राधा (rAdhA)

राधा

[

rādhā

],

1

Prosperity,

success.

Name.

of

a

celebrated

Gopī

or

cowherdess

loved

by

Kṛiṣṇa

(

whose

amours

have

been

immortalized

by

Jayadeva

in

his

Gītagovinda

)

तदिमं

राधे

गृहं

प्रापय

Gîtagovinda.

1.

Name.

of

the

wife

of

Adhiratha

and

foster-mother

of

Karṇa.

The

lunar

mansion

called

विशाखा.

Lightning.

An

attitude

in

shooting.

Emblic

Myrobalan.

The

full-moon

day

in

the

month

of

Vaiśākha.

Devotedness.

Name.

of

a

plant

(

Clytoria

Ternatea

Marâṭhî.

विष्णुक्रान्ता

).

Compound.

-कान्तः,

-पतिः,

-रमणः

Name.

of

Kṛiṣṇa.

-भेदिन्,

-वेधिन्

Masculine.

Name.

of

Arjuna.

-सुतः

Name.

of

Karṇa.

राधा

1

Prosperity,

success.

2

N.

of

a

celebrated

Gopī

or

cowherdess

loved

by

Kṛṣṇa

(

whose

amours

have

been

immortalized

by

Jayadeva

in

his

Gītagovinda

)

तदिमं

राधे

गृहं

प्रापय

Gīt.

1.

3

N.

of

the

wife

of

Adhiratha

and

foster-mother

of

Karṇa.

4

The

lunar

mansion

called

विशाखा.

5

Lightning.

6

An

attitude

in

shooting.

7

Emblic

Myrobalan.

8

The

full-moon

day

in

the

month

of

Vaiśākha.

Comp.

पतिः,

रमणः

N.

of

Kṛṣṇa.

भेदिन्,

वोधिन्

m.

N.

of

Arjuna.

सुतः

N.

of

Karṇa.

राधा

a

feminine.

See

below.

राधा

b

feminine.

prosperity,

success,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

(

also

dual number.

)

nalopākhyāna

of

the

21st

Nakṣatra

Viśākhā

(

containing

4

stars

in

the

form

of

a

curve

supposed

to

be

α,

ι,

ν

Librae,

and

γ

Scorpionis

confer, compare.

नक्षत्र

),

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

lightning,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

a

partic.

attitude

in

shooting

(

standing

with

the

feet

a

span

apart

confer, compare.

-भेधिन्,

-वेधिन्

),

pracaṇḍa-pāṇḍava

Emblic

Myrobolan,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

Clitoria

Ternatea,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

nalopākhyāna

of

the

foster-mother

of

Karṇa

(

q.v.

she

was

the

wife

of

Adhiratha,

who

was

Sūta

or

charioteer

of

king

Śūra

),

mahābhārata

(

confer, compare.

Indian Wisdom, by Sir M. Monier-Williams

377

)

of

a

celebrated

cowherdess

or

Gopī

(

beloved

by

Kṛṣṇa,

and

a

principal

personage

in

Jaya-deva's

poem

Gītagovinda

at

a

later

period

worshipped

as

a

goddess,

and

occasionally

regarded

as

an

Avatāra

of

Lakṣmī,

as

Kṛṣṇa

is

of

Viṣṇu

also

identified

with

Dākṣāyaṇī

),

gīta-govinda

pañcatantra

et cetera.

(

confer, compare.

Indian Wisdom, by Sir M. Monier-Williams

332

)

of

a

female

slave,

lalita-vistara

राधा

rādh-ā,

Feminine.

N.

of

a

cowherdess

beloved

🞄of

Kṛṣṇa

and

later

worshipped

as

a

goddess

🞄N.

of

Karṇaʼs

foster-mother:

-kānta,

🞄m.

lover

of

Rādhā,

ep.

of

Kṛṣṇa

-remaṇa,

🞄m.

id.

-vat,

Adjective.

rich.

राधा,

कृष्ण

प्रेमी

राधा

स्त्रीलिङ्गम्

-

राध्नोति

साधयति

कार्याणि-

राध्

+

अच्

+

टाप्

"समृद्धि,

सफलता"

राधा

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

प्रसिद्ध

गोपिका

जिस

पर

कृष्ण

भगवान्

का

बड़ा

अनुराग

था

राधा

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

अधिरथ

की

पत्नी

तथा

कर्ण

की

पालिका

माता

का

नाम

राधा

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

विशाखा

नाम

का

नक्षत्र

राधा

स्त्रीलिङ्गम्

-

-

बिजली

राधा

स्त्रीलिङ्गम्

-

राध्+अच्+टाप्

वैशाख

महीने

की

पूर्णिमा

राधा

स्त्रीलिङ्गम्

-

राध्+अच्+टाप्

भक्तिमता

राधा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಿಶಾಖಾ

ನಕ್ಷತ್ರ

निष्पत्तिः

राध

(

संसिद्धौ

)

-

"अच्"

(

३-१-१३४

)

विस्तारः

"राधा

विशाखा"

-

अम०

राधा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ

ಸಖಿಯಾದ

ಒಬ್ಬ

ಗೋಪಾಂಗನೆ

प्रयोगाः

"मेदैर्मेधुरमम्बरं

वनभुवः

श्यामास्तमालद्रुमैः

नक्तं

भीरुतयं

त्वमेव

तदिमं

राधे

गृहं

प्रापय

।

इत्थं

नन्दनिदेशतश्चलितयोः

प्रत्यध्वकुञ्जद्रुमं

राधामधवयोर्जयन्ति

यमुनाकूले

रहःकेलयः"

उल्लेखाः

गीतगो०

राधा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕರ್ಣನ

ಸಾಕುತಾಯಿ

राधा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಿದ್ಯುತ್ತು

/ಮಿಂಚು

राधा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಿಷ್ಣುಕ್ರಾಂತ

ಗಿಡ

राधा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಬಿಲ್ಲುಗಾರನ

ಒಂದು

ನಿಲುವು

/ಬಾಣಪ್ರಯೋಗಿಸುವಾಗ

ನಿಲ್ಲುವ

ಒಂದು

ಭಂಗಿ

राधा

पदविभागः

स्त्रीलिङ्गः

कन्नडार्थः

ನೆಲ್ಲಿ

ಗಿಡ

विस्तारः

"राधा

चित्रभेदे

च

धन्विनाम्

।

गोपी

विशाखमलकी

विष्णुक्रान्तासु

विद्युति"

-

मेदि०

"राधा

कर्णस्योपमाता

विशाखा

गोपिकासु

च

।

ना

वैशाखे"

-

नानार्थर०

rADA

{%

f.

%}

1.

Prosperity,

success

2.

lightning

3.

name

of

the

foster-mother

of

Karṇa

4.

name

of

the

famous

cowherdess

loved

by

Kṛishṇa,

राधामाधवयोर्जयंति

यमुनाकूले

रहःकेलयः

Git.G.i.

5.

the

lunar

asterism

called

Visākha.

rādhā

(

EI

8

),

a

posture

of

standing

with

the

feet

a

span

apart.

राधा

f.

°

=

समरावस्थिति

(

pw

"*eine

best.

Stellung

beim

Bogenschießen"

),

Pārijātam.

I,

3c,

eine

Art

Schuß,

Pr.

P.

32.

Vgl.

राध

2.

d

).

—

Prabandhacintāmaṇi

p.

79,

13

Alaṃkāratilaka

p.

27,

8.

[

Z.

