिणी,

रक्ता,

गौरी,

योजनावल्लिका,

वप्रा,

रोहिणी,

चित्रलता,

चित्रा,

चित्राङ्गी,

जननी,

विजया,

मञ्जूषा,

रक्तयष्टिका,

क्षत्रिणी,

रागाढ्या,

कालभाण्डिका,

अरुणा,

ज्वरहन्त्री,

छत्रा,

नागकुमारिका,

भण्डीरलतिका,

रागाङ्गी,

वस्त्रभूषणा

(Noun)

लताप्रकारः

यस्याः

पुष्पाणि

पीतानि

तथा

च

लघूनि

सन्ति।

"मञ्जिष्ठायाः

दण्डात्

तथा

च

सूलात्

रक्तः

वर्णः

प्राप्यते।"

Synonyms

हरिद्रा,

हरित्,

सुवर्णा,

काञ्चनी,

पीता,

गौरी,

स्वर्णवर्णा,

कावेरी,

उमा,

शिवा,

दीर्घरागा,

हलद्दी,

पौञ्जा,

पीतवालुका,

हेमनाशा,

रञ्जनी,

भङ्गवासा,

घर्षिणी,

पीतिका,

रजनी,

मेहघ्नी,

बहुला,

वर्णिनी,

रात्रिनामिका,

निशाह्वा,

निशा,

शर्वरी,

वरवर्णिनी,

वर्णदाता,

मङ्गलप्रदा,

हेमरागिणी,

घर्षणी,

जनेष्टा,

कृमघ्नी,

लसा,

यामिनी,

वराङ्गी,

वरा,

वर्णदात्री,

पवित्रा,

हरिता,

विषघ्नी,

पिङ्गा,

मङ्गल्या,

मङ्गला,

लक्ष्मीः,

भद्रा,

शिफा,

शोभा,

शोभना,

सुभगाह्वया,

श्यामा,

जयन्तिका

(Noun)

ओषधिमूलविशेषः।

हरिद्रा

नाम

ओषधेः

पीतवर्णीयानि

मूलानि

ये

जनैः

पाकादिषु

व्यञ्जनत्वेन

उपयुज्यन्ते।

रक्तशुद्धिकरत्वात्

ते

भेषजे

तथा

च

देहवर्णविधायित्वात्

च

प्रसाधकेषु

उपयुज्यन्ते।

"हरिद्रायाः

लेपेन

त्वक्शुद्धिः

भवति।"

Synonyms

तुलसी,

सुभगा,

तीव्रा,

पावनी,

विष्णुवल्लभा,

सुरेज्या,

सुरसा,

कायस्था,

सुरदुन्दुभिः,

सुरभिः,

बहुपत्री,

मञ्जरी,

हरिप्रिया,

अपेतराक्षसी,

श्यामा,

गौरी,

त्रिदशमञ्जरी,

भूतघ्नी,

भूतपत्री,

वैष्णवी,

पुण्या,

माधवी,

अमृता,

पत्रपुष्पा,

वृन्दा,

मरुवकः,

समीरणः,

प्रस्थपुष्पः,

फणिझकः,

पर्णासः,

जम्भीरः,

कठिञ्जरः,

कुठेरकः,

अर्ज्जकः,

कुलसौरभम्,

लक्ष्मी

(Noun)

वृक्षविशेषः

यः

पवित्रः

अस्ति

तथा

च

यस्य

पर्णानि

गन्धयुक्तानि

सन्ति।

"तुलस्याः

पर्णानि

ओषधिरूपेण

उपयुज्यन्ते।"

Synonyms

हरिद्रा,

हरित्,

सुवर्णा,

काञ्चनी,

पीता,

गौरी,

स्वर्णवर्णा,

कावेरी,

उमा,

शिवा,

दीर्घरागा,

हलद्दी,

पौञ्जा,

पीतवालुका,

हेमनाशा,

रञ्जनी,

भङ्गवासा,

घर्षिणी,

पीतिका,

रजनी,

मेहघ्नी,

बहुला,

वर्णिनी,

रात्रिनामिका,

निशाह्वा,

निशा,

शर्वरी,

वरवर्णिनी,

वर्णदाता,

मङ्गलप्रदा,

हेमरागिणी,

घर्षणी,

जनेष्टा,

कृमघ्नी,

लसा,

यामिनी,

वराङ्गी,

वरा,

वर्णदात्री,

पवित्रा,

हरिता,

विषघ्नी,

पिङ्गा,

मङ्गल्या,

मङ्गला,

लक्ष्मीः,

भद्रा,

शिफा,

शोभा,

शोभना,

सुभगाह्वया,

श्यामा,

जयन्तिका

(Noun)

