कारण (kAraNa)

कारण

Neuter.

(

-णं

)

1.

Cause,

motive,

origin,

principle:

in

logic,

cause

is

of

three

kinds

Samavayi

inherent

or

direct

Asamavayi

proximate

or

indirect

and

Nimitta

instrumental

or

incidental.

2.

Action,

agency.

3.

Killing,

injuring.

4.

An

organ

of

sense.

5.

An

instru-

ment

or

means.

6.

An

element,

elementary

matter.

7.

A

deity,

as

the

remote

or

proximate

cause

of

creation.

8.

A

number

of

scribes.

9.

A

kind

of

musical

instrument.

10.

A

sort

of

song,

&c.

see

करण.

11.

The

origin

of

a

story

(

of

a

play

or

poem.

)

Feminine.

(

-णा

).

1.

Pain,

agony.

2.

Casting

into

hell.

3.

An

astronomical

period.

Etymology

कृञ्

to

do

or

act,

in

the

causal

form,

and

युच्

or

ल्युट्

affix,

or

करण,

and

अण्

added.

कारण

adjective

=

1

कार

(

—°

).

neuter

(

adj.

—°

feminine

ई

)

cause,

reason,

motive,

first

or

chief

matter

or

element,

substance

sign,

mark,

document,

proof

means,

instrument,

organ.

°—,

ablative

,

instrumental

,

&

locative

from

some

cause

or

reason

for

the

sake

of

(

genetive

)

ablative

also

instead

of

(

genetive

).

—*

Abstr.

ता

feminine

,

°त्व

neuter

कारण

(

णं

)

1.

Neuter.

Cause

or

means.

Feminine.

(

णा

)

Agony

a

cycle.

कारण

Neuter.

(

-णं

)

1

Cause,

motive,

origin,

principle:

in

logic,

cause

is

of

three

kinds

Samavāyi,

inherent

or

direct

Asamavāyi,

proximate

or

indirect

and

Nimitta,

instrumental

or

incidental.

2

Action,

agency.

3

Killing,

injuring.

4

An

organ

of

sense.

5

An

instrument

or

means.

6

An

element,

elementary

matter.

7

A

deity,

as

the

remote

or

proximate

cause

of

creation.

8

A

number

of

scribes.

9

A

kind

of

musical

instrument.

10

A

sort

of

song,

&c.

see

करण.

11

The

origin

of

a

story

(

of

a

play

or

poem.

)

Feminine.

(

-णा

)

1

Pain,

agony.

2

Casting

into

hell.

3

An

astronomical

period.

Etymology

कृञ्

to

do

or

act,

in

the

causal

form,

and

युच्

or

ल्युट्

affix,

or

करण

and

अण्

added.

कारणम्

[

kāraṇam

],

[

कृ-णिच्

ल्युट्

]

A

cause,

reason

कारणकोपाः

कुटुम्बिन्यः

Mâlavikâgnimitra (Bombay).

1.18

Raghuvamsa (Bombay).

1.74

Bhagavadgîtâ (Bombay).

13.21

Often times.

.

with

Locative.

of

the

effect

Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).

2.84.

Ground,

motive,

object

प्रव्राज्य

चीरवसनं

किं

नु

पश्यसि

कारणम्

Rāmāyana

2.73.

12.

किं

पुनः

कारणम्

Mbh.

Yâjñavalkya (Mr. Mandlik's Edition).

2.23

Manusmṛiti.

8.347

कारण-

मानुषीं

तनुम्

Raghuvamsa (Bombay).

16.22.

An

instrument,

means

गर्भस्रावे

मासतुल्या

निशाः

शुद्धेस्तु

कारणम्

Yâjñavalkya (Mr. Mandlik's Edition).

3.2,

65.

(

In

Nyāya

Philosophy.

