Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
क्षत्रिय (kSatriya)
क्षत्रिय
kSatriya
Adjective
endowed
with
sovereignty
क्षत्रिय
kSatriya
Adjective
governing
क्षत्रिय
kSatriya
Masculine
member
of
the
Kshatriya
caste
क्षत्रिय
kSatriya
Masculine
warrior
caste
[
king,
soldiers,
etc
]
क्षत्रिय
kSatriya
Masculine
red
horse
क्षत्रिय
kSatriya
Masculine
member
of
the
military
or
reigning
order
क्षत्रिय
kSatriya
Neuter
power
or
rank
of
the
sovereign
क्षत्रियः
[
kṣatriyḥ
],
[
क्षत्रे
राष्ट्रे
साधु
तस्यापत्यं
जातौ
वा
घः
Tv.
]
A
member
of
the
military
or
second
caste
धर्म्याद्धि
युद्धाच्छ्रेयो$न्यत्
क्षत्रियस्य
न
विद्यते
Bhagavadgîtâ (Bombay).
2.31.
ब्राह्मणः
क्षत्रियो
वैश्यस्त्रयो
वर्णा
द्विजातयः
Manusmṛiti.
1.4.
The
Mahābhārata
(
Śāntiparvan
)
says:
ब्राह्मणानां
क्षतत्राणात्ततः
क्षत्रिय
उच्यते
।
A
kind
of
horse
क्षत्रिया
वह्निसंभवाः
Śālihotra,
Appendix
II,
14.
-यम्
The
rank
or
power
of
the
Kṣatriya
class
Rigveda (Max Müller's Edition).
4.12.3.
Compound.
-धर्मः
See
क्षत्रधमः
Manusmṛiti.
1.
81.
-हनः
(
-णः
)
an
epithet
of
Paraśurāma
Mahâbhârata (Bombay).
*
5.
178.89.
क्षत्रि॑य
Masculine, Feminine, Neuter
(
pāṇini
iv,
1,
38
g.
श्रेण्यादि
)
governing,
endowed
with
sovereignty,
ṛg-veda
atharva-veda
iv,
22,
1
vājasaneyi-saṃhitā
taittirīya-brāhmaṇa
ii
क्षत्रिय,
अस्,
आ,
अम्,
governing,
endowed
with
sovereignty
(
अस्
),
m.
a
member
of
the
military
or
reigning
order
which
in
later
time
constituted
the
second
caste
(
आ
),
f.
a
woman
of
the
military
order
or
of
the
second
caste
(
ई
),
f.
the
wife
of
a
man
of
the
second
caste
(
अम्
),
n.
the
power
or
rank
of
this
order.
—क्षत्रिय-जाति,
इस्,
f.
the
mili-
tary
tribe
or
caste.
—क्षत्रिय-ता,
f.
or
क्षत्रिय-
त्व,
अम्,
n.
the
order
or
rank
of
a
Kṣatriya.
—क्षत्रिय-धर्म,
अस्,
m.
the
duty
or
occupa-
tion
of
the
warrior-tribe,
war,
government,
&c.
—क्षत्रिय-धर्मन्,
आ,
आ,
अ,
having
the
duties
of
a
soldier
or
of
the
second
caste.
—क्षत्रिय-
प्राय,
अस्,
आ,
अम्,
mostly
consisting
of
the
military
tribe.
—क्षत्रिय-मर्दन,
अस्,
आ,
अम्,
destroying
or
destroyer
of
Kṣatriyas.
—क्षत्रिय-राज,
अस्,
m.
the
chief
of
Kṣatriyas.
—क्षत्रियर्षभ
(
°य-
ऋष्°
),
अस्,
m.
best
of
Kṣatriyas.
—क्षत्रिय-
हण,
अस्,
m.
one
who
destroys
the
military
caste.
—क्षत्रियान्तकर
(
°य-अन्°
),
अस्,
m.
one
who
destroys
the
Kṣatriyas.
प्रधानों
और
योद्धाओं
की
जाति
क्षत्रियः
पुंलिङ्गम्
-
क्षत्रे
राष्ट्रे
साधु
तस्यापत्यं
जातौ
वा
घः
तारा*
)
दूसरे
वर्ण
या
सैनिक
जाति
का
पुरूष
क्षत्रिय
/
KṢATRIYA.
See
under
Cāturvarṇya.
Kṣatriya.
—
As
the
origin
of
caste,
the
relation
of
the
castes,
intermarriage,
and
cognate
matters
may
most
conveniently
be
discussed
under
Varṇa,
this
article
will
be
confined
to
deter-
mining,
as
far
as
possible,
the
real
character
of
the
class
called
Kṣatriyas,
or
collectively
Kṣatra.
The
evidence
of
the
Jātakas^1
points
to
the
word
Khattiya
denoting
the
members
of
the
old
Āryan
nobility
who
had
led
the
tribes
to
conquest,
as
well
as
those
families
of
the
aborigines
who
had
managed
to
maintain
their
princely
status
in
spite
of
the
conquest.
In
the
epic^2
also
the
term
Kṣatriya
seems
to
include
these
persons,
but
it
has
probably
a
wider
signification
than
Khattiya,
and
would
cover
all
the
royal
military
vassals
and
feudal
chiefs,
expressing,
in
fact,
pretty
much
the
same
as
the
barones
of
early
English
history.
Neither
in
the
Jātakas^3
nor
in
the
epic^4
is
the
term
co-extensive
with
all
warriors
the
army
contains
many
besides
the
Kṣatriyas,
who
are
the
leaders
or
officers,
rather
than
the
rank
and
file.
In
the
later
Saṃhitās^5
and
the
Brāhmaṇas^6
the
Kṣatriya
stands
as
a
definite
member
of
the
social
body,
distinct
from
the
priest,
the
subject
people,
and
the
slaves,
Brāhmaṇa,
Vaiśya,
and
Śūdra.
It
is
significant
that
Rājanya
is
a
variant
to
Kṣatriya,
and
an
earlier
one.
Hence
it
is
reasonable
to
suppose
that
the
Kṣatriya
and
Rājanya
are
both
of
similar
origin,
being
princely
or
connected
with
royalty.
Moreover,
the
early
use
of
Kṣatriya
in
the
Rigveda^7
is
exclusively
con-
nected
with
royal
authority
or
divine
authority.
It
is
impossible
to
say
exactly
what
persons
would
be
in-
cluded
in
the
term
Kṣatriya.
That
it
covered
the
royal
house
and
the
various
branches
of
the
royal
family
may
be
regarded
as
certain.
