संस्कृत

saMskRta

Shabda Sagara

संस्कृत

mfn.

(-तः-ता-तं)

1.

Wrought,

made,

artificially

produced.

2.

Excellent,

best.

3.

Decorated,

ornamented.

4.

Cooked,

dressed.

5.

Clean,

cleansed.

6.

Purified.

7.

Finished,

perfect,

completed.

8.

Consecrated.

9.

Initiated.

m.

(-तः)

1.

A

word

regularly

formed,

a

regular

derivative.

2.

A

learned

man.

3.

A

man

of

the

three

first

classes

who

have

received

all

the

purificatory

rites.

n.

(-तं)

1.

Language

formed

by

perfect

grammatical

rules,

the

classical

and

sacred

language

of

the

Hindus.

2.

Offering

oblation.

E.

सम्

implying

completion

or

perfection,

कृत

made,

and

सुट्

augment.

Capeller Eng

संस्कृत॑

a.

put

together,

composed,

prepared,

arranged;

consecrated,

initiated,

married;

adorned,

polished,

cultivated,

Sanskritic;

n.

arrangement,

preparation;

the

Sanskrit

language.

Yates

संस्कृत

(तः-ता-तं)

a.

Prepared,

made;

excellent;

perfect;

decorated;

cooked;

cleansed;

purified;

consecrated.

m.

A

regular

derivative;

a

pandit.

n.

The

Sanscrit

language.

Wilson

संस्कृत

mfn.

(-तः-ता-तं)

1

Wrought,

made,

artificially

produced.

2

Excellent,

best.

3

Decorated,

ornamented.

4

Cooked,

dressed.

5

Cleaned,

cleansed.

6

Purified.

7

Finished,

perfect,

completed.

8

Consecrated.

9

Initiated.

m.

(-तः)

1

A

word

regularly

formed,

a

regular

derivative.

2

A

learned

man.

3

A

man

of

the

three

first

classes

who

has

received

all

the

purificatory

rites.

n.

(-तं)

Language

formed

by

perfect

grammatical

rules,

the

classical

and

sacred

language

of

the

Hindus.

E.

सम्

implying

completion

or

perfection,

कृत

made,

and

सुट्

augment.

Apte

a

Sanskṛit

word

or

expression.

a

polished

word

or

language.

a

sage.

-उक्तिः

f.

Comp.

आत्मन्

one

who

has

received

purificatory

rites;

याजनाध्यापने

नित्यं

क्रियेते

संस्कृतात्मनाम्

Ms.

1.11.

An

offering,

oblation

(mostly

Vedic).

A

sacred

usage.

तम्

Refined

or

highly

polished

speech,

the

Sanskṛit

language;

संस्कृतं

नाम

दैवी

वागन्वाख्याता

महर्षिभिः

Kāv.1.

33.

A

learned

man.

A

man

of

any

one

of

the

first

three

castes

over

whom

all

the

purificatory

rites

have

been

performed.

तः

A

word

formed

regularly

according

to

the

rules

of

grammar,

a

regular

derivative.

Excellent,

best.

Adorned,

decorated.

Cleansed,

purified.

Initiated

into

worldly

life,

married.

Consecrated,

hallowed;

संस्कृतश्चापि

रामेण

जगाम

गतिमुत्तमाम्

Rām.4.57.11.

Made

ready,

dressed,

prepared;

cooked.

Artificially

made,

highly

wrought,

carefully

or

accurately

formed,

elaborated.

Made

perfect,

refined,

polished,

cultivated.

संस्कृत

[saṃskṛta],

p.

p.

Monier Williams Cologne

the

Sanskṛt

language

(cf.

above),

Śikṣ.;

Bhar.;

Daśar.

&c.

a

sacred

usage

or

custom,

MW.

सं-स्कृत॑

n.

making

ready,

preparation

or

a

prepared

place,

sacrifice,

RV.;

TS.;

ŚBr.;

GṛŚrS.

a

word

formed

according

to

accurate

rules,

a

regular

derivation,

ib.

a

learned

man,

MW.

सं-स्कृत॑

m.

a

man

of

one

of

the

three

classes

who

has

been

sanctified

by

the

purificatory

rites,

W.

refined,

adorned,

ornamented,

polished,

highly

elaborated

(esp.

applied

to

highly

wrought

speech,

such

as

the

Sanskṛt

language

as

opp.

to

the

vernaculars),

Mn.;

MBh.

&c.

purified,

consecrated,

sanctified,

hallowed,

initiated,

ŚBr.

&c.

&c.

dressed,

cooked

(as

food),

MBh.;

R.;

BhP.

made

ready,

prepared,

completed,

finished,

RV.

&c.

&c.

सं-स्कृत॑

mfn.

(or

सं॑-स्कृत)

put

together,

constructed,

well

or

completely

formed,

perfected,

Lalit.

