सत्

सत्

Masculine, Feminine, Neuter

(

-सन्-सन्ती-सत्

)

1.

True.

2.

Good,

virtuous.

3.

Being,

existing.

4.

Excellent,

best.

5.

Venerable,

respectable.

6.

Wise,

learned.

7.

Firm,

steady.

8.

Right,

proper.

Feminine.

(

-सती

)

1.

A

virtuous

wife

in

ordinary

use

applied

especially

to

the

wife,

who

burns

herself

with

her

husband's

corpse.

2.

The

goddess

UMĀ.

3.

A

fragrant

earth,

commonly

Surat-earth.

4.

A

species

of

the

Pratishthā

metre.

Neuter.

(

सत्

)

1.

The

true

GOD,

the

always

present

and

all-pervad-

ing

spirit.

2.

That

which

really

is,

entity,

existence,

essence.

3.

Truth,

reality.

4.

That

which

is

good.

Masculine.

(

-सन्

)

A

virtuous

man.

Ind.

(

-सत्

)

In

composition,

a

particle

of

reverence

or

respect,

implying,

good,

fit,

&c.

as

सत्क्रिया

virtue,

doing

what

is

right,

&c.

Etymology

अस्

to

be,

Affix.

of

the

participle

of

the

present

tense

शतृ

।

स॑त्

v.

स॑न्त्.

स॑न्त्

feminine

सती॑

existing,

being

(

often

otiose

),

present,

happening

belonging

to

(

genetive

)

living,

lasting

real,

genuine,

true,

honest,

good.

masculine

plural

the

living

or

the

good,

wise,

noble

etc.

feminine

सती

a

virtuous

wife,

female

in general

,

also

=

भवती

your

honour,

you

name

of

Viśvāmitra's

wife

etc.

—

neuter

स॑त्

the

being

or

existent,

existence,

the

real

world,

anything

good

or

useful.

As

adverb

well,

fitly

सत्कृ

v.

substantive

v.

सत्

(

न्-ती-त्

)

a.

Existing,

being

real

stable

genuine,

true

good,

excellent

venerable,

wise.

Feminine.

(

ई

)

A

satī,

who

burns

herself

with

her

husband

Durgā

fra-

grant

earth.

Neuter.

The

supreme

Be-

ing.

In

comp.,

good.

सत्

-

sat

-

Masculine

pl.

-

beings

सर्वभूत

-

sarvabhUta

-

Neuter

-

all

beings

जीवलोक

-

jIvaloka

-

Masculine

-

living

beings

भूतकृत्

-

bhUtakRt

-

Adjective

-

forming

beings

भूतपति

-

bhUtapati

-

Masculine

-

lord

of

beings

भूतेश

-

bhUteza

-

Masculine

-

lord

of

beings

भूतेश्वर

-

bhUtezvara

-

Masculine

-

lord

of

beings

भूतद्रुह्

-

bhUtadruh

-

Adjective

-

injuring

beings

पक्ष

-

pakSa

-

Masculine

-

class

of

beings

भूतकर्तृ

-

bhUtakartR

-

Masculine

-

maker

of

beings

भूतवास

-

bhUtavAsa

-

Masculine

-

abode

of

beings

भूतमातृका

-

bhUtamAtRkA

-

Feminine

-

mother

of

beings

भूतधरा

-

bhUtadharA

-

Feminine

-

supporting

beings

प्रजासृज्

-

prajAsRj

-

Masculine

-

creator

of

beings

भूतसन्ताप

-

bhUtasantApa

-

Masculine

-

torture

of

beings

भूतविद्

-

bhUtavid

-

Adjective

-

knowing

all

beings

सर्वभूतकृत्

-

sarvabhUtakRt

-

Adjective

-

framing

all

beings

भूताधिपति

-

bhUtAdhipati

-

Masculine

-

lord

of

all

beings

भूतसन्तापन

-

bhUtasantApana

-

Masculine

-

torturer

of

beings

भूतसर्ग

-

bhUtasarga

-

Masculine

-

creation

of

beings

सत्

-

sat

-

Neuter

-

which

exists

विद्यते

{

विद्

}

-

vidyate

{

vid

}

-

verb

pass.

