अरुणा (aruNA)

अरुणा

-

aruNA

-

Feminine

-

birch

[

Bhojpatra,

Betula

-

Bot.

]

काश्मीरजा

-

kAzmIrajA

-

Feminine

-

birch

भूर्ज

-

bhUrja

-

Masculine

-

birch

[

tree

]

चित्रत्वच्

-

citratvac

-

Masculine

-

birch

कृत्ति

-

kRtti

-

Feminine

-

birch

tree

प्रविषा

-

praviSA

-

Feminine

-

birch

tree

भूर्ज-प्रजाति

-

bhUrja-prajAti

-

Feminine

-

birch

tree

[

Betula

-

Bot.

]

भूर्जद्रुम

-

bhUrjadruma

-

Masculine

-

birch

tree

भूर्जपत्त्र

-

bhUrjapattra

-

Masculine

-

birch

tree

शैलेद्रस्थ

-

zailedrastha

-

Masculine

-

birch

tree

शिबि

-

zibi

-

Masculine

-

birch

tree

कवचपत्त्र

-

kavacapattra

-

Neuter

-

birch-leaf

छदपत्त्र

-

chadapattra

-

Masculine

-

kind

of

birch

छत्त्रपत्त्र

-

chattrapattra

-

Masculine

-

Himalayan

birch

[

Bhojpatra,

Betula

-

Bot.

]

चित्रपत्त्र

-

citrapattra

-

Masculine

-

Himalayan

birch

[

Bhojpatra,

Betula

-

Bot.

]

दलनिर्मोक

-

dalanirmoka

-

Masculine

-

Himalayan

birch

[

Bhojpatra,

Betula

-

Bot.

]

पद्मकिन्

-

padmakin

-

Masculine

-

Himalayan

birch

[

Bhojpatra,

Betula

-

Bot.

]

पत्त्रपुष्पक

-

pattrapuSpaka

-

Masculine

-

Himalayan

birch

[

Bhojpatra,

Betula

-

Bot.

]

बहुत्वक्क

-

bahutvakka

-

Masculine

-

Himalayan

birch

[

Bhojpatra,

Betula

-

Bot.

]

बिन्दुपत्त्र

-

bindupattra

-

Masculine

-

Himalayan

birch

[

Bhojpatra,

Betula

-

Bot.

]

अरुणा

aruNA

Feminine

plant

that

yields

the

red

and

black

berry

used

for

the

jewellers

weight

अरुणा

feminine.

the

plants

Betula,

madder

(

Rubia

Manjith

),

Teöri,

a

black

kind

of

the

same,

Colocynth

or

bitter

apple,

the

plant

that

yields

the

red

and

black

berry

used

for

the

jewellers

weight

(

called

Retti

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

a

river,

mahābhārata

iii,

7022

and

ix,

2429

seq.

अरुणा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಮಂಜಿಷ್ಠೆ

अरुणा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಅತಿಬಜೆ

अरुणा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಸಾವೆ

अरुणा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕೆಂಪು

ತಿಗಡೆ

ಮರ

अरुणा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಗುಲಗಂಜಿ

ಬಳ್ಳಿ

अरुणा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಂದು

ನದಿ

अरुणा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಹಾವು

ಮೆಕ್ಕೆ

ಗಿಡ

aruRa

{%

(

I

)

a.

(

f.

णा

or

णी

)

%}

1.

Reddish-brown

2.

ruddy

3.

dumb.

(

स्त्री

)

अरुण+टाप्

।

१.अतिविषा,

शृङ्गीवृक्षः(

अतीस

)

।

२.श्यामा,

प्रियङ्गुवृक्षः।

३.मञ्जिष्ठा,

मण्डूकपर्णी(

मँञ्जीठ

)

।

४.त्रिवृता,

शुक्लत्रिधारा

।

‘अरुणातिविषा

श्यामा

मञ्जिष्ठा

त्रिवृतासु

च’

मेदिनी

।

५.इन्द्रवारुणी

।

६.गुञ्जा

।

७.मुण्डितका

।

८.नदीभेदः।

Aruṇā,

n.

of

a

devakumārikā

in

the

western

quarter:

LV

〔390.5〕.