ओषधिविशेषः

अस्य

पीतवर्णीयानि

मूलानि

पाकादिषु

व्यञ्जनत्वेन

उपयुज्यन्ते

रक्तशुद्धिकरत्वात्

ते

भेषजे

तथा

च

देहवर्णविधायित्वात्

च

प्रसाधकेषु

अपि

उपयुज्यन्ते।

"समये

अकृतेन

सिंचनेन

हरिद्रा

शुष्का

जाता।

/

हरिद्रा

कफ-पित्तास्त्रशोथ-कण्डुव्रणापहा।"

Synonyms

गौः,

माहेषी,

सौरभेयी,

उस्रा,

माता,

शृङ्गिणी,

अर्जुनी,

अघ्न्या,

रोहिणी,

माहेन्द्री,

इज्या,

धेनुः,

अघ्ना,

दोग्ध्री,

भद्रा,

भूगिमही,

अनडुही,

कल्याणी,

पानवी,

गौरी,

सुरभिः,

मबा,

निलिनाचिः,

सुरभी,

अनड्वाही,

अधमा,

बहुला,

मही,

सरस्वती,

उस्रिया,

अही,

अदितिः,

इला,

जगती,

शर्करी

(Noun)

ग्राम्यपशुविशेषः,

यः

सास्नालाङ्गुलककुदखुरविषाणी

तथा

च

तस्याः

दुग्धं

मनुष्याय

पुष्टीकारकम्

इति

मन्यन्ते।

"हिन्दुधर्मीयाणां

कृते

गौः

अवध्या

अस्ति।"

Synonyms

अनागतार्तवा,

गौरी,

नग्निका

(Noun)

अप्राप्तऋतुका।

"दुर्गापूजायाम्

एकादशभ्यः

अनागतार्तवाभ्यः

भोजनं

यच्छति।"