It,
no
doubt,
also
included
the
nobles
and
their
families:
this
would
explain
the
occasional
opposition
of
Rājanya
and
Kṣatriya,
as
in
the
Aitareya
Brāhmaṇa,
^8
where
a
Rājanya
asks
a
Kṣatriya
for
a
place
for
sacrifice
(
deva-yajana
).
Thus,
when
strictly
applied,
Kṣatriya
would
have
a
wider
denotation
than
Rājanya.
As
a
rule,
however,
the
two
expressions
are
identical,
and
both
are
used
as
evidence
in
what
follows.
That
Kṣatriya
ever
included
the
mere
fighting
man
has
not
been
proved:
in
the
Rigveda^9
and
later^10
others
than
Kṣatriyas
regularly
fought
but
possibly
if
the
nobles
had
retinues
as
the
kings
had,
Kṣatriya
would
embrace
those
retainers
who
had
military
functions.
The
term
did
not
apply
to
all
members
of
the
royal
entourage
for
example,
the
Grāmaṇī
was
usually
a
Vaiśya.
The
connexion
of
the
Kṣatriyas
with
the
Brahmins
was
very
close.
The
prosperity
of
the
two
is
repeatedly
asserted^11
to
be
indissolubly
associated,
especially
in
the
relation
of
king
(
Rājan
)
and
domestic
priest
(
Purohita
).
Sometimes
there
was
feud
between
Kṣatriya
and
Brahmin.^12
His
management
of
the
sacrifice
then
gave
the
Brahmin
power
to
ruin
the
Kṣatriya
by
embroiling
him
with
the
people^13
or
with
other
Kṣatriyas.^14
Towards
the
common
people,
on
the
other
hand,
the
Kṣa-
triya
stood
in
a
relation
of
well-nigh
unquestioned
superiority.^15
There
are,
however,
references
to
occasional
feuds
between
the
people
and
the
nobles,
^16
in
which
no
doubt
the
inferior
numbers
of
the
latter
were
compensated
by
their
superior
arms
and
prowess.
In
the
Aitareya
Brāhmaṇa^17
the
Vaiśya
is
described
as
tributary
to
another
(
anyasya
bali-kṛt
),
to
be
devoured
by
another
(
anyasyādya
),
and
to
be
oppressed
at
will
(
yathākāma-jyeya
).
Probably
these
epithets
apply
most
strictly
to
the
relation
of
the
king
and
his
people,
but
the
passage
shows
that
the
people
were
greatly
at
the
mercy
of
the
nobles.
No
doubt
the
king
granted
to
them
the
right,
which
may
have
been
hereditary,
to
be
supported
by
the
common
people,
whose
feudal
superiors
they
thus
became.
In
return
for
these
privileges
the
Kṣatriyas
had
probably
duties
of
protection
to
perform,
as
well
as
some
judicial
functions,
to
judge
from
an
obscure
passage
of
the
Kāṭhaka
Saṃhitā.^18
The
main
duty
of
the
Kṣatriya
in
the
small
states^19
of
the
Vedic
period
was
readiness
for
war.
The
bow
is
thus
his
special
attribute,
^20
just
as
the
goad
is
that
of
the
agriculturist
for
the
bow
is
the
main
weapon
of
the
Veda.
Whether
the
Kṣatriyas
paid
much
attention
to
mental
occupations
is
uncertain.
In
the
latest
stratum
of
the
Brāhmaṇa
literature
there
are
references
to
learned
princes
like
Janaka
of
Videha,
who
is
said
to
have
become
a
Brahmin
(
brahmā
),
apparently
in
the
sense
that
he
had
the
full
knowledge
which
a
Brahmin
possessed.^21
Other
learned
Kṣatriyas
of
this
period
were
Pravāhaṇa
Jaivali,
^22
Aśvapati
Kaikeya,
^23
and
Ajātaśatru.^24
Garbe,
^25
Grierson,
^26
and
others
believe
they
are
justified
in
holding
the
view
that
the
Ksatriyas
developed
a
special
philosophy
of
their
own
as
opposed
to
Brahminism,
which
appears
later
as
Bhakti,
or
Faith.
On
the
other
hand,
there
is
clear
evidence^27
that
the
opinion
of
Ksatriyas
on
such
topics
were
held
in
little
respect,
and
it
must
be
remembered
that
to
attribute
wisdom
to
a
king
was
a
delicate
and
effective
piece
of
flattery.
There
are
earlier
references
to
royal
sages
(
rājan-
yarṣi
),
^28
but
it
is
very
doubtful
if
much
stress
can
be
laid
on
them,
and
none
can
be
laid
on
the
later
tradition
of
Sāyaṇa.^29
Again,
the
Nirukta^30
gives
a
tradition
relating
how
Devāpi,
a
king's
son,
became
the
Purohita
of
his
younger
brother
Śaṃtanu
but
it
is
very
doubtful
if
the
story
can
really
be
traced
with
Sieg^31
in
the
Rigveda^32
itself.
In
any
case,
the
stories
refer
only
to
a
few
selected
Kṣatriyas
of
high
rank,
while
there
is
no
evidence
that
the
average
Kṣatriya
was
concerned
with
intellectual
pursuits.
Nor
is
there
any
reference
to
Kṣatriyas
engaging
in
agriculture
or
in
trade
or
commerce.
It
may
be
assumed
that
the
duties
of
administration
and
war
were
adequate
to
absorb
his
atten-
tion.
On
the
other
hand,
we
do
hear
of
a
Rājanya
as
a
lute
player
and
singer
at
the
Aśvamedha
or
horse
sacrifice.^33
Of
the
training
and
education
of
a
Kṣatriya
we
have
no
record
presumably,
as
in
fact
if
not
in
theory
later
on,
he
was
mainly
instructed
in
the
art
of
war,
the
science
of
the
bow,
and
the
rudimentary
administrative
functions
which
would
devolve
on
him.
At
this
early
state
of
the
development
of
the
nobility
which
appears
to
be
represented
in
the
Rigveda,
it
was
probably
not
unusual
or
impossible
for
a
Vaiśya
to
become
a
Kṣatriya
at
least,
this
assumption
best
explains
the
phrase^34
‘claiming
falsely
a
Kṣatriya's
rank’
(
kṣatriyaṃ
mithuyā
dhārayantam
).
The
king
and
the
Kṣatriyas
must
have
stood
in
a
particularly
close
relation.
The
former
being
the
Kṣatriya
par
excellence,
it
is
to
him
rather
than
to
the
ordinary
Kṣatriya
that
we
must
refer
passages
like
that
in
the
Śatapatha
Brāhmaṇa,
^35
where
it
is
said
that
the
Kṣatriya,
with
the
consent
of
the
clansmen,
gives
a
settlement
to
a
man:
clearly
a
parallel
to
the
rule
found
among
many
peoples
that
the
chief,
but
only
with
the
consent
of
the
people,
can
make
a
grant
of
unoccupied
land.
