पुष्प

पुष्प

r.

4th

cl.

(

पुष्प्यति

)

To

flower,

to

blossom.

दि०

पर०

अक०

सेट्

।

पुष्प

Neuter.

(

-ष्पं

)

1.

A

flower

in

general.

2.

The

menses.

3.

Expansion,

expanding.

4.

The

vehicle

or

car

of

KUVERA.

5.

A

disease

of

the

eyes,

specks

on

the

eye,

albugo.

6.

A

topaz.

7.

Gallantry,

politeness,

(

in

erotic

poetry.

)

Feminine.

(

-ष्पा

)

The

capital

of

KARṆA,

or

Bhāgalpur.

Masculine.

(

-ष्पः

)

Blossoming,

blooming,

expanding.

Etymology

पुष्प

to

flower,

&c.

अच्

Affix.

पुष्प(

ष्य

)रथ

Masculine.

(

-थः

)

A

car

or

carriage

for

travelling

or

pleasure,

or

any

purpose

except

war.

Etymology

पुष्प

a

flower,

and

रथ

a

car.

पु॑ष्प

neuter

bloom,

flower

(

adj.

—°

feminine

आ

or

ई

)

masculine

topaz,

a

man's

name.

पुष्प

(

ष्पं

)

1.

Neuter.

A

flower

in

general

menses

expansion

albugo

car

of

Kuvera.

Feminine.

(

ष्पा

)

Bhāgalpur.

पुष्प-

हासा

(

सा

)

1.

Feminine.

A

woman

du-

ring

the

time

of

menstruation.

tadevasundaraMbhaviSyati

-

Sentence

-

Letusplantallthefloweringplantsontheleft-sideofthehouse.Thatonlywillbebeautiful.

सर्वदा

सङ्गणकस्य

पुरतः

उपविश्य

किम्

करोति

?

अङ्गणं

गत्वा

जलेन

पुष्पसस्यानि

सिञ्चतु

-

sarvadAsaGgaNakasyapurataHupavizyakimkaroti?aGgaNaMgatvAjalenapuSpasasyAnisiJcatu

-

Sentence

-

Whatareyoudoingsittinginfrontofthecomputerallthetime?Goandwatertheflower-plantsintheyard.

ज्रिम्भते

{

जृम्भ्

}

-

jrimbhate

{

jRmbh

}

-

verb

-

open

[

as

a

flower

]

कन्द-पुष्प

-

kanda-puSpa

-

Masculine

-

tulip

[

flower,

Bot.

]

लक्ष्मीपुष्प

-

lakSmIpuSpa

-

Neuter

-

clove

सुप्त

-

supta

-

Adjective

-

closed

[

e.g

flower

]

अलिप्रिया

-

alipriyA

-

Feminine

-

flower

मञ्जरी

-

maJjarI

-

Feminine

-

flower

पीलु

-

pIlu

-

Masculine

-

flower

प्रसव

-

prasava

-

Masculine

-

flower

सुमनक

-

sumanaka

-

Masculine

Neuter

-

flower

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

flower

पुष्प

-

puSpa

-

Masculine

-

topaz

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

particular

disease

of

the

eye

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

expanding

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

politeness

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

albugo

[

fungus

that

causes

white

rust

in

plants

]

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

gallantry

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

spot

on

the

nails

and

teeth

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

blooming

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

kind

of

perfume

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

blossom

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

menstrual

flux

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

vehicle

of

kubera

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

declaration

of

love

कन्द-पुष्प

-

kanda-puSpa

-

Masculine

-

tulip

[

flower,

Bot.

]

घण्टा-पुष्प

-

ghaNTA-puSpa

-

Neuter

-

bellflower

[

Bot.

]

काकार

पुष्प

-

kAkAra

puSpa

-

Neuter

-

cruciform

flower

[

Bot.

]

पुष्प

-

पतङ्ग

-

puSpa

-

pataGga

-

Masculine

-

butterfly

[

from

Marathi

]

tadevasundaraMbhaviSyati

-

Sentence

-

Letusplantallthefloweringplantsontheleft-sideofthehouse.Thatonlywillbebeautiful.

सर्वदा

सङ्गणकस्य

पुरतः

उपविश्य

किम्

करोति

?

अङ्गणं

गत्वा

जलेन

पुष्पसस्यानि

सिञ्चतु

-

sarvadAsaGgaNakasyapurataHupavizyakimkaroti?aGgaNaMgatvAjalenapuSpasasyAnisiJcatu

-

Sentence

-

Whatareyoudoingsittinginfrontofthecomputerallthetime?Goandwatertheflower-plantsintheyard.