)

A

cause,

that

which

is

invariably

antecedent

to

some

product

and

is

not

otherwise

constituted

or,

according

to

Mill,

'the

antecedent

or

concurrence

of

antecedents

on

which

the

effect

is

invariably

and

unconditionally

consequent'

according

to

Naiyāyikas

it

is

of

three

kinds

(

1

)

समवायि

(

intimate

or

inherent

)

as

threads

in

the

case

of

cloth

(

2

)

असमवायि

(

non-intimate

or

non-inherent

),

as

the

conjunction

of

the

threads

in

the

case

of

cloth

(

3

)

निमित्त

(

instrumental

)

as

the

weaver's

loom.

The

generative

cause,

creator,

father

Kumârasambhava (Bombay).

5.81.

An

element,

elementary

matter

Yâjñavalkya (Mr. Mandlik's Edition).

3.148

Bhagavadgîtâ (Bombay).

18.

13.

The

origin

or

plot

of

a

play,

poem

Et cætera.

An

organ

of

sense

हित्वा

तनुं

कारणमानुषीं

ताम्.

The

body.

A

sign,

document,

proof

or

authority

प्रमाणं

चैव

लोकस्य

ब्रह्मात्रैव

हि

कारणम्

Manusmṛiti.

11.84.

That

on

which

any

opinion

or

judgment

is

based.

Action

आत्मना

कारणैश्चैव

समस्येह

महीक्षितः

Mahâbhârata (Bombay).

*

12.59.13.

A

legal

instrument

or

document.

Agency,

instrumentality.

A

deity

(

as

the

proximate

or

remote

cause

of

creation

)

Killing,

injuring.

A

desire

(

वासना

)

created

formerly

(

as

पूर्ववासना

)

पूर्वं

नित्यं

सर्वगतं

मनोहेतुम-

लक्षणम्

।

अज्ञानकर्मनिर्दिष्टमेतत्कारणलक्षणम्

॥

Mahâbhârata (Bombay).

*

12.211.6.

णा

Pain,

agony.

Casting

into

hell.

Urging,

instigation.

(

-कारणात्

for

the

reason

that

द्वेष˚

on

account

of

hatred

मत्कारणात्

for

my

sake

Panchatantra (Bombay).

1.22.

)

Action

निमित्ते

कारणात्मके

Mahâbhârata (Bombay).

*

12.289.7.

Compound.

अन्तरम्

a

particular

reason

प्रविष्टो$स्मि

दुराधर्षं

वालिनः

कारणान्तरे

Rāmāyana

4.1.28

instrumental

cause

येन

वैश्रवणो

भ्राता

वैमात्राः

कारणान्तरे

Rāmāyana

3.48.4.

-अन्वित

Adjective.

having

a

cause

or

reason.

-आख्या

Adjective.

Name.

of

the

organ

of

perception

and

action,

of

बुद्धि,

अहंकार

and

मनस्.-उत्तरम्

a

special

plea,

denial

of

the

cause

of

complaint

admission

of

the

charge

generally,

but

denial

of

the

actual

issue

(

in

law

).

-कारणम्

an

elementary

or

primary

cause

an

atom

त्वं

कारणं

कारणकारणानाम्

Kirâtârjunîya.

18.

35.

-कारितम्

Indeclinable.

in

consequence

of

यदि

प्रव्राजितो

रामो

लोभकारणकारितम्

Rāmāyana

2.58.28.

-गत

Adjective.

referred

to

its

cause,

resolved

into

its

principles.

-गुणः

a

quality

of

the

cause

Sāṅ.

Kâdambarî (Bombay).

14.

-बलवत्

Adjective.

strong

by

motives

Panchatantra (Bombay).

5.29.

-भूत

Adjective.

caused.

forming

the

cause.-माला

a

figure

of

speech,

'a

chain

of

causes'

यथोत्तरं

चेत्

पूर्वस्य

पूर्वस्यार्थस्य

हेतुता

।

तदा

कारणमाला

स्यात्

Kávyaprakâsa.

1

Exempli gratia, for example.

Bhagavadgîtâ (Bombay).

2.62,

63

also

Sâhityadarpaṇa.

728.

-मूलम्

(

in

Rhetoric.

)

a

law

of

causation.