In
the
same
Brāhmaṇa^36
it
is
said
that
a
Kṣatriya
consecrates
a
Kṣatriya,
a
clear
reference,
as
the
commentator
explains,
to
the
practice
of
the
old
king
consecrating
the
prince
(
kumāra
)
who
is
to
succeed
him
and
again,
^37
the
Kṣatriya
and
the
Purohita
are
regarded
as
alone
complete
in
contrast
with
other
people,
the
parallel
with
the
Purohita
here
suggesting
that
the
Kṣatriya
par
excellence
is
meant.
On
the
other
hand,
the
king
is
sometimes
con-
trasted
with
the
Rājanya.^38
The
Sūtra
literature
contains
elaborate
rules^39
for
the
educa-
tion
and
occupations
of
Kṣatriyas,
but
their
contents
cannot
always
be
traced
in
the
Brāhmaṇa
literature,
and
their
value
is
questionable.
1
)See
Fick,
Die
sociale
Gliederung
im
nordöstlichen
Indien
zu
Buddhas
Zoit,
59
et
seq.
Rhys
Davids,
Dialogues
of
the
Buddha,
1,
95
et
seq.
Buddhist
India,
52
et
seq.
2
)
Hopkins,
Journal
of
the
American
Oriental
Society,
13,
73
et
seq.
3
)
Fick,
op.
cit.,
52,
n.
2.
4
)
Hopkins,
op.
cit.,
184
et
seq.,
190.
5
)
Av.
vi.
76,
3.
4
xii.
5,
5.
44.
46,
etc.
Vājasaneyi
Saṃhitā,
xxx.
5,
etc.
See
Varṇa
and
Rājanya.
6
)
Aitareya
Brāhmaṇa,
vii.
24,
etc.
Śatapatha
Brāhmaṇa,
i.
3,
2,
15
iv.
1,
4,
5.
6,
etc.
See
Varṇa.
7
)
iv.
12,
3
42,
1
v.
69,
1
vii.
64,
2
viii.
25,
8
56,
1
x.
109,
3.
Cf.
Vāja-
saneyi
Saṃhitā,
iv.
19
x.
4
Tait-
tirīya
Brāhmaṇa,
ii.
4,
7,
7.
8
)
vii.
20.
Cf.
Pañcaviṃśa
Brāhmaṇa,
xxiv.
18,
2
Kāṭhaka
Saṃhitā,
xx.
1.
9
)
In
the
following
passages
there
is
reference
to
the
people
(
viś
)
fighting:
i.
69,
3
126,
5
(
cf.,
however,
Pischel,
Vedische
Studien,
2,
121
)
iv.
24,
4
vi.
26,
1
vii.
79,
2
viii.
18,
18
96,
15
probably
also
vii.
33,
6,
where
the
Tṛtsūnāṃ
viśaḥ
means
‘the
subjects
of
the
Tṛtsu
princes,
’
as
Geldner,
Vedische
Studien,
2,
136,
thinks.
In
vi.
41,
5,
on
the
other
hand,
the
people
and
wars
(
pṛtanāsu
)
are
contrasted,
the
normal
rule
of
the
common
folk
being
peace.
10
)
In
Av.
ix.
7,
9,
the
people
are
clearly
designated
as
balam,
or
‘force,
’
a
regular
term
later
for
an
armed
force.
The
later
law
books
(
e.g.,
Gautama,
vii.
6
Vasiṣṭha,
ii.
22
)
allow
even
Brahmins
to
maintain
themselves
by
the
occupation
of
Kṣatriyas
in
case
of
need.
For
the
Epic,
cf.
Hopkins,
op.
cit.,
94,
95
184
et
seq.
11
)
Taittirīya
Saṃhitā,
v.
1,
10,
3
Maitrayaṇī
Saṃhitā,
ii.
2,
3
iii.
1,
9
2,
3
iv.
3,
9
Kāṭhaka
Saṃhitā,
xxix.
10
Vājasaneyi
Saṃhitā,
v.
27
vii.
21
xviii.
14
xix.
5
xxxviii.
14,
etc.
Pañcaviṃśa
Brāhmaṇa,
xi.
11,
9
Aitareya
Brāhmaṇa,
vii.
22
Śatapatha
Brāhmaṇa,
i.
2,
1,
7
iii.
5,
2,
11
6,
1,
17
vi.
6,
3,
14.
The
superiority
of
the
Rājanya
to
all
other
castes
is
asserted
in
Taittirīya
Saṃhitā,
ii.
5,
10,
1,
etc.
The
superiority
of
the
Brahmin
to
the
Kṣatriya
is
sometimes
asserted
—
e.g.,
in
the
Atharvaveda
hymns,
v.
18.
19
Maitrāyaṇī
Saṃhitā,
iv.
3,
8
Vājasaneyi
Saṃhitā,
xxi.
21
Śatapatha
Brāhmaṇa,
xiii.
1,
9,
1
3,
7,
8.
So
the
Rājasūya
sacrifice
of
the
king
is
inferior
to
the
highest
sacrifice
(
the
Vājapeya
)
of
the
priest
(
ibid.,
v.
1,
1,
12
),
and
though
the
Brahmin
goes
after
the
king,
he
is
yet
stronger
than
he
(
v.
4,
2,
7,
and
v.
4,
4,
15
).
Cf.
Hopkins,
op.
cit.,
76.
12
)
Kāṭhaka
Saṃhitā,
xxviii.
5
Av.
v.
18.
19.
13
)
E.g.,
Taittirīya
Saṃhitā,
ii.
2,
11,
2
Maitrāyaṇī
Saṃhitā,
i.
6,
5
ii.
1,
9
iii.
3,
10
Kāṭhaka
Saṃhitā,
xxix.
8,
etc.
14
)
Maitrāyaṇī
Saṃhitā,
iii.
3,
10,
etc.
15
)
Kāṭhaka
Saṃhitā,
xvi.
4
xxi.
10
xxii.
9
xxix.
9.
10
Aitareya
Brāh-
maṇa,
ii.
33
Śatapatha
Brāhmaṇa,
xi.
2,
7,
15.
16,
etc.
Maitrāyaṇī
Saṃ-
hitā,
iv.
4,
9.
10
6,
8,
etc.
16
)
Cf.
note
13
Taittirīya
Saṃhitā,
v.
4,
6,
7
Maitrāyaṇī
Saṃhitā,
iv.
6,
7.
17
)
vii.
29.
Cf.
