Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel

कात्यायनी (kAtyAyanI)

 
Spoken Sanskrit English

कात्यायनी

kAtyAyanI

Feminine

middle-aged

widow

dressed

in

red

clothes

Apte English

कात्यायनी

[

kātyāyanī

],

1

An

elderly

or

middle

aged

widow

(

dressed

in

red

clothes

).

Name.

of

a

wife

of

Yajñavalkya

मैत्रेयी

च

कात्यायनी

च

Bṛihadâraṇyakopanishad.

4.5.1.

Name.

of

Pārvatī

Compare.

उमा

कात्यायनी

गौरी

काली

हैमवतीश्वरी

Ak.

Compound.

-तन्त्रम्n.

a

Tantra

containing

the

description

of

the

methods

of

दुर्गापूजा

and

said

to

have

been

composed

by

Śiva.

-पुत्रः,

-सुतः

Name.

of

Kārttikeya.

Apte 1890 English

कात्यायनी

1

An

elderly

or

middleaged

widow

(

dressed

in

red

clothes

).

2

N.

of

a

wife

of

Yājnavalkya.

3

N.

of

Pārvatī.

Comp.

पुत्रः,

सुतः

N.

of

Kārtikeya.

Monier Williams Cologne English

कात्यायनी॑

a

(

ई॑

),

feminine.

nalopākhyāna

of

one

of

the

two

wives

of

Yājñavalkya,

śatapatha-brāhmaṇa

of

a

Pravrājikā,

kathāsaritsāgara

of

Durgā,

harivaṃśa

lalita-vistara

prabodha-candrodaya

a

middle-aged

widow

dressed

in

red

clothes,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

कात्यायनी

b

feminine.

of

°यन,

q.v.

Apte Hindi Hindi

कात्यायनी

स्त्रीलिङ्गम्

-

कात्यायन

-

ङीष्

एक

प्रौढ़ा

या

अधेड़

विधवा

कात्यायनी

स्त्रीलिङ्गम्

-

कात्यायन

-

ङीष्

पार्वती

Shabdartha Kaustubha Kannada

कात्यायनी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕತ

ಗೋತ್ರದಲ್ಲಿ

ಹುಟ್ಟಿದ

ಹೆಂಗಸು

निष्पत्तिः

"यञ्"

(

४-१-१०५

)

।

"ष्फः"

(

४-१-१८

)

।

"ङीष्"

(

४-१-४१

)

व्युत्पत्तिः

कतस्य

गोत्रापत्यं

स्त्री

कात्यायनी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕಾತ್ಯಾಯನ

ಋಷಿಯ

ಪತ್ನಿ

कात्यायनी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯ

ಋಷಿಯ

ಒಬ್ಬ

ಪತ್ನಿ

प्रयोगाः

"याज्ञवल्क्यस्य

द्वे

भार्ये

बभूवतुः

मैत्रेयी

कत्यायनी

च

तयोर्हं

मैत्रेयी

ब्रह्मवादिनी

बभूव

स्त्रीप्रज्ञैव

तर्हि

कात्यायनी

॥"

कात्यायनी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ದುರ್ಗಾದೇವಿ

/ಪಾರ್ವತಿ

L R Vaidya English

kAtyAyanI

{%

f.

%}

1.

An

elderly

widow

2.

an

epithet

of

Pārvatī.

Bopp Latin

कात्यायनी

f.

(

a

कात्यायन

-

patronym.

a

कत्यायन

no-

men

sapientis

cujusdam

-

signo

fem.

ई

)

nomen

Durgae.

DEV.

8.

28.

Schmidt Nachtrage zum Sanskrit Worterbuch German

कात्यायनी

Witwe

mittleren

Alters

vgl.

Prabandhacintāmaṇi

60,

7.

[

Z.

]

Wordnet Sanskrit

Synonyms

कात्यायनी

(Noun)

नवदुर्गासु

एका

यस्याः

पूजनं

प्रथमतः

कात्यायनेन

कृतम्।

"नवरात्रि-उत्सवे

षष्ठमे

दिने

कात्यायन्याः

पूजनं

क्रियते।"

Synonyms

विधवा,

गतभर्तृका,

मृतपतिका,

अभर्तृका,

निर्नाथा,

अनाथा,

अवीरा,

यतिनी,

वृषभी,

कात्यायनी,

वितन्तुः

(Noun)

सा

महिला

यस्याः

पतिः

मृतः

अस्ति।

"मेजर

रणवीरं

मृत्योः

पश्चात्

परमवीरचक्रेण

सन्मानितं

कृतं

सः

सन्मानः

तस्य

गतभर्तृकया

स्वीकृतः।"