-वादिन्

Masculine.

a

complainant,

plaintiff.

-वारि

Neuter.

the

original

water

produced

at

the

beginning

of

the

creation.

-विहीन

Adjective.

without

a

cause.-शरीरम्

(

in

Vedānta

Philosophy.

)

the

inner

rudiment

of

the

body,

causal

frame.

कारणं

[

कृ-णिच्

ल्युट्

]

1

A

cause,

reason

कारणकोपाः

कुटुंबिन्यः

M.

1.

18

R.

1.

74

Bg.

13.

21

oft.

with

loc.

of

the

effect

Bh.

2.

84.

2

Ground,

motive,

object

किं

पुनः

कारणं

Mbh.

Y.

2.

203

Ms.

8.

347

कारणमानुषीं

तनुं

R.

16.

22.

3

An

instrument,

means

Y.

3.

20,

65.

4

(

In

Nyāya

phil.

).

A

cause,

that

which

is

invariably

antecedent

to

some

product

and

is

not

otherwise

constituted

or,

according

to

Mill,

‘the

antecedent

or

concurrence

of

antecedents

on

which

the

effect

is

invariably

and

unconditionally

consequent’

according

to

Naiyāyikas

it

is

of

three

kinds

(

1

)

समवायि

(

intimate

or

inherent

)

as

threads

in

the

case

of

cloth

(

2

)

असमवायि

(

non-intimate

or

non-inherent

),

as

the

conjunction

of

the

threads

in

the

case

of

cloth

(

3

)

निमित्त

(

instrumental

)

as

the

weaver's

loom.

5

The

generative

cause,

creator,

father

Ku.

5.

81.

6

An

element,

elementary

matter

Y.

3.

148

Bg.

18.

13.

7

The

origin

or

plot

of

a

play,

poem,

&c.

8

An

organ

of

sense.

9

The

body.

10

A

sign,

document,

proof

or

authority

Ms.

11.

85.

11

That

on

which

any

opinion

or

judgment

is

based.

12

Action.

13

A

legal

instrument

or

document.

14

Agency,

instrumentality.

15

A

deity

(

as

the

proximate

or

remote

cause

of

creation.

)

16

Killing,

injuring.

णा

1

Pain,

agony

Ve.

5.

32.

2

Casting

into

hell.

3

Urging,

instigation.

(

कारणांत्

for

the

reason

that

द्वेष°

on

account

of

hatred

मत्कारणात्

for

my

sake

Pt.

1.

22.

)

Comp.

अन्वित

a.

having

a

cause

or

reason.

उत्तरं

a

special

plea,

denial

of

the

cause

of

complaint

admission

of

the

charge

generally,

but

denial

of

the

actual

issue

(

in

law

).

कारणं

an

elementary

or

primary

cause

an

atom

Ki.

18.

35.

गत

a.

referred

to

its

cause,

resolved

into

its

principles.

गुणः

a

quality

of

the

cause.

बलवत्

a.

strong

by

motives

Pt.

5.

29.

भूत

a.

{1}

caused.

{2}

forming

the

cause.

माला

a

figure

of

speech,

‘a

chain

of

causes’

यथोत्तरं

चेत्

पूर्वस्य

पूर्वस्यार्थस्य

हेतुता

।

तदा

कारणमाला

स्यात्

K.

P.

10

e.

g.

Bg.

2.

62,

63

also

S.

D.

728.

वादिन्

m.

a

complainant,

plaintiff.

वारि

n.

the

original

water

produced

at

the

beginning

of

the

creation.

विहीन

a.

without

a

cause.

शरीरं

(

in

Vedānta

phil.

)

the

inner

rudiment

of

the

body,

causal

frame.

1.

कारण

neuter gender.

cause,

reason,

the

cause

of

anything

(

genitive case.

,

also

often

locative case.

),

kātyāyana-śrauta-sūtra

mahābhārata

manu-smṛti

et cetera.

instrument,

means

motive

origin,

principle

a

cause

(

in

philosophy.

i.e.

that

which

is

invariably

antecedent

to

some

product

confer, compare.