ज्रिम्भते

{

जृम्भ्

}

-

jrimbhate

{

jRmbh

}

-

verb

-

open

[

as

a

flower

]

कन्द-पुष्प

-

kanda-puSpa

-

Masculine

-

tulip

[

flower,

Bot.

]

लक्ष्मीपुष्प

-

lakSmIpuSpa

-

Neuter

-

clove

सुप्त

-

supta

-

Adjective

-

closed

[

e.g

flower

]

अलिप्रिया

-

alipriyA

-

Feminine

-

flower

मञ्जरी

-

maJjarI

-

Feminine

-

flower

पीलु

-

pIlu

-

Masculine

-

flower

प्रसव

-

prasava

-

Masculine

-

flower

सुमनक

-

sumanaka

-

Masculine

Neuter

-

flower

पुष्प

-

puSpa

-

Neuter

-

albugo

[

fungus

that

causes

white

rust

in

plants

]

अवपीडक

-

avapIDaka

-

Masculine

-

sternutatory

[

substance

that

causes

sneezing

]

प्रकर्तृ

-

prakartR

-

Adjective

-

one

who

causes

हेतुविद्या

-

hetuvidyA

-

Feminine

-

science

of

causes

हेतुश्लिष्ट

-

hetuzliSTa

-

Neuter

-

combining

of

causes

वनयितृ

-

vanayitR

-

Adjective

-

one

who

causes

to

ask

क्षवकृत्

-

kSavakRt

-

Masculine

-

which

causes

sneezing

पातयितृ

-

pAtayitR

-

Adjective

-

one

who

causes

to

fall

प्लावयितृ

-

plAvayitR

-

Adjective

-

one

who

causes

to

swim

च्यवन

-

cyavana

-

Masculine

-

one

who

causes

to

move

सङ्घभेदक

-

saGghabhedaka

-

Adjective

-

one

who

causes

division

स्थापयितृ

-

sthApayitR

-

Adjective

-

one

who

causes

to

stand

प्रहासक

-

prahAsaka

-

Masculine

-

one

who

causes

laughter

हासक

-

hAsaka

-

Masculine

-

one

who

causes

laughter

प्रापयितृ

-

prApayitR

-

Adjective

-

one

who

causes

to

attain

वाचयितृ

-

vAcayitR

-

Adjective

-

one

who

causes

to

recite

कारणमाला

-

kAraNamAlA

-

Feminine

-

series

or

chain

of

causes

प्रवर्तितृ

-

pravartitR

-

Masculine

-

one

who

causes

or

effects

आतञ्चन

-

AtaJcana

-

Neuter

-

that

which

causes

coagulation

बीजगणित

-

bIjagaNita

-

Neuter

-

calculation

of

primary

causes

tadevasundaraMbhaviSyati

-

Sentence

-

Letusplantallthefloweringplantsontheleft-sideofthehouse.Thatonlywillbebeautiful.

सर्वदा

सङ्गणकस्य

पुरतः

उपविश्य

किम्

करोति

?

अङ्गणं

गत्वा

जलेन

पुष्पसस्यानि

सिञ्चतु

-

sarvadAsaGgaNakasyapurataHupavizyakimkaroti?aGgaNaMgatvAjalenapuSpasasyAnisiJcatu

-

Sentence

-

Whatareyoudoingsittinginfrontofthecomputerallthetime?Goandwatertheflower-plantsintheyard.

ज्रिम्भते

{

जृम्भ्

}

-

jrimbhate

{

jRmbh

}

-

verb

-

open

[

as

a

flower

]

कन्द-पुष्प

-

kanda-puSpa

-

Masculine

-

tulip

[

flower,

Bot.

]

लक्ष्मीपुष्प

-

lakSmIpuSpa

-

Neuter

-

clove

सुप्त

-

supta

-

Adjective

-

closed

[

e.g

flower

]

अलिप्रिया

-

alipriyA

-

Feminine

-

flower

मञ्जरी

-

maJjarI

-

Feminine

-

flower

पीलु

-

pIlu

-

Masculine

-

flower

प्रसव

-

prasava

-

Masculine

-

flower

सुमनक

-

sumanaka

-

Masculine

Neuter

-

flower

पुष्प

r.

4th.

cl.

(

पुष्पति

)

To

flower,

to

blossom.

पुष्प

Neuter.

(

-ष्पं

)

1

A

flower

in

general.

2

The

menses.

3

Expansion,

expanding.

4

The

vehicle

or

car

of

KUVERA.

