आशुग (Azuga)

आशुग

Masculine, Feminine, Neuter

(

-गः-गा-गं

)

Going

or

moving

quickly,

swift,

fleet.

Masculine.

(

-गः

)

1.

The

wind.

2.

An

arrow.

Etymology

आशु

quick,

and

ग

who

goes.

आशुग॑

adjective

swiftly

going

masculine

arrow.

आशु-ग

(

गः

)

1.

Masculine.

The

wind

an

arrow.

a.

Swift,

fleet.

आशुग

-

Azuga

-

Adjective

-

fleet

उपात्तरंहस्

-

upAttaraMhas

-

Adjective

-

fleet

जवन

-

javana

-

Adjective

-

fleet

जविन्

-

javin

-

Adjective

-

fleet

जिगत्नु

-

jigatnu

-

Adjective

-

fleet

मक्षूयु

-

makSUyu

-

Adjective

-

fleet

रघु

-

raghu

-

Adjective

-

fleet

वायुगति

-

vAyugati

-

Adjective

-

fleet

वेगित

-

vegita

-

Adjective

-

fleet

शीघ्रिन्

-

zIghrin

-

Adjective

-

fleet

शीघ्रिय

-

zIghriya

-

Adjective

-

fleet

शूघन

-

zUghana

-

Adjective

-

fleet

सुवेग

-

suvega

-

Adjective

-

fleet

स्यन्द्र

-

syandra

-

Adjective

-

fleet

प्रतूर्ण

-

pratUrNa

-

Adjective

-

fleet

नौसाधन

-

nausAdhana

-

Neuter

-

fleet

जविष्ठ

-

javiSTha

-

Adjective

-

fleetest

संनिहितापाय

-

saMnihitApAya

-

Adjective

-

fleeting

सरमा

-

saramA

-

Feminine

-

fleet

one

प्रवाय्य

-

pravAyya

-

Neuter

-

fleetness

अतिजव

-

atijava

-

Adjective

-

very

fleet

जवन

-

javana

-

Masculine

-

fleet

horse

वातजव

-

vAtajava

-

Adjective

-

fleet

as

wind

वातरंहस्

-

vAtaraMhas

-

Adjective

-

fleet

as

wind

वातवेग

-

vAtavega

-

Adjective

-

fleet

as

wind

रघु

-

raghu

-

Masculine

-

fleet

courser

महाजव

-

mahAjava

-

Adjective

-

victorious

fleet

वायुवेग

-

vAyuvega

-

Adjective

-

fleet

as

the

wind

आतिवाहिक

-

AtivAhika

-

Adjective

-

fleeter

than

wind

रघीयस्

-

raghIyas

-

Adjective

-

more

rapid

or

fleet

जवयुक्त

-

javayukta

-

Adjective

-

possessed

of

fleetness

वातायन

-

vAtAyana

-

Masculine

-

moving

or

fleet

as

wind

रघुयत्

-

raghuyat

-

Adjective

-

moving

fleetly

or

rapidly

महावेग

-

mahAvega

-

Adjective

-

very

fleet

or

swift

or

rapid

जीराश्व

-

jIrAzva

-

Adjective

-

having

lively

or

fleet

horses

रयिष्ठ

-

rayiSTha

-

Adjective

-

very

swift

or

fleet

or

vehement

रघुज

-

raghuja

-

Adjective

-

produced

from

a

fleet

courser

or

racer

आशुग

-

Azuga

-

Adjective

-

going

or

moving

quickly

आशुग

-

Azuga

-

Adjective

-

swift

आशुग

-

Azuga

-

Adjective

-

fleet

आशुग

-

Azuga

-

Masculine

-

wind

आशुग

-

Azuga

-

Masculine

-

arrow

:

आशुग

-

Azuga

-

Masculine

-

sun

आशुग

Masculine, Feminine, Neuter

(

-गः-गा-गं

)

Going

or

moving

quickly,

swift,

fleet.

Masculine.

(

-गः

)

1

The

wind.

2

An

arrow.

Etymology

आशु

quick,

and

ग

who

goes.