Synonyms

दुर्गा,

उमा,

कात्यायनी,

गौरी,

ब्रह्माणी,

काली,

हैमवती,

ईश्वरा,

शिवा,

भवानी,

रुद्राणी,

सर्वाणी,

सर्वमङ्गला,

अपर्णा,

पार्वती,

मृडानी,

लीलावती,

चणडिका,

अम्बिका,

शारदा,

चण्डी,

चण्डा,

चण्डनायिका,

गिरिजा,

मङ्गला,

नारायणी,

महामाया,

वैष्णवी,

महेश्वरी,

कोट्टवी,

षष्ठी,

माधवी,

नगनन्दिनी,

जयन्ती,

भार्गवी,

रम्भा,

सिंहरथा,

सती,

भ्रामरी,

दक्षकन्या,

महिषमर्दिनी,

हेरम्बजननी,

सावित्री,

कृष्णपिङ्गला,

वृषाकपायी,

लम्बा,

हिमशैलजा,

कार्त्तिकेयप्रसूः,

आद्या,

नित्या,

विद्या,

शुभह्करी,

सात्त्विकी,

राजसी,

तामसी,

भीमा,

नन्दनन्दिनी,

महामायी,

शूलधरा,

सुनन्दा,

शुम्यभघातिनी,

ह्री,

पर्वतराजतनया,

हिमालयसुता,

महेश्वरवनिता,

सत्या,

भगवती,

ईशाना,

सनातनी,

महाकाली,

शिवानी,

हरवल्लभा,

उग्रचण्डा,

चामुण्डा,

विधात्री,

आनन्दा,

महामात्रा,

महामुद्रा,

माकरी,

भौमी,

कल्याणी,

कृष्णा,

मानदात्री,

मदालसा,

मानिनी,

चार्वङ्गी,

वाणी,

ईशा,

वलेशी,

भ्रमरी,

भूष्या,

फाल्गुनी,

यती,

ब्रह्ममयी,

भाविनी,

देवी,

अचिन्ता,

त्रिनेत्रा,

त्रिशूला,

चर्चिका,

तीव्रा,

नन्दिनी,

नन्दा,

धरित्रिणी,

मातृका,

चिदानन्दस्वरूपिणी,

मनस्विनी,

महादेवी,

निद्रारूपा,

भवानिका,

तारा,

नीलसरस्वती,

कालिका,

उग्रतारा,

कामेश्वरी,

सुन्दरी,

भैरवी,

राजराजेश्वरी,

भुवनेशी,

त्वरिता,

महालक्ष्मी,

राजीवलोचनी,

धनदा,

वागीश्वरी,

त्रिपुरा,

ज्वाल्मुखी,

वगलामुखी,

सिद्धविद्या,

अन्नपूर्णा,

विशालाक्षी,

सुभगा,

सगुणा,

निर्गुणा,

धवला,

गीतिः,

गीतवाद्यप्रिया,

अट्टालवासिनी,

अट्टहासिनी,

घोरा,

प्रेमा,

वटेश्वरी,

कीर्तिदा,

बुद्धिदा,

अवीरा,

पण्डितालयवासिनी,

मण्डिता,

संवत्सरा,

कृष्णरूपा,

बलिप्रिया,

तुमुला,

कामिनी,

कामरूपा,

पुण्यदा,

विष्णुचक्रधरा,

पञ्चमा,

वृन्दावनस्वरूपिणी,

अयोध्यारुपिणी,

मायावती,

जीमूतवसना,

जगन्नाथस्वरूपिणी,

कृत्तिवसना,

त्रियामा,

जमलार्जुनी,

यामिनी,

यशोदा,

यादवी,

जगती,

कृष्णजाया,

सत्यभामा,

सुभद्रिका,

लक्ष्मणा,

दिगम्बरी,

पृथुका,

तीक्ष्णा,

आचारा,

अक्रूरा,

जाह्नवी,

गण्डकी,

ध्येया,

जृम्भणी,

मोहिनी,

विकारा,

अक्षरवासिनी,

अंशका,

पत्रिका,

पवित्रिका,

तुलसी,

अतुला,

जानकी,

वन्द्या,

कामना,

नारसिंही,

गिरीशा,

साध्वी,

कल्याणी,

कमला,

कान्ता,

शान्ता,

कुला,

वेदमाता,

कर्मदा,

सन्ध्या,

त्रिपुरसुन्दरी,

रासेशी,

दक्षयज्ञविनाशिनी,

अनन्ता,

धर्मेश्वरी,

चक्रेश्वरी,

खञ्जना,

विदग्धा,

कुञ्जिका,

चित्रा,

सुलेखा,

चतुर्भुजा,

राका,

प्रज्ञा,

ऋद्भिदा,

तापिनी,

तपा,

सुमन्त्रा,

दूती,

अशनी,

कराला,

कालकी,

कुष्माण्डी,

कैटभा,

कैटभी,

क्षत्रिया,

क्षमा,

क्षेमा,

चण्डालिका,

जयन्ती,

भेरुण्डा

(Noun)

सा

देवी

यया

नैके

दैत्याः

हताः

तथा

च

या

आदिशक्तिः

अस्ति

इति

मन्यते।

"नवरात्रोत्सवे

स्थाने

स्थाने

दुर्गायाः

प्रतिष्ठापना

क्रियते।"

Mahabharata English

Kātyāyanī

=

Durgā

(

Umā

):

VI,

798.

