कवि (kavi)

कवि

Masculine, Feminine, Neuter

(

-विः-विः

or

-वी-वि

)

Learned,

wise.

Masculine.

(

-विः

)

1.

A

poet.

2.

The

sun.

3.

SUKRA,

the

regent

of

the

planet

Venus,

and

preceptor

of

the

demons.

4.

A

name

of

VALMIKI,

the

author

of

the

Ramayana,

the

inventor

of

poesy.

5.

A

name

of

BRAHMA.

Feminine.

(

-विः-वी

)

The

bit

of

a

bridle,

or

the

reins

altogether

also

कविका.

Etymology

कु

to

sound,

to

celebrate,

and

इन्

Unadi

Affix.

कवि॑

adjective

wise,

thoughtful

masculine

a

wise

man,

seer,

sage,

poet

(

especially

of

artificial

poems

)

name

of

several

men.

कवि

(

विः

)

2.

Masculine.

A

poet

the

sun

Su-

kra

Brahmā,

Vālmīki.

a.

Learn-

ed,

wise,

literary.

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

skilful

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

knowing

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

cunning

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

wise

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

gifted

with

insight

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

sensible

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

enlightened

[

m

]

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

prudent

कवि

-

kavi

-

Adjective

-

intelligent

कवि

-

kavi

-

Feminine

-

bit

of

a

bridle

कवि

-

kavi

-

Feminine

-

reins

कवि

-

kavi

-

Feminine

-

ladle

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

name

of

planet

Venus

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

wise

man

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

owl

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

seer

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

keeper

or

herd

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

poet

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

prophet

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

sun

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

intelligent

man

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

singer

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

sage

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

soul

in

the

sAMkhya

philosophy

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

man

of

understanding

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

bard

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

thinker

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

cunning

fighter

कवि

-

kavi

-

Masculine

-

leader

कवि

kavi

Feminine

reins

स्मदभीशु

smadabhIzu

Adjective

having

reins

अरश्मिक

arazmika

Adjective

without

reins

प्रग्रहिन्

pragrahin

Adjective

guiding

the

reins

स्यूमगृभ्

syUmagRbh

Adjective

seizing

the

reins

हिरण्याभीशु

hiraNyAbhIzu

Adjective

having

golden

reins

विमुक्तप्रग्रह

vimuktapragraha

Adjective

with

slackened

reins

अरश्मन्

arazman

Adjective

having

no

ropes

or

reins

कविय

kaviya

Masculine

Neuter

bit

of

a

bridle

or

the

reins

कविक

kavika

Neuter

bit

of

a

bridle

or

the

reins

प्राचीनरश्मि

prAcInarazmi

Adjective

having

reins

directed

forward

वृषरश्मि

vRSarazmi

Adjective

having

strong

reins

or

thongs

ऋजुरश्मि

Rjurazmi

Adjective

having

straight

traces

or

reins

यतरश्मि

yatarazmi

Adjective

having

well

held

or

guided

reins

सूत्रसङ्ग्रह

sUtrasaGgraha

Masculine

one

who

grasps

or

holds

the

reins

सुमदंसु

sumadaMsu

Adjective

together

with

the

reins

or

harness

इष्टरश्मि

iSTarazmi

Adjective

one

who

wishes

for

reins

or

bridles

कवि

Masculine, Feminine, Neuter

(

-विः-विः

or

-वी-वि

)

Learned,

wise.

Masculine.

(

-विः

)

1

A

poet.

2

The

sun.

3

ŚUKRA,

the

regent

of

the

planet

Venus,

and

preceptor

of

the

demons.

4

A

name

of

VĀLMĪKI,

the

author

of

the

Rāmāyaṇa,

the

inventor

of

poesy.

5

A

name

of

BRAHMĀ.

Feminine.

(

-विः-वी

)

The

bit

of

a

bridle,

or

the

reins

altogether

also

कविका.

Etymology

कु

to

sound,

to

celebrate,

and

इन्

Uṇādi

Affix.

कवि

[

kavi

],

Adjective.

[

कु-इ

Uṇâdisūtras.

4.138

]

Omniscient

Mahâbhârata (Bombay).

*

1.5.

27

कविं

पुराणमनुशासितारम्

Bhagavadgîtâ (Bombay).

8.9

Manusmṛiti.

4.24.

Intelligent,

clever,

wise

कविर्मूकवदात्मानं

स

दृष्ट्या

दर्शयेन्नृणाम्

Bhágavata (Bombay).

