Try संस्कृतवाहिनी (A word everyday) | YouTube Channel
असु (asu)
This feature is only for logged in users. Please login to have full access to Kosha.
असु
asu
Masculine
vital
breaths
or
airs
of
the
body
असुः
[
asuḥ
],
[
अस्यते
क्षिप्यते
अस्-उन्
Uttararàmacharita.
1.1
Compare.
Nir.
स
हि
अस्तः
शरीरे
भवति
तस्य
तत्र
नित्यमवस्थानम्
]
Breath
मीनगन्ध्यसु-
गन्धेन
कुर्वन्ती
मार्गदूषणम्
Bhágavata (Bombay).
6.13.13
life,
spiritual
life
Rigveda (Max Müller's Edition).
15.1.1.
life
of
departed
spirits.
Water.
Heat.
(
Plural.
)
(
a
)
The
five
vital
breaths
or
lifewinds
in
the
body
असुभिः
स्थास्नु
यशश्चिचीषितः
Kirâtârjunîya.
2.19
परीक्षितं
दुर्लभानसून्
प्रापितवान्
Kâdambarî (Bombay).
175
Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).
2.11
(
b
)
wisdom
(
प्रज्ञा
Nir.
).
The
time
taken
in
pronouncing
1
long
syllables.
A
sixth
part
of
a
pala
quod vide, which see.
Neuter.
(
सु
)
Reflection,
thought.
Heart,
mind.
Grief.
Compound.
-तृप्
(
प
)
-भर
Adjective.
Enjoying
one's
life,
devoted
to
worldly
pleasures
मातरं
पितरं
भ्रातृन्सर्वांश्च
सुहृदस्तथा
।
घ्नन्ति
हयसुतृपो
लुब्धा
राजानः
प्रायशो
भुवि
Bhágavata (Bombay).
1.1.67.
-धारणम्,
-णा
sustenance
of
life,
life,
existence.
-नीतः
the
lord
of
spirits
इमौ
युनज्मि
ते
वह्नी
असुनीताय
वोढवे
Atharva-veda.
18.2.56.
(
-तम्
)
the
world
of
spirits.
-नीतिः
Feminine.
the
life
or
the
spirits
(
personified
as
a
female
deity
invoked
for
the
preservation
of
life
)
असुनीते
मनो
अस्मासु
धारय
Rigveda (Max Müller's Edition).
1.59.5.
भङ्गः
destruction
or
loss
of
life
मलिनमसुभङ्गे-
प्यसुकरम्
Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).
2.28.
danger
or
fear
about
life.
-भृत्m.
a
living
being,
a
creature.
-सम
Adjective.
as
dear
as
life,
dearly
loved.
(
-मः
)
a
husband,
lover
मुहुरसुसममाघ्नती
नितान्तम्
Sisupâlavadha.
7.17.
असुः
[
अस्यते
क्षिप्यते
अस्-उन्
Uṇ.
1.
10
cf.
Nir.
स
हि
अस्तः
शरीरे
भवति
तस्य
तत्र
नित्यमवस्थानं
]
1
Breath,
life,
spiritual
life.
2
Life
of
departed
spirits.
3
Water.
4
Heat.
5
(
pl.
)
(
a
)
The
five
vital
breaths
or
lifewinds
in
the
body
असुभिः
स्थास्नु
यशश्चिचीषतः
Ki.
2.
19
परीक्षितं
दुर्लभानसून्
प्रापितवान्
K.
175
Bh.
2.
110
(
b
)
wisdom
(
प्रज्ञा
Nir.
).
6
The
time
taken
in
pronouncing
10
long
syllables.
7
A
sixth
part
of
a
pala
q.
v.
n.
(
सु
)
1
Reflection,
thought.
2
Heart,
mind.
3
Grief.
Comp.
धारणं
णा
sustenance
of
life,
life,
existence.
नीतः
the
lord
of
spirits.
(
तं
)
the
world
of
spirits.
नीतिः
f.
the
life
or
the
world
of
the
spirits
(
personified
as
a
female
deity
invoked
for
the
preservation
of
life.
).