Spoken Sanskrit

संस्कृत

saMskRta adj. refined

शोधित

zodhita adj. refined

तपित

tapita adj. refined

तप्त

tapta adj. refined

सभ्य

sabhya adj. refined

अतिपूत

atipUta adj.

over-refined

तप्तहेम

taptahema n. refined

gold

तप्य

tapya adj.

to

be

refined

गुडशर्करा

guDazarkarA f. refined

sugar

सिता

sitA f. refined

sugar

मागध

mAgadha m. refined

sugar

सितापाक

sitApAka m. refined

sugar

शीतक्षार

zItakSAra n. refined

borax

आतप्त

Atapta adj. refined

by

heat

तप्तरूप

taptarUpa n.

of

refined

shape

सभ्येतर

sabhyetara adj.

other

than

refined

तप्तजाम्बूनदमय

taptajAmbUnadamaya adj.

made

of

refined

gold

यान्त्रिक

yAntrika adj.

mechanically

refined

सिताखण्ड

sitAkhaNDa m.

kind

of

refined

sugar

सितोपला

sitopalA f.

white

or

refined

sugar

सिन्धु

sindhu m.

white

or

refined

borax

तप्तहेममय

taptahemamaya adj.

consisting

of

refined

gold

संस्कृतोक्ति

saMskRtokti f. refined

or

polished

language

सभ्यतम

sabhyatama m.

very

polite

or

refined

person

तप्ताभरन

taptAbharana n.

ornament

made

of

refined

gold

कठिना

kaThinA f.

sweetmeat

made

with

refined

sugar

सभ्यतम

sabhyatama adj.

very

courteous

or

polite

or

refined

सुकृतात्मन्

sukRtAtman adj.

one

with

cultivated

and

refined

mind

विमृष्टराग

vimRSTarAga adj.

having

the

colour

refined

or

purified

सुकृतात्मन्

sukRtAtman adj.

one

who

has

a

well

cultivated

or

refined

mind

शोध्य

zodhya adj.

to

be

cleansed

or

purified

or

refined

or

corrected

or

improved

संस्क्रियते

{

संस्कृ

}

saMskriyate

{

saMskR

} verb

pass.

be

put

together

or

arranged

or

prepared

or

consecrated

or

refined

संस्कृत

saMskRta adj. polished

परिमार्जित

parimArjita adj. polished

अभिदिग्ध

abhidigdha adj. polished

आलीढ

AlIDha adj. polished

उत्तेजित

uttejita adj. polished

उन्मार्जित

unmArjita adj. polished

उल्लिखित

ullikhita adj. polished

उल्लीढ

ullIDha adj. polished

कोम्य

komya adj. polished

धौत

dhauta adj. polished

निर्णिक्त

nirNikta adj. polished

निशात

nizAta adj. polished

परिमृष्ट

parimRSTa adj. polished

प्रमृष्ट

pramRSTa adj. polished

प्रयुक्तसंस्कार

prayuktasaMskAra adj. polished

श्लक्ष्ण

zlakSNa adj. polished

निर्धौत

nirdhauta adj. polished

मृष्ट

mRSTa ppp. polished

सुमृष्ट

sumRSTa adj.

well

polished

सुदिह्

sudih adj.

well

polished

सुनिर्णिक्त

sunirNikta adj.

well

polished

संस्कृत्रिम

saMskRtrima adj.

highly

polished

विषमक

viSamaka adj.

not

properly

polished

निर्णिक्तबाहुवलय

nirNiktabAhuvalaya adj.

with

polished

bracelets

सुमृष्ट

sumRSTa adj.

well

rubbed

or

polished

मसृणितशिल

masRNitazila adj.

whose

rocks

are

polished

सुधौत

sudhauta adj.

well

cleaned

or

polished

धाव्यते

{

धाव्

}

dhAvyate

{

dhAv

} verb

pass.

to

get

purified

or

polished

संस्कृतोक्ति

saMskRtokti f.

refined

or

polished

language

व्याकरण

vyAkaraNa n. polished

or

accurate

language

व्युधावयति

{

व्युद्धाव्

}

vyudhAvayati

{

vyuddhAv

} verb

caus.

cause

to

be

rubbed

off

or

polished

or

cleansed

संस्कृत

saMskRta adj. ornamented

आभरित

Abharita adj. ornamented

उद्भासित

udbhAsita adj. ornamented

उपशोभित

upazobhita adj. ornamented

उपस्कृत

upaskRta adj. ornamented

प्रसाधित

prasAdhita adj. ornamented

विभक्त

vibhakta adj. ornamented

शृङ्गारधारिन्

zRGgAradhArin adj. ornamented

सज्जित

sajjita adj. ornamented

सवेष

saveSa adj. ornamented

सोपचार

sopacAra adj. ornamented

सृष्ट

sRSTa adj. ornamented

अलङ्कृत

alaGkRta adj. ornamented

उरगभूषण

uragabhUSaNa n.

snake-ornamented

रुक्मवत्

rukmavat adj. ornamented

with

gold

केशहस्त

kezahasta m.

much

or

ornamented

hair

केशपक्ष

kezapakSa m.

much

or

ornamented

hair

केशपाश

kezapAza m.

much

or

ornamented

hair

कचपक्ष

kacapakSa m.

thick

or

ornamented

hair

कचहस्त

kacahasta m.

thick

or

ornamented

hair

Spoken Sanskrit

संस्कृत saMskRta adj.