Synonyms

दुर्गा,

उमा,

कात्यायनी,

गौरी,

ब्रह्माणी,

काली,

हैमवती,

ईश्वरा,

शिवा,

भवानी,

रुद्राणी,

सर्वाणी,

सर्वमङ्गला,

अपर्णा,

पार्वती,

मृडानी,

लीलावती,

चणडिका,

अम्बिका,

शारदा,

चण्डी,

चण्डा,

चण्डनायिका,

गिरिजा,

मङ्गला,

नारायणी,

महामाया,

वैष्णवी,

महेश्वरी,

कोट्टवी,

षष्ठी,

माधवी,

नगनन्दिनी,

जयन्ती,

भार्गवी,

रम्भा,

सिंहरथा,

सती,

भ्रामरी,

दक्षकन्या,

महिषमर्दिनी,

हेरम्बजननी,

सावित्री,

कृष्णपिङ्गला,

वृषाकपायी,

लम्बा,

हिमशैलजा,

कार्त्तिकेयप्रसूः,

आद्या,

नित्या,

विद्या,

शुभह्करी,

सात्त्विकी,

राजसी,

तामसी,

भीमा,

नन्दनन्दिनी,

महामायी,

शूलधरा,

सुनन्दा,

शुम्यभघातिनी,

ह्री,

पर्वतराजतनया,

हिमालयसुता,

महेश्वरवनिता,

सत्या,

भगवती,

ईशाना,

सनातनी,

महाकाली,

शिवानी,

हरवल्लभा,

उग्रचण्डा,

चामुण्डा,

विधात्री,

आनन्दा,

महामात्रा,

महामुद्रा,

माकरी,

भौमी,

कल्याणी,

कृष्णा,

मानदात्री,

मदालसा,

मानिनी,

चार्वङ्गी,

वाणी,

ईशा,

वलेशी,

भ्रमरी,

भूष्या,

फाल्गुनी,

यती,

ब्रह्ममयी,

भाविनी,

देवी,

अचिन्ता,

त्रिनेत्रा,

त्रिशूला,

चर्चिका,

तीव्रा,

नन्दिनी,

नन्दा,

धरित्रिणी,

मातृका,

चिदानन्दस्वरूपिणी,

मनस्विनी,

महादेवी,

निद्रारूपा,

भवानिका,

तारा,

नीलसरस्वती,

कालिका,

उग्रतारा,

कामेश्वरी,

सुन्दरी,

भैरवी,

राजराजेश्वरी,

भुवनेशी,

त्वरिता,

महालक्ष्मी,

राजीवलोचनी,

धनदा,

वागीश्वरी,

त्रिपुरा,

ज्वाल्मुखी,

वगलामुखी,

सिद्धविद्या,

अन्नपूर्णा,

विशालाक्षी,

सुभगा,

सगुणा,

निर्गुणा,

धवला,

गीतिः,

गीतवाद्यप्रिया,

अट्टालवासिनी,

अट्टहासिनी,

घोरा,

प्रेमा,

वटेश्वरी,

कीर्तिदा,

बुद्धिदा,

अवीरा,

पण्डितालयवासिनी,

मण्डिता,

संवत्सरा,

कृष्णरूपा,

बलिप्रिया,

तुमुला,

कामिनी,

कामरूपा,

पुण्यदा,

विष्णुचक्रधरा,

पञ्चमा,

वृन्दावनस्वरूपिणी,

अयोध्यारुपिणी,

मायावती,

जीमूतवसना,

जगन्नाथस्वरूपिणी,

कृत्तिवसना,

त्रियामा,

जमलार्जुनी,

यामिनी,

यशोदा,

यादवी,

जगती,

कृष्णजाया,

सत्यभामा,

सुभद्रिका,

लक्ष्मणा,

दिगम्बरी,

पृथुका,

तीक्ष्णा,

आचारा,

अक्रूरा,

जाह्नवी,

गण्डकी,

ध्येया,

जृम्भणी,

मोहिनी,

विकारा,

अक्षरवासिनी,

अंशका,

पत्रिका,

पवित्रिका,

तुलसी,

अतुला,

जानकी,

वन्द्या,

कामना,

नारसिंही,

गिरीशा,

साध्वी,

कल्याणी,

कमला,

कान्ता,

शान्ता,

कुला,

वेदमाता,

कर्मदा,

सन्ध्या,

त्रिपुरसुन्दरी,

रासेशी,

दक्षयज्ञविनाशिनी,

अनन्ता,

धर्मेश्वरी,

चक्रेश्वरी,

खञ्जना,

विदग्धा,

कुञ्जिका,

चित्रा,

सुलेखा,

चतुर्भुजा,

राका,

प्रज्ञा,

ऋद्भिदा,

तापिनी,

तपा,

सुमन्त्रा,

दूती,

अशनी,

कराला,

कालकी,

कुष्माण्डी,

कैटभा,

कैटभी,

क्षत्रिया,

क्षमा,

क्षेमा,

चण्डालिका,

जयन्ती,

भेरुण्डा

(Noun)

सा

देवी

यया

नैके

दैत्याः

हताः

तथा

च

या

आदिशक्तिः

अस्ति

इति

मन्यते।

"नवरात्रोत्सवे

स्थाने

स्थाने

दुर्गायाः

प्रतिष्ठापना

क्रियते।"

Synonyms

सरस्वती,

प्रज्ञा,

भारती,

वागीश्वरी,

वाग्देवी,

वीणावादिनी,

शारदा,

हंसवाहिनी,

गिरा,

इला,

ब्राह्मी,

इरा,

ज्ञानदा,

गीर्देवी,

ईश्वरी,

वाचा,

वचसामीशा,

वर्णमातृका,

गौः,

श्रीः,

वाक्येश्वरी,

अन्त्यसन्ध्येश्वरी,

सायंसन्ध्यादेवता,

गौरी

(Noun)

विद्यायाः

वाण्यः

च

अधिष्ठात्री

देवता।

"सरस्वत्याः

वाहनं

हंसः

अस्ति।"

Synonyms

पार्वती,

अम्बा,

उमा,

गिरिजा,

गौरी,

भगवती,

भवानी,

मङ्गला,

महागौरी,

महादेवी,

रुद्राणी,

शिवा,

शैलजा,

हिमालयजा,

अम्बिका,

अचलकन्या,

अचलजा,

शैलसुता,

हिमजा,

शैलेयी,

अपर्णा,

शैलकुमारी,

शैलकन्या,

जगद्जननी,

त्रिभुवनसुन्दरी,

सुनन्दा,

भवभामिनी,

भववामा,

जगदीश्वरी,

भव्या,

पञ्चमुखी,

पर्वतजा,

वृषाकपायी,

शम्भुकान्ता,

नन्दा,

जया,

नन्दिनी,

शङ्करा,

शताक्षी,

नित्या,

मृड़ानी,

हेमसुता,

अद्रितनया,

हैमवती,

आर्या,

इला,

वारुणी

(Noun)