7.13,

1.18.

Thinking,

thoughtful.

Praiseworthy.

विः

A

wise

man,

a

thinker,

a

sage

कवीनामुशना

कविः

Bhagavadgîtâ (Bombay).

1.37

Manusmṛiti.

7.49,

2.151.

A

poet

तद्

ब्रूहि

रामचरितं

आद्यः

कविरसि

Uttararàmacharita.

2

मन्दः

कवियशः-

प्रार्थी

Raghuvamsa (Bombay).

1.3

इदं

कविभ्यः

पूर्वेभ्यो

नमोवाकं

प्रशास्महे

Uttararàmacharita.

1.1

Sisupâlavadha.

2.86.

An

epithet

of

Śukra,

the

preceptor

of

the

Asuras

कविरिव

वृषपर्वणः

Kâdambarî (Bombay).

56.

Vālmīki,

the

first

poet.

Brahmā

Bhágavata (Bombay).

5.18.6.

The

sun.

Feminine.

The

bit

of

a

bridle

see

कविका.

Compound.

-ज्येष्ठः

an

epithet

of

Vālmīki,

the

first

poet.

-पुत्रः

an

epithet

of

Śukra.

राजः

a

great

poet

श्रीहर्षं

कविराजराजिमुकुटालङ्कारहीरः

सुतम्

occurring

in

the

last

verse

of

every

canto

of

Naiṣadha

Charita.

Name.

of

a

poet,

author

of

a

poem

called

राघवपाण्डवीय.

-रामायणः

an

epithet

of

Vālmīki.-समयः

convention

of

Poets.

कवि

[

kavi

]

वी

[

vī

]

यम्

[

yam

],

(

वी

)

यम्

The

bit

of

a

bridle.

कवि

a.

[

कु-इ

Uṇ.

4.

138

]

1

Omniscient

Bg.

8.

9

Ms.

4.

24.

2

Intelligent,

clever,

wise.

3

Thinking,

thoughtful.

4

Praiseworthy.

विः

1

A

wise

man,

a

thinker,

a

sage

कवीनामुशना

कविः

Bg.

10.

37

Ms.

7.

49,

2.

151.

2

A

poet

तद्ब्रूहि

रामचरितं

आद्यः

कविरसि

U.

2

मंदः

कवियशःप्रार्थी

R.

1.

3

इदं

कविभ्यः

पूर्वेभ्यो

नमोवाकं

प्रशास्महे

U.

1.

1

Śi.

2.

86.

3

An

epithet

of

Śukra,

the

preceptor

of

the

Asuras

कविरिव

वृषपर्वणः

K.

56.

4

Vālmīki,

the

first

poet.

5

Brahmā.

6

The

sun.

f.

The

bit

of

a

bridle

see

कविका.

Comp.

ज्येष्ठः

an

epithet

of

Vālmīki,

the

first

poet.

पुत्रः

an

epithet

of

Śukra.

राजः

{1}

a

great

poet

श्रीहर्षं

कविराजराजिमुकुटालंकारहीरः

सुतं

occurring

in

the

last

verse

of

every

canto

of

Naiṣadha

Carita.

{2}

N.

of

a

poet,

author

of

a

poem

called

राघवपांडवीय.

रामायणः

an

epithet

of

Vālmīki.

कवि॑

Masculine, Feminine, Neuter

(

√

1.

कू

confer, compare.

2.

कव,

आ॑कूत,

आ॑कूति,

काव्य,

naighaṇṭuka, commented on by yāska

iii,

15

nirukta, by yāska

xii,

13

uṇādi-sūtra

iv,

138

)

gifted

with

insight,

intelligent,

knowing,

enlightened,

wise,

sensible,

prudent,

skilful,

cunning

कवि॑

(

इस्

),

masculine gender.

a

thinker,

intelligent

man,

man

of

understanding,

leader

a

wise

man,

sage,

seer,

prophet

a

singer,

bard,

poet

(

but

in

this

sense

without

any

technical

application

in

the

Veda

),

ṛg-veda

vājasaneyi-saṃhitā

taittirīya-saṃhitā

atharva-veda

śatapatha-brāhmaṇa

i,

4,

2,

8

kaṭha-upaniṣad

iii,

14

mahābhārata

bhagavad-gītā

bhāgavata-purāṇa

manu-smṛti

vii,

49

rāmāyaṇa

raghuvaṃśa

nalopākhyāna

of

several

gods,

(

especially.