समवायि-क्°,

असमवायि-क्°,

निमित्त-क्°

)

an

element,

elementary

matter,

yājñavalkya

iii,

148

bhagavad-gītā

xviii,

13

the

origin

or

plot

of

a

play

or

poem,

sāhitya-darpaṇa

that

on

which

an

opinion

or

judgement

is

founded

(

a

sign,

mark

a

proof

a

legal

instrument,

document

),

manu-smṛti

mahābhārata

et cetera.

an

organ

of

sense,

raghuvaṃśa

xvi,

22

et cetera.

an

action,

mahābhārata

xii,

12070

agency,

instrumentality,

condition,

kathāsaritsāgara

cxii,

178

‘the

cause

of

being’,

a

father,

Horace H. Wilson

‘cause

of

creation’,

a

deity,

Horace H. Wilson

the

body,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

kind

of

musical

instrument,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

sort

of

song,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

number

of

scribes

or

Kāyasthas,

Horace H. Wilson

2.

कारण

neuter gender.

killing,

injury,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

1.

कारण,

अम्,

n.

cause,

reason

(

with

gen.

and

also

often

with

loc.

)

instrument,

means,

motive,

origin,

principle,

a

cause

(

in

phil.

),

i.

e.

that

which

is

invariably

antecedent

to

some

product

and

is

not

otherwise

constituted,

(

cause

in

the

Nyāya

philosophy

is

of

three

kinds,

according

to

the

distinction

of

a.

समवायि,

intimate

or

inherent,

as

threads

are

the

inherent

cause

of

cloth

b.

अ-समवायि,

non-intimate

or

non-inherent,

as

the

conjunction

of

the

threads

is

the

non-intimate

cause

of

cloth

and

c.

निमित्त,

in-

strumental,

as

the

weaver's

loom

is

the

instrumental

cause

of

cloth

)

an

element,

elementary

matter,

the

origin

or

plot

of

a

play

or

poem

that

on

which

an

opinion

or

judgment

is

founded

a

sign,

a

mark,

a

document,

a

proof

a

legal

instrument

an

organ

of

sense

an

action

agency,

instrumentality

a

father

(

as

the

cause

of

being

)

a

deity

as

the

remote

or

proximate

cause

of

creation

the

body

a

kind

of

musical

instrument

a

sort

of

song

a

number

of

scribes

or

कायस्थस्

(

आ

),

f.

pain,

agony

casting

into

hell

an

astronomical

period

कारणात्,

abl.

c.

from

some

cause

or

reason

(

e.

g.

कस्मात्

कारणात्,

‘from

what

cause,

’

often

with

gen.,

e.

g.

मम

का-

रणात्,

‘for

my

sake,

’

and

at

the

end

of

compounds

according

to

native

grammarians

every

case

of

कारण

may

be

used

in

this

manner,

but

only

the

inst.,

dat.,

abl.,

and

loc.

occur

अ-कारणेन,

without

a

reason

येन

कारणेन,

because

यस्मिन्

का-

रणे,

from

which

motive,

wherefore

).

—कारण-

कारण,

अम्,

n.

a

primary

cause,

an

elementary

cause,

an

atom.

—कारण-गत,

अस्,

आ,

अम्,

referred

to

its

cause,

resolved

into

its

principles.

—कारण-

गुण,

अस्,

m.

a

quality

of

cause

an

elementary

or

causal

property.

—कारणगुणोद्भव-गुण

(

°ण-उद्°

),

अस्,

m.

a

secondary

or

derivative

property,

as

form,

taste,

smell,

&c.,

produced

by

combinations

of

ele-

mentary

or

causal

particles.

—कारण-तस्,

ind.

from

a

certain

reason

[

cf.

कार्य-कारणतस्।

]

—कारण-

ता,

f.

or

कारण-त्व,

अम्,

n.

causality,

causation.

—कारण-ध्वंस,

अस्,

m.

the

obviating

or

re-

moving

a

cause

or

occasion.