]

Synonyms

राधा

(Noun)

अधिरथस्य

पत्नी।

"राधा

अधिरथः

च

कर्णस्य

पालनं

चक्रतुः।"

Synonyms

विशाखा,

राधा

(Noun)

अश्विन्यादिसप्तविंशतिनक्षत्रान्तर्गतषोडशनक्षत्रम्।

"विशाखायाः

पूर्वं

स्वातिः

नक्षत्रम्

आगच्छति।"

Synonyms

राधा,

राधिका,

वृषभानुजा,

श्यामा

(Noun)

वृषभानोः

पुत्री

या

कृष्णस्य

प्रेमिका

आसीत्।

"नैकैः

कविभिः

राधा

तथा

च

कृष्णस्य

प्रेम्णः

अद्भूतं

वर्णनं

कृतम्।"

ராதா4

:

நிறைவு,

வெற்றி,

ஒரு

பிரதான

கோபிகை,

விசாக

நக்ஷத்திரம்,

மின்னல்.

Rādhā,

wife

of

Adhiratha,

foster-mother

of

Karṇa.

§

131b

(

Karṇa

):

I,

67,

2775

(

ºāyāḥ

kalpayām

āsa

putraṃ

[

sc.

Karṇa

]

so

'dhirathaḥ,

cf.

§

547

).--§

547

(

do.

):

III,

309,

17154,

17162,

17163

(

Adhiratha

and

R.

found

Karṇa,

whom

they

adopted

).--§

569

(

Bhagavadyānap.

)

V,

141,

4759,

4760

(

reared

Karṇa,

cf.

§

547

).

राधा

१

/

RĀDHĀ

I.

Śrī

Kṛṣṇa's

dearest

consort.

rādhā

is

considered

to

be

one

of

the

two

forms

of

Lakṣmīdevī.

When

kṛṣṇa

lived

in

Gokula

as

a

man

with

two

hands

rādhā

was

his

dearest

consort.

But

when

he

lives

in

vaikuṇṭha

as

four-handed

viṣṇu,

lakṣmī

is

his

dearest

consort.

(

devī

bhāgavata

9,

1

Brahmavaivarta

purāṇa,

2,

49

and

56-57

and

Ādi

Parva

Chapter

11

).

Different

versions

about

the

birth

of

rādhā

are

given

in

the

Purāṇas,

as

follows:--(

i

)

She

was

born

in

Gokula

as

daughter

of

vṛṣabhānu

and

kalāvatī.

(

Brahmavaivarta

purāṇa,

2,

49

35-42

nārada

purāṇa,

2.

81

).(

ii

)

She

was

got

as

bhūmi-kanyā

(

earth-girl

)

when

King

vṛṣabhānu

was

preparing

the

ground

to

conduct

a

yajña.

(

padma

purāṇa

brahma

purāṇa

7

).(

iii

)

She

was

born

from

the

left

side

of

kṛṣṇa.

(

Brahmavaivarta

purāṇa

).(

iv

)

At

the

time

of

Kṛṣṇa's

birth

viṣṇu

asked

his

attendants

to

be

born

on

earth.

Accordingly

rādhā,

dear

consort

of

kṛṣṇa,

took

her

birth

in

Gokula

under

the

star

jyeṣṭhā

in

the

morning

of

Śuklāṣṭamī

day

in

Bhādrapada

month.

(

Ādi

Parva

11

),

(

v

)

kṛṣṇa

once

went

with

virajā,

the

Gopī

woman,

to

the

hall

of

enjoyment

(

rāsamaṇḍalam

).

Knowing

about

it

rādhā

followed

them

to

the

hall,

but

both

of

them

were

not

to

be

seen.

On

another

occasion

when

rādhā

found

virajā

in

the

company

of

kṛṣṇa

and

sudāmā

she,

in

great

anger,

insulted

kṛṣṇa

whereupon

sudāmā

cursed

her

to

be

born

in

human

womb

and

experience

the

pangs

of

separation

from

kṛṣṇa.

(

nārada

purāṇa

2.

8

Brahmavaivarta

purāṇa.

2.

49

)

and

rādhā

cursed

him

in

turn

to

be

born

in

the

dānava

dynasty.

It

was

on

account

of

this

curse

of

rādhā

that

sudāmā

was

born

as

the

asura

called

śaṅkhacūḍa.

(

brahma

Vaivarta

purāṇa,

2.

4.

9.

34

).(

vi

)

rādhā

is

considered

to

be

one

of

the

five

forces

which

help

viṣṇu

in

the

process

of

creation.

(

devī

bhāgavata

9.

1

nārada

purāṇa

2.

81

).(

vii

)

rādhā

is

the

mental

power

of

śrī

kṛṣṇa.

(

For

details

see

under

pañcaprāṇas

).

राधा

२

/

RĀDHĀ

II.

Wife

of

adhiratha,

the

foster-father

of

karṇa

and

the

foster-mother

of

karṇa.

(

See

under

karṇa

).

राधा

स्त्री।

विशाखा-नक्षत्रम्

समानार्थकाः

राधा,

विशाखा

1।3।22।1।1

राधा

विशाखा

पुष्ये

तु

सिध्यतिष्यौ

श्रविष्ठया।

समा

धनिष्ठाः

स्युः

प्रोष्ठपदा

भाद्रपदा

स्त्रियः॥

पदार्थ-विभागः

नाम,

द्रव्यम्,

तेजः,

नक्षत्रम्

राधा,

स्त्रीलिङ्गम्

(

राध्नोति

साधयति

कार्य्याणीति

।राध

+

अच्

।

टाप्

।

)

धन्विनां

चित्रभेदः

।(

यथा,

बालभारते

१

अङ्के

।

“इह

हि

महा-राजसमाजे

न

जाने

कमवलम्बिष्यते

राधावेध-कीर्त्तिर्व्वैजयन्ती

॥

”

)

गोपीविशेषः

।

विशाखा-नक्षत्रम्

।

आमलकी

।

विष्णुक्रान्ता

।

विद्युत्

।इति

मेदिनी

।

धे,

१३

॥

(

सूतस्याधिरथस्यपत्नी

।

असौ

एव

कुन्तीगर्भजस्य

शिशोःकर्णस्य

पालयित्री

अतएव

कर्णो

राधासुतइति

ख्यात

आसीत्

।

यथा,

महाभारते

।

१

।६७

।

१३८

--

१३९

।“निगूहमाना

जातं

वै

बन्धुपक्षभयात्तदा

।उत्ससर्ज्ज

जले

कुन्ती

तं

कुमारं

यशस्विनम्

॥

तमुत्सृष्टं

जले

गर्भं

राधाभर्त्ता

महायशाः

।राधायाः

कल्पयामास

पुत्त्रं

सोऽधिरथस्तदा

॥

”तथा

च

देवीभागवते

।

२

।

६

।

३८

।“राधा

सूतस्य

भार्य्या

वै

तयासौ

प्रार्थितःसुतः

।कर्णोऽभूद्बलवान्

वीरः

पालितः

सूतसद्मनि

॥

”