भंगः
{1}
destruction
or
loss
of
life
मलिनमसुभंगेप्यसुकरं
Bh.
2.
28.
{2}
danger
or
fear
about
life.
भृत्
m.
a
living
being,
a
creature.
सम
a.
as
dear
as
life,
dearly
loved.
(
मः
)
a
husband,
lover
मुहुरसुसममाघ्नती
नितांतं
Śi.
7.
17.
असु
असु,
उस्,
m.
(
fr.
rt.
1.
अस्,
to
be
),
breath,
life,
spiritual
life
life
of
the
spiritual
world
or
departed
spirits
water
?
[
cf.
ἀάζω,
ἄσθμα
]
(
असवस्
),
nom.
pl.
the
five
vital
breaths
or
airs
of
the
body
animal
life
(
उ
),
n.
reflection,
thought
or
the
heart
as
the
seat
of
it
grief.
—असु-धारण,
अम्,
n.
life,
existence.
—असु-नीत,
अम्,
n.,
Ved.
the
world
of
spirits,
or
(
अस्
),
m.
the
lord
of
the
spirits.
—असु-नीति,
इस्,
f.,
Ved.
the
life
or
the
world
of
spirits
that
life
personified
as
a
female
deity
invoked
for
the
preserva-
tion
of
life,
or
as
Yama,
lord
of
the
dead.
—असु-
भङ्ग,
अस्,
m.
breaking
of
life
fear
about
life
danger
of
life.
—असु-भृत्,
त्,
m.
breathing,
living,
a
creature.
—असु-मत्,
आन्,
अती,
अत्,
living,
breathing
(
मान्
),
m.
life,
the
principle
of
vitality,
the
portion
of
spirit
connected
with
the
attributes
of
existence.
—असु-
सम,
अस्,
आ,
अम्,
dearly
loved,
as
dear
as
life
(
अस्
),
m.
a
husband,
a
lover.
असुः
पुंलिङ्गम्
-
अस्+उन्
"सश्वास,
प्राण,
आध्यात्मिक
जीवन"
असुः
पुंलिङ्गम्
-
अस्+उन्
मृतात्माओं
का
जीवन
असुः
पुंलिङ्गम्
-
अस्+उन्
शरीर
में
रहने
वाले
पाँच
प्राण
असु
नपुंलिङ्गम्
-
अस्+उन्
"शोक,
दुःख"
असु
-
क्षेपणे
(
दि०
पर०
सक०
से०
)
असति
।
पदविभागः
धातुः
कन्नडार्थः
ಎಸೆ
/ಬಿಸಾಡು
असु
-
क्षेपणे
(
दि०
पर०
सक०
से०
)
असति
।
पदविभागः
धातुः
कन्नडार्थः
ಇಡು
/ಹಾಕು
प्रयोगाः
"ततः
प्रजघटे
युद्धं
शस्त्राण्यासुः
परस्परम्"
उल्लेखाः
भट्टि०
१४-७७
असु
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ಉಸಿರು
/ಶ್ವಾಸ
निष्पत्तिः
असु
(
क्षेपणे
)
-
"उन्"
(
उ०
१-१०
)
व्युत्पत्तिः
अस्यते
असु
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ನೀರು
/ಜಲ
असु
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ಬಿಸಿ
/ಶಾಖ
असु