-

there

exists

भाव

-

bhAva

-

Masculine

-

that

which

is

or

exists

भूत

-

bhUta

-

Neuter

-

that

which

is

or

exists

भव्य

-

bhavya

-

Neuter

-

that

which

is

or

exists

जातविद्या

-

jAtavidyA

-

Feminine

-

knowledge

of

what

exists

वर्तक

-

vartaka

-

Adjective

-

who

or

what

abides

or

exists

स्थिति

-

sthiti

-

Feminine

-

that

which

continually

exists

शाखिन्

-

zAkhin

-

Masculine

-

veda

which

exists

in

various

schools

सुखाशा

-

sukhAzA

-

Feminine

-

expectation

which

exists

only

in

empty

space

भूतार्थ

-

bhUtArtha

-

Masculine

-

anything

that

has

really

happened

or

really

exists

प्रत्यवाय

-

pratyavAya

-

Masculine

-

disappearance

of

what

exists

or

non-production

of

what

does

not

exist

सौत्रधातु

-

sautradhAtu

-

Masculine

-

root

that

exists

for

the

sake

of

the

derivation

of

a

noun

,

but

not

used

as

a

verb

अनुत्पत्तिसम

-

anutpattisama

-

Adjective

-

arguing

against

a

thing

by

trying

to

show

that

nothing

exists

from

which

it

could

spring

[

Phil.

]

प्रतीत्यसमुत्पाद

-

pratItyasamutpAda

-

Masculine

-

concept

of

dependent

origination

that

states

that

everything

arises

in

dependence

upon

multiple

causes

and

conditions

nothing

exists

as

a

singular,

independent

entity

[

Buddh.

]

सत्

sat

Masculine

pl.

creatures

भावाव

bhAvAva

Adjective

kind

to

creatures

प्रजानाथ

prajAnAtha

Masculine

lord

of

creatures

प्रजाश

prajAza

Masculine

lord

of

creatures

प्रजेश्वर

prajezvara

Masculine

lord

of

creatures

सत्त्वपति

sattvapati

Masculine

lord

of

creatures

जनधा

janadhA

Adjective

nourishing

creatures

प्रजाधर

prajAdhara

Adjective

supporting

creatures

जनचक्षुस्

janacakSus

Neuter

eye

of

all

creatures

प्रजाध्यक्ष

prajAdhyakSa

Masculine

surveyor

of

creatures

प्रजान्तक

prajAntaka

Masculine

destroyer

of

creatures

प्रजापाल

prajApAla

Masculine

protector

of

creatures

प्रजापालि

prajApAli

Masculine

protector

of

creatures

भूतसञ्चारिन्

bhUtasaJcArin

Masculine

moving

among

creatures

मैत्र

maitra

Masculine

friend

of

all

creatures

भूतस्थ

bhUtastha

Adjective

being

in

living

creatures

भूतस्थान

bhUtasthAna

Neuter

abode

of

living

creatures

निर्जन्तु

nirjantu

Adjective

free

from

living

creatures

सर्वलोकपितामह

sarvalokapitAmaha

Masculine

progenitor

of

all

creatures

सर्वभूतहित

sarvabhUtahita

Adjective

serviceable

to

all

creatures

धारयत्क्षिति

dhArayatkSiti

Adjective

bearing

or

sustaining

creatures

भूतदया

bhUtadayA

Feminine

compassion

towards

all

creatures

सर्वभूतात्मन्

sarvabhUtAtman

Masculine

essence

or

nature

of

all

creatures

पृथुसत्त्ववत्

pRthusattvavat

Adjective

abounding

in

great

living

creatures

भूतभृत्

bhUtabhRt

Adjective

sustaining

the

elements

or

creatures

भूतदाहीय

bhUtadAhIya

Adjective

apt

to

burn

or

destroy

all

creatures

भूतसम्प्लव

bhUtasamplava

Masculine

flooding

or

drowning

of

all

creatures

महाप्रजापति

mahAprajApati

Masculine

great

lord

of

creatures

name

of

viSNu

ससत्त्व

sasattva

Adjective

containing

living

creatures

or

animals

बलिदान

balidAna

Neuter

presentation

of

grain

to

all

creatures

भूतसाधन

bhUtasAdhana

Adjective

leading

all

creatures

towards

their

end

बलितन्त्र

balitantra

Neuter

regular

form

of

an

oblation

to

all

creatures

हिंस्र

hiMsra

Masculine

man

who

delights

in

injuring

living

creatures

बलिमात्र

balimAtra

Neuter

as

much

in

quantity

as

an

oblation

to

all

creatures

मारक

mAraka

Masculine

death

of

all

creatures

at

the

dissolution

of

the

universe

सत्

Masculine, Feminine, Neuter

(

-सन्-सती-सत्

)

1

True.

2

Good,

virtuous.