)श्रीराधिका

।

सा

च

श्रीकृष्णवामभागांशाशक्तिः

।

यथा,

--“स

कृष्णः

सर्व्वसृष्ट्यादौ

सिसृक्षुरेक

एव

च

।सृष्ट्युन्मुखस्तदंशेन

कालेन

प्रेरितः

प्रभुः

॥

स्वेच्छामयः

स्वेच्छया

च

द्विघारूपो

बभूव

ह

।स्त्रीरूपा

वामभागांशा

दक्षिणांशः

पुमान्स्मृतः

॥

तां

ददर्श

महाकामी

कामाधारः

सनातनः

।अतीवकमनीयाञ्च

चारुचम्पकसन्निभाम्

॥

”इत्यादि

॥

*

॥

तस्या

अनपत्यताकारणादिर्यथा,

--“दृष्टिमात्रं

तया

सार्द्धं

रासेशो

रासमण्डले

।रासोल्लासे

सुरहसि

रासक्रीडाञ्चकार

ह

॥

नानाप्रकारशृङ्गारं

शृङ्गारो

मूर्त्तिमानिव

।चकार

सुखसम्भोगं

यावद्वै

ब्रह्मणो

दिनम्

॥

ततः

स

चापरिश्रान्तस्तस्या

योनौ

जगत्पिता

।चकार

वीर्य्याधानञ्च

नित्यानन्दः

शुभे

क्षणे

॥

गात्रतो

योषितस्तस्याः

सुरतान्ते

च

सुव्रत

।निःससार

श्रमजलं

श्रान्तायास्तेजसा

हरेः

॥

महाक्रमणक्लिष्टाया

निःश्वासश्च

बभूव

ह

।तदा

वव्रे

श्रमजलं

तत्सर्व्वं

विश्वगोलकम्

॥

स

तु

निश्वासवायुश्च

सर्व्वाधारो

बभूव

ह

।निःश्वासवायुः

सर्व्वेषां

जीविनाञ्च

भवेषु

च

॥

बभूव

मूर्त्तिमद्वायोर्वामाङ्गात्प्राणवल्लभा

।तत्पत्नी

सा

च

तत्पुत्त्राः

प्राणाश्च

पञ्च

जीविनाम्

॥

प्राणोऽपानः

समानश्चैवोदानो

व्यान

एव

च

।बभूवुरेव

तत्पुत्त्रा

अधःप्राणाश्च

पञ्च

च

॥

घर्म्मतोयाधिदेवश्च

बभूव

वरुणो

महान्

।तद्वामाङ्गात्तु

तत्पत्नी

वरुणानी

बभूव

ह

॥

अथ

सा

कृष्णशक्तिश्च

कृष्णगर्भं

दधार

च

।शतमन्वन्तरं

यावत्

ज्वलन्ती

ब्रह्मतेजसा

॥

कृष्णपाणाधिदेवी

सा

कृष्णप्राणाधिकप्रिया

।कृष्णस्य

सङ्गिनी

शश्वत्

कृष्णवक्षःस्थलस्थिताशतमन्वन्तरातीतकालेऽतीतेऽपि

सुन्दरी

।सुषाव

डिम्बं

स्वर्णाभं

विश्वाधारालयं

परम्

॥

दृष्ट्वा

डिम्बञ्च

सा

देवी

हृदयेन

विदूयता

।उत्ससर्ज्ज

च

कोपेन

ब्रह्माण्डं

गोलके

जले

॥

दृष्ट्वा

कृष्णश्च

तत्त्यागं

हाहाकारं

चकार

ह

।शशाप

देवीं

देवेशस्तत्क्षणञ्च

यथोचितम्

॥

यतोऽपत्यं

त्वया

त्यक्तं

कोपशीले

सुनिष्ठुरे

।भव

त्वमनपत्यापि

चाद्यप्रभृति

निश्चितम्

॥

या

यास्तदंशरूपाश्च

भविष्यन्ति

सुरस्त्रियः

।अनपत्याश्च

ताः

सर्व्वास्तत्समा

नित्ययौवना

॥

एतस्मिन्नन्तरे

देवीजिह्वाग्रात्

सहसा

ततः

।आविर्ब्बभूव

कन्यैका

शुक्लवर्णा

मनोहरा

॥

पीतवस्त्रपरीधाना

वीणापुस्तकधारिणीरत्नभूषणभूषाढ्या

सर्व्वशास्त्राधिदेवता

॥

अथ

कालान्तरे

सा

च

द्विधारूपा

बभूव

ह

।वामार्द्धाङ्गा

च

कमला

दक्षिणार्द्धा

सरस्वती

॥

एतस्मिन्नन्तरे

कृष्णो

द्विधारूपो

बभूव

सः

।दक्षिणार्द्धाच्च

द्बिभुजो

वामार्द्धाच्च

चतुर्भुजः

॥

उवाच

वाणीं

श्रीकृष्णस्त्वमस्य

कामिनी

भव

।अत्रैव

मानिनी

राधा

नैव

भद्रं

भविष्यति

॥

एवं

लक्ष्मीञ्च

प्रददौ

तुष्टो

नारायणाय

च

।स

जगाम

च

वैकुण्ठं

ताभ्यां

सार्द्धं

जगत्पतिः

॥

अनपत्ये

च

ते

द्वे

च

यतो

राधाङ्गसम्भवा

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

प्रकृतिखण्डे

२

अध्यायः

॥

राधाया

उत्पत्तिर्यथा,

--“पुरा

वृन्दावने

रम्ये

गोलोके

रासमण्डले

।शतशृङ्गैकदेशे

च

मल्लिकामाधवीवने

॥

रत्नसिंहासने

रम्ये

तस्थौ

तत्र

जगत्पतिः

।स्वेच्छामयश्च

भगवान्

बभूव

रमणोत्सुकः

॥

रमणं

कर्त्तुमिच्छुश्च

तद्बभूव

सुरेश्वरी

।इच्छया

च

भवेत्

सर्व्वं

तस्य

स्वच्छामयस्य

च

॥

एतस्मिन्नन्तरे

दुर्गे

द्बिधारूपो

बभूव

सः

।दक्षिणाङ्गश्च

श्रीकृष्णो

वामार्द्धाङ्गा

च

राधिका

॥

बभूव

रमणी

रम्या

रासेशी

रमणोत्सुका

।अमूल्यरत्नाभरणा

रत्नसिंहासनस्थिता

॥

वह्निशुद्धांशुकाधाना

कोटिपूर्णशशिप्रभा

।तप्तकाञ्चनवर्णाभा

राजिता

च

स्वतेजसा

॥

सस्मिता

सुदती

शुद्धा

शरत्पद्मनिभानना

।विभ्रती

कवरीं

रम्यां

मालतीमाल्यमण्डिताम्

॥

रत्नमालाञ्च

दधती

ग्रीष्मसूर्य्यसमप्रभाम्

।मुक्ताहारेण

शुभ्रेण

गङ्गाधारानिभेन