आशु—ग॑

mf(

आ

)n.

going

or

moving

quickly,

swift,

fleet,

taittirīya-brāhmaṇa

i,

2,

1,

26

manu-smṛti

mahābhārata

rāmāyaṇa

आशु—ग॑

masculine gender.

the

wind,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

the

sun,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

an

arrow,

mahābhārata

:

raghuvaṃśa

et cetera.

nalopākhyāna

of

one

of

the

first

five

followers

of

Śākya-muni,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

आशुग

आशु-ग

(

vb.

गम्

),

I.

Adjective.

,

Feminine.

गा,

Moving

quickly,

Man.

4,

68.

II.

Masculine.

An

arrow.

आशुग

वि*

आशु-ग

-

"फुर्तीला,

तेज"

आशुगः

पुंलिङ्गम्

आशु-गः

-

वायु

आशुगः

पुंलिङ्गम्

आशु-गः

-

सूर्य

आशुगः

पुंलिङ्गम्

आशु-गः

-

बाण

आशुग

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಾಯು

/ಗಾಳಿ

आशुग

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಬಾಣ

निष्पत्तिः

गम्लृ

(

गतौ

)

-

"डः"

(

वा०

३-२-४८

)

व्युत्पत्तिः

आशु

गच्छति

प्रयोगाः

"चापैराकर्णमाकृष्टैर्विमुक्ता

दूरमाशुगाः"

उल्लेखाः

कुमा०

१६-१३

आशुग

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಸೂರ್ಯ

आशुग

पदविभागः

विशेष्यनिघ्नम्

कन्नडार्थः

ಜಾಗ್ರತೆಯಾಗಿ

ನಡೆಯುವ

ASu-ga

{%

(

I

)

a.

%}

swift,

fleet.

ASu-ga

{%

(

II

)

m.

%}

1.

wind

2.

the

sun

3.

an

arrow,

वपावनास्वादितपूर्वमाशुगः

R.iii.54,

xii.91.

५,

अक्ष,

अनिल,

अनुत्तर,

अर्थ,

असु,

आशुग,

इन्द्रिय,

इषु,

कङ्कपत्री,

करणीय,

कलङ्क,

कामगुण,

कामदेव,

खग,

तत्त्व,

तन्मात्र,

धी,

नाराच,

नालीक,

पक्षि,

पञ्च,

पतङ्ग,

पत्रिन्,

पर्व,

पवन,

पाण्डव,

पुत्र,

पृषत्क,

प्राण,

बाण,

भाव,

भूत,

भेदक,

मरुत्,

महाभूत,

महाव्रत,

मार्गण,

रत्न,

लेय,

लेयक,

वध,

वर्ष्मन्,

वात,

वायु,

विशिख,

विषय,

व्रत,

शर,

शरीर,

शस्त्र,

शिलीमुख,

शूक,

श्वसन,

समिति,

सायक,

स्मरबाण,

स्मरेषु

आशुग

m.

(

e

praec.

et

ग

iens,

a

r.

गा

suff.

अ

)

1

)

ventus.

2

)

sagitta.

आशुग

पुं।

वायुः

समानार्थकाः

श्वसन,

स्पर्शन,

वायु,

मातरिश्वन्,

सदागति,

पृषदश्व,

गन्धवह,

गन्धवाह,

अनिल,

आशुग,

समीर,

मारुत,

मरुत्,

जगत्प्राण,

समीरण,

नभस्वत्,

वात,

पवन,

पवमान,

प्रभञ्जन,

क,

शार,

हरि

1।1।62।1।5

पृषदश्वो

गन्धवहो

गन्धवाहानिलाशुगाः।

समीरमारुतमरुज्जगत्प्राणसमीरणाः॥

==>

महावायुः,

सवृष्टिकः_वायुः,

शरीरवायुः

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

आत्मा,

देवता

आशुग

पुं।

बाणः

समानार्थकाः

पृषत्क,

बाण,

विशिख,

अजिह्मग,

खग,

आशुग,

कलम्ब,

मार्गण,

शर,

पत्रिन्,

रोप,

इषु,

सायक,

शिलीमुख,

गो,

काण्ड,

वाजिन्,

किंशारु,

प्रदर,

स्वरु,

पीलु

2।8।86।2।6

लक्षं

लक्ष्यं

शरव्यं

च

शराभ्यास

उपासनम्.