—कारण-ध्वंसक,

अस्,

इका,

अम्,

or

कारण-ध्वंसिन्,

ई,

इनी,

इ,

obvi-

ating

or

removing

the

cause

or

reason

of

a

thing.

—कारण-भूत,

अस्,

आ,

अम्,

caused.

—कारण-

माला,

f.

a

series

or

chain

of

causes

or

events,

a

term

for

a

figure

in

rhetoric.

—कारण-वादिन्,

ई,

m.

a

complainant,

a

plaintiff.

—कारण-वारि,

इ,

n.

the

original

water

which

was

produced

at

the

creation,

from

which,

as

from

a

reservoir,

the

Hindūs

suppose

all

the

water

in

the

universe

to

be

supplied.

—का-

रण-विहीन,

अस्,

आ,

अम्,

without

a

cause

or

reason,

unreasonable.

—कारण-शरीर,

अम्,

n.

the

inner

rudiment

of

the

body

or

causal

frame,

the

seat

of

the

soul.

—कारणान्वित

(

°ण-अन्°

),

अस्,

आ,

अम्,

having

a

cause

or

reason,

following

as

the

effect

from

its

cause.

—कारणाभाव

(

°ण-अभ्°

),

अस्,

m.

absence

of

cause.

—कारणोत्तर

(

°ण-उत्त्°

),

अम्,

n.

special

plea,

denial

of

the

cause

of

complaint,

admission

of

the

charge

generally,

but

denial

of

the

issue

(

thus

with

regard

to

the

demand

of

a

debt,

acknowledg-

ment

that

it

was

incurred,

but

assertion

that

the

loan

has

been

repaid

&c.

)

2.

कारण,

अम्,

n.

killing,

injuring.

कारण

कारण,

i.

e.

कृ,

Caus.,

+

अन।

I.

Masculine.

1.

Motive,

Pañc.

iii.

d.

99.

2.

Cause,

Suśr.

1,

310,

4

Kathās.

3,

31

(

with

the

loc.

).

3.

Primary

cause,

Man.

5,

152

Bhartṛ.

2,

82.

4.

An

element,

Yājñ.

3,

148.

5.

Basis,

Man.

11,

84.

6.

Argument,

Nal.

16,

27

proof,

Man.

8,

200.

7.

An

instrument,

a

means,

Rām.

1,

65,

10

(

cf.

Gorr.

1,

67,

4,

who

reads

उपायैः

).

8.

An

organ

of

sense,

Ragh.

16,

22.

9.

Abl.

कारणात्,

and

loc.

णे,

On

account

of,

Rām.

5,

56,

136

5,

28,

9.

Instr.

णेन,

By

some

reason,

Cāṇ.

23.

येन

कारणेन,

Because,

Pañc.

175,

10.

किं

पुनः

कारणम्,

From

what

motive,

MBh.

1,

3600.

II.

Feminine.

णा,

Torture,

Daśak.

in

Chr.

195,

16.

--

Compound

अ-,

Adjective.

1.

unreasonable,

Pañc.

246,

6.

2.

अ-कारणम्

and

अ-कारणेन,

without

cause,

Vikr.

d.

54

Yājñ.

2,

234.

अन्न-कारणम्,

on

account

of

(

supplying

)

food,

Man.

5,

94.

कार्य-,

Neuter.

aim

and

motive,

Pañc.

i.

d.

462.

निष्कारण,

i.

e.

निस्-,

Adjective.

1.

not

proceeding

from

any

cause,

Bhāg.

P.

8,

3,

15.

2.

disinterested,

Pañc.

ed.

oru.

41,

19.

3.

Acc.

णम्,

and

abl.

णात्,

adv.

without

a

special

motive,

MBh.

12,

4993

Rām.

6,

10,

23.

यत्कारणम्,

and

णात्,

i.

e.

यद्-,

adv.

because,

Pañc.

30,

21

135,

16.