Rājan.
18
)
xxvii.
4
(
tasmād
rājanyenādhyakṣeṇa
vaiśyaṃ
ghnanti,
‘so
with
a
Rājanya
as
a
supervisor[
?
]
they
smite
a
Vaiśya’
).
It
is
not
clear
whether
han
here
means
‘kill’
or
‘beat.’
19
)
See
Hopkins,
Transactions
of
the
Connecticut
Academy
of
Arts
and
Sciences,
15,
30,
n.
2.
20
)
Av.
xviii.
2,
60
Kāṭhaka
Saṃhitā,
xviii.
9
xxxvii.
1
Śatapatha
Brāh-
maṇa,
v.
3,
5,
30
Taittirīya
Āraṇyaka,
vi.
1,
3.
In
the
Aitareya
Brāhmaṇa,
vii.
19,
the
list
is
longer
—
chariot,
breastplate
(
Kavaca
),
bow
and
arrow
(
iṣu-dhanvan
)
—
and
in
the
prayer
for
the
prosperity
of
the
Kṣatriya
(
called,
as
usual
in
the
older
texts,
Rājanya
),
at
the
Aśvamedha,
the
Rājanva
is
to
be
an
archer
and
a
good
chariot-fighter
Taittirīya
Saṃhitā,
vii.
5,
18,
1
Maitrāyaṇī
Saṃhitā,
iii.
12,
6
Kāṭhaka
Saṃhitā,
Aśvamedha,
v.
14
Vājasaneyi
Saṃhitā,
xxii.
2.
So
Indra
is
the
god
of
the
Kṣatriyas,
Maitrāyaṇī
Saṃhitā,
ii.
3,
1
iv.
5,
8,
etc.
21
)
Śatapatha
Brāhmaṇa,
xi.
6,
2,
1.
Cf.
Kauṣītaki
Upaniṣad,
iv.
1.
See
Max
Müller,
Ancient
Sanskrit
Litcrature,
421
et
seq.
Muir,
Sanskrit
Texts,
12,
426
et
seq.
Similarly
at
the
Dīkṣā
a
Kṣatriya
becomes
temporarily
a
Brah-
min,
Aitareya
Brāhmaṇa,
vii.
23.
Cf.
Śatapatha
Brāhmaṇa,
iii.
4,
1,
3.
22
)
Bṛhadāraṇyaka
Upaniṣad,
vi.
1,
1
Chāndogya
Upaniṣad,
i.
8,
1
v.
3,
1
Muir,
op.
cit.,
433-435
515
Weber,
Indische
Studien,
10,
117
Max
Müller,
Sacred
Books
of
the
East,
1,
lxxv.
23
)
Śatapatha
Brāhmaṇa,
x.
6,
1,
2
et
seq.
24
)
Bṛhadāraṇyaka
Upaniṣad,
ii.
1,
1
Kauṣītaki
Upaniṣad,
iv.
1.
25
)
Beiträge
zur
indischen
Kulturgeschichte,
1
et
seq.
Cf.
Deussen,
Philosophy
of
the
Upanishads,
17
et
seq.
Winterniz,
Geschichte
der
indischen
Litteratur,
1,
199.
26
)
Article
‘Bhakti’
in
Encyclopœdia
of
Religion
and
Ethics
Journal
of
the
Royal
Asiatic
Society,
1908,
843.
27
)
Śatapatha
Brāhmaṇa,
viii.
1,
4,
10.
Cf.
Oldenberg.
Buddha,
73,
n.
1
Keith,
Aitareya
Āranyaka,
50,
257
Journal
of
the
Royal
Asiatic
Society,
1908,
868,
883,
1140-1142.
Professor
Eggeling
concurs
in
the
view
that
the
Kṣatriya
share
in
the
religious
movement
was
not
substantially
real.
28
)
E.g.,
in
Pañcavimśa
Brāhmaṇa,
xii.
12,
6
but
see
on
this
Oldenberg.
Zeitschrift
der
Deutschen
Morgenlandischen
Gesellschaft,
42,
235,
n.,
and
Varṇa.
29
)
Cited
in
Muir,
op.
cit.,
12,
265
et
seq.
30
)
ii.
10.
31
)
Die
Sagenstoffe
des
Ṛgveda,
91
et
seq.
See
Devāpi.
32
)
x.
98.
The
case
of
Viśvāmitra
may
also
be
cited
but
his
royal
rank,
which
is
attested
by
the
mention
of
him
as
a
Rājaputra
in
the
Aitareya
Brāhmaṇa,
vii.
17,
is
at
most
merely
a
matter
of
descent,
and
is
of
very
doubt-
ful
authenticity.
See
under
Varṇa.
33
)
Śatapatha
Brāhmaṇa,
xiii.
4,
3,
5.
This
mention
is
proof
of
the
existence
of
a
class
of
Kṣatriya
bards
(
as
opposed
to
priestly
reciters
),
from
whose
pro-
ductions
the
Epic
naturally
grew
up.
Cf.
Hopkins,
Journal
of
the
American
Oriental
Society,
15,
258.
34
)
vii.
104,
13.
Cf.
for
a
similarly
false
claim
to
be
a
Brahmin,
x.
71,
8.
35
)
vii.
1,
1,
8.
36
)
xii.
8,
3,
19
Eggeling,
Sacred
Books
of
the
East,
44,
254,
n.
1.
37
)
Cf.
Eggeling,
ibid.,
41,
259.
38
)
Śatapatha
Brāhmaṇa,
xiii.
4,
2,
17,
and
see
Rājanya.
39
)
See
references
in
Bühler,
Sacred
Books
of
the
East,
14,
395,
396.
Cf.
Zimmer,
Altindisches
Leben,
212
et
seq.
Ludwig,
Translation
of
the
Rigveda,
3,
231
et
seq.
von
Schroeder,
Indiens
Literatur
und
Cultur,
151
et
seq.
Weber,
Indische
Studien,
10,
4
et
seq.
(
where
practically
every
passage
on
the
subject
is
cited
or
referred
to
)
Hopkins,
Journal
of
the
American
Oriental
Society,
13,
98
et
seq.
(
for
the
Epic
parallels
).
क्षत्रिय
पुं।
क्षत्रियः
समानार्थकाः
मूर्धाभिषिक्त,
राजन्य,
बाहुज,
क्षत्रिय,
विराज्,
राजन्,
नाभि
2।8।1।1।4
मूर्धाभिषिक्तो
राजन्यो
बाहुजः
क्षत्रियो
विराट्.