पृषत्कबाणविशिखा

अजिह्मगखगाशुगाः॥

अवयव

==>

शरपक्षः,

शराधारः

वृत्तिवान्

==>

बाणधारिः

वैशिष्ट्य

==>

बाणधारिः

==>

कामबाणः,

सर्वलोहमयशरः,

प्रक्षिप्तबाणः,

विषसम्बद्धबाणः

पदार्थ-विभागः

उपकरणम्,

आयुधम्

आशुगः,

पुंलिङ्गम्

(

आशु

शीघ्रं

गच्छतोति

।

आशु

+

गम्+

ड

।

)

वायुः

।

बाणः

।

(

रघुवंशे,

१२

।

९१

।“रावणस्यापि

रामास्तो

भित्वा

हृदयमाशुगः”

।

)शीघ्रगामिनि,

त्रि

।

इत्यमरः

॥

मनुः

४

।

६८

।(

“विनीतैस्तु

व्रजेन्नित्यमाशुगैर्लक्षणान्वितैः”

।

)

आशुग

पुंलिङ्गम्

आशु

+

गम--ड

।

१

वायौ,

२

सूर्य्ये

च

।

एतयोःशीघ्रगामित्वात्

तथात्वम्

।

“वायुर्वै

क्षिपिष्ठा

देवतेति”

श्रुतौक्षिप्रगामित्वोक्तेः

शीघ्र

गतित्वप्रसिद्ध्वत्वाच्च

वायोस्तथात्वम्सूर्य्यस्याशुगत्वमनुपदं

वक्ष्यते

३

वाणे

“पपावनास्वादितपूर्व्व-माशुगः”

“रावणस्यापि

रामास्तोभित्त्वा

हृदयमाशुगः”

रघुः४

शोघ्रगामिनि

त्रीषु लिङ्गेषु

विनीतैस्तु

व्रजेन्नित्यमाशुगैर्लक्षणा-न्वितैः”

मनुः

।

“दिशां

गजन्तु

श्वेताख्यं

(

ऐरावतम्

)श्वेताऽजनयताशुगम्”

भा०

आ०

प०

६६

अ०

।

“जवनानाशुगां-श्चैव

करार्थं

समुपानयत्”

भा०

स०

प्र०

२६३

अ०

“शोभ-माना

रथेयुक्तास्तरिष्यन्तैवाशुगाः”

भा०

व०

प०

१६१

अ०

।आशुगत्वं

च

अल्पकालमध्ये

गन्तव्यदेशगमनात्

भवतिकालाल्पत्वञ्च

आपेक्षिकं

ततश्च

“शीघ्रोऽल्पभागे

बहुभाग-मन्दे”

इत्यादौ

नील०

ता०

ग्रहाणां

शीघ्रमन्दत्वमापेक्षिक-मिति

बोध्यम्

तथा

च

स्वस्वकक्षायां

ग्रहाणां

तुल्यगतित्वे-ऽपि

कक्षाणामल्पत्ववृहत्त्वाभ्यां

गन्तव्यदेशाल्पत्वाधिकत्वभे-दात्

गतिभेदः

ग्रहाणां

कक्षामानं

च

ग्रहकक्षाशब्देवक्ष्यते

।

तथा

च

स्वल्पकक्षास्थग्रहस्य

वृहत्कक्षा-स्थग्रहापेक्षया

शीघ्रगत्वम्

तच्च

स्वाभाविकम्

।अत्र

प्रसङ्गात्

ग्रहाणां

शीघ्रमन्दगतित्वे

कारणमुच्यतेतथा

हि

सर्वेषां

ग्रहाणां

राशिचक्रस्थस्वस्वकक्षासुतुल्यप्राग्गतित्वेऽपि

स्वस्वकक्षाणामल्पत्ववृहत्त्वाभ्याम्अल्पाधिककालाभ्यामेव

स्वस्वकक्षास्थराशिचक्रस्थस्थान-भोगः

इत्यतो

यस्य

कक्षा

लघ्वी

स

शीघ्रगः

यस्य

चवृहती

स

मन्दग

इत्युच्यते

एतदभिप्रायेणैव

ग्रहाणां

राशि-भोगे

कालभेदो

दर्वितः

यथा

“रविर्मासं

निशा-नाथः

सपाददिवसद्वयम्

।

पक्षत्रयं

भूमिपुत्रो

बुधोऽष्टा-दश

वासरान्

।

वषमेकं

सुराचार्य्यस्त्वष्टाविंशं

दिनं

भृगुः

।शनिः

सार्द्धद्वयं

वर्षं

राहुः

सार्द्धसमां

तथा”