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ಚಿತ್ತ
/ಮನಸ್ಸು
असु
पदविभागः
पुल्लिङ्गः
कन्नडार्थः
ಪಂಚಪ್ರಾಣವಾಯುಗಳು
प्रयोगाः
"अभिमानधनस्य
गत्वरैरसुभिः
स्थास्नु
यशश्चिचीषतः"
उल्लेखाः
किरा०
२-१९
५,
अक्ष,
अनिल,
अनुत्तर,
अर्थ,
असु,
आशुग,
इन्द्रिय,
इषु,
कङ्कपत्री,
करणीय,
कलङ्क,
कामगुण,
कामदेव,
खग,
तत्त्व,
तन्मात्र,
धी,
नाराच,
नालीक,
पक्षि,
पञ्च,
पतङ्ग,
पत्रिन्,
पर्व,
पवन,
पाण्डव,
पुत्र,
पृषत्क,
प्राण,
बाण,
भाव,
भूत,
भेदक,
मरुत्,
महाभूत,
महाव्रत,
मार्गण,
रत्न,
लेय,
लेयक,
वध,
वर्ष्मन्,
वात,
वायु,
विशिख,
विषय,
व्रत,
शर,
शरीर,
शस्त्र,
शिलीमुख,
शूक,
श्वसन,
समिति,
सायक,
स्मरबाण,
स्मरेषु
धातुः →
अस्
मूलधातुः →
असु
धात्वर्थः →
क्षेपणे
गणः →
दिवादिः
कर्मकत्वं →
सकर्मकः
इट्त्वं →
सेट्
उपग्रहः →
परस्मैपदी
रूपम् →
अस्यति
अनुबन्धादिविशेषः →
उदित्
टिप्पनी:
पुषादिः
असुँ
असु
क्षेपणे
-
अस्यति
निरस्यति
निरस्यते
आस
आसतुः
आसुः
असिता
आस्थत्
निरास्थत्
निरास्थत
असित्वा
अस्त्वा
अस्तम्
प्रासः
प्रासनी
103
असु
पुं-बहु।
पञ्चवायवः
समानार्थकाः
असु,
प्राण
2।8।119।2।1
प्रग्रहोपग्रहौ
बन्द्यां
कारा
स्यात्बन्धनालये।
पूंसि
भूम्न्यसवः
प्राणाश्चैवं,
जीवोऽसुधारणम्.।
पदार्थ-विभागः
,
द्रव्यम्,
वायुः
असु
पुंलिङ्गम्
अस्यते
क्षिप्यते
अस--उन्
।
१
चित्ते
।
कर्त्तरि
उन्
।२
तापे
।
करणे
उन्
।
३
पञ्चवृत्तिषु
वायुभेदेषु
पुंलिङ्गम्
ब०
व०
।
“शेषेजातो
भवेद्व्यमुः
ज्योति०
।
“आचम्योदक्
परावृत्य
त्रिराचम्यशनैरसून्”
मनुः
।
“शरीरेभ्योऽमरारीणामसूतिव
विचि-न्वति”
देवीमा०
“त्यजन्त्यसून्
शर्म्मच
मानिनो
वरं
त्यजन्तिनत्वेकमयाचितव्रतम्”
नैषधम्
।
प्राणवृत्तीनां
भेदविवक्षायामेवबहुत्वम्
एकत्वविवक्षायां
तु
एकवचनान्ततामिच्छन्ति
अतएव-“प्राणापानौ
समौकृत्वा”
गीता
“प्राणोह
पिता
प्राणोह
माते-त्यादौ
प्राणशब्दवत्
असुशब्दोप्येकवचनः”
नानददसुं
ऋ०१,
१४०,
८
।
“उदीर्घ्वं
जीवो
असुर्न
आगादप”ऋ०
१,
११३,
१६,
४
दशगुर्व्वक्षरोच्चारणकाले
पलषष्ठ-भागे
च
“गुर्व्वक्षरैः
खेन्दुमितैरसुस्तैः
षद्भिः
पलं
तैर्घ-टिका
खषड्भिः”
सि०
शि०
५
प्रज्ञायाम्
निरो
।
असुँ
असु
क्षेपणे
-
अस्यति
अस्यतेस्थुक्
(
7417
)-निरास्थत्
अस्यतिवक्तिख्यातिभ्योऽङ्
(
3152
)
इति
कर्म
कर्तरि
आत्मनेपदेऽप्यङ्-उपास्थेतां
कुण्डे