Purana English

कात्यायनी

/

KĀTYĀYANĪ.

One

of

the

two

wives

of

yājñavalkya.

After

withdrawing

completely

from

worldly

activities,

yājñavalkya

asked

his

wives

to

divide

his

worldly

assets

equally

between

them.

But

maitreyī

the

other

wife,

being

of

a

deeply

spiritual

nature,

kātyāyanī

herself

had

to

undertake

the

burden

of

all

the

material

affairs.

(

Bṛhadāraṇyakopaniṣad

).

Vedic Reference English

Kātyāyanī

is

the

name

of

one

of

the

two

wives

of

Yājña-

valkya

in

the

Bṛhadāraṇyaka

Upaniṣad.^1

1

)

ii.

4,

1

iv.

5,

1.

2.

A

Kātya

appears

in

the

Baudhāyana

Śrauta

Sūtra,

ii.

15

et

seq.

See

Weber,

Indian

Literature,

138.

Amarakosha Sanskrit

कात्यायनी

स्त्री।

पार्वती

समानार्थकाः

उमा,

कात्यायनी,

गौरी,

काली,

हैमवती,

ईश्वरी,

शिवा,

भवानी,

रुद्राणी,

शर्वाणी,

सर्वमङ्गला,

अपर्णा,

पार्वती,

दुर्गा,

मृडानी,

चण्डिका,

अम्बिका,

आर्या,

दाक्षायणी,

गिरिजा,

मेनकात्मजा,

वृषाकपायी

1।1।36।4।2

विभूतिर्भूतिरैश्वर्यमणिमादिकमष्टधा।

अणिमा

महिमा

चैव

गरिमा

लघिमा

तथा।

प्राप्तिः

प्राकाम्यमीशित्वं

वशित्वं

चाष्ट

सिद्धयः।

उमा

कात्यायनी

गौरी

काली

हैमवतीश्वरी॥

पति

==>

शिवः

जनक

==>

हिमवान्

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

आत्मा,

देवता

कात्यायनी

स्त्री।

अर्धवृद्धा_काषायवसना_अधवा_च_स्त्री

समानार्थकाः

कात्यायनी

2।6।17।2।1

स्त्री

नग्निका

कोटवी

स्याद्दूतीसंचारिके

समे।

कात्यायन्यर्धवृद्धा

या

काषायवसनाधवा॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

चलसजीवः,

मनुष्यः

Kalpadruma Sanskrit

कात्यायनी,

स्त्रीलिङ्गम्

(

कतस्यापत्यं

स्त्री

।

“गर्गादिभ्योयञ्”

।

४

।

१

।

१०५

।

इति

यञ्

।

“सर्व्वत्र-लोहितादिकतस्तेभ्यः”

।

४

।

१

।

१८

।

इति

ष्फः

।षित्वात्

ङीष्

।

)

दुर्गा

।

(

यथा

मार्कण्डेय

९१

।

२३

।“एतत्ते

वदनं

सौम्यं

लौचनत्रयभूषितम्

।पातु

नः

सर्व्वभूतेभ्यः

कात्यायणि

नमोऽस्तुते”

॥

)अर्द्धवृद्धा

काषायवसना

विधवा

।

इत्यमरः

।

२

।६

।

१७

॥

(

याज्ञवल्क्यमुनेः

पत्न्योरेका

पत्नी

।यदुक्तं

वृहदारण्यकोपनिषदि

।

“याज्ञवल्क्यस्यद्वे

भार्य्ये

बभूवतुः

मैत्रेयी

कात्यायनी

च

।

तयोर्हिमैत्रेयी

ब्रह्मवादिनी

बभूव

स्त्रीप्रज्ञैव

तर्हि

कात्या-यनी”

॥

पत्न्यां

ङीष्

।

कात्यायनस्य

ॠषेः

पत्नी”

॥

)

Vachaspatyam Sanskrit

कात्यायनी

स्त्री

कतस्य

गीत्रापत्यं

स्त्री

गर्गा०

यञ्

लोहित-कतन्ता०

ष्फः

षित्त्वात्

ङीष्

।

१

कतगोत्रापत्यस्त्रियाम्

।पत्न्यां

ङीष्

।

२

कात्यायनर्षेः

पत्न्याम्

३

तत्तुल्य

कषा-यादिवस्त्रधारिण्यामर्द्धवृद्धायां

विधवायां

स्त्रियां

४

कल्पभेदेकतगोत्रोत्पन्नायां

दुर्गायां

५

याज्ञवल्क्यर्षिपत्नीभेदे

च

।“याज्ञवल्क्यस्य

द्वे

भार्य्ये

बभूवतुः

मैत्रेयो

कात्यायनी

चतयोर्ह

मैत्रेयी

ब्रह्मवादिनी

बभूव

स्त्रीप्रज्ञैव

तर्हिकात्यायनी”

वृ०

उ०

।