Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
क्षौद्र (kSaudra)
क्षौद्र
-
kSaudra
-
Masculine
-
sampangi
plant
[
Michelia
champaca
-
Bot.
]
क्षौद्र
-
kSaudra
-
Neuter
-
minuteness
क्षौद्र
-
kSaudra
-
Neuter
-
smallness
क्षौद्र
-
kSaudra
-
Neuter
-
species
of
honey
क्षौद्र
-
kSaudra
-
Neuter
-
water
क्षौद्र
-
kSaudra
-
Neuter
-
honey
क्षौद्रः
[
kṣaudrḥ
],
1
The
Champaka
tree.
Name.
of
a
mixed
caste
(
son
of
a
Vaideha
and
Māgadhī
)
द्रम्
Smallness.
Meanness,
lowness.
Honey
स
क्षौद्रपटलैरिव
Raghuvamsa (Bombay).
4.63.
Water.
A
particle
of
dust.
Adjective.
Small
क्षौद्रालापय
कामदं
श्रियमृते
सैवैकनिष्ठा
स्त्रियाम्
Bhágavata (Bombay).
1.9.24.
Compound.
-जम्
wax.
-धातुः
a
kind
of
mineral
substance
(
माक्षिक
).
-मेहः
the
disease
diabetes
mellitus.
क्षौद्र
क्षौद्र,
अस्,
m.
(
fr.
क्षुद्र
and
क्षुद्रा
),
the
tree
Michelia
Champaca
(
चम्पक
)
N.
of
a
mixed
caste,
the
son
of
a
Vaideha
and
a
Māgadhī
(
अम्
),
n.
smallness,
minuteness
N.
of
a
Sūtra
of
the
Sāma-veda
honey,
a
species
of
honey
water.
—क्षौद्र-ज,
अम्,
n.
wax.
—क्षौद्र-
धातु,
उस्,
m.
a
kind
of
mineral
substance
[
cf.
मा-
क्षिक।
]
—क्षौद्र-प्रिय,
अस्,
m.,
N.
of
a
tree
[
cf.
जल-मधूक।
]
—क्षौद्र-मेह,
अस्,
m.
the
disease
diabetes
mellitus.
—क्षौद्रमेहिन्,
ई,
इनी,
इ,
affected
with
this
disease.
क्षौद्रः
पुंलिङ्गम्
-
क्षुद्र
+
अण्
"चम्पक,
वृक्ष"
क्षौद्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
क्षुद्र
+
अण्
हल्कापन
क्षौद्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
क्षुद्र
+
अण्
"कमीनापन,
ओछापन"
क्षौद्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
क्षुद्र
+
अण्
शहद
क्षौद्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
क्षुद्र
+
अण्
जल
क्षौद्रम्
नपुंलिङ्गम्
-
क्षुद्र
+
अण्
धूलकण
क्षौद्र
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ಚಂಪಕವೃಕ್ಷ
/ಸಂಪಿಗೆ
ಮರ
क्षौद्र
पदविभागः
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಮಧು
/ಜೇನುತುಪ್ಪ
निष्पत्तिः
क्षुद्र
-
"अञ्"
(
४-३-११९
)
व्युत्पत्तिः
क्षुद्राभिः
सुरघाभिः
कृतम्
प्रयोगाः
"तस्तार
सरघाव्याप्तैः
सः
क्षौद्रपटलैरिव"
उल्लेखाः
रघु०
४-६३
क्षौद्र
पदविभागः
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಅಲ್ಪತನ
/ಕೀಳುತನ
निष्पत्तिः
"अण्"
(
५-१-१२२
)
व्युत्पत्तिः
क्षुद्रस्य
भावः
क्षौद्र
पदविभागः
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಜಲ
/ನೀರು
विस्तारः
"क्षुद्रं
मधुनि
पानीये"
-
मेदि०
।
क्षौद्र
पदविभागः
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಧೂಳು
क्षौद्र
पदविभागः
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ವೈದೇಹನಿಗೆ
ಮಾಗಧಿಯಲ್ಲಿ
ಹುಟ್ಟಿದ
ಮಿಶ್ರಜಾತಿಯವನು
मधु
क्ली
मधु,
मद्य,
क्षौद्र,
पुष्परस
मधु
मद्यं
मधु
क्षौद्रं
मधु
पुष्परसं
विदुः
।
verse
1.1.1.8
page
0001
(
kṣaudra
=
Skt.
honey,
or
a
kind
of
honey
here
possibly
adj.,
of
or
made
by
bees?
cf.
s.v.
kṣudra:
kṣaudraṃ
madhu
Mvy
〔5728〕
Av
〔i.187.7〕
〔243.1〕
kṣaudramadhu
Karmav
〔45.14〕
in
all
cases
immediately
foll.
by
aneḍakam.
Also
occurs,
as
in
Skt.,
as
subst.
without
madhu,
e.g.
Dbh
〔6.8〕
〔8.11〕
Divy
〔221.11〕
〔551.27〕.