)

of

Agni,

ṛg-veda

ii,

23,

1

x,

5,

3

iii,

5,

1

i,

31,

2

76,

5

of

Varuṇa,

Indra,

the

Aśvins,

Maruts,

Ādityas

of

the

Soma

of

the

Soma

priest

and

other

sacrificers

(

probably

)

nalopākhyāna

of

a

particular

poet

confer, compare.

अ॑ङ्गिरस्

(

manu-smṛti

ii,

151

)

and

उश॑नस्

(

bhagavad-gītā

x,

37

)

of

the

ancient

sages

or

patriarchs

(

as

spirits

now

surrounding

the

sun

)

of

the

Ṛbhus

(

as

skilful

in

contrivance

)

of

Pūṣan

(

as

leader

or

guider

)

nalopākhyāna

of

a

son

of

Brahmā,

mahābhārata

xiii,

4123,

4142-4150

of

Brahmā,

Horace H. Wilson

of

a

son

of

Bhṛgu

and

father

of

Śukra,

mahābhārata

i,

2606

(

confer, compare.

3204

bhāgavata-purāṇa

iv,

1,

45

and

manvarthamuktāvalī, kullūka bhaṭṭa 's commentary on manu-smṛti

on

manu-smṛti

iii,

198

)

that

of

Śukra

(

regent

of

the

planet

Venus

and

preceptor

of

the

demons

),

rājataraṃgiṇī

iv,

495

of

the

planet

Venus,

Boehtlingk's Sanskrit-Woerterbuch in kuerzerer fassung

of

the

sons

of

several

Manus,

harivaṃśa

bhāgavata-purāṇa

viṣṇu-purāṇa

of

a

son

of

Kauśika

and

pupil

of

Garga,

harivaṃśa

of

a

son

of

Ṛṣabha,

bhāgavata-purāṇa

of

Vālmīki,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

keeper

or

herd,

ṛg-veda

vii,

18,

8

(

fig.

)

nalopākhyāna

of

the

gates

of

the

sacrificial

enclosure,

taittirīya-saṃhitā

v,

11,

1,

2

(

confer, compare.

कव॑ष्

)

the

sun,

Horace H. Wilson

of

various

men

the

soul

in

the

Sāṃkhya

philosophy

Comm.

a

cunning

fighter,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

an

owl,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

कवि॑

(

इस्

or

ई,

Horace H. Wilson

),

feminine.

the

bit

of

a

bridle,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

the

reins

(

confer, compare.

कविका

),

Horace H. Wilson

a

ladle

(

confer, compare.

कम्बि

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

कवि

कवि,

इस्,

इस्

or

ई,

इ

(

said

to

be

fr.

rt.

3.

कु

but

perhaps

related

to

आकूत,

आकूति

),

sensible,

intelligent,

prudent,

clever,

wise,

learned

a

thinker,

a

wise

man,

a

sage,

an

intelligent

man

(

metaphoric-

ally

)

epithet

of

the

gates

of

the

sacrificial

enclosure

epithet

of

the

Ṛbhus

(

as

skilful

in

contrivance

)

epithet

of

the

old

sages

or

patriarchs,

now

as

spirits

surrounding

the

sun

epithet

of

the

gods,

especially

of

Agni,

Indra,

Varuṇa,

the

Maruts,

and

Ādityas

epithet

of

the

Soma

priest

&c.

(

इस्

),

m.

a

poet,

especially

one

who

composes

artificial

poems

N.

of

a

man,

according

to

some

genealogies

a

son

of

Brahmā,

according

to

others

a

son

of

Bhṛgu

and

father

of

Śukra

epithet

of

Śukra,

the

regent

of

the

planet

Venus

and

preceptor

of

the

demons

the

sons

of

several

Manus

are

also

called

Kavis

N.

of

a

son

of

Kauśika

and

pupil

of

Garga

also

a

son

of

Ṛṣabha

N.

of

Vālmīki,

the

inventor

of

poesy

and

author

of

the

Rāmāyaṇa

the

sun

?

(

इस्

or

ई

),

f.

the

bit

of

a

bridle

or

the

reins

altogether

a

ladle.

—कवि-

कण्ठ-हार,

अस्,

m.

‘the

ornament

of

the

neck

of

a

poet,

’

title

of

a

work

on

rhetoric.

—कवि-कल्प-

द्रुम,

अस्,

m.

title

of

a

collection

of

roots

written

in

verse

by

Vopadeva.