Synonyms

अरुणा

(Noun)

कदम्बस्य

पुष्पम्।

"बालकः

कदम्बस्य

अधः

पतिताः

अरुणाः

चिन्वन्ति।"

Synonyms

विषलता,

अरुणा

(Noun)

बृहद्गोलम्

इव

एका

वल्लरी।

"विषलतायाः

फलानि

अतीव

शोभनानि

भवन्ति।"

Synonyms

रक्तिका,

रक्ति,

अरुणा,

इन्द्राशनः,

रिपुघातिनी,

वक्रशल्या,

शिखण्डिन्,

शीतपाकी,

शिखण्डी,

श्यामलकचूडा,

सौम्या,

वन्यः,

बादरम्,

कणीचि,

कक्ष्या

(Noun)

लताविशेषः।

"रक्तिकायाः

बीजाः

रक्ताः

भवन्ति।"

Synonyms

इन्द्रवारुणी,

विशाला,

ऐन्द्री,

चित्रा,

गवाक्षी,

गजचिर्भचा,

मृगेर्वारु,

पिटङ्गिकी,

मृगादनी,

इन्द्रा,

अरुणा,

गवादनी,

क्षुद्रसहा,

इन्द्रचर्भिटी,

सूर्या,

विषघ्नी,

गणकर्णिका,

अमरा,

माता,

सुकर्णी,

सुफला,

तारका,

वृषभाक्षी,

पोतपुष्पा,

इन्द्रवल्लरी,

हेमपुष्पी,

क्षुद्रफला,

वारुणी,

बालकप्रिया,

रक्तैर्वारुः,

विषलता,

शक्रवल्ली,

विषापहा,

अमृता,

विषवल्ली,

चित्रफला

(Noun)

लताविशेषः

यः

भेषजयुक्तः

दीर्घजीवी

अस्ति

तथा

च

यस्य

पर्णानि

ताम्बुलस्य

पर्णसदृशानि

सन्ति।

"इन्द्रवारुणेः

पुष्पाणि

पीतवर्णीयानि

सन्ति

तथा

च

समूहरूपेण

सन्ति।"

Synonyms

मञ्जिष्ठा,

विकसा,

जिङ्गी,

समङ्गा,

कालमेषिका,

मण्डूकपर्णी,

भण्डीरी,

भण्डी,

योजनवल्ली,

कालमेषी,

काली,

जिङ्गिः,

भण्डिरी,

भण्डिः,

हरिणी,

रक्ता,

गौरी,

योजनावल्लिका,

वप्रा,

रोहिणी,

चित्रलता,

चित्रा,

चित्राङ्गी,

जननी,

विजया,

मञ्जूषा,

रक्तयष्टिका,

क्षत्रिणी,

रागाढ्या,

कालभाण्डिका,

अरुणा,

ज्वरहन्त्री,

छत्रा,

नागकुमारिका,

भण्डीरलतिका,

रागाङ्गी,

वस्त्रभूषणा

(Noun)

लताप्रकारः

यस्याः

पुष्पाणि

पीतानि

तथा

च

लघूनि

सन्ति।

"मञ्जिष्ठायाः

दण्डात्

तथा

च

सूलात्

रक्तः

वर्णः

प्राप्यते।"

Synonyms

इन्द्रवल्ली,

विशाला,

ऐन्द्री,

चित्रा,

गवाक्षी,

गजचिर्भटा,

मृगेर्वारुः,

पिटङ्कीकी,

मृगादनी,

इन्द्रा,

अरुणा,

गवादनी,

क्षुद्रसहा,

इन्द्रचिर्भिटी,

सूर्या,

विषघ्नी,

गणकर्णिका,

अमरा,

ममाता,

सुकर्णी,

सुफला,

तारका,

वृषभाक्षी,

पीतपुष्पा,

इन्द्रवल्लरी,

हेमपुष्पी,

क्षुद्रफला,

वारुणी,

बालकप्रिया,

रक्तैर्वारुः,

विषलता,

शक्रवल्ली,

विषापहा,

अमृता,

विषवल्ली,

चित्रफला,

गवाक्षः

(Noun)

एका

वन्या

लता

यस्याः

फलानि

रक्तवर्णीयानि

सन्ति।

"इन्द्रवल्यः

फलं

तिक्तम्

अस्ति।"

Synonyms

रक्तः,

रक्ता,

रक्तम्,

रक्तवर्णीयः,

रक्तवर्णीया,

रक्तवर्णीयम्,

लोहितः,

लोहिता,

लोहिताहिनी,

लोहितम्,

रक्तवर्णः,

रक्तवर्णा,

रक्तवर्णम्,

लोहितवर्णम्,

रोहितः,

रोहिता,

रोहिताहिनी,

शोणितः,

शोणिता,

शोणितम्,

शोणः,

शोणा,

शोणम्,

शोणी,

सिन्दूरवर्णः,

कषायः,

कषाया,

कषायम्,

मञ्जिष्ठः,

मञ्जिष्ठी,

मञ्जिष्ठम्,

अरुणः,

अरुणा,

अरुणम्,

पाटलः,

पाटला,

पाटलम्

(Adjective)