3

Being,

existing.

4

Excellent,

best.

5

Venerable,

respectable.

6

Wise,

learned.

7

Firm,

steady.

1

Right,

proper.

Feminine.

(

-सती

)

1

A

virtuous

wife

in

ordinary

use

applied

especially

to

the

wife

who

burns

herself

with

her

husband's

corpse.

2

The

goddess

UMĀ.

3

A

fragrant

earth,

commonly

Surat

earth.

4

A

species

of

the

Pratiṣṭhā

metre.

Neuter.

(

सत्

)

The

true

God,

the

always

present

and

all-pervading

spirit.

ind.

(

सत्

)

In

composition,

a

particle

of

reverence

or

respect,

implying,

good,

right,

fit,

&c.

as

सत्क्रिया

virtue,

doing

what

is

right,

&c.

Etymology

अस

to

be,

Affix.

of

the

participle

of

the

present

tense

शतृ.

Celebration,

decoration

यावदादिशति

पार्थिवस्तयोर्निर्गमाय

पुरमार्गसत्क्रियाम्

Raghuvamsa (Bombay).

11.3.

-गतिः

Feminine.

(

-सद्गतिः

)

a

good

or

happy

state,

felicity,

beatitude.

The

way

of

good

men.

-गुण

Adjective.

(

सद्गुण

)

possessed

of

good

qualities,

virtuous,

(

-णः

)

virtue,

excellence,

goodness,

good

quality.

-घनः

(

सद्घनः

)

holy

existence.

nothing

but

existence.-चरित,

-चरित्र

Adjective.

(

सच्चरित-त्र

)

well

conducted,

honest,

virtuous,

righteous

सूनुः

सच्चरितः

Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).

2.25.

(

Neuter.

)

good

of

virtuous

conduct.

history

or

account

of

the

good

Sakuntalâ (Bombay).

1.

-चारा

(

सच्चारा

)

turmeric.

-चिद्

(

सच्चिद्

)

the

Supreme

Spirit.

˚अंशः

a

portion

of

existence

and

thought.

˚आत्मन्

Masculine.

the

soul

consisting

of

entity

and

thought.

˚आनन्दः

'existence

or

entity,

knowledge

and

joy'

an

epithet

of

the

Supreme

Spirit

or

Brahman.

of

Viṣṇu.

-जन

Adjective.

(

सज्जन

)

good,

virtuous,

respectable.

(

-नः

)

a

good

or

virtuous

man.

˚गर्हित

despised

by

the

virtuous

पुक्कस्यां

जायते

पापः

सदा

सज्जनगर्हितः

Manusmṛiti.

1.

38.

-धर्मः

(

सद्धर्मः

)

true

justice.

-पतिः

Vedic.

a

lord

of

good

persons

or

heroes.

Name.

of

Indra.

-पत्रम्

the

new

leaf

of

a

water-lily.

पथः

a

good

road.

the

right

path

of

duty,

correct

or

virtuous

conduct.

an

orthodox

doctrine.

-परिग्रहः

acceptance

(

of

gifts

)

from

a

proper

person.

-पशुः

a

victim

fit

for

a

sacrifice,

a

good

sacrificial

victim.

-पात्रम्

a

worthy

or

virtuous

person.

˚वर्षः

bestowing

favours

on

worthy

recipients,

judicious

liberality.

˚वर्षिन्

Adjective.

having

judicious

liberality.

पुत्रः

a

good

or

virtuous

son.

a

son

who

performs

all

the

prescribed

rites

in

honour

of

his

ancestors.

Adjective.

one

who

has

a

son

यद्यपि

स्यात्तु

सत्पुत्रो$प्यसत्पुत्रो$पि

वा

भवेत्

Manusmṛiti.

9.154.

-प्रतिपक्षः

(

in

logic

)

one

of

the

five

kinds

of

hetvābhāsas

or

fallacious

hetus,

a

counterbalancedhetu,

one

along

which

there

exists

another

equal

hetu

on

the

opposite

side

यत्र

साध्याभावसाधकं

हेत्वन्तरं

स

सत्प्रति-

पक्षः

Exempli gratia, for example.

'sound

is

eternal

because

it

is

audible'

and

also

'sound

is

non-eternal,

because

it

is

a

product'

नाप्रामाण्यं

मतानां

स्यात्

केषां

सत्प्रतिपक्षवत्

Naishadhacharita.

17.19.

-प्रमुदिता

(

in

Sāṁkhya

Philosophy.

)

Name.

of

one

of

the

8

perfections.