स्वयमेव
उपसर्गादस्यत्यूहोर्वा
वचनम्
(
(
1329
वा0
)
तङ्-निरस्यते,
निरस्यति
नेर्गद
(
8417
)
इति
प्रण्यस्यते
अस्त्वा
असित्वा
अस्तः
अस्यम्
शृस्वृस्निहि
(
उ0
110
)
इत्युः-असवः
असेरुरन्
(
उ0
142
)-असुरः
सुञ्यसेरृन्
(
2
97
उच्ज्वल
)
स्वसा
असिसञ्जिभ्यां
क्थिन्
(
उ0
3154
)-अस्थि
अस्यतितृषोः
क्रियानतरे
कालेषु
(
3257
)
इति
णमुल्-द्व्यहात्यासम्
अजाः
पाययति
इन्
(
द0
उ0
146
)-असिः
97
असुँ
असु
(
अर्थः
)
क्षेपणे
अस्यति
आस
आसिथ
असिता
असिष्यति
अस्यतु
आस्यत्
अस्येत्
अस्यात्
आस्थत्,
आस्थताम्
)
"अस्यतिवक्तिख्यातिभ्य''
इति
कर्तरि
लुङ्यङि
"अस्यतेस्थुक्''
इति
थुगागमः
पुषादित्वादङि
सिद्धे
ऽस्यतिग्रहणमात्मनेपदार्थम्
तच्च
कर्मकर्तरि
[
उपसर्गादस्यत्यूह्योर्वा
वचनम्
]
इति
शुद्धेऽपि
कर्तरि
सोपसर्गत्वे
पक्ष
तङोविधानादस्ति
निरस्यते
निरासे
निरासिषे
निरासिता,
निरसिष्यतेनिरस्यताम्
निरास्यत
निरस्येत
निरसिषीष्ट
निरास्थत
निरास्थेताम्
"अस्यति''
इत्यङ्
इदमेव
कर्मकर्तर्यपि
रूपम्
कर्मणि
चिण्सिचावेव
(
निरासि,
निरासिषाताम्
असिसिषति
निरसिसिषते
निरसिसिषति
)
"पूर्ववत्सनः''
इति
वा
तङ्
(
आसयति
आसिसत्
समस्यम्,
सम्यस्यम्
समस्या
)
"ऋहलोर्ण्यत्,
''
"संज्ञापूर्वको
विधिरनित्यः'
इति
वृद्ध्यभाव
इत्यात्रेयः
प्रास्यन्त्येतमिति
(
प्रासः
)
"अकर्तरि
च
कारके''
इति
घञ्
इति
वृत्तौ
आत्रेयस्तु
"हलश्च''
इति
करणे
घञमाह
(
प्रासनम्
)
करणे
ल्युट्
(
द्व्यहात्यासं
गाः
पयः
पाययति,
द्व्यहमत्यसमिति
वा
)
"अस्यतितृषोः
क्रियान्तरे
कालेषु''
इति
काले
कर्मण्युपपदे
क्रियान्तरे
क्रियाया
व्यवधाधायकेऽर्थे
वर्तमानयोरस्यतितृषोर्णमुल्
अद्य
पाययित्वा
द्व्यहमत्यस्य
पाययतीत्यर्थः
अत्यसनक्रियया
पानक्रिया
व्यवधीयते
"तृतीयाप्रभृतीनि''
इति
समासविकल्प
(
असित्वा,
अस्त्वा
)
उदित्त्वादिड्विकल्पः
(
अस्तः,
अस्तवान्
)
"यस्य
विभाषा''
इतीण्णिषेधः
अस्तमनेनासितमनेन
"सौनागाः
कमणि
निष्ठायां
शकेरिटमिच्छन्ति
विकल्पेन,
अस्यतेर्भावे''
इति
''विभाषा
भावादिकर्मणोः''
इत्यत्र
वृत्तौ
(
अस्तंगत्य,
)
"अस्तं
च'
इति
क्रियायोगेगतित्वाद्
अस्तंशब्दस्य
समासः
अत
एव
निर्देशादस्तशब्दस्य
मान्तत्वमित्यात्रेयः
अव्युत्पन्नोऽव्ययमिति
वृत्तिन्यासपदमञ्जर्यादौ
(
तरङ्गात्यस्तः
)
"द्वितीयाश्रित''
इति
समासः