—कवि-कल्प-लता,

f.

title

of

a

work

on

rhetoric

by

Devendra.

—कवि-क्रतु,

उस्,

उस्,

उ,

Ved.

having

wise

designs,

wise

(

Sāy.

)

one

who

possesses

wisdom

or

sacrifices.

—कवि-चन्द्र,

अस्,

m.

the

son

of

Karṇa-pūra

and

father

of

Kavi-

vallabha,

author

of

the

Kāvya-candrikā

the

author

of

the

Dhātu-candrikā

the

author

of

the

Ratnāvalī

the

author

of

the

Rāmacandra-campū

the

author

of

the

Śānti-candrikā

the

author

of

a

grammar

called

Sārala-harī

the

author

of

a

book

named

Stavāvalī.

—कवि-च्छद्,

त्,

त्,

त्,

Ved.

delighting

in

wise

men

(

Sāy.

)

causing

pleasure

to

the

wise.

—कवि-ज्येष्ठ,

अस्,

m.

an

epithet

of

Vālmīki,

the

author

of

the

Rāmāyaṇa,

‘the

oldest

of

poets.’

—कवि-तम,

अस्,

आ,

अम्,

wisest.

—कवि-तर,

अस्,

आ,

अम्,

wiser.

—कवि-ता,

f.

poesy,

poetic

style

or

composition.

—कवितामृत-कूप

(

°ता-अम्°

),

अस्,

m.

title

of

a

modern

collection

of

verses,

‘a

well

of

nectar

of

poetry.’

—कविता-वेदिन्,

ई,

इनी,

इ,

un-

derstanding

poesy,

wise,

learned,

a

poet,

a

genius.

—कवि-त्व,

अम्,

n.

wisdom

poesy.

—कवि-त्वन,

अम्,

n.,

Ved.

wisdom.

—कवित्व-रत्नाकर,

अस्,

m.

title

of

a

modern

work

on

rhetoric.

—कवि-

दर्पण,

N.

of

a

work

by

Raghu.

—कवि-पुत्र,

अस्,

m.,

N.

of

a

dramatic

author.

—कवि-प्रशस्त,

अस्,

आ,

अम्,

Ved.

highly

esteemed

or

praised

by

sages.

—कवि-प्रिया,

f.

a

work

on

rhetoric

by

Keśava-

dāsa.

—कवि-भट्ट,

अस्,

m.,

N.

of

a

poet.

—कवि-

भूम,

अस्,

m.,

N.

of

a

man.

—कवि-भूषण,

अस्,

m.

the

son

of

Kavi-candra.

—कवि-रथ,

अस्,

m.,

N.

of

a

prince,

a

son

of

Citra-ratha.

—कवि-

रहस्य,

अम्,

n.

‘the

secret

of

the

learned,

’

title

of

a

collection

of

roots

by

Halāyudha.

—कवि-राज,

अस्,

m.

king

of

the

poets,

N.

of

the

author

of

the

Rāghavapāṇḍavīya.

—कवि-रामायण,

अस्,

m.

an

epithet

of

Vālmīki,

the

author

of

the

Rāmāyaṇa,

(

an

incorrect

form

for

रामायण-कवि।

)

—कवि-

लासिका

or

कवि-लाशिका,

f.

(

?

)

a

kind

of

lute.

—कवि-

वल्लभ,

अस्,

m.,

N.

of

the

son

of

Kavi-candra.

—कवि-वृध,

अस्,

आ,

अम्,

Ved.

prospering

the

wise.

—कवि-शस्त,

अस्,

आ,

अम्,

Ved.

praised

by

wise

men.

—कवीश्वर

(

°वि-ईश्°

),

अस्,

m.

a

king

of

poets

N.

of

a

poet.

कवि

kav-í,

Adjective.

wise

Masculine.

wise

man,

sage,

seer

🞄poet

planet

Venus.

कवि

कवि,

i.

e.

कू

+

इ,

I.

Adjective.

Wise

(

ved.

).

II.

Masculine.

1.

A

wise

man,

Man.

7,

49.

2.

A

poet,

Rājat.

5,

203.

3.

A

proper

name,

MBh.

13,

4123.

III.

Feminine.

The

bit

of

a

bridle,

Rām.

1,

53,

18

(

cf.

कवल

).

--

Compound

सु-,

Masculine.

an

excellent

poet,

Rājat.

5,

204.

--

Cf.

κοας

in

εὐρυκόας

Λαο-κόων,

,

i.

e.