5

A

disease

of

the

eyes,

specks

on

the

eye,

albugo.

Feminine.

(

-ष्पा

)

The

capital

of

KARṆA,

or

Bhāgalpur.

Etymology

पुष्प

to

flower,

&c.

अच्

Affix.

पुष्पम्

[

puṣpam

],

[

पुष्प्

विकाशे-अच्

]

A

flower,

blossom

पत्रं

पुष्पं

फलं

तोयं

यो

मे

भक्त्या

प्रयच्छति

Bhagavadgîtâ (Bombay).

9.26.

The

menstrual

discharge

as

in

पुष्पवती

quod vide, which see.

A

topaz

(

पुष्पराग

)

Rāmāyana

2.94.6.

A

disease

of

the

eyes

(

albugo

).

The

car

or

vehicle

of

Kubera

see

पुष्पक.

Gallantry,

politeness

(

in

love

language

).

Expanding,

blooming,

blossoming

(

said

to

be

Masculine.

in

this

sense

).Comp.

-अग्रम्

pistil.

अञ्जनम्

calx

of

brass

used

as

a

collyrium.

A

white

flower-like

substance

which

appears

when

zinc

is

mixed

with

copper

and

heated

for

preparing

brass.

Zinc

oxide

(

Marâṭhî.

जस्तफूल

).

-अञ्जलिः

a

handful

of

flowers.

-अनुगम्

a

powder

promoting

menstruation.

-अभिषेक

Equal or equivalent to, same as.

˚स्नान

quod vide, which see.

-अम्बु

the

honey

of

flowers.

-अम्बुजम्

the

sap

of

flowers.

-अवचयः

collecting

or

gathering

flowers.

-अवचायिन्

Equal or equivalent to, same as.

पुष्पाजीव

quod vide, which see.

-अस्त्रः

an

epithet

of

the

god

of

love.

-आकर

Adjective.

rich

or

abounding

in

flowers

मासो

नु

पुष्पाकरः

Vikramorvasîyam (Bombay).

1.9.

-आगमः

the

spring.

-आजीवः

a

florist,

garland-maker.

-आननः

a

kind

of

liquor.

-आपीडः

a

chaplet

of

flowers.-आयुधः,

-इषुः

the

god

of

love

पुष्पायुधं

दुराधर्षम्

Mahâbhârata (Bombay).

*

1.

172.17

Mahimna

23.

-आसवम्

honey.

-आसारः

a

shower

of

flowers

पुष्पासारैः

स्नपयतु

भवान्

व्योमगङ्गाजलार्द्रैः

Meghadūta (Bombay).

45.

-आस्तरकः,

-आस्तरणम्

the

art

of

strewing

flowers

(

one

of

the

64

Kalās

).

-उद्गमः

appearance

of

flowers.

-उद्यानम्

a

flower-garden.

-उपजीविन्

Masculine.

a

florist,

gardener,

garland-maker.

-करण्डकम्

Name.

of

the

garden

of

Ujjayinī.

-करण्डिनी

Name.

of

the

city,

Ujjayinī.

कालः

'flower-time',

the

spring.

the

time

of

the

menses.

-कासीसम्

green

(

or

black

)

sulphate

of

iron.

-कीटः

a

large

black

bee.

-केतनः,

-केतुः

the

god

of

love.

(

Neuter.

)

calx

of

flowers.

vitriol

(

used

as

a

collyrium

).

-गण्डिका

Name.

of

a

kind

of

farce

(

in

which

men

act

as

women

and

women

as

men

)

S.

D.

-गृहम्

a

flowerhouse,

conservatory.

-घातकः

the

bamboo.

चयः

gathering

flowers

a

quantity

of

flowers.

-चापः

the

god

of

love.

-चामरः

a

kind

of

cane.

-जम्

the

juice

of

flowers.

-दः

a

tree.

दन्तः

Name.

of

an

attendant

of

Śiva.

Name.

of

the

author

of

the

Mahimnastotra.

Name.

of

the

elephant

presiding

over

the

northwest

शुद्धाक्षमैन्द्रं

भल्लाटं

पुष्पदन्तं

तथैव

च

Hariv.

the

sun

and

moon

(

dual

).

-दामन्

Neuter.

a

garland

of

flowers.

द्रवः

the

sap

or

exudation

of

flowers.

an

infusion

of

flowers.

-द्रुमः

a

flowering

tree.

-धः

the

offspring

of

an

outcast

Brāhmaṇa

Compare.