च

॥

संयुक्तं

वर्त्तुलोत्तुङ्गं

सुमेरुगिरिसन्निभम्

।कठिनं

सुन्दरं

दृश्यं

कस्तूरीपत्रचित्रितम्

॥

माङ्गल्यं

मङ्गलार्हञ्च

स्तनयुग्भञ्च

विभ्रतीम्

।नितम्बश्रोणिभारार्त्तां

नवयौवनसंयुताम्

॥

कामातुरां

सस्मिताञ्च

ददर्श

रसिकेश्वरः

।दृष्ट्वा

कान्तां

जगत्कान्तो

बभूव

रमणोत्सुकः

॥

दृष्ट्वा

रिरंसुं

कान्तञ्च

सा

दघार

हरेः

पुरः

।रासेशं

भूय

गोलोके

सा

दधार

हरेः

पुरः

॥

तेन

राधा

समाख्याता

पुराविद्भिर्महेश्वरि

।राधा

जयति

श्रीकृष्णं

स

च

ताञ्च

परस्परम्

॥

उभयोः

सर्व्वसाम्यञ्च

सदा

सर्व्वे

वदन्ति

च

।भवनं

धावनं

रासे

स्मरत्यालिङ्गनं

जपेत्

॥

तेन

जल्पति

सङ्केताद्रस्या

राधा

यदीश्वरः

।राशब्दोच्चारणाद्भक्तो

राति

मुक्तिं

सुदुर्लभाम्

॥

धाशब्दोच्चारणाद्दर्गे

धावत्येव

हरेः

पदम्

।कृष्णवामांशसम्भूता

राधा

रासेश्वरी

पुरा

॥

तस्याश्चांशांशकलया

वभूवुर्देवयोषितः

।रा

इत्यादानवचनो

धा

च

निर्व्वाणवाचकः

॥

यतोऽवाप्नोति

मुक्तिञ्च

सा

च

राधा

प्रकीर्त्तिता

।बभूव

गोपीसंघश्च

राधाया

लोमकूपतः

॥

श्रीकृष्णलोमकूपैश्च

बभूवुः

सर्व्ववल्लवाः

।राधा

वामांशभागेन

महालक्ष्मीर्बभूव

सा

॥

चतुर्भुजस्य

सा

पत्नी

देवी

वैकुण्ठवासिनी

।तदंशा

राजलक्ष्मीश्च

राजसम्पत्प्रदायिनी

॥

तदंशा

मर्त्यलक्ष्मीश्च

गृहिणाञ्च

गृहे

गृहे

।शस्याधिष्ठातृदेवी

च

सा

एव

गृहदेवता

॥

स्वयं

राधा

कृष्णपत्नी

कृष्णवक्षःस्थलस्थिता

।प्राणाधिष्ठातृदेवी

च

तस्यैव

परमात्मनः

॥

ब्रह्मादिस्तम्बपर्य्यन्तं

सर्व्वं

मिथ्यैव

पार्व्वति

।भज

सत्यं

परं

ब्रह्म

राधेशं

त्रिगुणात्

परम्

॥

परं

प्रधानं

परमं

परमात्मानमीश्वरम्

।सर्व्वाद्यं

सर्व्वपूज्यञ्च

निरीहं

प्रकृतेः

परम्

॥

स्वेच्छामयं

नित्यरूपं

भक्तानुग्रहविग्रहम्

।तद्भिन्नानाञ्च

देवानां

प्राकृतं

रूपमेव

च

॥

तस्य

प्राणाधिका

राधा

बहुसौभाग्यसंयुता

।महद्बिष्णोः

प्रसूः

सा

च

मूलप्रकृतिरीश्वरी

॥

मानिनीं

राधिकां

सन्तः

सदा

सेवन्ति

नित्यशः

।मुलभं

यत्पदाम्भोजं

ब्रह्मादीनां

सुदुर्लभम्

॥

स्वप्ने

राधापदाम्भोजं

न

हि

पश्यन्ति

वल्लवाः

।स्वयं

देवी

हरेः

क्रोडे

छाया

रायाणकामिनी

॥

स

च

द्वादशगोपानां

रायाणः

परमः

प्रिये

।श्रीकृष्णांशश्च

भगवान्

विष्णुतुल्यपराक्रमः

॥

श्रीदामशापात्

सा

देवी

गोलोकादागतामहीम्

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

प्रकृतिखण्डे

राधोपाख्यानं

४५अध्यायः

॥

*

॥

अपि

च

।गर्ग

उवाच

।“शृणु

नन्द

प्रवक्ष्येऽहमितिहासं

पुरातनम्

।पुरा

गोलोकवृत्तान्तं

श्रुतं

शङ्करवक्त्रतः

॥

श्रीदाम्नो

राधया

सार्द्धं

बभूव

कलहो

महान्

।श्रीदामा

शापाद्दैत्यश्च

गोपी

राधा

च

गोकुले

॥

वृषभानुसुता

सा

च

माता

यस्याः

कलावती

।कृष्णस्यार्द्धाङ्गसम्भूता

नाथस्य

सदृशी

सती

॥

गोलोकवासिनी

सेयमत्र

कृष्णाज्ञयाधुना

।अयोनिसम्भवा

देवी

मूलप्रकृतिरीश्वरी

॥

मातुर्गर्भं

वायुपूर्णं

कृत्वा

च

मायया

सती

।वायुनिःसारणे

काले

धृत्वा

च

शिशुविग्रहम्

॥

आविर्बभूव

सा

सद्यः

पृथ्व्यां

कृष्णोपदेशतः

।बर्द्धते

सा

व्रजे

राधा

शुक्ले

चन्द्रकला

यथा

॥

श्रीकृष्णतेजसोऽर्द्धेन

सा

च

मूर्त्तिमती

सती

।एका

मूर्त्तिर्द्विघा

भूता

भेदो

वेदे

निरूपितः

॥

इयं

स्त्री

न

पुमान्

किंवा

सा

वा

कान्तापुमानयम्

।द्वे

रूपे

तेजसा

तुल्ये

रूपेण

च

गुणेन

च

॥

पराक्रमेण

बुद्ध्या

वा

ज्ञानेन

सम्पदेन

च

।पुरतो

गमनेनैव

किन्तु

सा

वयसाधिका

॥

ध्यायते

तामयं

शश्वदिमं

सा

स्मरति

प्रियम्

।रचिता

सास्य

प्राणैश्च

तत्प्राणैर्मूर्त्तिमानयम्

॥

अस्य

राधानुसारेण

गोकुलागमनं

परम्

।स्वीकारं

सार्थकं

कर्त्तुं

गोलोके

यत्

कृतं

पुरा

॥

कंसभीतिच्छलेनैव

गोकुलागमनं

हरेः

।प्रतिज्ञापालनार्थञ्च

भयेशस्य

भयं

कुतः

॥

”