भाग्यम्

(

सद्भाग्यम्

)

good

fortune.

Felicity.

-फलः

the

pomegranate

tree.

भावः

(

सद्भावः

)

existence,

being,

entity

सद्भावे

साधुभावे

च

सदित्येतत्

प्रयुज्यते

Bhagavadgîtâ (Bombay).

17.26.

actual

existence,

reality.

good

disposition

or

nature,

amiability.

quality

of

goodness.

obtainment

(

प्राप्ति

)

देहस्यान्यस्य

सद्भावे

प्रसादं

कर्तुमर्हसि

Rāmāyana

7.56.9.

-मातुरः

(

सन्मातुरः

)

the

son

of

a

virtuous

mother.

-मात्रः

(

सन्मात्रः

)

'consisting

of

mere

entity',

the

soul.

-मानः

(

सन्मानः

)

esteem

of

the

good.

-मित्रम्

(

सन्मित्रम्

)

a

good

or

faithful

friend.

-युवतिः

Feminine.

(

सद्युवतिः

)

a

virtuous

maiden.

-वंश

(

सद्वंश

)

Adjective.

of

high

birth.

-वचस्

Neuter.

(

सद्वचस्

)

an

agreeable

or

pleasing

speech.

-वस्तु

Neuter.

(

सद्वस्तु

)

a

good

thing.

a

good

plot

or

story

प्रणयिषु

वा

दाक्षिण्यादथवा

सद्वस्तुपुरुषबहुमानात्

।

शृणुत

मनोभिरवहितैः

क्रियामिमां

कालिदासस्य

॥

Vikramorvasîyam (Bombay).

1.2.

-वादिता

(

सद्वादिता

)

true

counsel

सद्वादितेवाभिनिविष्टबुद्धौ

Kirâtârjunîya.

17.11.

-विद्य

(

सद्विद्य

)

welleducated,

having

good

learning.

-वृत्त

Adjective.

(

सद्वृत्त

)

wellbehaved,

well

conducted,

virtuous,

upright.

perfectly

circular,

well-rounded

सद्वृत्तः

स्तनमण्डलस्तव

कथं

प्राणै-

र्मम

क्रीडति

Gîtagovinda.

3

(

where

both

senses

are

intended

).

(

त्तम्

)

good

or

virtuous

conduct.

an

agreeable

or

amiable

disposition.

-शील

(

सच्छील

)

Adjective.

good

tempered.

benevolent,

kindly

disposed

(

towards

others

).-संसर्गः,

-संनिधानम्,

-संगः,

-संगतिः,

-समागमः

company

or

society

of

the

good,

association

with

the

good

तथा

सत्संनिधानेन

मूर्खो

याति

प्रवीणताम्

Hitopadesa (Nirṇaya Ságara Edition).

1

सत्संगजानि

निधनान्यपि

तारयन्ति

Uttararàmacharita.

2.11

सत्संगतिः

कथय

किं

न

करोति

पुंसाम्

Bhartṛihari's three Satakas (the figures 1., 2., 3. after Bh. denoting Sṛingâraº, Nîtiº, and Vâirâgyaº).

2.23.-संप्रदायः

good

tradition.

-संप्रयोगः

right

application.

-सहाय

Adjective.

having

virtuous

friends.

(

-यः

)

a

good

companion.

-सार

Adjective.

having

good

sap

or

essence.

(

रः

)

a

kind

of

tree.

a

poet.

a

painter.

-हेतुः

(

सद्धेतुः

)

a

faultless

or

valid

hetu

or

middle

term.

स॑त्

mf(

सती॑

)n.

(

proper.

page.

of

√

1.

अस्

)

being,

existing,

occurring,

happening,

being

present

(

सतो

मे,

‘when

I

was

present’

often

connected

with

other

participles

or

with

an

adverb,

e.g.

नाम्नि

कृते

सति,

‘when

the

name

has

been

given’

तथा

सति,

‘if

it

be

so’

also

ibc.

,

where

sometimes

equal, equivalent to, the same as, explained by.

‘possessed

of’

confer, compare.

सत्-कल्पवृक्ष

),

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

abiding

in

(

locative case.

),

mahābhārata

belonging

to

(

genitive case.

),

śatapatha-brāhmaṇa

living,

muṇḍaka-upaniṣad

lasting,

enduring,

kāvya literature

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

real,

actual,

as

any

one

or

anything

ought

to

be,

true,

good,

right

(

तन्

न

सत्,

‘that

is

not

right’

),

beautiful,

wise,

venerable,

honest

(

often

in

comp.

