Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
कपाट (kapATa)
कपाट
kapATa
Masculine
leaf
of
a
door
कपाट
kapATa
Masculine
panel
of
a
door
कपाट
kapATa
Masculine
Feminine
Neuter
leaf
or
panel
of
a
door
कपाट
kapATa
Neuter
door
कपाटः
[
kapāṭḥ
]
टम्
[
ṭam
],
टम्
[
कं
वातं
पाटयति
तद्गतिं
रुणद्धि
Tv.
]
Leaf
or
panel
of
a
door
कपाटवक्षाः
परिणद्धकन्धरः
Raghuvamsa (Bombay).
3.34
स्वर्गद्वारकपाटपाटनपटुर्धर्मो$पि
नोपार्जितः
Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).
3.11.
A
door
दलितदलकपाटः
षट्पदानां
सरोजे
Sisupâlavadha.
11.6.
Compound.
उद्घाटनम्
the
opening
of
a
door.
A
door
key.
-घ्नः
Adjective.
house-breaker,
thief.
-वक्षस्
Adjective.
broad
chested
कपाट-
वक्षाः
परिणद्धकन्धरः
Raghuvamsa (Bombay).
3.34.
संधिः
The
junction
of
the
leaves
of
a
door.
A
manner
of
multiplying.-संधिकः
a
disease
of
the
ear.
कपाटः
टं
[
कं
वातं
पाटयति
तद्गतिं
रुणद्धि
Tv.
]
1
Leaf
or
panel
of
a
door
कपाठवक्षाः
परिणद्धकंधरः
R.
3.
34
स्वर्गद्वारकपाटपाटनपटुर्धर्मोपि
नोपार्जितः
Bh.
3.
11.
2
A
door
Śi.
11.
60.
Comp.
उद्धाटनं
{1}
the
opening
of
a
door.
{2}
a
door-key.
घ्नः
a
house-breaker,
thief.
वक्षस्
a.
broad-chested
R.
3.
34.
संधिः
{1}
the
junction
of
the
leaves
of
a
door.
{2}
a
manner
of
multiplying.
संधिकः
a
disease
of
the
ear.
कपाट
कपाट,
अस्,
ई,
अम्,
m.
f.
n.
a
door,
the
leaf
or
panel
of
a
door.
—कपाट-घ्न,
अस्,
m.
one
who
breaks
the
door,
a
house-breaker,
a
thief.
—कपाट-सन्धि,
इस्,
m.
the
junction
of
the
leaves
of
a
door
a
mode
of
multiplying
in
which
the
multiplicand
is
placed
in
a
certain
manner
under
the
multiplying
quantity.
—कपाटसन्धिक,
अस्,
आ,
अम्,
term
used
for
a
kind
of
bandage
similarly
अर्ध-
कपाटसन्धिक.
—कपाटोद्घाटन
(
°ट-उद्°
),
अम्,
n.
a
door-key.
कपाटः
पुंलिङ्गम्
-
"कं
वातं
पाटयति
तद्गतिं
रुणद्धि-
तारा*,
क-पट्-णिच्-अण्"
किवाड़
का
फलक
या
दिलहा
कपाटः
पुंलिङ्गम्
-
"कं
वातं
पाटयति
तद्गतिं
रुणद्धि-
तारा*,
क-पट्-णिच्-अण्"
दरवाजा
कपाटम्
नपुंलिङ्गम्
-
"कं
वातं
पाटयति
तद्गतिं
रुणद्धि-
तारा*,
क-पट्-णिच्-अण्"
किवाड़
का
फलक
या
दिलहा
कपाटम्
नपुंलिङ्गम्
-
"कं
वातं
पाटयति
तद्गतिं
रुणद्धि-
तारा*,
क-पट्-णिच्-अण्"
दरवाजा
कपाट
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
/
नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः
ಬಾಗಿಲು
/ಬಾಗಿಲಿನ
ಕದ
निष्पत्तिः
पट
(
भोषार्थे
)
+
णिच्
-
"अण्"
(
३-२-१
)
व्युत्पत्तिः
कं
वातम्
पाटयति
प्रयोगाः
"कपाटविस्तीर्णमनोरमोरःस्थलस्थितश्रीरमणस्य
तस्य"
उल्लेखाः
माघ०
३-१३
९,
अङ्क,
अन्तर,
अम्बुजासन,
उपेन्द्र,
ऋद्धि,
कपाट,
कवाट,
कवि,
कूप,
केशव,
क्षत,
खग,
खचर,
खेगामी,
खेचर,
गम्भीर,
गाम्भीर,
गो,
ग्रह,
छिद्र,
तामिस्र,
तार्क्ष्यध्वज,
दिविसद्,
दुर्गा,
द्वार,
नन्द,
नभोग,
नव,
निधान,
निधि,
पट,
पदार्थ,
बल,
बिल,
मिति,
यन्त्र,
रत्न,
रन्ध्र,
लब्ध,
लब्धि,
वट,
विल,
विवर,
शुषिर,
सुषिर,
हरि
kapāṭa,
in
LV
〔376.13〕
(
vs
),
to
be
read
approximately:
nīvaraṇa-kapāṭāś
ca
pañca
mayehā
pradāritā
sarve,
perh.