राजा
राट्पार्थिवक्ष्माभृन्नृपभूपमहीक्षितः॥
पत्नी
==>
क्षत्रियपत्नी
==>
राजा
पदार्थ-विभागः
समूहः,
द्रव्यम्,
पृथ्वी,
चलसजीवः,
मनुष्यः
क्षत्त्रियः,
पुंलिङ्गम्
(
क्षत्त्रे
राष्ट्रे
साधुः
।
क्षत्त्रस्यापत्यं
वा
।“क्षत्राद्
घः”
।
४
।
१
।
१३८
।
इति
जातौ
घः
।
)क्षदति
रक्षति
जनान्
क्षत्त्रः
।
क्षद
संवृतौ
सौत्रःततस्त्रासुसिति
त्रः
।
क्षतात्
त्रायते
इति
डेमनीषादित्वात्
क्षतान्त्याकारलोपे
वा
क्षत्त्रः
।क्षत्त्रो
द्वितकारः
।
पुंनपुंसकयोः
क्षत्त्रः
।पतिर्म्मम
क्षत्त्रमशेषभूभृत्
प्रमाभिरामो
भर-तश्च
जिष्णुरिति
राघवपाण्डवीये
।
क्षत्त्र
एवक्षत्त्रियः
स्वार्थे
इयः
।
अपत्यार्थे
इय
इत्यन्ये
।इति
भरतः
॥
*
॥
ब्रह्मबाहुजवर्णविशेषः
।
क्षत्त्री
इति
भाषा
।(
यथा,
मनुः
।
१
।
३१
।“लोकानां
तु
विवृद्ध्यर्थं
मुखबाहूरुपादतः
।ब्राह्मणं
क्षत्त्रियं
वैश्यं
शूद्रञ्च
निरवर्त्तयत्”
॥
)तत्पर्य्यायः
।
मूर्द्धाभिषिक्तः
२
राजन्यः
३
बाहुजः
४विराट्
५
।
इत्यमरः
।
२
।
८
।
१
॥
क्षत्त्रः
६
द्विजलिङ्गी७
राजा
८
नाभिः
९
।
इति
जटाधरः
॥
नृपः
१०मूर्द्धकः
११
।
इति
शब्दरत्नावली
॥
पार्थिवः
१२सार्व्वमौमः
१३
।
इति
राजनिर्घण्टः
।
ते
चसूर्य्यचन्द्रवंशीयराजानः
कलेः
सहस्रवर्षपर्य्यन्तंआसन्
ततः
महानन्दिसुतो
नन्दः
शूद्रायां
समु-त्पन्नः
शतवर्षं
राज्यं
चकार
तदन्ते
चाणक्यनामाब्राह्मणो
नन्दं
तत्पुत्त्रांश्च
हत्वा
मुरुवंशजं
चन्द्रगुप्तंराजानं
कृतबान्
कलौ
नन्दान्तक्षत्त्रियवंशः
।इति
श्रीभागवते
१२
स्कन्धे
१
अध्यायात्
संगृ-हीतम्
॥
*
॥
प्लक्षद्वीपे
क्षत्त्रियस्य
नाम
पतङ्गः
।शाल्मलद्वीपे
वीर्य्यधरः
।
कुशद्बोपे
कोविदः
।क्रौञ्चद्वीपे
ऋषभः
।
शाकद्वीपे
सत्यव्रतः
पुष्करद्वीपेसर्व्वे
एकवर्णाः
॥
अस्य
शास्त्रनिरूपितधर्म्मास्त्रयः
।अध्ययनं
यजनं
दानञ्च
।
प्रजारक्षणं
जीविका
।अस्याश्रमास्त्रयः
।
गार्हस्थ्यं
ब्रह्मचर्य्यं
वानप्रस्थञ्च
।इति
तत्रैव
२०
अध्यायादितः
संगृहीतम्
॥
*
॥
तल्लक्षणं
यथा,
--“क्षत्त्रजं
सेवते
कर्म्म
वेदाध्ययनसंयुतः
।दानादानवहिर्यस्तु
स
वै
क्षत्त्रिय
उच्यते”
॥
तस्य
धर्म्मो
यथा,
--नारद
उवाच
।“क्षत्त्रियस्यापि
यो
धम्मस्तं
ते
वक्ष्यामि
पार्थिव
!
।दद्याद्राजा
न
याचेत
यजेत
न
च
याजयेत्
॥
नाध्यापयेदधीयीत
प्रजाश्च
परिपालयेत्
।नित्योद्युक्तो
दस्युवधे
रणे
कुर्य्यात्
पराक्रमम्
॥
ये
तु
क्रतुभिरीजानाः
श्रुतवन्तश्च
पार्थिवाः
।ये
तु
युद्धे
विजेतारस्ते
तु
लोकजितो
नृपाः
॥
अविक्षतशरीरो
हि
संगराद्यो
निवर्त्तते
।क्षत्त्रियस्य
तु
तत्
कर्म्म
नोभयत्र
यशःप्रदम्
॥
क्षत्त्रियाणामयं
धर्म्मो
निर्णीतो
मुनिभिः
परः
।नास्य
कृत्यतमं
किञ्चिद्राज्ञो
दस्युविनिग्रहात्
॥
दानमध्ययनं
यज्ञो
राज्ञां
क्षेमोऽभिधीयते
।तस्माद्राज्ञा
महाराज
!
योद्धव्यं
धर्म्मशीलिना
॥
प्रजाः
स्वेषु
च
धर्म्मेषु
स्थापयेत
महीपतिः
।धर्म्म्याण्येव
हि
कर्म्माणि
कारयेत्
सततं
प्रजाः
॥
परमां
सिद्धिमाप्नोति
नृपतिः
परिपालनात्
।कुर्य्यादन्यन्न
वा
कुर्य्यान्मैत्रो
राजन्य
उच्यते”
॥
इति
पाद्मे
स्वर्गखण्डे
२६
अध्यायः
॥
*
॥
अपि
च
।“राजन्यानां
करादानं
विना
तैवाहिकञ्च
यः
।प्रतिग्रहः
स
निन्द्योऽत्रं
परत्र
चासुखप्रदः
॥
युद्धे
पलायनञ्चैव
तथा
कातरतार्थिषु
।अपालनं
प्रजानाञ्च
दाने
धर्म्मे
विरक्तता
॥
अनवेक्षा
स्वराष्ट्रस्य
ब्राह्मणानामनादरः
।अमात्यानामसम्मानं
तेषां
कर्म्मानवेक्षणम्
।भृत्यानाञ्च
परीहासो
निषिद्धः
क्षत्त्रजन्मनाम्”
॥
“राजन्यस्तु
महाराज
!