(
असुरः,
)
"वसेरुरन्''
इत्युरन्
प्रज्ञादित्वादासुरः
(
स्वसा
)
"सावसेरृन्''
इति
सावुपपदे
ऋन्,
अनङादि
"न
षट्स्वस्रादिभ्यः''
"ऋन्नतभ्य"
इति
ङीपो
निषेधः
स्वसुरपत्यं
(
स्वस्रीयः
)
"स्वसुश्छः''
इति
छः
पितृष्वसुरपत्यं
(
पैतृष्वस्स्रीयः,
पंतृष्वसेयः
)
"पितृष्वसुश्छण्,
''
ढकि
तु
"ढकि
लोप''इत्यन्तलोपः
अत्र
एव
"अनुवादाड्ढक्''
(
मातृष्वस्रीयः,
मातृष्वसेयः
)
"मातृष्वसुश्च''इति
छण्,
ढकि
लोपः
"मातृपितृभ्यां
स्वसा''
इति
षत्वम्
(
मातुस्स्वसा,
मातृष्वसा
)
"विभाषा
स्वसृपत्योः''
इति
पक्षेऽलुक्
"मातुः
पितुर्भ्यामन्यतरस्याम्''
इत्यलुकि
षत्वविकल्पः,
स्वसृसकारस्य
विसर्जनीयस्य
सत्वेष्टुत्वेन
षत्वम्
एवं
(
पितुस्वसा,
पितुष्ष्वसा
)इति
(
असुः
)
"शॄस्वृ''
इत्यादिना
उप्रत्ययः
अत्र
केचित्
"नेर्गद''
इत्यादौ
तन्त्रेणाकारप्रश्लेषेण
अयमपि
निर्दिष्टइति
प्रण्यस्यतीत्यादौ
णत्वमिच्छन्ति
अस्तीति
लुकि
असते
असतीति
शपि
101
1
{@“असु
क्षेपणे”@}
2
‘असतेऽसति
गत्यादौ,
भुव्यस्ति,
क्षेपणेऽस्यति।’
3
इति
देवः।
आसकः-सिका,
आसकः-सिका,
असिसिषकः-षिका
असिता-त्री,
आसयिता-त्री,
असिसिषिता-त्री
4
अस्यन्-न्ती,
आसयन्-न्ती,
असिसिषन्-न्ती
निरस्यन्,
आसयन्-न्ती,
असिसिषन्-न्ती
असिष्यन्-न्ती-ती,
आसयिष्यन्-न्ती-ती,
असिसिषिष्यन्-न्ती-ती
5
निरस्यमानः,
निरस्यन्,
आसयमानः,
आसयिष्यमाणः
अः-असौ-असः
--
--
6
निरस्तम्-
7
स्तवान्,
8
असितमनेन,
आसितः,
असिसिषितः-तवान्
असः,
सन्न्यासी
9,
आसः,
असिसिषुः,
आसिसयिषुः
10
असितव्यम्,
आसयितव्यम्,
असिसिषितव्यम्
असनीयम्,
आसनीयम्,
असिसिषणीयम्
आस्यम्,
समस्या
11,
आस्यम्,
असिसिष्यम्
ईषदसः,
दुरसः,
स्वसः
--
--
12
अस्यमानः,
आस्यमानः,
असिसिष्यमाणः
निरासः,
व्यासः,
13
प्रासः
14
इष्वासः
15,
आसः,
असिसिषः
असितुम्,
आसयितुम्,
असिसिषितुम्
अस्तिः,
उपास्तिः,
आसना,
असिसिषा,
आसिसयिषा
निरसनम्,
निरासनम्,
असिसिषणम्
16
असित्वा,
अस्त्वा,
आसयित्वा,
असिसिषित्वा
पर्यस्य-न्यस्य
17
-निरस्य,
निरास्य,
निरसिसिष्य
आसम्
२
असित्वा
२
अस्त्वा
२,
18
द्व्यहात्यासं
गाःपाययति,
आसम्
२,
आसयित्वा
२,
असिसिषम्
२
असिषित्वा
२
19
असुरः,
असिः
20
ः।
प्रासङ्गिक्यः
01
→
(
५३
)
02
→
(
४-दिवादिः-१२०९।
सक।
से।
पर।
)
03
→
(
१८४
)
04
→
[
[
३।
‘दिवादिभ्यः
श्यन्’
(
३-१-६९
)