कारण

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

"हेतु,

तर्क"

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

"आधार,

प्रयोजन,

उद्देश्य"

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

उपकरण

साधन

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

वह

कारक

जो

निश्चित

रूप

से

किसी

फल

का

पूर्ववर्ती

कारण

हो

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

"जननात्मक

कारण

-

सृष्टिकर्ता,

पिता"

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

"तत्त्व,

तत्त्व-सामग्री"

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

किसी

नाटक

या

काव्य

का

मूल

या

कथावस्तु

आदि

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

इन्द्रिय

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

शरीर

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

चिह्न

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

दस्तावेज

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

प्रमाण

या

अधिकार

पत्र

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ

-

ण्वुल्

-

ल्युट्

जिसके

ऊपर

कोई

मत

या

व्यवस्था

निर्भर

करती

है

कारणम्

नपुंलिङ्गम्

-

कृ+णिच्+ल्युट्

"हेतु,

निमित्त

पूर्व

जन्म

से

आई

हुई

वृत्ति,

पूर्ववासना"

कारण

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕಾಯಸ್ಥ

निष्पत्तिः

स्वार्थे

"अण्"

(

५-३-१०७

)

व्युत्पत्तिः

करण

एव

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕಾರ್ಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ

ಹೇತು

/ಯಾವುದೊಂದು

ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ

ಕಾರ್ಯವು

ಆಗುವುದಿಲ್ಲವೋ

ಅದು

निष्पत्तिः

डुकृञ्

(

करणे

)

+

णिच्

-

"ल्युट्"

(

३-३-११७

)

प्रयोगाः

"तच्च

कारणमभूद्धिरष्मयं

ब्रह्मणोऽसृजदसाविदं

जगत्"

उल्लेखाः

माघ०

१४-६७

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಉದೇಶ

प्रयोगाः

"हित्वा

तनुं

कारणमानुषीं

तां

यथा

गुरुस्ते

परमात्ममूर्तिम्"

उल्लेखाः

रघु०

१६-२२

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಶರೀರ

/ಮೈ

/ದೇಹ

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಿಷ್ಣು

प्रयोगाः

"करणं

कारणं

कर्ता"

उल्लेखाः

वि०

स०

विस्तारः

"जीवानां

चक्षुरादीन्

यो

हेतून्

कारयतीति

सः

।

प्रोच्यते

कारणम्"

-

निरुक्तिः

।

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಇಂದ್ರಿಯ

प्रयोगाः

"कार्यकारणकर्तृत्वे

हेतुः

प्रकृतिरुच्यते"

उल्लेखाः

गीता०

१३-२०

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಶಿವ

/ಈಶ್ವರ

प्रयोगाः

"अजं

शाश्वतं

कारणं

कारणानां

शिवं

केवलं

भासकं

भासकानाम्"

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪ್ರಮಾಣವಚನ

/ಆಧಾರ

/ಅಧಿಕಾರಯುತವಾದ

ಮಾತು

प्रयोगाः

"सम्भोगो

दृश्यते

यत्र

न

दृश्येतागमः

क्वचित्

।

आगमः

कारणं

तत्र

न

सम्भोग

इति

स्थितिः"

उल्लेखाः

मनु०

८-२००

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಸಾಧನೆ

/ಸಲಕರಣೆ

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕಾರ್ಯ

/ಕೆಲಸ

प्रयोगाः

"न

कश्चित्

कस्यचित्

मित्रं

न

कश्चित्

कस्यचित्

रिपुः

।

कारणेन

न

जानाति

मित्राणि

च

रिपून्

तथा

॥"

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಧೆ

/ಸಂಹಾರ

निष्पत्तिः

कॄ

(

हिंसायाम्

)

+

णिच्

-

भावे

"ल्युट्"

(

३-३-११५

)

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಮೂಲ

/ಆದಿಕಾರಣ

प्रयोगाः

"ब्राह्मणः

सम्भवेनैव

देवानामपि

दैवतम्

।

प्रमाणं

चैव

लोकस्य

ब्रह्मात्रैव

हि

कारणम्

॥"

उल्लेखाः

मनु०

११-८४

कारण

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಜನಕ

/ತಂದೆ

/ಉತ್ಪಾದಕ

प्रयोगाः

"यमामनन्त्यात्मभुवोऽपि

कारणं

कथं

स

लक्ष्यप्रभवो

भविष्यति"

उल्लेखाः

कुमा०

५-८१

kAraRa

{%

n.