all
the
five
doors
(
gates,
as
obstacles
)
of
the
hindrances
have
been
cleft
by
me
here.
Note
however
that
AMg.
kavāḍa
=
kapāṭa
is
a
homonym
of
kavāḍa
=
kapāla
I
suspect
that
the
latter
is
really
meant
here
(
falsely
Sktized
),
in
some
such
sense
as
hard
shells.
कपाट
वि।
कवाटम्
समानार्थकाः
कपाट,
अरर
2।2।17।2।1
कूटं
पूर्द्वारि
यद्धस्तिनखस्तस्मिन्नथ
त्रिषु।
कपाटमररं
तुल्ये
तद्विष्कम्भोऽर्गलं
न
ना॥
पदार्थ-विभागः
,
द्रव्यम्,
पृथ्वी,
अचलनिर्जीवः,
स्थानम्,
मानवनिर्मितिः
कपाटं,
त्रि,
(
कं
वायुं
मस्तकं
वा
पाटयंतीति
।
पट-गतौ
+
णिच्
+
कर्म्मणि
उपपदे
अण्
।
)
स्वनाम-ख्यातद्वाराच्छादककाष्ठफलकविशेषः
।
तत्पर्य्यायः
।अररम्
२
।
इत्यमरः
।
२
।
२
।
१७
॥
कवाटः
३
कपाटी४
कवाटी
५
अररी
६
अररिः
७
।
इति
तट्टीका
॥
द्वारकण्टकम्
८
असारम्
९
।
इति
शब्दरत्नावली
॥
(
यथा
महाभारते
१
।
जतुगृहवासे
।
१४८
।
१७
।“चक्रे
च
वेश्मनस्तस्य
मध्ये
नातिमहाविलम्
।कपाटयुक्तमज्ञातं
समं
भूम्याश्च
भारत”
!
॥
कं
शिरः
इत्युपलक्षणेन
मनुष्यादीनां
ग्रहणमितिबोध्यम्
।
कं
वातं
वा
पाटयति
वारयति
गृह-द्वारदेशं
आवृणोतीत्यर्थः
।
मनुव्यवातादीनां
गतिंरुणद्धि
वा
।
क
+
पट्
+
णिच्
+
अण्
।
यथा,
“द्वाराणि
समुपावृण्वन्
कपाटान्यवघट्टयन्”
।इति
रामायणम्
।
कपाट
अस्त्री०
कं
वातं
पाटयति
तद्गतिं
रुणद्धि
पट--णिच्-अण्
।
द्वारावरणन
वातरोधके
स्वनामख्याते
काष्ठमये-द्रव्ये
।
“मोक्षद्वारकपाटपाटनकरी
मातान्नपूर्णेश्वरी”
अन्नपू-र्ण्णास्तवः
।
अर्द्धचाद
अमरः
।
अणन्तत्वात्
स्त्रियां
ङीप्
।कपाटीत्यप्यन्ये
।
“कपाटविस्तीणमनोरमोरः--”
माघः
कपाटवक्षाः
परिणद्धकन्धरः”
रघुः
।
“कपाटयुक्तमज्ञातं
समंभूम्याश्च
भारत!”
भा०
आ०
१४७
अ०
।
“कपाटयन्त्रदुर्द्धर्षाबभूवुः
सहुडोपलाः”
भा०
व०
२८३
अ०
।
अल्पार्थेकन्
।
कपाटिका
स्वल्पकपाटे
(
खिडकीर
कवाट
)
कपा”टिका
+
स्वार्थे
शर्करा०
अण्
।
कापाटिक
तत्रार्थे
नपुंलिङ्गम्
स्वार्थि-कप्रत्ययाः
प्रकृतलिङ्गान्यतिवर्त्तन्ते
इत्युक्तेः
लिङ्गातिक्रमः
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.