यथाश्रममवाप्नुयात्
।तत्
शृणुष्व
तवाख्यास्ये
धर्म्मसंग्रहतत्परः
॥
वेदानधीत्य
धर्म्मेण
राजशास्त्राणि
चानघ
!
।सन्तानादीनि
कर्म्माणि
कृत्वा
सोमं
निषेव्य
च
॥
पालयित्वा
प्रजाः
सर्व्वा
घर्म्मेण
जयताम्बर
!
।राजसूयाश्वमेधादीन्
मखानन्यांस्तथैव
च
॥
आनयित्वा
यथापाठं
विप्रेभ्यो
दत्तदक्षिणः
।संग्रामे
विजवं
प्राप्य
तथाल्पं
यदि
वा
बहु
॥
स्थापयित्वा
प्रजापालं
पुत्त्रं
राज्ये
च
पार्थिव
!
।अन्यगोत्रं
प्रशस्तं
वा
क्षत्त्रियं
क्षत्त्रियर्षभ
!
॥
अर्च्चयित्वा
पितॄन्
सम्यक्
पितृयज्ञे
यथाविधि
।देवान्
यज्ञैरृषीन्
वेदैरर्च्चयित्वां
प्रयत्नतः
॥
अन्तकाले
च
सम्प्राप्ते
य
इच्छेदाश्रमान्तरम्
।सोऽनुपूर्व्व्याश्रमान्राजन्
गत्वा
सिद्धिमवाप्नुयात्
॥
राजर्षित्वेन
राजेन्द्र
!
भैक्षचर्य्याध्वसेवया
।अपेतगृहधर्म्मोऽपि
चरेज्जीवितकाम्यया
॥
न
चैतन्नैष्ठिकं
कर्म्म
त्रयाणां
भूरिदक्षिणम्
।चतुर्णां
राजशार्दूल
!
प्राहुराश्रमवासिनाम्
॥
बाह्वायत्तं
क्षत्त्रियैर्मानवानांलोकश्रेष्ठं
धर्म्ममासेवमानैः
।सर्व्वे
धर्म्माः
सोपधर्म्मास्त्रयाणांराज्ञो
धर्म्मादिति
वेदात्
शृणोमि
॥
एवं
धर्म्मान्राजधर्म्मेषु
सर्व्वान्सर्व्वावस्थं
सम्प्रलीनान्निबोध
।अल्पश्रमानल्पफलान्
वदन्तिधर्म्मानन्यान्
वेदविदो
मनुष्याः
॥
महाश्रमं
बहुकल्याणरूपंक्षात्त्रं
धम्मं
नेतरं
प्राहुरार्य्याः
।सर्व्वे
धर्म्मा
राजधर्म्मप्रधानाःसर्व्वे
धर्म्माः
पाल्यमानाश्चरन्ति
॥
सर्व्वत्यागो
राजधर्म्मेषु
राजं-स्त्यागं
धर्म्मञ्चाहुरग्र्यं
पुराणम्
।मज्जेत्त्रयी
दण्डनीतौ
हतायांसर्व्वे
धर्म्माः
प्रक्षयेयुर्व्विरुद्धाः
॥
सर्व्वे
धर्म्माश्चाश्रमाणां
हताः
स्युःक्षात्त्रे
त्यक्ते
राजधर्म्मे
पुराणे
।सर्व्वे
त्यागा
राजधर्म्मेषु
चोक्ताःसर्व्वा
विद्या
राजधर्म्मेषु
युक्ताः
॥
सर्व्वे
लोका
राजधर्म्मे
प्रविष्टायथा
जीवाः
प्राकृतैर्व्वध्यमानाः
।धर्म्मश्रुतानामुपपीडनायएवं
धर्म्मा
राजधर्म्मैर्विमुक्ताः
॥
सञ्चिन्वन्ते
नाद्रियन्ते
स्वधर्म्मम्
॥
चातुराश्रम्यधर्म्माश्च
यतिधर्म्माश्च
पार्थिव
!
।लोकवेदोत्तराश्चैव
क्षात्त्रे
धर्म्मे
समाहिताः
॥
सर्व्वाण्येतानि
धर्म्माणि
क्षात्त्रे
राजन्यसत्तम
!
।अप्रत्यक्षं
बहुद्वारं
धर्म्ममाश्रमवासिनाम्
।क्षात्त्रेणैव
हि
धर्म्मेण
प्रत्यक्षं
क्रियते
नृप
!”
॥
इति
पाद्मे
स्वर्गखण्डे
२८
अध्यायः
॥
*
॥
अपि
च
।“द्विजार्च्चनं
क्षत्त्रियाणां
तथा
नारायणार्च्चनम्
।राज्यानां
पालनञ्चैव
रणे
निर्भयता
तथा
॥
नित्यं
दानं
ब्राह्मणेभ्यः
शरणागतरक्षणम्
।पुत्त्रतुल्यं
प्रजानाञ्च
दुःखिनां
परिपालनम्
॥
शस्त्रास्त्राणाञ्च
नैपुण्यं
रणे
सौन्दर्य्यमेव
च
।तपश्च
धर्म्मकृत्यञ्च
यत्नतः
कुरुते
मुदा
॥
पण्डितं
नीतिशास्त्रज्ञं
नित्यञ्च
परिपालयेत्
।नियोजयेत्
सभामध्ये
नित्यं
सद्भिश्च
संयुतः
॥
हस्त्यश्वरथपादातं
सेनाङ्गञ्च
चतुष्टयम्
।पालयेत्
यत्नतो
नित्यं
यशस्वी
च
प्रतापवान्
॥
रणे
निमन्त्रितश्चैव
दाने
न
विमुखो
भवेत्
।रणे
यो
वा
त्यजेत्
प्राणान्
तस्य
स्वर्गोयशस्करः”
॥
इति
ब्रह्मवैवर्त्ते
श्रीकृष्णजन्मखण्डे
८३
अध्यायः
॥
*
॥
अथ
सूर्य्यवंशीय
क्षत्त्रियविवरणम्
।परमेश्वरात्
ब्रह्मा
जातः
तस्य
पुत्त्रो
मरीचिस्तस्यकश्यपस्तस्य
सूर्य्यस्तस्य
वैवस्वतो
मनुः
।
सत्ययुगेमनुरेव
राजासीत्
।
त्रेतायुगे
तस्य
पुत्त्र
इक्ष्वाकुःअयोध्यायां
राजा
आसीत्
।
त्रेतायुगे
अतिदीर्घा-युषो
राजानो
बहुकालं
राज्यं
कृतवन्तः
।
द्वापरेततः
किञ्चित्-न्यूनायुषः
।
युगस्य
प्रथमापेक्षयाउत्तरोत्तरं
आयुषो
ह्रासः
।
कलियुगे
अल्पमेवायुःशेषे
अत्यल्पं
भविष्यति