Λαϝο-κόϝων,

and

कू।

कवि

कवि

वि*

-

कु-इ

सर्वज्ञ

कवि

वि*

-

कु-इ

"प्रतिभाशाली,

चतुर,

बुद्धिमान"

कवि

वि*

-

कु-इ

"विचारवान,

विचारशील"

कवि

वि*

-

कु-इ

प्रशंसनीय

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु-इ

"बुद्धिमान

पुरुष,

विचारक

ऋषि"

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु-इ

काव्यकार

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु-इ

असुरों

के

आचार्य

शुक्र

की

उपाधि

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु-इ

"वाल्मीकि,

आदिकवि"

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु-इ

ब्रह्मा

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु-इ

सूर्य

कविः

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

लगाम

का

दहाना

कवि

वि*

-

कु+इ

सर्वज्ञ

कवि

वि*

-

कु+इ

बुद्धिमान

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु+इ

"विचारक,

कविता

करने

वाला"

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु+इ

वाल्मीकि

कविः

पुंलिङ्गम्

-

कु+इ

ब्रह्मा

कवि

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಬ್ರಹ್ಮ

/ಕ್ರಾಂತಿದರ್ಶಿ

/ಅತೀಂದ್ರಿಯ

ವಸ್ತುವನ್ನು

ನೋಡುವ

ಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ

ಪರಮಾತ್ಮ

प्रयोगाः

"कविं

पुराणमनुशासितारमणोरणीयांसमनुस्मरेद्यः

।

सर्वस्य

धातारमचिन्त्यरूपमादित्यवर्णं

तमसः

परस्तात्"

उल्लेखाः

गीता०

८-९

कवि

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಬ್ರಹ್ಮನ

ಹೃದಯದಿಂದ

ಜನಿಸಿದ

ಭೃಗುಋಷಿಯ

ಮಗ

/ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯರ

ತಂದೆ

कवि

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕವಿಯ

ಮಗನಾದ

ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯ

/ಅಸುರರ

ಗುರು

निष्पत्तिः

कु

(

शब्दे

)

-

"इः"

(

उ०

४-१३८

)

प्रयोगाः

"ब्रह्मणो

हृदयं

भित्वा

निःसृतोभगवान्

भृगुः

।

भृगोः

पुत्रः

कविर्विद्वान्

शुक्रः

कविसुतो

ग्रहः

॥"

उल्लेखाः

भा०

आदि०

६७

कवि

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕಾವ್ಯವನ್ನು

ರಚಿಸುವವನು

/ಕವಿತೆ

ಮಾಡುವವನು

/ವರ್ಣಿಸುವವನು

निष्पत्तिः

कवृ

(

वर्णने

)

-

"इः"

(

उ०

४-१३८

)

प्रयोगाः

"तेजः

क्षमा

वा

नैकान्तं

कालज्ञस्य

महीपतेः

।

नैकमोजः

प्रसादो

वा

रसभावविदः

कवेः

॥"

"मन्दः

कवियशःप्रार्थी

गमिष्याम्युपहास्यताम्"

उल्लेखाः

माघ०

२-८३,

रघु०

१-३

कवि

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪಂಡಿತ

/ವಿದ್ವಾಂಸ/ಬುದ್ಧಿವಂತ

प्रयोगाः

"अध्यापयामास

पितॄन्

शिशुराङ्गिरसः

कविः"

उल्लेखाः

मनु०

२-१५१

कवि

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಾಲ್ಮೀಕಿ

ಮಹರ್ಷಿ

विस्तारः

"कविर्वाल्मीकिशुक्रयोः

।

सूरौ

काव्यकरे

पुंसि

स्यात्खलीने

तु

योषिति"

-

मेदि०

।

कवि

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಸ್ತೋತ್ರ

ಮಾಡುವವನು

कवि

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಸ್ತುತಿಸಲ್ಪಡುವವನು

कवि

-

वी

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಲಗಾಮು

/ಕಡಿವಾಣ

निष्पत्तिः

वा

"ङीष्"

(

ग०

४-१-४५

)

९,

अङ्क,

अन्तर,

अम्बुजासन,

उपेन्द्र,

ऋद्धि,

कपाट,

कवाट,

कवि,

कूप,

केशव,

क्षत,

खग,

खचर,

खेगामी,

खेचर,

गम्भीर,

गाम्भीर,

गो,

ग्रह,

छिद्र,

तामिस्र,

तार्क्ष्यध्वज,

दिविसद्,

दुर्गा,

द्वार,

नन्द,

नभोग,

नव,

निधान,

निधि,

पट,

पदार्थ,

बल,

बिल,

मिति,

यन्त्र,

रत्न,

रन्ध्र,

लब्ध,

लब्धि,

वट,

विल,

विवर,

शुषिर,

सुषिर,

हरि

कवि

m.