highly

elaborated

संस्कृत saMskRta adj.

constructed

संस्कृत saMskRta adj.

cooked

संस्कृत saMskRta adj.

finished

संस्कृत saMskRta adj.

well

or

completely

formed

संस्कृत saMskRta adj.

polished

संस्कृत saMskRta adj.

made

ready

संस्कृत saMskRta adj.

consecrated

संस्कृत saMskRta adj.

purified

संस्कृत saMskRta adj.

perfected

संस्कृत saMskRta adj.

initiated

संस्कृत saMskRta adj.

ornamented

संस्कृत saMskRta adj.

prepared

संस्कृत saMskRta adj.

completely

formed

संस्कृत saMskRta adj.

hallowed

संस्कृत saMskRta adj.

sanctified

संस्कृत saMskRta adj.

adorned

संस्कृत saMskRta adj.

completed

संस्कृत saMskRta adj.

refined

संस्कृत saMskRta adj.

well

formed

संस्कृत saMskRta adj.

dressed

संस्कृत saMskRta adj.

put

together

संस्कृत saMskRta m.

word

formed

according

to

accurate

rules

संस्कृत saMskRta m.

regular

derivation

संस्कृत saMskRta m.

learned

man

संस्कृत saMskRta m.

man

of

one

of

the

three

classes

who

has

been

sanctified

by

the

purificatory

rites

संस्कृत saMskRta n.

sacred

usage

संस्कृत saMskRta n.

sacred

custom

संस्कृत saMskRta n.

Sanskrit

language

संस्कृत saMskRta n.

preparation

or

a

prepared

place

संस्कृत saMskRta n.

sacrifice

संस्कृत saMskRta n.

Sanskrit

संस्कृत saMskRta n.

prepared

place

संस्कृत saMskRta n.

sacred

usage

or

custom

संस्कृत saMskRta n.

preparation

संस्कृत saMskRta n.

making

ready

Macdonell

संस्कृत

saṃ-skṛta,

pp.

(√

kṛ)

prepared

etc.;

n.

á,

preparation,

prepared

place;

cultivated

language

(opp.

vernaculars),

Sanskrit

(C.);

(sáṃ)

-skṛti,

f.

preparation

(V.);

formation

(Br.);

consecration

(C.);

-skṛ-

-ta_ukti,

f.

polished

expression;

-skriyā,

f.

preparation,

formation.

Hindi

परिष्कृत

Amarakosha

संस्कृत

वि।

लक्षणोपेतम्

समानार्थक:संस्कृत

3।3।81।1।1

युक्तेऽतिसंस्कृतेऽमर्षिण्यभिनीतोऽथ

संस्कृतम्.

कृत्रिमे

लक्षणोपेतेऽप्यनन्तोऽनवधावपि॥

पदार्थ-विभागः

:

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी

संस्कृत

वि।

कृत्रिमम्

समानार्थक:संस्कृत

3।3।81।1।1

युक्तेऽतिसंस्कृतेऽमर्षिण्यभिनीतोऽथ

संस्कृतम्.

कृत्रिमे

लक्षणोपेतेऽप्यनन्तोऽनवधावपि॥

पदार्थ-विभागः

:

,

द्रव्यम्,

पृथ्वी

Kalpadruma

संस्कृतः

,

त्रि,

(सं

+

कृ

+

क्तः

।)

कृत्रिमः

इत्य-

मरः

करणेन

निर्वृत्तः

कृत्रिमा

घटादिः

इति

भरतः

पक्वः

स्वतो

गुणान्तराधानम्

इत्यमरटीकायां

स्वामी

शस्तः

भूषितः

इति

मेदिनी

शोधितः

इति

जटाधरः

(यथा,

देवीभागवते

११

“पुराणमुत्तमं

पुण्यं

श्रीमद्भागवताभिधम्

अष्टादशसहस्राणि

श्लोकास्तत्र

तु

संस्कृताः

॥”)

संस्कृतं

,

क्ली,

(सं

+

कृ

+

क्तः

।)

लक्षणोपेतम्

इति

मेदिनी

पाणिन्यादिकृतव्याकरणसूत्रेण

उपेत

उपगतो

लक्षणोपेतः

साधुशब्दः

इत्य-

मरटीकायां

भरतः

तु

देववाणी

यथा,

“गौर्व्वाणवाणीवदनं

मुकुन्द-

संकीर्त्तनञ्चेत्युभयं

हि

लोके

सुदुर्ल्लभ

तच्च

मुग्धबोधा-

न्न

लभ्यतेऽतः

पठनीयमेतत्

॥”

इति

मुग्धबोधव्याकरणप्रशंसाश्लोकः

Vachaspatyam

संस्कृत

त्रि०

सम्

+

कृ—क्त

सुट्

कृतसंस्कारे

पदार्थे

व्याकरणलक्षणाधीनसधिनयुक्ते

शब्दे

पक्वे

मूषिते

शास्त्रभेदे

मेदि०

शोधिते

जटा०

Capeller Germany

संस्कृत॑

(s.

1.

कर्)

n.

Zurüstung,

Vorbereitung;

das

Sanskrit.