इति
श्यन्।
]
]
05
→
[
[
४।
‘उपसर्गादस्यत्यूह्योर्वावचनम्’
(
वा।
१-३-२९
)
इति
शानजपि।
]
]
06
→
[
[
५।
धातोरुदित्त्वात्
‘यस्य
विभाषा’
(
७-२-१५
)
इतीण्ण।
]
]
07
→
[
[
आ।
‘राक्षसान्
बटुयज्ञेषु
पिण्डीशूरान्
निरस्तवान्।’
भ।
का।
(
५-८५।
)
]
]
08
→
[
[
B।
‘सौनागा
अस्यतेर्भावे
निष्ठायां
विक-
ल्पेन
इटमिच्छन्ति’
इति
काशिका
(
७-२-१७।
)।
तेन
इदमपि
रूपं
साधु।
]
]
09
→
[
[
C।
‘उवाच
मारुतिर्वृद्धे
सन्न्यासिन्यत्र
वानरान्’
भ।
का।
(
७-७६।
)
]
]
10
→
[
पृष्ठम्००५२+
४१
]
11
→
[
[
१।
बाहुलकात्
संज्ञायां
क्यपि
समस्या
इति
रूपं
साधु।
]
]
12
→
[
[
आ।
‘दीव्यमानं
शितान्
बाणान्
अस्य-
मानं
महागदाः।’
भ।
का।
(
५-८१।
)
]
]
13
→
[
[
B।
‘नाडायनो
बादरिकश्च
तस्मै
व्या-
सश्च
कानीनमुनिर्गरीयान्।’
वा।
वि।
१-६४।
]
]
14
→
[
[
२।
प्रास्यते
इति
प्रासः।
‘अकर्तरि
च
कारके
संज्ञायाम्’
(
३-३-१९
)
इति
भावे
घञ्।
]
]
15
→
[
[
२आ।
इषवोऽस्यन्ते
अनेन
इति
इष्वासः।
‘हलश्च’
(
३-३-१२१।
)
इति
करणे
घञ्।
‘इष्वासो
धन्वधन्विनोः’
इति
हैमः।’
इति
अमरसुधा।
]
]
16
→
[
[
३।
‘उदितो
वा’
(
७-२-५६
)
इतीड्
वा।
]
]
17
→
[
[
C।
‘भ्रातरि
न्यस्य
यातो
मां
मृगावित्
मृगयामसौ’
भ।
का।
(
५।
८२।
)
]
]
18
→
[
[
४।
‘अस्यतितृषोः
क्रियान्तरे
कालेषु
(
३-४-५७
)
इति
णमुल्।
]
]
19
→
[
[
५।
‘असेरुरन्’
(
द।
उ।
८-२४।
)
इति
उरन्।
]
]
20
→
[
[
६।
अस्यतीति
=
असिः।
इः
प्रत्ययः।
(
द।
उ।
१।
६८।
)
]
]
ásu,
m.,
Das
Leben,
besonders
in
seiner
Regsamkeit
und
Frische,
oder
als
Seelenleben,
Geistesleben
aufgefasst,
von
1.
as,
dessen
Grundbedeutung
„leben,
sich
regen“
hieraus
wie
aus
ásura
sich
ergiebt.
Also
1〉
Leben
{164,
4}
Wo
doch
ist
der
Erde
Leben,
ihr
Blut
und
Athem?
2〉
Lebensfrische,
Lebenskraft
3〉
das
Geisterleben,
in
das
die
Gestorbenen
übergehen.
-us
1〉
{164,
4}.
—
2〉
{113,
16}
(
jīvás
)
{947,
7}.
-um
2〉
{140,
8}
(
jīvám
)
{182,
3}
(
paṇés
)
{213,
4}
{838,
1}
{840,
12}
{885,
7}.
—
3〉
{841,
1}.
What is this? (Hidden Dictionary)
To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.
How to hide/unhide dictionary?
Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.