(

r.

कव्

s.

इ

)

poëta.

BH.

8.

9.

(

Hib.

caomhdha

«poetry,

versification».

)

कवि

pupil

of

Rāmānujācārya:

Vṛttarāmāyaṇa,

metrics.

Oudh

V,

10.

kaví,

a.

wise,

possessed

of

insight

(

of

gods,

esp.

Agni

)

as

m.

wise

man,

seer,

sage

poet

pl.

wise

men

of

old

(

whose

spirits

hover

about

the

sun

),

91^12.

[

prop.

‘seer,

’

√kū,

‘see,

’

for

*skū:

cf.

θυοσκόυς,

*-σκοϝο-ς,

‘inspecting

the

sacrifice’

Lat.

cav-ēre,

‘look

out,

be

cautious’

Ger.

schauen,

AS.

sceāwian,

‘look,

’

Eng.

show,

‘cause

to

look

at.’

]

कवि

m.

Wasservogel

[

क-वि!

],

Dharmaśarmābhy.

5,

70.

Die

richtige

Form

für

Eule

ist

कुवि.

—

Śrīk.

25,

42

(

=

हंस

).

कवि

°

=

Śukra,

S

I,

236,

4.

Kavi^1,

a

ṛshi.

§

121

(

Aṃśāvat.

):

I,

66,

2606

(

son

of

Bhṛgu

and

father

of

Uśanas

(

Śukra

),

cf.

Nīl.

ad.

I,

3204

).-§

747b

(

Suvarṇotpatti

):

XIII,

85,

4123

(

sprang

together

with

Bhṛgu

and

Aṅgiras

from

the

sacrificial

fire

(

viz.

from

the

extinguished

coals

)

into

which

the

seed

of

Brahmán

had

fallen

),

4142

(

was

adopted

by

Brahmán

),

4149

(

had

eight

sons

named

Vāruṇāḥ

),

4151

(

ºsutāḥ

),

4152,

4153

(

adopted

by

Śiva

in

the

shape

of

Varuṇa

).--§

751b

(

Śapathavidhi

):

XIII,

94,

†4550,

(

4578

).

Kavi^2

=

Śukra

(

Uśanas

):

I,

3196(

?

).

Kavi^3,

a

Viśvadeva.

§

749

(

Ānuśāsanik.

):

XIII,

91,

4361

(

enumeration

).

Kavi^4,

a

son

of

Kavi^1.

§

747b

(

Suvarṇotpatti

):

XIII,

85,

4150

(

first

son

of

Kavi

).

Kavi^5

=

Vishṇu

(

1000

names

).

Kavi^6

=

Agni:

XIII,

7220

(

cursed

by

Aṅgiras

).

कवि

५

/

KAVI

V.

ṛgveda,

1st

Maṇḍala,

17th

Anuvāka.

116th

Sūkta

refers

to

a

blind

sage

named

kavi.

कवि

पुं।

शुक्राचार्यः

समानार्थकाः

शुक्र,

दैत्यगुरु,

काव्य,

उशनस्,

भार्गव,

कवि

1।3।25।1।6

शुक्रो

दैत्यगुरुः

काव्य

उशना

भार्गवः

कविः।

अङ्गारकः

कुजो

भौमो

लोहिताङ्गो

महीसुतः॥

पदार्थ-विभागः

नाम,

द्रव्यम्,

आत्मा,

ऋषिः

कवि

पुं।

विद्वान्

समानार्थकाः

भाव,

विद्वस्,

विपश्चित्,

दोषज्ञ,

सत्,

सुधी,

कोविद,

बुध,

धीर,

मनीषिन्,

ज्ञ,

प्राज्ञ,

सङ्ख्यावत्,

पण्डित,

कवि,

धीमत्,

सूरिन्,

कृतिन्,

कृष्टि,

लब्धवर्ण,

विचक्षण,

दूरदर्शिन्,

दीर्घदर्शिन्,

व्यक्त,

विशारद,

वृद्धि

2।7।5।2।7

विद्वान्विपश्चिद्दोषज्ञः

सन्सुधीः

कोविदो

बुधः।

धीरो

मनीषी

ज्ञः

प्राज्ञः

संख्यावान्पण्डितः

कविः॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

चलसजीवः,

मनुष्यः

कविः,

पुंलिङ्गम्

(

कवते

सर्व्वं

जानाति

सर्व्वं

वर्णयति

सर्व्वंसर्व्वतो

गच्छति

वा

।

कव्

इन्

।

यद्वा

कुशब्दे

+“अचः

इः”