शिवस्य

पत्नी।

"पार्वती

गणेशस्य

माता

अस्ति।"

Synonyms

गौरी

(Noun)

स्त्रीनामविशेषः

।

"नैकासां

स्त्रीणां

नाम

गौरी

इति

वर्तते"

Synonyms

गौरी

(Noun)

वरुणस्य

पत्नी

।

"गौर्याः

उल्लेखः

महाभारते

वर्तते"

Synonyms

गौरी

(Noun)

शाक्यमुनेः

माता

।

"गौर्याः

उल्लेखः

कोशे

वर्तते"

கௌ3ரீ

:

பார்வதி,

எட்டு

வயதுப்

பெண்,

கன்னிப்பெண்,

குமாரி.

Gaurī^1

=

Umā:

III,

8129

(

śikharaṃ

vai

Mahādevya

Gºyāḥ

)

IV,

†2305

(

mūrtimatīva

Gºī

).

Gaurī^2,

a

goddess

in

the

retinue

of

Umā.

§

506

(

Skandayuddha

):

III,

231,

14562

(

followed

Pārvatī,

i.e.

Umā

).

Gaurī^3,

the

wife

of

Varuṇa.

§

565

(

Gālavacarita

):

V,

117,

3968

(

reme…Varuṇaś

ca

yathā

Gºyāṃ

).--§

768b

(

UmāMaheśvarasaṃv.

):

XIII,

146,

6751

(

Varuṇasya,

sc.

sādhvī

).

--§

775

(

Ānuśāsanik.

):

XIII,

166,

7637

(

Varunaḥ

saha

Gºyā

).

Gaurī^4,

a

river.

§

574

(

Jambūkh.

):

VI,

9,

333

(

in

Bhāratavarsha

).

Gaurī^5

=

the

Earth

(

so

Nīl.

and

PCR.

).

§

768b

(

UmāMaheśvarasaṃv.

):

XIII,

146,

6756.

गौरी

१

/

GAURĪ

I.

See

pārvatī.

गौरी

२

/

GAURĪ

II.

A

female

attendant

(

devī

)

of

pārvatī.

(

Vana

Parva,

Chapter

231,

Verse

48

).

गौरी

३

/

GAURĪ

III.

Wife

of

varuṇa.

(

Udyoga

Parva,

Chapter

117,

Verse

9

).

गौरी

४

/

GAURĪ

IV.

An

Indian

river.

(

bhīṣma

parva,

Chapter

9,

Verse

25

).

गौरी

स्त्री।

पार्वती

समानार्थकाः

उमा,

कात्यायनी,

गौरी,

काली,

हैमवती,

ईश्वरी,

शिवा,

भवानी,

रुद्राणी,

शर्वाणी,

सर्वमङ्गला,

अपर्णा,

पार्वती,

दुर्गा,

मृडानी,

चण्डिका,

अम्बिका,

आर्या,

दाक्षायणी,

गिरिजा,

मेनकात्मजा,

वृषाकपायी

1।1।36।4।3

विभूतिर्भूतिरैश्वर्यमणिमादिकमष्टधा।

अणिमा

महिमा

चैव

गरिमा

लघिमा

तथा।

प्राप्तिः

प्राकाम्यमीशित्वं

वशित्वं

चाष्ट

सिद्धयः।

उमा

कात्यायनी

गौरी

काली

हैमवतीश्वरी॥

पति

==>

शिवः

जनक

==>

हिमवान्

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

आत्मा,

देवता

गौरी

स्त्री।

अदृष्टरजस्का

समानार्थकाः

गौरी,

नग्निका,

अनागतार्तवा

2।6।8।1।3

कन्या

कुमारी

गौरी

तु

नग्निकानागतार्तवा।

स्यान्मध्यमा

दृष्टरजास्तरुणी

युवतिः

समे॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

चलसजीवः,

मनुष्यः

गौरी,

स्त्रीलिङ्गम्

(

गौर

+

“षिद्गौरादिभ्यश्च

।”