See

below

),

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

स॑त्

masculine gender.

a

being,

(

plural number.

)

beings,

creatures,

ṛg-veda

et cetera.

a

good

or

wise

man,

a

sage,

mahābhārata

rāmāyaṇa

good

or

honest

or

wise

or

respectable

people,

manu-smṛti

mahābhārata

et cetera.

सत्

neuter gender.

that

which

really

is,

entity

or

existence,

essence,

the

true

being

or

really

existent

(

in

the

Vedānta,

‘the

self-existent

or

Universal

Spirit,

Brahma’

),

ṛg-veda

et cetera.

et cetera.

that

which

is

good

or

real

or

true,

good,

advantage,

reality,

truth,

ib.

water,

naighaṇṭuka, commented on by yāska

i,

12

(

in

grammar.

)

the

terminations

of

the

present

participle,

pāṇini

iii,

2,

127

et cetera.

स॑त्

indeclinable, either an indeclinable participle or an adverb or a case used adverbially.

(

confer, compare.

सत्-√

कृ

et cetera.

)

well,

right,

fitly.

सत्

[

confer, compare.

Gk.

ὥν,

ἐών

for

ἐσων

Latin.

sens

in

ab-sens,

præ-sens

sons,

‘guilty’,

orig.

‘the

real

doer’

Lithuanian.

są̄s,

ė́sąs

Slavonic or Slavonian.

sy,

sąšta.

]

सत्

[

a

]s-át,

pr.

pt.

√

as

(

-ī́

)

existing,

existent,

present

being

anywhere

(

lc.

)

belonging

to

(

g.

)

enduring,

lasting

(

world

)

being

(

with

attributes,

ads.

and

often

added

to

a

pp.,

sts.

to

a

pr.

pt.

)

actual,

real,

genuine

right

good,

virtuous:

vibhave

sati,

when

there

is

money,

supposing

he

has

the

means

vināśe

nāśe

vā

sati,

whether

loss

or

death

occur

nāmni

kṛte

sati,

the

ceremony

of

naming

having

been

performed

tathā

sati,

it

being

so,

this

being

the

case

°=

sa-,

possessed

of

etc.

Masculine.

Plural

living

beings

(

RV.

)

good,

virtuous

or

educated

men,

sages

(

often

°-

C.

)

Neuter.

the

really

existent,

entity,

real

world

(

V.,

C.

)

good,

advantage

(

V.,

C.

)

terminations

of

the

present

participle

(

gr.

):

-kṛ,

(

C.

)

put

in

order,

prepare

garnish,

adorn

honour,

receive

or

treat

hospitably

pay

the

last

honours

to

(

ac.

)

by

cremation

etc.

(

E.

)

hold

in

honour

(

E.

):

pp.

adorned

with

(

-°

)

honoured,

treated

hospitably.

सन्त्,

see

1.

अस्।

अस्तित्व.

एक

अच्छा

आदमी

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"वर्तमान,

विद्यमान,

मौजूद"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"वास्तविक,

असली,

सत्य"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"अच्छा,

सद्गुणसंपन्न,

धर्मात्मा

या

सती"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"कुलीन,

योग्य,

उच्च"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"ठीक,

उचित

"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"सर्वोत्तम,

श्रेष्ठ"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"सम्मानीय,

आदरणीय"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"बुद्धिमान,

विद्वान"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"मनोहर,

सुन्दर"

सत्

वि*

-

"अतीस्

+

शतृ,

अकारलोपः"

"दृढ़,

स्थिर"

सत्

पुंलिङ्गम्

-

-

"भद्रपुरुष,

सदगुणी

व्यक्ति,

ऋषि"

सत्

नपुंलिङ्गम्

-

-

"जो

वस्तुतः

विद्यमान

हो,

सत्ता,

अस्तित्व,

सर्वनिरपेक्ष

सत्ता"

सत्

नपुंलिङ्गम्

-

-

"वस्तुतः

विद्यमान,

सचाई,

वास्तविकता"

सत्

नपुंलिङ्गम्

-

-

भद्र

सत्

नपुंलिङ्गम्

-

-

ब्रह्मा

या

परमात्मा

sat

{%

(

I

)

a.

(

f.

ती

)

%}

1.

Being,

existing

2.

real,

essential,

true

3.

good,

virtuous,

chaste,

सतीमपि

ज्ञातिकुलैकसंश्रयां

जनोऽन्यथा

भर्तृमतीं

विशकते

Sak.v.