*

॥

राधाशब्दस्य

व्युत्पत्तिर्यथा

--“राधाशब्दस्य

व्युत्पत्तिः

सामवेदे

निरूपिता

।नारायणस्तामुवाच

ब्रह्माणं

नाभिपङ्कजे

॥

ब्रह्मा

तां

कथयामास

ब्रह्मलोके

च

शङ्करम्

।पुरा

कैलासशिखरे

मामुवाच

महेश्वरः

॥

देवानां

दुर्लभं

नन्द

निशामय

वदामि

ते

।सुरासुरमुनीन्द्रानां

वाञ्छितां

मुक्तिदां

पराम्

॥

रेफो

हि

कोटिजन्माघं

कर्म्मभोगं

शुभाशुभम्

।आकारो

गर्भवासञ्च

मृत्युञ्च

रोगमुत्सृजेत्

॥

धकारमायुषो

हानिमाकारो

भवबन्धनम्

।श्रवणस्मरणोक्तिभ्यः

प्रणश्यति

न

संशयः

॥

रेफो

हि

निश्चलां

भक्तिं

दास्यं

कृष्णपदाम्बुजे

।सर्व्वेप्सितं

सदानन्दं

सर्व्वसिद्धौघमीश्वरम्

॥

धकारः

सहवासञ्च

तत्तुल्यकालमेव

च

।ददाति

सार्ष्णिं

सारूप्यं

तत्त्वज्ञानं

हरेः

स्वयम्

॥

आकारस्तेजसो

राशिं

दानशक्तिं

हरौ

यथा

।योगशक्तिं

योगमतिं

सर्व्वकालहरिस्मृतिम्

॥

श्रुत्युक्तिस्मरणाद्योगान्मोहजालञ्च

किल्विषम्

।रोगशोकमृत्युमया

वेपन्ते

नात्र

संशयः

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

श्रीकृष्णजन्मखण्डे

१३

अध्यायः

॥

तस्याः

षोडशनामानि

तेषां

व्युत्पत्तिश्च

यथा,

नारद

उवाच

।“कानि

षोडश

नामानि

राधिकाया

जगद्-गुरोः

।तानि

मे

वद

शिष्याय

श्रोतुं

कौतूहलं

मम

॥

श्रुतं

नाम्नां

सहस्रञ्च

सामवेदनिरूपितम्

।तथापि

श्रोतुमिच्छामि

त्वत्तो

नामानि

षोडश

॥

अभ्यन्तराणि

तेषां

वा

तदन्यान्येव

वा

विभो

।अहो

पुण्यस्वरूपाणि

भक्तानां

वाञ्छितानि

च

॥

नामानि

तेषां

व्युत्पत्तिं

सर्व्वेषां

दुर्लभानि

च

।पावनानि

जगन्मातुर्जगतां

गूढरूपिणी

॥

नारायण

उवाच

।राधा

रासेश्वरी

रासवासिनी

रसिकेश्वरी

।कृष्णप्राणाधिका

कृष्णप्रिया

कृष्णस्वरूपिणी

॥

कृष्णवामांशसम्भूता

परमानन्दरूपिणी

।कृष्णा

वृन्दावनी

वृन्दा

वृन्दावनविनोदिनी

॥

चन्द्रावती

चन्द्रकान्ता

शतचन्द्रनिभानना

।नामान्येतानि

साराणि

तेषामभ्यन्तराणि

च

॥

राधेत्येवञ्च

संसिद्धा

राकारो

दानवाचकः

।स्वयं

निर्व्वाणधात्री

या

सा

राधा

परिकीर्त्तिता

॥

रा

च

रासे

च

भवनाद्धा

एव

धारणादहो

।हरेरालिङ्गनाधारात्तेन

राधा

प्रकीर्त्तिता

॥

रासेश्वरस्य

पत्नीयं

तेन

रासेश्वरी

स्मृता

।रासे

च

वासो

यस्याश्च

तेन

रासनिवासिनी

॥

सर्व्वांशा

रसिकानाञ्च

देवीनामीश्वरी

परा

।प्रवदन्ति

पुरा

सन्तस्तेन

तां

रसिकेश्वरीम्

॥

प्राणाधिका

प्रेयसी

सा

कृष्णस्य

परमात्मनः

।कृष्णप्राणाधिका

सा

च

कृष्णेन

परिकीर्त्तिता

॥

कृष्णस्यासि

प्रिया

शान्ता

कृष्णो

वास्याः

प्रियःसदा

।सव्व

दवगणैरुक्ता

तेन

कृष्णप्रिया

स्मृता

॥

कृष्णरूपं

संविधातुं

या

शक्ता

चावलीलया

।सर्व्वांशैः

कृष्णसदृशी

तेन

कृष्णस्वरूपिणी

॥

वामार्द्धाङ्गेन

कृष्णस्य

या

सम्भूता

परा

सती

।कृष्णवामांशसम्भूता

तेन

कृष्णेति

कीर्त्तिता

॥

परमानन्दराशिश्च

स्वयं

मूर्त्तिमती

सती

।श्रुतिभिः

कीर्त्तिता

तेन

परमानन्दरूपिणी

॥

कृषिर्मोक्षार्थवचनो

ण

एवीत्कृष्टवाचकः

॥

आकारो

दातृवचनस्तेन

कृष्णा

प्रकीर्त्तिता

॥

अस्ति

वृन्दावनं

यस्यास्तेन

वृन्दावनी

स्मृता

।वृन्दावनस्याधिदेवी

तेन

राधा

प्रकीर्त्तिता

॥

वृन्दः

संघवचः

सख्युराकारोऽप्यस्तिवाचकः

।सखिवृन्दास्ति

यस्याश्च

सा

वृन्दा

परिकीर्त्तिता

॥

मुद्बाचको

विनोदश्च

सा

यस्या

अस्ति

तत्र

च

।वेदा

वदन्ति

तां

तेन

वृन्दावनविनोदिनीम्

॥

नखचन्द्रावलीवक्रचन्द्रोऽस्ति

यत्र

सन्ततम्

।तेन

चन्द्रावली

सा

च

कृष्णेन

कीर्त्तिता

पुरा

॥

कान्तिरस्ति

चन्द्रतुल्या

यदा

यस्या

दिवा-निशम्

।सा

चन्द्रकान्ता

हर्षेण

हरिणा

परिकीर्त्तिता

॥

शरच्चन्द्रप्रभा

यस्याश्चाननेऽस्ति

दिवानिशम्

।मुनिना

कीर्त्तिता

तेन

शरच्चन्द्रप्रभानना

॥

इदं

षोडशनामोक्तमर्थव्याख्यानसंयुतम्

।नारायणेन

यद्दत्तं

ब्रह्मणे

नाभिपङ्कजे

॥

ब्रह्मणा

च

पुरा

दत्तं

धर्म्माय

जनकाय

मे