४

।

१

।४१

।

इति

ङीष्

।

)

पार्व्वती

।

(

यथा,

रघुः

।२

।

२६

।“गौरीगुरोगह्वरमाविवेश

॥

”पार्व्वती

किल

गौरीमूर्त्त्या

पीठस्थाने

कान्यकुब्जविराजते

।

यथा,

देवीभागवते

।

७

।

३०

।

५८

।“गौरी

प्रोक्ता

कान्यकुब्जे

रम्भा

तु

मलयाचले

॥

”

)असञ्जातरजःकन्या

।

(

सा

तु

अष्टवर्षवयस्क-कन्यका

।

यदुक्तं

स्मृतौ

।“अष्टवर्षा

भवेद्

गौरी

नववर्षा

तु

रोहिणी

॥

”तथा

च

महाभारते

।

१

।

२२२

।

४७

।स्त्रीणसिहसं

गौरीणां

सुवेशानां

मुवर्च्चसाम्

॥

”

)हरिद्रा

।

दारुहरिद्रा

।

गोरोचना

।

प्रियङ्गु-वृक्षः

।

वसुधा

।

नदीविशेषः

।

(

यथा,

महा-भारते

।

६

।

९

।

२५

।“वस्तुं

सुवर्णां

गौरीञ्च

किम्पुनां

सहिरण्व-तीम्

॥

”गङ्गा

।

यथा,

काशीखण्डे

।

२९

।

४९

।“गङ्गा

गन्धवती

गौरी

गन्धर्व्वनगरप्रिया

॥

”

)वरुणभार्य्या

।

इति

मेदिनी

।

रे

।

२८--२९

॥

सूर्य्यवंशीयप्रसेनजिद्राजभार्य्या

।

यथा,

--“लेभे

प्रसेनजिद्भार्य्यां

गौरीं

नाम

पतिव्रताम्

।अभिशस्ता

तु

सा

भर्त्रा

नदी

वै

बाहुदाऽभवत्

॥

”इति

हरिवंशः

॥

बुद्धशक्तिविशेषः

।

इति

हेमचन्द्रः

॥

मञ्जिष्ठा

।श्वेतदूर्व्वा

।

मल्लिका

।

तुलसी

।

सुवर्णकदली

।आकाशमांसी

।

इति

राजनिर्घण्टः

॥

रागिणी-विशेषः

।

सा

तु

मालवरागपत्नी

।

तस्या

रूपंयथा,

सङ्गीतदामोदरे

।“आराममध्यगता

कुमारिका

शारदेन्दुमुख-लक्ष्मीः

।राडी

दाडिमबीजं

दधती

कीरानने

गौरी

॥

”(

केषाञ्चित्

मते

तु

इयं

कौशिकरागस्य

पत्नी

।यदुक्तं

सङ्गीतदर्पणे

रागाध्याये

।

३३

।“तोडी

स्वाम्बावती

गौरी

गुणक्री

ककुभा

तथा

।रागिण्यो

रागराजस्य

कौशिकस्य

वराङ्गनाः

॥

”केषाञ्चित्

मते

इयं

श्रीरागस्य

पत्नी

।

यदुक्तंतत्रैव

रागाध्याये

।

१४

।“मालश्री

त्रिवणी

गौरी

केदारी

मधुमाधवी

।ततः

पाहाडिका

ज्ञेया

श्रीरागस्य

वराङ्गनाः

॥

”अस्या

रागवेला

तृतीयप्रहरात्

परं

अर्द्धरात्रा-बधिः

॥

)

गौरी

स्त्री

गौर

+

गौरा०

ङीष्

।

१

गौरवर्णायां

स्त्रियाम्“कपोलभित्तीरिव

लोध्रगौरीः”

माघः

।

२

हिमा-लयसुतायां

कालीनाम्न्यां

मेनकाकन्यायां

तस्याः

प्राक्कृष्णवर्णत्वेन

जातत्वेऽपि

पश्चात्

पीताङ्गत्वात्

तथात्वंकालिकापुराणशब्दे

२०१५

पृ०

४५

अ०

तन्मूलं

दृश्यम्

।

पुरा-णान्तरे

“योगाग्निदग्धदेहा

सा

पुनर्जाता

हिमालये

।शङ्खेन्दु

कुन्दधवला

ततो

गौरीति

सा

स्मृताः”