।
तस्य
पुत्त्रो
विकुक्षि-स्तस्य
ककुत्स्थः
तस्य
अनेनाः
तस्य
पृथुः
तस्यविश्वगन्धिः
तस्य
चन्द्रः
तस्य
युवनाश्वः
तस्य
श्रावःतस्य
वृहदश्वः
तस्य
धुन्धुमारः
तस्य
दृढाश्वः
तस्यहर्य्यश्वः
तस्य
निकुम्भः
तस्य
कृशाश्वः
तस्य
सेन-जित्
तस्य
युवनाश्वस्तस्य
मान्धाता
चक्रवर्त्त्यभूत्
।तस्य
पुरुकुत्सः
तस्य
त्रसदस्युः
तस्य
अनरण्यःतस्य
हर्य्यश्वः
तस्य
प्रारुणः
तस्य
त्रिबन्धनः
तस्यसत्यव्रतः
तस्य
त्रिशङ्कुः
तस्य
हरिश्चन्द्रः
यःराजसूयं
कृतवान्
।
तस्य
रोहितः
तस्य
हरितःतस्य
चम्पः
तस्य
सुदेवः
तस्य
विजय
तस्य
भरुकःतस्य
वृकः
तस्य
बाहुकः
तस्य
सगरश्चक्रवर्त्ती
।तस्य
असमञ्जाः
तस्य
अंशुमान्
तस्य
भगीरथः
।यस्तपः
कृत्वा
पृथिव्यां
गङ्गामानीतवान्
।
तस्यश्रुतः
तस्य
नाभः
तस्य
सिन्धुद्वीपः
तस्य
अयुतायुःतस्य
ऋतुपर्ण्णः
तस्य
सौदासः
तस्य
अश्मकः
तस्यमूलकः
तस्य
दशरथः
तस्य
ऐडविडिः
तस्य
विश्व-सहः
तस्य
खठ्वाङ्गश्चक्रवर्त्ती
।
तस्य
दीर्घबाहुःतस्य
रघुः
तस्य
अजः
तस्य
दशरथः
।
विष्णुःश्रीरामरूपेण
तस्य
पुत्त्रत्वं
प्राप्तवान्
।
तस्यानुजाभरतलक्ष्मणशत्रघ्नाः
।
श्रीरामचरितं
बहुविस्तीर्णंवाल्मीकिव्यासादिमुनिभिर्वर्णितम्
।
असौ
त्रेता-द्वापरयोः
सन्धौ
अवतीर्णः
।
एते
खट्वाङ्गमारभ्यश्रीरामपर्य्यन्ताश्चक्रवर्त्तिनः
।
द्वापरस्य
प्रथमेतस्य
पुत्त्रः
कुशो
जातः
।
तस्य
अतिथिः
तस्यनिषधः
तस्य
नभः
तस्य
पुण्डरीकः
तस्य
क्षेसधन्वातस्य
देवानीकः
तस्य
हीनः
तस्य
पारियात्रः
तस्यबलस्थलः
तस्य
वज्रनाभः
तस्य
अर्कः
तस्य
सगणःतस्य
विधृतिः
तस्य
हिरण्यनाभः
तस्य
पुष्पः
तस्यध्रुवसन्धिः
तस्य
सुदर्शनः
तस्य
अंग्निवर्णः
तस्यशीघ्रः
तस्य
मरुः
यो
योगसिद्धः
सन्
सुभेरु-निकटे
कलापग्रामे
आस्ते
कलेरन्ते
नष्टं
सूर्य्यवंशंपुनर्भावयिष्यति
।
मरोः
पुत्त्रः
प्रसुश्रुतः
तस्यसन्धिः
तस्य
अमर्षणः
तस्य
महस्वान्
तस्य
विश्व-बाहुः
तस्य
प्रसेनजित्
तस्य
तक्षकः
तस्य
वृह-द्बलः
।
असौ
युधिष्ठिरस्य
समकालीनः
भारतयुद्धेअभिमन्युना
हतः
।
तस्य
वृहद्रणः
तस्य
उरु-क्रियः
तस्य
वत्सवृद्धः
तस्य
प्रतिव्योमः
तस्य
भानुःतस्य
दिवाकः
तस्य
सहदेवः
तस्य
वीरः
तस्यवृहदश्वः
तस्य
भानुमान्
तस्य
प्रतीकाश्वः
तस्यसुप्रतीकः
तस्य
मरुदेवः
तस्य
सुनक्षत्रः
तस्य
पुष्करःतस्य
अनारीक्षः
तस्य
सुतपाः
तस्य
अमित्रजित्तस्य
वृहद्राजः
तस्य
वर्हिः
तस्य
कृतञ्जयः
तस्यरणञ्जयः
तस्य
सञ्जयः
तस्य
शाक्यः
तस्य
शुद्धोदःतस्य
लाङ्गलः
तस्य
प्रसेनजित्
तस्य
क्षुद्रकः
तस्यसुमित्रः
।
एते
राजानः
कलेः
सहस्रवत्सरपर्य्यन्तंराज्यं
कृतवन्तः
।
एतत्पर्य्यन्तं
सूर्य्यवंशविश्रान्तिःपुन
सत्ययुगे
सूर्य्यवंशोत्पत्तिर्भविष्यति
।
इतिश्रीभागवतनवमस्कन्धमतम्
॥
चन्द्रवंशविवरणंचन्द्रवंशशब्दे
द्रष्टव्यम्*
)क्षत्त्रियाणामन्यतराख्याः
कायस्थाः
।यथा
प्रथमतः--वेदानाम्
आपस्तम्बशाखायाम्
।“बाह्वोश्च
क्षत्त्रिया
जाताः
कायस्था
जगतीतले
।चित्रगुप्तः
स्थितः
स्वर्गे
विचित्रो
भूमिमण्डले
॥
चैत्ररथः
सुतस्तस्य
यशस्वी
कुलदीपकः
।ऋषिवंशे
समुद्भूतो
गौतमी
नाम
सत्तमः
।तस्य
शिष्यो
महाप्राज्ञश्चित्रकूटाचलाधिपः”
॥
द्वितीयतः,
--माण्डव्यशापात्
चित्रगुप्तस्य
पुत्त्रचैत्ररथस्य
क्षत्त्रिय-त्वगते
पुनरुपनयनसंस्कारे
कृते
तेन
क्षत्त्रियत्वं
प्राप्तंयथा,
--
वेदान्ते
प्रथमाध्याथे
तृतीयपादे
३५
।
३७सूत्रे
क्षत्त्रियत्वगते
चोत्तरत्र
चैत्ररथेन
लिङ्गात्
तद-भावे
निर्द्धारणे
च
प्रवृत्तेः
॥
तृतीयतः,
--“नाम्ना
त्वं
चित्रगुप्ताऽसि
मम
कायादभूर्यतः
।तस्मात्
कायस्थविख्यातिर्लोके
तव
भविष्यति
॥
कायस्थः
क्षत्त्रियो