%}

1.

A

cause,

i.e.

that

which

is

invariably

antecedent

to

some

product

and

is

not

otherwise

constituted

(

in

phil.

)

according

to

the

Naiyāyikas

it

is

of

three

kinds,

viz.,

(

1

)

समवायि

(

intimate

or

inherent

)

as

threads

are

of

a

cloth

(

2

)

असमवायि

(

non-intimate

or

non-inherent

)

as

the

conjunction

of

the

threads

is

of

cloth

(

3

)

निमित्त

(

instrumental

)

as

the

weaver’s

loom

is

of

cloth

2.

cause,

reason,

R.i.74,

Bg.xiii.21

3.

instrument-means,

Yaj.iii.20,

65

4.

motive,

R.xvi.22,

M.viii.347,

Yaj.ii.203

5.

the

origin

or

plot

of

a

play

or

poem

6.

a

sign,

a

document,

a

proof,

an

authority,

M.xi.84

7.

that

on

which

an

opinion

or

judgment

is

founded

8.

an

organ

of

sense

9.

element,

Yaj.iii.148

10.

the

body.

कारण

n.

(

r.

कृ

in

forma

caus.

s.

अन

)

1

)

actio,

factum,

opus.

N.

23.

3.

2

)

causa,

ratio.

IN.

5.

11.

SA.

4.

6.

N.

16.

27.

करण

क्ली

करण,

कारण,

क्षेत्र,

इन्द्रिय

करणं

कारणं

विद्यात्

क्षेत्रं

करणमिष्यते

।

करणो

जातिभेदश्च

करणानीन्द्रियाणि

च

॥

९५

॥

verse

1.1.1.95

page

0007

kāraṇa,

cause

(

as

in

Skt.

a

few

special

uses

):

(

1

)

Laṅk

〔9.18

f.〕

sarva-kāraṇa-tīrthya-vyapeta-buddheḥ

(

Laṅkādhipateḥ

),

prob.

having

his

intellect

turned

away

from

the

heretics

(

who

are

characterized

by

the

view

that

)

all

things

are

caused

(

Suzukiʼs

version

is

impossible

)

(

2

)

acc.

adv.,

for

the

sake

(

of,

gen.

):

SP

〔74.8〕

(

prose

)

āgacchata

(

read

prob.

°tha

with

most

mss.

)

śīghraṃ

teṣāṃ

kāraṇaṃ

nirdhāvata

(

°tha

),

come,

run

forth

quickly

for

the

sake

of

(

getting

)

these

(

toys

)!

(

3

)

loc.,

quasi-adv.,

used

in

a

way

resembling

Skt.

sthāne,

with

good

reason:

Jm

〔223.20〕

(

vs

)

jagad

idam

avakīrṇam

kāraṇe

tvadyaśobhiḥ.

kāraṇa,

cf.

ahaṃ

kāraṇaṃ

karomi

(

LP

),

‘I

shall

prove’.

kāraṇa,

n.

that

which

makes

or

occasions

cause,

57^7

occasion

reason

sake,

10^1

ground

for

a

judgment,

22^11.

[

√1kṛ.

]

1.

कारण

3.

a

)

कारणे

mit

Grund,

mit

Recht,

Jātakam.

31,

92.

Kāraṇa(

ṃ

)

=

Śiva

(

1000

names^1

).--Do.^2

=

Vishṇu

(

1000

names

).