4.

excellent,

best

5.

right,

proper

6.

handsome,

beautiful

7.

venerable,

respectable

8.

wise,

learned

9.

firm,

steady.

sat

{%

(

II

)

n.

%}

1.

That

which

really

is,

entity,

existence,

essence

2.

truth,

reality

3.

that

which

is

good,

सदसद्व्यक्तिहेतवः

R.i.10

4.

Brahman

(

n.

).

sat

{%

(

III

)

m.

%}

A

good

man,

a

virtuous

man,

निजहृदि

विकसंतः

संति

संतः

कियंतः

Bhartr.ii.78,

सतां

सद्भिः

संगः

कथमपि

हि

पुण्येन

भवति

Ut.ii.(

सत्कृ

‘to

treat

with

respect.’

)

सत्

(

fem.

ई,

Part.

praes.

r.

अस्

esse,

v.

gr.

365.

et

594.

)

1

)

qui

est.

H.

4.

3.

BR.

3.

18.

2

)

honus,

probus,

praeci-

puus.

SA.

3.

12.

BR.

2.

26.

H.

1.

21.

(

Lat.

-sens,

sent-is

in

prae-sens,

ab-sens,

acc.

-sentem

=

सन्तम्,

lith.

nom.

m.

esaṅs,

f.

esanti,

acc.

m.

esantiṅ

gr.

ὤν,

jon.

ἐών

ex

ἐσών,

Them.

ἐσοντ.

)

सत्

क्ली

सत्,

साधु,

सत्ता,

प्रशस्त,

श्रेष्ठ

साधुसत्ताप्रशस्तेषु

श्रेष्ठे

च

सदिति

ध्वनिः

॥

१५

॥

verse

2.1.1.15

page

0009

sánt,

—1.

ppl.

being

otiose,

24^16,

see

√1as

existing

—2.

a.

real,

genuine

true,

good

—3.

of

people,

good,

noble,

excellent,

198,

20,

28^11

—4.

satī́,

f.

a

true,

good,

virtuous

wife

(

hence

AngloIndian

Suttee

)

—5.

n.

the

existent

existence

—6.

sat-kṛ,

make

good,

treat

well,

receive

kindly.

[

present

ppl.

of

√1as,

‘be,

’

q.

v.:

cf.

ἐών,

stem

ἐοντ,

‘being’

Lat.

absens,

stem

ab-sent,

‘being

off’

sons,

stem

sont,

‘the

real

doer,

’

‘the

guilty

one’

Danish

sand,

AS.

sōð,

‘true,

’

Eng.

sooth,

‘true,

truth’:

for

mg

2,

cf.

the

mg

of

satya,

of

τὸν

ἐόντα

λόγον,

‘the

true

story,

’

and

of

Eng.

sooth.

]

सन्त्

6.

b

)

सत्कृत्य

mit

gehöriger

Aufmerksamkeit

,

andachtsvoll,

Jātakam.

1.

2.

9.

11.

24.

25.

31,

70

sorgfältig,

eifrig,

2.

*सत्कारिन्

Adj.

Mahāvy.

98.

ஸத்

:

இருக்கின்ற,

உண்மையான,

நல்ல,

சிறந்த,

அழகிய,

பரம்பொருள்.

ஸத்

:

இருக்கின்ற,

உண்மையான,

நல்ல,

சிறந்த,

அழகிய,

பரம்பொருள்.