।धर्म्मेण

कृपया

दत्तं

मह्यमादित्यपर्व्वणि

॥

पुष्करे

च

महातीर्थे

पुण्याहे

देवसंसदि

।राधाप्रभावप्रस्तावे

सुप्रसन्नेन

चेतसा

॥

इदं

स्तोत्रं

महापुण्यं

तुभ्यं

दत्तं

महामुने

।निन्दकायावैष्णवाय

न

दास्यसि

महामुने

॥

यावज्जीवमिदं

स्तोत्रं

त्रिसन्ध्यं

यः

पठेन्नरः

।राधामाधवयोः

पादपद्मे

भक्तिर्भवेदिह

॥

अन्ते

लभेत्तयोर्द्दास्यं

शश्वत्

सहचरो

भवेत्

।अणिमादिकसिद्धिञ्च

संप्राप्य

नित्यविग्रहम्

॥

व्रतदानोपवासैश्च

सर्व्वैर्नियमपूर्व्वकम्

।चतुर्णाञ्चव

वेदानां

पाठैः

सर्व्वार्थसंयुतैः

॥

सर्व्वेषां

यज्ञतीर्थानां

करणैर्विधिबोधितैः

।प्रादक्षिण्येन

भूमेश्च

कृत्स्नाया

एव

सप्तधा

॥

शरणागतरक्षायामज्ञानज्ञानदानतः

।देवानां

वष्णवानाञ्च

दर्शनेनापि

यत्

फलम्

॥

तदेव

स्तोत्रपाठस्य

कलां

नार्हन्ति

षोडशीम्

।स्तोत्रस्यास्य

प्रभावेन

जीवन्मुक्तो

भवेन्नरः

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

श्रीकृष्णजन्मखण्डे

१७

अध्यायः

॥

राधानामोच्चारणानन्तरं

कृष्णनामोच्चारण-विधिर्यथा,

--नारद

उवाच

।“आदौ

राधां

समुच्चार्य्य

पश्चात्

कृष्णं

विदुर्ब्बुधाः

।निमित्तमस्य

मां

शक्तं

वद

भक्तजनप्रिय

॥

श्रीनारायण

उवाच

।निमित्तमस्य

त्रिविधं

कथयामि

निशामय

।जगन्माता

च

प्रकृतिः

पुरुषश्च

जगत्पिता

॥

गरीयसीति

जगतां

माता

शतगुणैः

पितुः

।राधाकृष्णेति

गौरीशेत्येवं

शब्दः

श्रुतौ

श्रुतः

॥

कृष्णराधेशगौरीति

लोके

न

च

कदा

श्रुतः

।प्रसीद

रोहिणीचन्द्र

गृहाणार्घ्यमिदं

मम

॥

गृहाणार्घ्यं

मया

दत्तं

संज्ञया

सह

भास्कर

।प्रसीद

कमलाकान्त

गृहाण

मम

पूजनम्

॥

इति

दृष्टं

सामवेदे

कौथुमे

मुनिसत्तम

॥

राशब्दोच्चारणादेव

स्फीतो

भवति

माधवः

।धाशब्दोच्चारतः

पश्चाद्धावत्येव

ससम्भ्रमः

॥

आदौ

पुरुषमुच्चार्य्य

पश्चात्

प्रकृतिमुच्चरेत्

।स

भवेन्मातृगामी

च

वेदातिक्रमणे

मुने

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

श्रीकृष्णजन्मखण्डे

५२

अध्यायः

॥

तस्या

निन्दायां

दोषो

यथा,

--“ये

वा

द्बिषन्ति

निन्दन्ति

पापिनश्च

हसन्ति

च

।कृष्णप्राणाधिकां

देव

देवीञ्च

राधिकां

पराम्

॥

ब्रह्महत्याशतं

ते

च

लभन्ते

नात्र

संशयः

।तत्पापेन

च

पच्यन्ते

कुम्भीपाके

च

रौरवे

॥

तप्ततैले

महाघोरे

ध्वान्ते

कीटे

च

यन्त्रके

।चतुर्द्दशेन्द्रावच्छिन्नं

पितृभिः

सप्तभिः

सह

॥

ततः

परमजायन्त

जन्मैकं

कोलयोनितः

।दिव्यं

वर्षसहस्रञ्च

विष्ठाकीटाश्च

पापतः

॥

पुंश्चलीनां

योनिकीटास्तद्रक्तमलभक्षणाः

।मलकीटाश्च

तन्मानवर्षञ्च

पूयभक्षकाः

।वेदे

च

काण्वशाखायामित्याह

कमलोद्भवः

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

श्रीकृष्णजन्मखण्डे

९७

अध्यायः

॥

राधास्वरूपं

यथा,

--यशोदोवाच

।“हरौ

च

निश्चला

भक्तिस्तद्दास्यं

वाञ्छितं

मम

।तव

नाम्नश्च

व्युत्पत्तिं

का

वा

त्वं

वक्तमर्हसि

॥

राधिकोवाच

।भवेद्भक्तिर्निश्चला

ते

हरेर्दास्यञ्च

दुर्लभम्

।लभस्व

मद्बरेणापि

कथयामि

स्वनिर्णयम्

॥

षुरा

नन्देन

दृष्टाहं

भाण्डीरे

बटमूलके

।मया

च

कथितो

नन्दो

निषिद्धश्च

व्रजेश्वरः

॥

अहमेव

स्वयं

राधा

छाया

रायाणकामिनी

।रायाणः

श्रीहरेरंशः

पार्श्वदप्रवरो

महान्

॥

राशब्दश्च

महद्विष्णोर्विश्वानि

यस्य

लोमसु

।विश्वप्राणिषु

विश्वेषु

धा

धात्रीमातृवाचकः

॥

धात्री

माताहमेतेषां

मूलप्रकृतिरीश्वरी

।तेन

राधा

समाख्याता

हरिणा

च

पुरा

बुधैः

॥

अहं

श्रीदामशापेन

वृषभानुसुताधुना

।शतवर्षञ्च

विच्छेदो

हरिणा

सह

साम्प्रतम्

॥

वृषभानुञ्च

कृष्णस्य

पार्श्वदप्रवरो

महान्

।पितणां

मानसी

कन्या

मम

माता

कलावती

॥

अयोनिसम्भवाहञ्च

मम

माता

च

भारते

।पुनः

सार्द्धञ्च

युष्माभिर्यास्यामि

श्रीहरेः

पदम्

॥

इति

ते

कथितं

सर्व्वं

व्रजं

व्रज

व्रजेश्वरि

।व्रजेश्वरेण

सहिता

स्वामिना

ज्ञानिना

सति

!