)
Kshaudra,
name
of
a
caste:
XIII,
2584.
क्षौद्र
नपुं।
पुष्पमधुः
समानार्थकाः
मकरन्द,
पुष्परस,
मधु,
क्षौद्र,
माक्षिक,
मधु
2।9।107।2।2
मेषकम्बल
ऊर्णायुः
शशोर्णं
शशलोमनि।
मधु
क्षौद्रं
माक्षिकादि
मधूच्छिष्टं
तु
सिक्थकम्.।
पदार्थ-विभागः
खाद्यम्,
प्राकृतिकखाद्यम्
क्षौद्रं,
क्लीबम्
(
क्षुद्राभिः
पिङ्गलवर्णमक्षिकाभिःसरघाभिर्निर्म्मितम्
।
क्षुद्र
+
“क्षुद्राभ्रमरवटर-पादपादञ्
।”
४
।
३
।
११९
।
इति
अञ्
।
)मधु
।
इत्यमरः
।
२
।
९
।
१०७
॥
जलम्
।
इतिमेदिनी
॥
पिङ्गलवर्णक्षुद्रमक्षिकाकृतकपिलवर्ण-मघु
।
अस्य
गुणाः
।
अतिशीतलत्वम्
।
लघुत्वम्
।क्लेदनाशित्वम्
।
घृतयुक्तक्षौद्रञ्चेद्बिषतुल्यत्वञ्च
।इति
राजवल्लभः
॥
अपि
च
।“माक्षिकाः
कपिलाः
सूक्ष्माः
क्षुद्राख्यास्तत्कृतंमधु
।मुनिभिः
क्षौद्रमित्युक्तं
तद्वर्णात्
कपिलं
भवेत्
॥
गुणैर्माक्षिकवत्
क्षौद्रं
विशेषान्मेहनाशनम्
॥
”इति
भावप्रकाशः
॥
क्षौद्रः,
पुंलिङ्गम्
(
क्षुद्र
+
अण्
।
)
चम्पकवृक्षः
।
इतिशब्दचन्द्रिका
॥
वर्णसङ्करविशेषः
।
स
तु
सजा-तीयात्
मागध्यां
जातः
।
यथा,
--“चतुरो
मागधी
सूते
क्रूरान्
मायोपजीविनः
।मांसं
स्वादुकरं
क्षौद्रं
सौगन्ध्यमिति
विशुतम्
॥
”इति
महाभारते
।
१३
।
४८
।
२२
॥
“एते
मागध्यामायोगवादिभ्यश्चतुर्भ्यः
क्रमाज्जा-यन्ते
।
इत्युपसंहरति
चतुर
इति
।
एते
चत्वारोवागुरादिना
जीवन्तीति
मायोपजीविनः
।अन्येऽपि
त्तत्वारो
मागध्यां
विश्रुताः
सजाती-यादुत्पद्यन्ते
।
तेषां
नामानि
मांसमित्यादि
।मांसं
मांसविक्रेतारम्
।
स्वादुकरं
मांसस्यैवसंस्कारकम्
।
क्षौद्रं
सूदं
शूद्रमिति
पाठत्रयेऽपिशाकाद्यन्नपाककरम्
।
सौगन्ध्यम्
उक्तलक्षणंसैरन्ध्रम्
।
एकस्यैव
मागधस्य
एतद्वृत्तिचतुष्टय-मुक्तमिति
ज्ञेयम्
।”
इति
तट्टीकायां
नील-कण्ठः
॥
*
॥
क्षुद्रता
।
इति
पाणिनिव्याक-रणम्
॥
क्षौद्र
नपुंलिङ्गम्
क्षुद्राभिः
सरघाभिर्निर्वृत्तम्
अण्
।
“मक्षिकाः
कपिलाःसूक्ष्माः
क्षुद्राख्यास्तत्कृतं
मधु
।
मुनिभिः
क्षौद्रमित्युक्तंतद्वर्णात्
कपिलं
भवेत्”
इति
भावप्र०
उक्ते
१
मधुनिअमरः
।
“सक्षौद्रपटलैरिव”
रघुः
।
“गुणैर्माक्षिकवत्क्षौद्रं
विशेषान्मेहनं
परम्”
भावप्र०
।
२
जले
मेदि०
।३
चम्पकवृक्षे
पुंलिङ्गम्
शब्द
च०
।
४
क्षितिकणे
पांशौ
नपुंलिङ्गम्
शब्दचि०
५
मागध्यां
जाते
जातिसङ्करभेदे
पुंलिङ्गम्
स्त्री०“चतुरो
मागधी
सूते
क्रूरान्
मायोपजीविनः
।
मांसंस्वादुकरं
क्षौद्रं
सौगन्ध्यमिति
विश्रुतम्”
भा०
अनु०४८
अ०
।
क्षुद्रस्य
भावः
अण्
।
६
क्षुद्रतायां
नपुंलिङ्गम्
।
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.