इत्युक्तमतच्च

कल्पान्तरविषयम्

।

“अष्टवर्षा

भवेद्गौरी

नववर्षा

तुरोहिणी”

स्मृत्युक्तायां

३

अष्टवर्षायां

स्त्रियाम्

।४

हरिद्रायां

५

दारुहरिद्रायाम्

६

गोरोचनायां

७

वरुण-पत्न्याञ्च

।

८

प्रियङ्गुवृक्षे

९

पृथिव्यां

१०

नदीभेदे

च

मेदि०“लेभे

प्रसेनजिद्भार्य्यां

गौरीं

नाम

पतिव्रताम्

।अभिशस्ता

तु

सा

भर्त्त्रा

नदी

वै

बाहुदाऽभवत्”हरिवं०

१२

अ०

११

उक्तयां

सूर्य्यवंश्यप्रसेनजिद्भार्य्यायाम्

तस्याएव

बाहुदानदीरूपत्वोक्तेः

नदीविशेषःबाहुदानदीपर

इति

बोध्यम्

।

१३

बुद्धशक्तिभेदे

हेम०

।१३

मञ्जिष्ठायां

१४

श्वेतदूर्वायां

१५

मल्लिकायां

१६

तुलस्यां१७

सुवर्णकदल्याम्

१८

आकाशमांस्याञ्च

राजनि०

।

सर्व्वा-साञ्चासां

शुभ्रपीतरक्तविशुद्धपत्रपुष्पादियुक्तत्वात्तथात्वम्१९

रागिणीभेदे

संगीतदामो०

।

२०

वाचि

निघण्टुः

।“गौरीर्मिमाय

सलिलानि

तक्षत्येकपदी

द्विपदी

सा

चतु-ष्पदी

।

अष्टापदी

नवपदी

बभूवुषी

सहस्राक्षरा

परमेव्योमन्”

ऋ०१

।

१६४

।

४०

।

“गौरी

र्गरणशीला

शब्दब्रह्मा-त्मिका

च

वाक्

मिमाय

।

मिमतिः

प्रतिष्ठार्थे

धातुः

।प्रतिष्ठितानि

घट्वादिद्रव्याणि

तक्षती

तत्तद्वाचकत्वेननिष्पादयन्ती

।

एकपदी

अव्याकृतत्वेनैकप्रतिष्ठानैक-रूपावात्मना

।

द्विपदी

सुपतिङ्

भेदेन

पदद्वयवती

।

चतु-ष्पदी

नामाख्यातोपसर्गनिपातभेदेन

।

अष्टापदी

आम-न्त्रितसहितसुब्विभक्तिभिरष्टभेदेनाष्टापदी

।

नवपदीनवसु

पदेषु

भवन्ती

बभूवुषी

पश्चाद्बहुविधाभिव्यक्तिमुपे-युषी

परमे

व्योमन्

उत्कृष्टे

हृदयाकाशे

मूलाधारेसहस्राक्षरानेकाकारेण

व्याप्ताऽनेकध्वनिप्रकारा

भवतीत्य-र्थः”

भा०

।

निरु०११

।

४

।

व्याख्यान्तरं

दृश्यम

।

गौरीरितिसुलोपाभावःच्छान्दसः

।

“सोमो

गौरी

अधिश्रितः”

ऋ०

९

।

१।

१२

।

३

।

गौरी

गौर्य्याम्

मध्यमायां

वाचि”

भा०

“सुपांसुलुक्”

पा०

सप्तम्या

लुक्

।

“ईदूतौ

च

सप्तम्यर्थे”पा०

तस्य

प्रगृह्यसंज्ञत्वात्

न

यणादेशः,

भा०

२१

दीप्ति-मत्यां

स्त्रियां

निरु०

।

“गौरी

रोचते

ज्वलतिकर्म्मणः

।अथ

पीतोवा

गौरोवर्णः

एतस्मादव

प्रशस्तो

भवति

तस्याएषा

भवति”

“गौरीमिमाय

सलिलानि”

श्रुतिमधिकृत्य

उक्तनिरुक्तिः

।

पार्वतीरूपा

गौरी

चमाघशुक्लचतुर्थ्यां

पूज्या

यथाह

ति०

भविष्योत्त०

पुंलिङ्गम्

माघशुक्लमधिकृत्य

“चतुर्थी

वरदा

नाम

तस्यां

गौरी

सुपू-जिता

।

सौभाग्यमतुलं

कुर्यात्”