।

उणां

४

।

१३८

।

इति

इः

।

)ब्रह्मा

।

इति

हेमचन्द्रः

॥

(

अयमादिकविः

यथा,

“तेने

ब्रह्महृदा

य

आदिकवये”

इति

भागवते

।१

।

१

॥

)

“वाल्मीकिमुनिः

।

(

एकोऽभून्नलिनात्ततस्तु

पुलिनात्

वल्मीकतश्चापरस्त

एव

प्रथिताःकवीन्द्रगुरवस्तेभ्यो

नमस्कुर्म्महे”

।

इत्युद्भटः

॥

)शुक्राचार्य्यः

।

(

यथा

महाभारते

१

।

६६

।

४२

।“ब्रह्मणो

हृदयं

भित्त्वा

निःसृतो

भगवान्

भृगुः

।भृगोः

पुत्त्रः

कविर्विद्वान्

शुक्रः

कविसुतो

ग्रहः”

॥

)मृर्य्यः

।

काव्यकरः

।

(

यथा

रघुः

१

।

३

।“मन्दः

कवियशः

प्रार्थी

गमिष्याम्युपहास्यताम्”

॥

)ग्वलीने

स्त्री

।

इति

मेदिनी

॥

(

विष्णुः

।

यथामहामारते

१३

।

१४९

।

२७

।“वेदो

वेदविदव्यङ्गो

वेदाङ्गो

वेदवित्

कविः”

॥

)कल्किदेवस्य

ज्येष्ठम्राता

।

यथा,

--“कल्केर्ज्येष्ठास्त्रयः

शूराः

कविप्राज्ञसुमन्त्रकाः

।तातमातृप्रियकरा

गुरुविप्रप्रतिष्ठिताः”

॥

इति

कल्किपुराणे

२

अध्यायः

॥

*

अपि

च

।“विशाखयूपभूपालः

प्रायात्

साधुजनप्रियः

।कल्किं

द्रष्टुं

हरेरंशमाविर्भूतञ्च

सम्भले

॥

कविं

प्राज्ञं

सुमन्त्रञ्च

पुरस्कृत्य

महाप्रभम्

।गार्ग्यभर्ग्याविशालैश्च

ज्ञातिभिः

परिवारितम्

।विशाखयूपो

ददृशे

चन्द्रं

तारागणैरिव”

॥

इति

तत्रैव

३

अध्यायः

॥

*

॥

चौरयोद्धा

।

यथा

।“वेधस्थाने

रणे

भङ्गो

दुर्गे

खण्डिः

प्रजायते

।कविप्रवेशनं

तत्र

योधाघातश्च

तत्र

वै”

॥

इति

सर्व्वतोयद्रचक्रे

ज्योतिस्तत्त्वम्

॥

कविः,

त्रि,

(

कवते

श्लोकान्

ग्रथते

वर्णयति

वा

।कव्

+

इन्

।

)

पण्डितः

।

इत्यमरः

।

२

।

७

।

५

॥

(

यथा

मनुः

२

।

१५१

।“अध्यापयामास

पितॄन्

शिशुराङ्गिरसः

कविः”

॥

)

कविः,

स्त्रीलिङ्गम्

(

कवति

शब्दायते

इति

।

कुशब्दे

“अच्इः”

।

उणां

।

४

।

१३८

इति

इः

।

अश्वमुखे

श-ब्दायमानत्वात्तथात्वम्

।

)

खलीनः

।

इति

मेदिनी

।लागाम्

इति

भाषा

॥

कवि

पुंलिङ्गम्

कव--वर्णने

गतौ

कु--शब्दे

वा

इन्

।क्रान्तदर्शिनि--सर्वज्ञे--१

ब्रह्मणि

हेमच०

।

तस्यसर्वगत-त्वात्

सर्व्वज्ञत्वात्

क्रान्तदर्शित्वाच्च

तथात्वम्

।

“कविर्म-नीषी

परिभूः

स्वयम्भूः”