Sat^1

=

Śiva

(

1000

names^2

).--Do.^2

=

Vishṇu

(

1000

names

सत्

पुं।

विद्वान्

समानार्थकाः

भाव,

विद्वस्,

विपश्चित्,

दोषज्ञ,

सत्,

सुधी,

कोविद,

बुध,

धीर,

मनीषिन्,

ज्ञ,

प्राज्ञ,

सङ्ख्यावत्,

पण्डित,

कवि,

धीमत्,

सूरिन्,

कृतिन्,

कृष्टि,

लब्धवर्ण,

विचक्षण,

दूरदर्शिन्,

दीर्घदर्शिन्,

व्यक्त,

विशारद,

वृद्धि

2।7।5।1।4

विद्वान्विपश्चिद्दोषज्ञः

सन्सुधीः

कोविदो

बुधः।

धीरो

मनीषी

ज्ञः

प्राज्ञः

संख्यावान्पण्डितः

कविः॥

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी,

चलसजीवः,

मनुष्यः

सत्

वि।

अभ्यर्हितम्

समानार्थकाः

सत्

3।3।83।2।1

द्वौ

चाम्लपरुषौ

शुक्तौ

शिती

धवलमेचकौ।

सत्ये

साधौ

विद्यमाने

प्रशस्तेऽभ्यर्हिते

च

सत्.।

पदार्थ-विभागः

,

शेषः

सत्

वि।

प्रशस्तम्

समानार्थकाः

मतल्लिका,

मचर्चिका,

प्रकाण्ड,

उद्ध,

तल्लज,

सत्,

रूप्य

3।3।83।2।1

द्वौ

चाम्लपरुषौ

शुक्तौ

शिती

धवलमेचकौ।

सत्ये

साधौ

विद्यमाने

प्रशस्तेऽभ्यर्हिते

च

सत्.।

पदार्थ-विभागः

,

शेषः

सत्

वि।

विद्यमानम्

समानार्थकाः

सत्

3।3।83।2।1

द्वौ

चाम्लपरुषौ

शुक्तौ

शिती

धवलमेचकौ।

सत्ये

साधौ

विद्यमाने

प्रशस्तेऽभ्यर्हिते

च

सत्.।

पदार्थ-विभागः

,

सामान्यम्,

अवस्था

सत्

वि।

साधुः

समानार्थकाः

सत्

3।3।83।2।1

द्वौ

चाम्लपरुषौ

शुक्तौ

शिती

धवलमेचकौ।

सत्ये

साधौ

विद्यमाने

प्रशस्तेऽभ्यर्हिते

च

सत्.।

पदार्थ-विभागः

,

द्रव्यम्

सत्

वि।

सत्यम्

समानार्थकाः

सत्,

यथार्थम्,

यथातथम्

3।3।83।2।1

द्वौ

चाम्लपरुषौ

शुक्तौ

शिती

धवलमेचकौ।

सत्ये

साधौ

विद्यमाने

प्रशस्तेऽभ्यर्हिते

च

सत्.।

पदार्थ-विभागः

,

शेषः

सत्,

क्लीबम्

(

अस्तीति

।

अस

+

शतृ

)