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

श्रीकृष्णजन्मखण्डे

११०

अध्यायः

॥

राधापार्व्वत्योरभेदो

यथा,

--पार्व्वत्युवाच

।“किं

वा

प्रश्नं

करिष्यामि

त्वां

राधां

मङ्गला-लयाम्

।गता

ते

विरहज्वाला

श्रीदाम्नः

शापमोक्षणे

॥

सततं

तन्मनःप्राणा

त्वय्येव

मयि

ते

तथा

।न

ह्येवमावयोर्भेदः

शक्तिपूरुषयोर्यथा

॥

ये

त्वां

निन्दन्ति

मद्भक्तास्त्वद्भक्ताश्चापि

मामपि

।कुम्भीपाके

च

पच्यन्ते

यावच्चन्द्रदिवाकरौ

॥

राधामाधवयोर्भेदं

ये

कुर्व्वन्ति

नराधमाः

।वंशहानिर्भवेत्तस्य

पच्यन्ते

नरकं

चिरम्

॥

यान्ति

शूकरयोनिञ्च

पितृभिः

शतकैः

सह

।षष्टिं

वर्षसहस्राणि

विष्ठायां

कृमयस्तथा

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

श्रीकृष्णजन्मखण्डे

१२३

अध्यायः

॥

गोलोके

तस्या

आश्रमो

यथा,

--“एतान्

मनोरमान्

दृष्ट्वा

ते

देवा

गमनोन्मुखाः

।जग्मुः

शीघ्रं

कियद्दूरं

ददृशुः

सुन्दरं

ततः

॥

आश्रमं

राधिकायाश्च

रासेश्वर्य्याश्च

नारद

।देवाधिदेव्या

गोपीनां

वरायाश्चारु

निर्म्मितम्

॥

प्राणाधिकायाः

कृष्णस्य

रम्याद्रम्यं

मनोहरम्

।सर्व्वानिर्व्वचनीयञ्च

पण्डितैर्न

निरूपितम्

॥

सुचारु

वर्त्तुलाकारं

षड्गव्यूतिप्रमाणकम्

।शतमन्दिरसंयुक्तं

ज्वलितं

रत्नतेजसा

॥

अमूल्यरत्नसाराणां

वरैर्विरचितं

वरम्

।दुर्लङ्घ्याभिर्गभीराभिः

परिखाभिः

सुशोभितम्

॥

कल्पवृक्षैः

परिवृतं

पुष्पोद्यानशतान्तरम्

।सुमूल्यरत्नरचितं

प्राकारैः

परिवेष्टितम्

॥

सद्रत्नवेदिकायुक्तं

युक्तैर्द्वारैश्च

सप्तभिः

।संयुक्तरत्नचित्रैश्च

विचित्रैर्व्वर्त्तुलैर्मुने

॥

प्रधानद्बारसप्तभ्यः

क्रमशः

क्रमशो

मुने

।सर्व्वतोऽपि

ततस्तत्र

षोडशद्वारसंयुतम्

॥

देवा

दृष्ट्वा

च

प्राकारं

सहस्रधनुरुच्छ्रितम्

।सद्रत्नरत्नकलससमूहैः

सुमनोहरम्

॥

सुदीप्तं

तेजसा

रम्यं

परमं

विस्मयं

ययुः

।ततः

प्रदक्षिणीकृत्य

कियद्दूरं

ययुर्मुदा

॥

”इति

ब्रह्मवैवर्त्ते

श्रीकृष्णजन्मखण्डे

४

अध्यायः

॥

तस्या

जन्मतिथिर्यथा,

--“भाद्रस्य

कृष्णपक्षे

तु

हरिजन्माष्टमी

यदा

।तस्याः

परे

तु

या

शुक्ला

तस्यां

जाता

हरिप्रिया

॥

वृषभानुपुरी

नाम्ना

सर्व्वरत्नमयी

शुभा

।सुवर्णमणिमाणिक्यविचित्रभवनाङ्गना

॥

अणिमादिसुखैश्वर्य्यपरिपूर्णमनोहरा

।चित्रध्वजपताकादिविचित्रा

चित्रनिर्म्मिता

॥

चिदानन्दस्वरूपा

सा

चिदानन्दप्रदायिनी

।आनन्दकलिला

नार्य्यो

यत्र

तिष्ठन्ति

सर्व्वदा

॥

विचित्रवेशालङ्कारा

विचित्रवसनाम्बरा

।नानावेशविचित्राङ्गा

प्रमदामोददायिनी

॥

सर्व्वलक्षणसम्पन्ना

राधा

नाम्ना

विनोदिनी

।जगतां

मोहिनी

देवी

गुह्यगुह्यातिसुन्दरी

।मूढानामसताञ्चैव

न

कथ्यं

मुनिसत्तम

॥

नारद

उवाच

।प्रणिपत्य

महाभाग

पृच्छामि

तव

किङ्करः

।सा

लक्ष्मीः

किं

सुरवधूर्महालक्ष्मीः

सरस्वती

॥

विद्या

किमन्तरङ्गाथ

वैष्णवी

प्रकृतिः

किमु

।वेदकन्या

देवकन्या

मुनिकन्याथवा

वद

॥

सदाशिव

उवाच

।कोटिकोटिमहालक्ष्मीर्लक्ष्मीः

का

वा

परा

वरा

।निन्दिता

यत्पदाम्भोजे

कथिता

मुनिसत्तम

॥

अपरं

किं

निगदेऽहमेकवक्त्रेण

नारद

।श्रीराधारूपलावण्यगुणादीन्

वक्तुमक्षमः

॥

तत्तद्रूपादिमाहात्म्यं

लज्जेऽहमपि

नारद

।त्रैलोक्ये

तु

समर्थो

हि

न

मातुं

वक्तुमर्हति

॥

तद्देहरूपमाधुर्य्यं

जगन्मोहनमोहनम्

।यद्यनन्तमुखोऽपि

स्यां

तद्बक्तुं

नास्ति

मे

गतिः

॥

लक्षशः

कमला

दास्यो

यस्याः

सा

लाक्षकी

मता

।एवं

शतसहस्राणामीश्वरी

राधिका

परा

॥

नारद

उवाच

।प्रभो

श्रीराधिकाजन्ममाहात्म्यं

सर्व्वतः

परम्

।तदहं

श्रोतुमिच्छामि

समस्तं

भक्तवत्सल

॥

कथ्यतां

मे

महाभाग

व्रतानाञ्च

व्रतोत्तमम्

।ध्यानं

वा

कीदृशी

पूजा

स्तुतिर्वापि

वदस्व

मे

॥

तत्सर्व्वं

श्रोतुमिच्छामि

कथ्यतां

मे

सदाशिव

।चर्य्यां

पूजाविधानञ्च

विशेषमर्च्चनं

भव

॥

यन्त्रं

मन्त्रं

स्तुतिर्ध्यानं

पूजनं

यत्र

निर्म्मितम्

।पूजने

किं

विधानञ्च

तत्तत्सेवार्च्चने

विधौ

॥

शिव

उवाच

।वृषभानुपुरीराजा

वृषभानुर्महाशयः

।महाकुलप्रसूतोऽसौ

सर्व्वशास्त्रविशारदः

॥

महाशयो

धनी

श्रीमानणिमाद्यष्टवैभवः

।वैश्यः

सदन्तःकरणः

कुलीनः

कृष्णदैवतः

॥

तस्य

भार्य्या

महाभागा

श्रीमत्श्रीकीर्त्तिदाह्वया

।रूपयौवनसम्पन्ना

महाराजकुलोद्भवा

॥

महालक्ष्मीस्वरूपा

सा

भव्या

परमसुन्दरी

।महापतिव्रता

कार्ष्णा

सर्व्वविद्यागुणान्विता

॥

तस्यां

श्रीराधिका

जाता

श्रीमद्वृन्दावनेश्वरी

।भाद्रे

मासि

सिताष्टम्यां

मध्याह्ने

शुभदायिनी

॥

वेदागमपुराणादिगीता

या

कृष्णवल्लभा

।सदा

कृष्णप्रिया

साध्वी

श्रीकृष्णानन्ददायिनी

॥

शृणु

मत्तो

महाभाग

पूजनं

भजनं

तथा

।कर्त्तव्यं

यदनुष्ठानं

राधाजन्मगहोत्सवः

॥

समर्च्चय

सदा

राधां

जन्मव्रतपरायणैः

।तत्

समग्रं

प्रवक्ष्यामि

ध्यानादिकमनुक्रमात्

॥

सर्व्वदा

पश्चिमद्वारे

श्रीराधाकृष्णमन्दिरे

।ध्वजस्रग्वस्त्रकलसपताकातोरणादिभिः

॥

नानासुमङ्गलद्रव्यैर्यथाविधि

प्रवर्त्तते

।सुवासितगन्धपुष्पैर्धूपैश्च

धूपितैर्गृणन्

॥

मध्ये

पञ्चवर्णचूर्णैर्मण्डपं

ससरोरुहम्

।सुषोडशदलाकारं

तत्र

निर्म्माय

यत्नतः

॥

दिव्यासने

पद्ममध्ये

पश्चिमाभिमुखीं