वस्तूनां

रक्तगुणत्वद्योतनार्थे

उपयुज्यमानं

विशेषणम्।

"रक्ते

गुणे

तत्वं

रक्तम्

इति

उच्यते।"

Synonyms

रक्तः,

रक्ता,

रक्तम्,

लोहितः,

लोहिता,

लोहिताहिनी,

लोहितम्,

रक्तवर्णः,

रक्तवर्णा,

रक्तवर्णम्,

लोहितवर्णम्,

रोहितः,

रोहिता,

रोहिताहिनी,

शोणितः,

शोणिता,

शोणितम्,

शोणः,

शोणा,

शोणम्,

शोणी,

सिन्दूरवर्णः,

कषायः,

कषाया,

कषायम्,

मञ्जिष्ठः,

मञ्जिष्ठी,

मञ्जिष्ठम्,

अरुणः,

अरुणा,

अरुणम्,

पाटलः,

पाटला,

पाटलम्

(Noun)

वर्णविशेषः,

रक्तस्य

वर्णः

इव

वर्णः।

"इमं

प्रकोष्ठं

रक्तेन

वर्णेन

वर्णय।"

Aruṇā^1.

§

103

(

Aṃśāvat.

):

I,

65,

2558

(

among

thirteen

Apsarases,

daughters

of

Prādhā

and

Kaśyapa

).

Aruṇā^2,

a

river.

§

370

(

Tīrthay.

):

III,

84,

8134

(

v.

Aruṇa

C.

has

Kauśikāruṇayor:

Kālika-saṅgame…Kºyor

).-§

610

(

Śalyap.

):

IX,

5,

289

(

Aruṇāṃ--C.

has

Āº-Sarasvatīṃ

PCR.

“Sarasvatī

of

red

water”

).--§

615p

(

Vasishṭhāp.

):

IX,

43,

2429

(

in

order

to

cleanse

the

Rā.,

Sarasvatī

united

A.

with

herself

),

2430.--§

615t

(

Indra

):

IX,

43,

2439,

2441,

2443:

Formerly

the

presence

of

that

river

at

its

site

was

concealed.

Sarasvatī

repaired

to

the

Aruṇā

and

flooded

it

with

her

waters.

This

confluence

of

Sarasvatī

and

Aruṇā

is

highly

sacred.

Brahmán

caused

Indra

to

bathe

in

the

Aruṇā.--§

775

(

Ānuśāsan.

):

XIII,

166,

7647

(

Tāmrāº

among

the

rivers

whose

names,

if

recited

morning,

noon,

and

evening,

become

purifiers

of

sin

).

अरुणा

१

/

ARUṆĀ

I.

An

Apsarā

woman

born

of

Pradhā,

wife

of

kaśyapa.

Pradhā

and

kaśyapa

had

the

following

children.

alambuṣā,

miśrakeśī,

vidyutparṇā,

tilottamā,

rakṣitā,

rambhā

and

manoramā.

(

M.B.,

Ādi

Parva,

Chapter

65,

Verses

50,

51

).

अरुणा

२

/

ARUṆĀ

II.

A

tributary

of

the

river

sarasvatī.

(

M.B.,

Vana

Parva,

Chapter

83,

Verse

15

).

अरुणा

स्त्री।

अतिविषा

समानार्थकाः

विश्वा,

विषा,

प्रतिविषा,

अतिविषा,

उपविषा,

अरुणा,

शृङ्गी,

महौषध

2।4।99।2।6

गोकण्टको

गोक्षुरको

वनशृङ्गाट

इत्यपि।

विश्वा

विषा

प्रतिविषातिविषोपविषारुणा॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

अचलसजीवः,

ओषधिः

अरुणा,

स्त्रीलिङ्गम्

(

अरुण

+

स्त्रियां

टाप्

।

)

अतिविषा

।श्यामा

।

मञ्जिष्ठा

।

त्रिवृता

।

इति

मेदिनी

॥

इन्द्रवारुणी

।

गुञ्जा

।

इति

राजनिर्घण्टः

॥

मुण्डि-तिका

।

इति

रत्नमाला

॥