ब्रह्म

।यथा

।

भगवद्गीतायाम्

।“ओम्

तत्सदिति

निर्द्देशो

ब्रह्मणस्त्रिविधः

स्मृतःब्राह्मणास्तेन

वेदाश्च

यज्ञाश्च

विहिताः

पुरा

॥

”ओम्

तत्

सदिति

त्रिविधो

ब्रह्मणो

जगदी-श्वरस्य

निर्द्देशोऽभिधानं

ब्रह्मविद्भिश्चिन्तितम्

।तत्र

तावदोमितिब्रह्मेत्यादि

श्रुतिप्रसिद्धेरोमितिब्रह्मणो

नाम

।

पातञ्जलिरप्याह

अस्यव

वाचकःप्रणवः

।

अस्य

ब्रह्मणः

।

ओम्कारो

भगवान्विष्णुरित्यादि

तु

वाच्यवाचकयोरभेदेन

।

तथाच

।

जगत्कारणत्वेन

प्रसिद्धत्वादविदुषां

परोक्ष-त्वाच्च

तच्छब्दोऽपि

ब्रह्मणो

नाम

।

एवं

पर-मार्थसत्त्वसाधुत्वप्रशस्तत्वादिभिः

सच्छब्दोऽपिअतस्तेन

त्रिविधनिर्द्देशेना

यद्वा

यस्यायं

त्रिविधोनिर्द्देशस्तेन

परमात्मना

ब्राह्मणादयो

निर्म्मिताः

॥

वैदिके

कर्म्मणि

तेषां

प्रथमतो

निर्द्देशो

यथा,

--“तस्मादोमित्युदाहृत्य

यज्ञदानतपःक्रियाः

।प्रवर्त्तन्ते

विधानोक्ताः

सततं

ब्रह्मवादिनाम्

॥

”यस्मादेवं

ब्रह्मणो

निर्द्देशस्तस्मादोमित्युदाहृत्यउच्चार्य्य

कृता

वेदवादिनां

यज्ञाद्याः

शास्त्रोक्ताःक्रियाः

सततमङ्गवैकल्येऽपि

प्रवर्त्तन्ते

प्रकर्षेणवर्त्तन्ते

सगुणा

भवन्तीति

भगवान्

शङ्कराचार्य्य-चरणाः

॥

“तदित्यनभिसन्धाय

यज्ञदानतपःक्रियाः

।दानक्रियाश्च

विविधाः

क्रियन्ते

मोक्षकाङ्क्षिभिः

॥

”तदिति

ब्रह्मणोऽभिधानमुदाहृत्य

इत्यनुषङ्गः

।अनभिसन्धाय

कर्म्मणः

फलमिति

शेषः

।

तस्मात्फलाभिसन्धानं

विना

मुमुक्षुणा

कर्म्म

कर्त्तव्य-मित्यपि

बोध्यम्

।“सद्भावे

साधुभावे

च

सदित्येतत्

प्रयुज्यते

।प्रशस्ते

कर्म्मणि

तथा

सच्छब्दः

पार्थ

युज्यते

॥

”यतो

विद्यमानजन्मनि

उत्कृष्टचरिते

च

सदि-त्येतत्

प्रयुज्यते

।

अतो

यज्ञादौ

कर्म्मणि

प्रथ-मतः

सच्छब्दः

प्रयुज्यते

।

इत्येकादशीतत्त्वम्

॥

*

॥

सत्,

त्रि,

(

अस्तीति

।

अस

+

शतृ

।

)

सत्यम्

।साधुः

।

(

यथा,

मुग्धबोधे

।“रामंनमति

सानन्दं

धर्म्मानभिनिविश्य

स

सन्

।”

)विद्यमानम्

।

(

यथा,

हितोपदेशे

।“दुर्ज्जनः

परिहर्त्तव्यो

विद्ययालङ्कृतोऽपि

सन्

।मणिना

भूषितः

सर्पः

किमसौ

न

भयङ्करः

॥

”

)प्रशस्तम्

।

अभ्यर्हितम्

।

इत्यमरः

॥

धीरः

।इति

मेदिनी

॥

सत्

त्रीषु लिङ्गेषु

अस--शतृ

।

१

सत्ये

२

साधौ

२

पूजिते

४

धीरे

५

प्रशस्ते६

विद्यमाने

च

अमरः

।

स्त्रियां

ङीप्

।

सा

च

७

पति-व्रतायां

स्त्रियां

८

दक्षकन्याभेदे

“सती

सती

योगवि-सृष्टदेहेति”

कुमारः

।

९

सौराष्ट्रमृदि

हेमच०

१०

ब्रह्मणिन०

“ओंतत्सदितिर्निर्देशो

व्रह्मणस्त्रिविधः

स्मृतः”

इतिगीता

।

११

आदरे

अव्ययम्

“सदसती

आदरानादरयो-रिति”

पाणिनिः

उप०

स०

“सत्कृत्य”

सि०

कौ०

।

पतिव्र-तापरत्वे

संज्ञात्वात्

तस्याभावः

त्व

“त्वतलोर्गुणवचनस्य”पा०

न

ह्रस्वः

सतीत्वम्

“तेन

नारद!

नारीणां

सतीत्व-मुपजायते”

पुराणम्

।

स॑त्

s.

स॑न्त्.

स॑न्त्,

Feminine.

सती॑

daseiend,

vorhanden,

stattfindend,

sich

befindend,

seiend

(

als

Cop.,

oft

nicht

zu

übers.

)

wirklich,

echt,

gut,

brav

(

oft

—°

in

Subst.

u.

Adj.

)

Superl.

स॑त्तम

der

beste,

erste

von

(

Gen.

o.

—°

).

Masculine.

Pl.

die

Lebenden

o.

die

Guten.

Feminine.

सती

ein

tragen

Weib,

auch

=

भवती.

Neuter.

स॑त्

das

Seiende

o.

das

Sein

die

(

reale

)

Welt,

Ding

Gut,

Vorteil

adv.

mit

कर्

in

Ordnung

bringen,

zurechtmachen,

ehren,

bewirten,

jemd.

(

Acc.

)

die

letzte

Ehre

erweisen

(

vgl.

सत्करण

).

(

sát

)

siehe

as.

सत्

सत्

(

ppr.

de

अस्

être

)

étant,

qui

est

bon

[

moralement

]

vertueux,

excellent

respectable

instruit

convenable.

—

S.

neuter

l'Etre

सद्

असत्

l'être

et

le

non-être,

ce

qui

est

et

ce

qui

n'est

pas.

Le

bien.

—

S.

feminine

सती

femme

vertueuse

[

femme

qui

se

brûle

sur

le

bucher

de

son

mari

].

Sorte

de

terre

odorante.

Umā.

—

Au

l.

neuter

सति

तत्र

एवं

सति

cela

étant.

सत्°

iic.

v.

सन्त्-।

सन्त्-