स्थिताम्

।श्रीयुग्ममूर्त्तिं

सूपास्य

ध्यानपाद्यादिभिः

क्रमात्

॥

भक्तैः

सह

सजातीयैः

शक्यानुसारवस्तुभिः

।तद्भक्तः

पूजयेद्भक्त्या

तां

सदा

संयतेन्द्रियः

॥

”अथ

ध्यानम्

।“हेमेन्दीवरकान्तिमञ्जुलतरं

श्रीमज्जगन्मोहनंनित्याभिर्ललितादिभिः

परिवृतं

सन्नीलपीता-म्बरम्

।नानाभूषणभूषणाङ्गमधुरं

कैशोररूपं

युगंगान्धर्व्वाजनमव्ययं

सुललितं

नित्यं

शरण्यं

भजे

॥

युग्गमूर्त्तिमिति

ध्यात्वा

शालग्रामेऽथवा

पुनः

।साक्षात्

शैलादिमूर्त्तौ

वा

मनोमय्यां

समर्च्चयेत्

॥

ततो

मण्डलपूजाञ्च

तयोः

सम्मुखतः

क्रमात्

।कुर्य्याद्भक्तः

प्रयत्नेन

ध्यानपाद्यादिभिः

सदा

॥

ललिता

पश्चिमे

पूज्या

पीतवर्णदलेऽपरा

।चन्द्रावतीं

शुक्लदले

तद्वामे

पूजयेत्

सुधीः

॥

वायव्ये

श्यामलां

देवीं

कृष्णवर्णदलेऽर्च्चयेत्

।तद्वामे

चित्ररेखाख्यां

शुक्लवर्णदले

ततः

॥

उत्तरे

श्रीमती

त्वर्च्या

रक्तवर्णदले

तथा

।तद्वामपार्श्वे

चन्द्राख्यां

नीलवर्णदलेऽर्च्चयेत्

॥

रक्तवर्णदलेऽप्यर्च्या

ईशाने

श्रीहरिप्रिया

।तस्या

वामे

शुक्लदले

पूज्या

मदनसुन्दरी

॥

पीतवर्णदले

पूर्व्वे

विशाखामर्च्चयेत्ततः

।प्रियां

तस्या

वामपार्श्वे

शुक्लवर्णदलेऽर्च्चयेत्

॥

अग्निकोणे

श्यामवर्णां

दले

सव्यां

समर्च्चयेत्

।तद्वामे

श्रीमधुमतीं

शुक्लवर्णदलेऽर्च्चयेत्

॥

पूजयेद्दक्षिणे

पद्मां

रक्तवर्णदले

तथा

।शशिरेखाञ्च

तद्बामे

नीलवर्णदलेऽर्च्चयेत्

॥

पूजयेन्नैरृते

भद्रां

रक्तवर्णदले

ततः

।रसप्रियाञ्च

तद्वामे

शुक्लवर्णदलेऽर्च्चयेत्

॥

*

॥

श्रीराधाप्रियसङ्गिनीं

विधुमुखीं

कृष्णप्रियांप्रेयसींहेमाभां

परिवादिनीं

सुमधुरध्वानां

सुवेशा-म्बराम्

।सद्रत्नाभरणैर्मनोज्ञसुतनुं

नित्यां

जगन्मोहिनींवन्दे

श्रीललितां

कुरङ्गनयनीं

पीताम्बरेणावृ-ताम्

॥

१

॥

श्यामां

श्यामपरायणां

वरतनुं

चामीकराङ्ग-च्छटांमञ्जीरैर्मधुरध्वनिंपरिलसच्चन्द्राननां

सुस्वराम्

।सद्रत्नाभरणां

सरोजनयनीं

शुक्लांशुकेनावृतांध्यायेत्

श्रीललितासखीं

सुचिवुकां

चन्द्रावती-मुत्तमाम्

॥

२

॥

कान्त्या

काञ्चनसन्निभां

सुललितां

कृष्णाम्बरंबिभ्रतींनानाभूषणमञ्जुलाञ्च

सुदतीं

मार्द्दङ्गिकीं

सुन्द-रीम्

।श्रीवृन्दाविपिनेश्वरीं

प्रियसखीं

भव्यां

शशाङ्का-ननांवेणीचारुसुमल्लिकास्रजममूं

नित्यं

भजेश्यामलाम्

॥

३

॥

श्रीकृष्णप्रियवल्लभां

शशिमुखीं

सच्छब्दडम्फा-न्वितांशुद्धस्वर्णशरीरकान्तिमतुलां

शुक्लाम्बरेणावृताम्

।स्वर्णाद्याभरणां

सदा

पुलकिनीं

श्रीकृष्णभावेन

वैगायन्तीं

मधुरस्वरैरविरतं

श्रीचित्रलेखांभजे

॥

४

॥

कनकनिभशरीरां

बिभ्रतीं

रक्तवस्त्रंललितनलिननेत्रां

चारुभूषाङ्गशोभाम्

।सुमधुरपिकवाक्यां

चन्द्रवक्त्रां

सुवेशांमधुरिपुनिजदासीं

श्रीमतीं

तां

हि

वन्दे

॥

५

॥

वृन्दावनेशनिजसेवनसौख्यदासींरम्यां

सुनीलवसनां

सुरवावयन्त्राम्

।नानाविभूषिततनुं

स्फुरदम्बुजाक्षींचन्द्रां

भजे

सकलरागमनोज्ञगानाम्

॥

६

॥

सुवर्णवर्णां

शुकधारिणीं

ता-मुपाङ्गयन्त्रां

मणिभूषणाङ्गीम्

।हरिप्रियां

मञ्जुलपत्रनेत्रांभजेऽहमीड्यां

कनकाङ्गशोभाम्

॥

७

॥

रवावकलवादिनीं

सकलरागसंगायिनींसुचारुमणिकुण्डलां

शरदपूर्णचन्द्राननाम्

।सुरत्नवरभूषणां

रुचिरशुभ्रपट्टाम्बरांभजे

मदनसुन्दरीं

कनकवर्णदेहां

शुभाम्

॥

८

॥

सुतानज्ञां

गीते

भ्रमरकलकण्ठीं

सुचतुरांजगद्वन्द्यां

वेल्लन्नलिननयनामिन्दुवदनाम्

।विशाखां

गौराङ्गीं

कलितमुरलीं

पीतवसनांभजे

श्यामां

सेव्यां

सकलगुणपूर्णां

सुखमयीम्

॥

९सुचामीकराभूषणाढ्यां

सुवेशांसुसङ्गीतविद्यासुधीरां

वरेण्याम्

।सुवंशीसुगानां

सुहेमाङ्गशोभांभजे

श्रीप्रियां

शुक्लवस्त्रां

मनोज्ञाम्

॥

१०

॥

गान्धर्व्वानिजदासिकां

सुगदवाग्यन्त्रं

सदाबिभ्रतींमञ्जुस्वर्णविभूषितां

वरतनुं

पाथोजनेत्रांवराम्

।ध्यायेत्

कृष्णपदारविन्दमधुपीं

कृष्णाम्बरेणा-वृतांसंगीते

मधुरवरामविरतं

सैव्यां

मनोहारि-णीम्

॥

११

॥

रुचिरमधुमतीं

तां

तप्तचामीकराभांपिककलरवकण्ठीं

शुक्लवस्त्रं

दधानाम्

।तिलकुसुमसुनासां

चारुहेमाङ्गभूषांयुगलचरणसेवातत्परामाभजेऽहम्

॥

१२

॥

रत्नालङ्कारदेहां

जितकुसुमरुचीमङ्गलावण्य-रूपै-र्भव्यां

सङ्गीतविद्यासुनिपुणरसिकां

तानमानाति-विज्ञाम्

।शारङ्गीयन्त्रगानां

कनकनिभतनुं

सर्व्वदा

कृष्ण-सेवींवन्दे

पद्मां

सुवेशां

शशधरवदनां

बिभ्रतीं

रङ्ग-वस्त्रम्

॥

१३

॥

शशिरेखां

मृदङ्गञ्च

वादयन्तीं

मुहुर्मुहुः

।रसालापस्वरूपाञ्च

रसप्रेमैकसंयुताम्

॥

१४

॥

भव्यां

श्रीशशिरेखिकां

सुखमकां

यन्त्रादि-गानांवरांवन्देऽहं

मधुरस्वरां

परमिकां

लावण्यसारा-न्विताम्

।नानायन्त्रविशारदां

वरतनुं

पट्टाम्बरेणावृतांफुल्लेन्दीवरलोचनामविरतं

ध्याये

जगन्मो-हिनीम्

॥

१५

॥

श्रीयन्त्रं

स्वरमण्डलं

कलरवं

गाने

सदा

बिभ्रतींश्रीभद्रां

मधुरस्वरां

सुललितां

सद्रक्तवस्त्रावृताम्

।राजत्स्वर्णरुचिं

विभूषणवरैरङ्गैः

सदा

शोभितांध्याये

श्रीयुगसेविकां

परमिकां

ह्लादैकमग्नांसदा

॥

१६

॥

राधाकृष्णपदारविन्दमधुपीं

सद्भृङ्गतुल्यार्थिनींनानाभूषणभूषिताङ्गरुचिरां

सद्रक्तवस्त्रांशुभाम्

।ध्याये

सन्ततकृष्णभावललितां

केयूरहेमाङ्गदांस्वर्णाङ्गीञ्च

रसप्रियां

सुखमयीं

सर्व्वाङ्गशोभा-न्विताम्

॥

१७

॥