वर्णो
न
तु
शूद्रः
कदाचन
।अतो
भवेयुः
संस्कारा
गर्भाधानादिका
दश
॥
गर्भाधानमृतौ
कार्य्यं
तृतीये
मासि
पुंस्क्रिया
।मासाष्टमे
स्यात्
सीमन्त
उत्पत्तौ
जातकर्म्म
च
॥
शताहे
नामकरणं
पञ्चमे
मासि
निष्क्रमः
।षष्ठेऽन्नप्राशनं
मासि
चूडा
कार्य्या
यथाकुलम्
॥
तथोपनयने
भिक्षाव्रह्मचर्य्यव्रतादिकम्
।वासो
गुरुकुलेषु
स्यात्
स्वाध्यायाध्ययनं
तथा
॥
कृत्वा
तु
मातृकापूजां
वसोर्धारां
विधाय
च
।आयुष्याणि
च
शान्त्यर्थं
जपेदत्र
समाहितः
॥
कुर्य्यान्नान्दीमुखं
श्राद्धं
दधिसध्वाज्यसंयुतम्
।ततः
प्रधानसंस्काराः
कार्य्या
एष
विधिः
स्मृतः”
॥
इत्यादि
विज्ञानतन्त्रे
॥
चतुर्थतः,
--कायप्रकाशो
नाम्ना
विद्यानगर्य्यधिपतिः
क्षत्त्रवशजःकायस्य
आसीत्
।
यथा,
--“विराटकायजो
वंशः
कायस्थ
इति
विस्मृतः
।आर्य्याच्छन्दःप्रकाशात्
तु
आर्य्यावर्त्तः
प्रमुच्यते
॥
अयं
तु
नवमस्तेषां
द्वीपसागरसंवृतःयोजनानां
सहस्रं
तु
द्वीपीऽयं
दक्षिणोत्तरात्”
॥
इति
मेरुतन्त्रे
१९९
पटले
।पञ्चमतः,
--“राजन्
!
ब्रह्मकायसमुद्भूतः
कायस्थो
वर्म्मसंज्ञकः
कलौहि
क्षत्त्रियः
म
चास्त्यधिकारो
जपयज्ञेषु”
॥
इति
व्योमसंहितायाम्
माधवाचार्य्यधृतम्
॥
षष्ठतः,
--यदा
पृथिवीनिक्षत्त्रियकाले
परशुरामस्य
भयात्चन्द्रमेनस्य
नृपतेभार्य्या
मुनेर्दाल्भ्यस्याश्रयं
गता
तदापरशराम
उवाच
।“तवाश्रमे
महाभाग
।
सगर्भा
स्त्री
समागताचन्द्रसेनस्य
राजर्षः
क्षत्त्रियस्य
महात्मनः
॥
तम्मेवं
प्रार्थितं
देहि
हिंसेयं
तां
महामुने
!
।ततो
दालभ्यः
प्रत्युबाच
ददामि
वरमीप्सितम्
॥
स्त्रियं
गर्भममुं
बालं
तन्मे
त्वं
दातुमर्हसि
।ततो
रामोऽब्रवीद्दाल्भ्यं
यदर्थमहमागतः
॥
क्षत्त्रियान्तकरश्चाहं
तत्त्वं
याचितवानसि
।प्रार्थितश्च
त्वया
विप्र
!
कायस्थो
गर्भ
उत्तमः
॥
तस्मात्
कायस्थ
इत्याख्यो
भविष्यति
शिशूत्तमः
।एवं
रामो
महाबाहुर्हित्वा
तं
गर्भमुत्तमम्
॥
निर्जगामाश्रमात्तस्मात्
क्षत्त्रियान्तकरः
प्रभुः
।कायस्थ
एष
उत्पन्नः
क्षत्त्रिय्यां
क्षत्त्रियात्ततः
॥
तद्गर्भजाश्व
कायस्था
धर्म्मिष्ठाः
सत्यवादिनः
।सदाचारपरा
नित्यं
रता
हरिहरार्च्चने
॥
देवविप्रपितॄणाञ्च
अतिथीनाञ्च
पूजकाः”
॥
इति
स्कन्दपुराणे
रेणुकामाहात्म्य
परशुरामदाल्भ्य-संवादे
॥
॥
kṣatríya,
m.,
Herrscher
[
von
kṣatrá
],
1〉
von
Varuna,
2〉
von
Mitra-Varuna,
3〉
den
Adityaʼs,
4〉
den
Göttern
überhaupt,
5〉
von
Menschen
6〉
n.,
die
Herrschermacht,
Herrschaft.
-am
6〉
{620,
13}.
-asya
1〉
rāṣṭrám
{338,
1}.
—
5〉
rāṣṭrám
{935,
3}.
—
6〉
īśe
{308,
3}
(
bṛhatas
)
amátim
{423,
1}.
-ā
[
V.
d.
]
2〉
{580,
2}.
-ā
[
N.
d.
]
2〉
{645,
8}.
-ās
4〉
agníhotāras
{892,
8}
(
dhṛtávratās
).
-ān
3〉
{676,
1}.
क्षत्रिय-
Masculine.
membre
de
la
2{^me^}
caste,
la
caste
guerrière
(
noblesse
d'épée
),
guerrier
-आ-
Feminine.
femme
appartenant
à
la
2{^me^}
caste
-त्व-
nt.
rang
d'un
Kṣatriya.
°कुमार-
Masculine.
jeune
Kṣatriya.
°जाति-
Feminine.
caste
guerrière.
°दिम्ब-
°पोतक-
°बटु-
Masculine.
petit
Kṣatriya.
°धर्म-
Masculine.
devoirs
d'un
Kṣatriya.
°ब्रह्म-चारिन्-
Masculine.
jeune
Kṣatriya
qui
fait
ses
études
brâhmaniques.
°ब्रुव-
a.
qui
prétend
être
un
Kṣatriya.
°मर्दन-
ag.
qui
détruit
les
Kṣatriya.
°योनि-
Feminine.
forme
d'existence
d'un
Kṣatriya.
°हन-
Masculine.
destructeur
de
la
caste
des
guerriers.
क्षत्रियान्त-कर-
Masculine.
ép.
de
Paraśurāma.
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.