कारण

नपुं।

कारणम्

समानार्थकाः

हेतु,

कारण,

बीज,

प्रमाण,

निमित्त,

प्रत्यय,

इति,

हि,

यत्_तत्,

यतः_ततः

1।4।28।2।2

दैवं

दिष्टं

भागधेयं

भाग्यं

स्त्री

नियतिर्विधिः।

हेतुर्ना

कारणं

बीजं

निदानं

त्वादिकारणम्.।

==>

मुख्यकारणम्

पदार्थ-विभागः

कारणम्

कारणं,

क्लीबम्

(

कार्य्यतेऽनेन

।

णिजन्तात्

कृञो

ल्युट्

।

)येन

विना

यन्न

भवति

तत्

।

तत्पर्य्यायः

।

हेतुः

२वीजम्

३

।

इत्यमरः

।

१

।

४

।

२८

॥

निमित्तम्४

प्रत्ययः

५

।

इति

जटाधरः

॥

(

यथा,

विष्णु-पुराणे

।

१

।

१७

।

३०

।“यतः

प्रधानपुरुषौ

यतश्चैतत्

चराचरम्

।कारणं

सकलस्यास्य

स

नो

विष्णुः

प्रसीदतु”

॥

)कारणत्वमाह

।

अन्यथासिद्धिशून्यत्वे

सति

नियत-पूर्व्ववर्त्तित्वम्

।

तत्रिविधम्

।

समवायिकारणत्वम्१

असमवायिकारणत्वम्

२

निमित्तकारणत्वम्

३परमाणुपरिमाणभिन्नानां

कारणत्वम्

।

इतिभाषापरिच्छेदः

।

१६-१७

॥

अणुपरिमाणन्तु

नकस्यापि

कारणम्

।

इति

सिद्धान्तमुक्तावली(

यथा,

हेः

रामायणे

।

१

।

६४

।

११

।“बहुभिः

कारणैर्देव

!

विश्वामित्रो

महामुनिः

।लोभितः

क्रोधितश्चैव

तपसा

चाभिवर्द्धते”

॥

)करणम्

।

(

कृ

वधे

+

स्वार्थे

णिच्

भावे

ल्युट्

।

)बधः

।

इति

मेदिनी

॥

(

आदिः

।

मूलम्

।

यथा,

मनुः

।

११

।

८४

।“ब्राह्मणः

सम्भवेनैव

देवानामपि

दैवतम्

।प्रमाणञ्चैव

लोकस्य

ब्रह्मात्रैव

हि

कारणम्”

॥

प्रमाणम्

।

यथा,

मनुः

।

८

।

२००

।“सम्भोगो

दृश्यते

यत्र

न

दृश्येतागमः

क्वचित्

।आगमः

कारणं

तत्र

न

सम्भोग

इति

स्थितिः”

॥

)इन्द्रियम्

।

(

यथा,

गीतायाम्

।

१३

।

२०

।“कार्य्यकारणकर्त्तृत्वे

हेतुः

प्रकृतिरुच्यते

।पुरुषः

सुखदुःखानां

भोक्तत्वे

हेतुरुच्यते”

॥

“कार्य्यं

शरीरं

कारणानि

सुखदुःखसाधनानी-न्द्रियाणि

तेषां

कर्त्तृत्वे

तदाकारपरिणामे”

।इति

तट्टीकायां

श्रीधरस्वामी

॥

)

देहः

।

(

यथा,

शाङ्करात्मबोधे

।

१३

।“अनाद्यविद्याऽनिर्व्वाच्या

कारणोपाधिरुच्यते

।उपाधित्रितयादन्यमात्मानमवधारयेत्”

॥

)साधनम्

।

(

करणमेव

स्वार्थे

अण्

।

)

कर्म्म

।(

यथा,

चाणक्ये

।

२३

।“न

कश्चित्कस्यचिन्मित्रं

न

कश्चित्कस्यचित्

रिपुः

।कारणेन

हि

जानाति

मित्राणि

च

रिपूंस्तथा”

॥

)कायस्थः

।

(

करणशब्देऽस्य

विशेषो

ज्ञेयः

॥

)

वाद्य-प्रभेदः

।

गीतप्रभेदः

।

इति