ज्यो०सूर्य्यस्य

यद्यपि

चन्द्रबुधशुक्रापेक्षया

मन्दगतित्वम्

तथापिकुजगुरुराहुशन्यपेक्षया

शीघ्रगतित्वात्

आशुगत्वम्

।

स्वस्व-कक्षायां

सूर्य्ययोगेन

च

ग्रहाणां

पुनःशीघ्रगत्वं

“सूर्य्य-युक्ता

ग्रहाः

शीघ्रा

इत्युक्तेः

।

ग्रहाणां

शीघ्रकेन्द्रशीघ्र-फलादिकम्”

सि०

शि०

दर्शितं

विस्तरभयान्नोक्तं

तत

एवा-वसेयम्

।

किञ्च

सर्व्वग्रहापेक्षया

राशिचक्रस्य

शीघ्रगति-त्वात्

प्रतिदिनं

स्वगत्यनुसारेण

ग्रहाणां

प्राग्गतित्वेऽपिराशिचक्रस्य

प्रवहवायुना

पश्चात्

नीयमानतया

तदारूढर-व्यादेः

पश्चाद्गतित्वभ्रमात्

तदनुरूपशीघ्रगत्वमारोप्यते

।ग्रहाणां

राशिचक्रभोगार्थं

स्वस्वकक्षासु

या

प्राग्गति-स्तस्या

अल्पकालसाध्यत्वे

शीघ्रत्वमिति

बोध्यम्

।

एवंग्रहाणां

स्वाभाविक्यां

स्वस्वकक्षासु

गतौ

स्थितायामपि

प्रव-हानिलेन

पश्चाद्भ्राम्यमाणस्य

राशिचक्रस्य

प्रतिदिनं

पृथिवी-भ्रमणात्

तद्गतेश्च

सर्व्वग्रहापेक्षयाऽतिशीघ्रत्वात्

तत्र

चवंभ्रम्यमाण

राशिचक्रस्य

गतौ

तत्स्थग्रहगतित्वारोपेणनौकागतौ

तत्स्थवस्तुगतित्वारोपवत्

ग्रहाणां

राशि-चक्रतुल्यशीघ्रगतित्वं

पुराणादावुक्तम्

यथा

“योज-नानां

सहस्रे

द्वे

द्वे

शते

द्वे

च

योजने

।

एकेननिमिषार्द्धेन

क्रममाण!

नमोऽस्तु

ते

।

नवतिर्योजनानाञ्चसहस्राणि

च

सप्ततिः

।

यावद्घटिकमात्रेण

तावच्चलतिभास्करः”

आदित्यहृ०

।

“यदा

चेन्द्र्याः

पुर्य्याःप्रचलति

पञ्चदशभिर्घटिकाभिर्याम्यां

सपादकोटिद्वयंयोजनानां

सार्द्धद्वादशलक्षाणि

साधिकानि

चोपयाति”भाग०

५

स्क०

३०

अ०

“साधिकानि

पञ्चविंशतिसहस्रा-धिकानि”

श्रीधरः

।

तेन

पञ्चदशभिर्घटिकाभिर्यदि२

३७७५०००

योजनानि

तदा

६०

दण्डात्मके

दिने

का-नीति

चतुर्भिर्गुणितानि

तानि

प्रत्यहं

राशिचक्रगतिमानंतदारोपाच्च

सूर्य्यादीनां

तथागतित्वमिति

बोध्यम्

।

एतदपिपुराणाश्रितं

वस्तुतोराशिचक्रस्य

प्रत्यहं

पृथ्वीभ्रमणात्राशिचक्रपरिधिमानमेव

अहोरात्रे

गन्तव्ययोजनमानमेतच्चखगोलशब्दे

वक्ष्यते

।

तथा

च

अल्पकालेन

गन्तव्यस्थान-गामित्वमाशुगत्वमिति

सिद्धम्

।

आशुग॑

schnell

gehend,

eilend

Masculine.

Pfeil.