१

शा०

“कविः

क्रान्तदर्शी

सर्व्वदृ्“नान्यतोऽस्ति

द्रष्टा”

इति

श्रुतेः”

शाङ्ख०

भा०

।

“कविं

पुरा-णमुनुशासितारम्”

गीता

।

२

स्तुत्ये

“होता

वा

देव्या

कवी”यजु०

२८,

३०

।

“पृथग्बरजं

भेषजंबकविम्”

यजु०

२८,

३४

।३

वाल्मिके

मुनौ

तस्य

प्रथमं

काव्यकर्त्तृत्वात्

तथा-त्वम्

।

४

कविताकारके

“मन्दः

कवियशःप्रेप्सुः”

रघुः“नैकमोजः

प्रसादी

वा

रसभावविदः

कवेः”

माघः

।“इदं

कविभ्यः

पूर्वेभ्यो

नमोवाक

प्रशास्महे”

उत्तर०

च०(

काव्यम्

)

“कविः

कुर्व्वन्

कीर्त्तिं

प्रीतिञ्च

विन्दति”चन्द्रा०

।

“एकोऽभून्नलिनात्

परश्च

पुलिनात्

वल्मीकत-श्चापरस्ते

सर्वे

कवयस्त्रिलोकगुरवस्तेभ्यो

नमस्क

महे”उद्भटः

।

“रवेः

कवेः

किं

समरस्य

सारम्”

विदग्धमु०

।५

भृगुसुते

ऋषिभेदे

६

तत्पुत्रे

शुक्राचार्य्येतस्य

कविपुत्र-त्वेऽपि

जन्यजनकयोरभेदोपचारात्तत्त्वम्

“भृगोः

पुत्रःकविर्विद्वान्

शुक्रः

कविसुतो

ग्रहः”

भा०

आ०

६६

अ०

।७

सूर्य्ये

मेदि०

।

८

कल्किदेवस्य

ज्यष्ठभ्रातरि

“कल्केर्ज्येष्ठास्त्रयःशूराः

कविप्राज्ञसुमन्त्रकाः”

इति

कल्किशब्दे

उदाहृतम्

।९

चौरयोधे

“वेधस्थाने

रणे

भङ्गो

दुर्गे

खञ्जिः

प्रजायते

।कविप्रवेशनं

तत्र

योधाघातश्च

तत्र

वै”

ज्यो०

त०

।“कविश्चौरयोद्धा”

रघु०

।

१०

खलीने

स्त्री

मेदि०

।वा

ङीप्

।

११

क्रान्तदर्शिनि

त्रीषु लिङ्गेषु

।

“ऊर्ण्णासूत्रेण

कवयोवयन्ति”

यजु०

१९,

८

।

“कवयः

क्रान्तदशिनः”

वेददी०१२

मेधाविनि

त्रीषु लिङ्गेषु

“अध्यापयामासपितृन्

शिशुराङ्गिरसःकविः”

मनुः

।

“क

ऊ

ते

शासिता

कविः”

यजु०

३३,

३९

।“कविर्मेधावी”

वेददी०

।

१३

चाक्षुषमनोः

वैराजप्रजापतेःकन्याजातसुतभेदे

पुंलिङ्गम्

।

“कन्यायां

भरतश्रेष्ठ!

वैराजस्यप्रजापतेः

।

ऊरुः

पूरुः

शतद्युम्नस्तपस्वी

सत्यवाक्

कविः”हरिवं०

२

अ०

।

१४

स्तोतरि

त्रीषु लिङ्गेषु

“इन्द्रमग्निं

कविच्छदा”ऋ०

३,

१२,

३

।

“कविच्छदा

कवीनां

स्तोत्रृणामुचित-फलप्रदानेनोपच्छन्दकौ”

भा०

।

कवि॑

klug

weise

Masculine.

ein

Weiser,

Dichter.

kaví,

a.,

m.,

1〉

a.,

weise,

sinnig

[

von

kū

]

2〉

m.,

der

Weise,

insbesondere

3〉

von

Agni,

[

Page319

]

den

aśvínā,

den

Marutʼs,

4〉

von

andern

Göttern,

5〉

von

Sängern

oder

Opferern

6〉

vielleicht

Eigenname

eines

Sängers

7〉

vielleicht

Aufseher

der

Heerde,

Hirt.

-e

3〉

{13,

2}

{192,

13}

{197,

7}

{262,

4}

{375,

3}

{380,