व्रात्यात्

तु

जायते

विप्रात्

पापात्मा

भूर्जकण्टकः

।

आवन्त्यवाटधानौ

च

पुष्पधः

शैख

एव

च

॥

Manusmṛiti.

1.21.

-धनुस्,

-धन्वन्

Masculine.

the

god

of

love

द्रुतमेत्य

पुष्पधनुषो

धनुषः

Sisupâlavadha.

9.41

शतमखमुपतस्थे

प्राञ्जलिः

पुष्पधन्वा

Kumârasambhava (Bombay).

2.64.

-धरः

Adjective.

bearing

flowers.

-धारणः

an

epithet

of

Viṣṇu.

-ध्वजः

the

god

of

love.

-निक्षः

a

bee.

-निर्यासः,

-निर्यासकः

the

sap,

nectar,

or

juice

of

flowers.

-नेत्रम्

the

tube

of

a

flower.

-पत्रिन्

Masculine.

the

god

of

love.

-पथः,

-पदवी

the

vulva.

-पुटः

the

calyx

of

a

flower.

(

in

music

)

a

particular

position

in

dancing.

-पुरम्

Name.

of

Pāṭaliputra

प्रासादवातायनसंश्रितानां

नेत्रोत्सवं

पुष्पपुराङ्गनानाम्

Raghuvamsa (Bombay).

6.24.

-प्रचयः,

-प्रचायः

the

plucking

or

gathering

of

flowers.

-प्रचायिका

gathering

of

flowers.

-प्रस्तारः

a

bed

or

couch

of

flowers.

-फलः

the

wood-apple

tree.-बटुकः

a

courtier,

gallant

(

Various reading.

for

पुष्पनाटक

),

-बलिः

an

offering

of

flowers.

-बाणः,

-वाणः

an

epithet

of

the

god

of

love.

-भद्रः

a

kind

of

pavilion

with

62

columns.-भवः

the

nectar

or

juice

of

flowers.

-मञ्जरिका

a

blue

lotus.

-माला

a

garland

of

flowers.

मासः

the

month

of

Chaitra

मम

त्वयं

विना

वासः

पुष्पमासे

सुदुःसहः

Rāmāyana

4.1.

41.

the

spring

अजितभुवनस्तथा

हि

लेभे

सिततुरगे

विजयं

न

पुष्पमासः

Kirâtârjunîya.

1.35.

-यमकम्

a

kind

of

Yamaka

Compare.

Bhaṭṭikâvya.

1.14.

-रजस्

Neuter.

the

pollen.

-रथः

a

carriage

for

travelling

or

for

pleasure

(

but

not

for

war

)

मुख्यः

पुष्परथो

युक्तः

किं

न

गच्छति

ते$ग्रतः

Rāmāyana

2.26.15.

-रसः

the

nectar

or

juice

of

flowers.

˚आह्वयम्

honey.

-रागः,

-राजः

a

topaz.

-रेणुः

pollen

वायुर्विधूनयति

चम्पकपुष्पपेणून्

Kavirahasya

Raghuvamsa (Bombay).

1.38.

-पुष्परोचनः

the

Nāgakesara

tree.

-लावः

a

flower-gatherer.

(

-वी

)

a

female

flowergatherer

Meghadūta (Bombay).

26.

-लिक्षः,

-लिह्

Masculine.

a

bee.

-लिपिः

A

particular

style

of

writing.

-वर्षः,

-वर्षणम्

a

shower

of

flowers

सुरभि

सुरविमुक्तं

पुष्पवर्षं

पपात

Raghuvamsa (Bombay).

12.12

पुष्पवर्षो

महानभूत्

Rām.

-वाटिका,

-वाटी

Feminine.

a

flower-garden.

-वृक्षः

a

tree

bearing

flowers.

-वृष्टिः

Feminine.

a

shower

of

flowers

परस्परशरव्राताः

पुष्पवृष्टिं

न

सेहिरे

Raghuvamsa (Bombay).

12.94.

-वेणी

a

garland

of

flowers.

-शकटिका,

-शकटी

a

heavenly

voice,

voice

from

heaven.

˚निमित्तज्ञानम्

Knowledge

of

the

omens

which

result

from

heavenly

voices

(

one

of

the

64

Kalās

).

-शय्या

a

flowery

bed,

a

couch

of

flowers.

-शरः,

-शरासनः,

-सायकः

the

god

of

love.-समयः

the

spring.

-सारः,

-स्वेदः

the

nectar

or

honey

of

flowers.

-सारा

the

holy

basil.

-सिता

a

kind

of

sugar.-स्नानम्

a

kind

of

inauguration.

हासः

an

epithet

of

Viṣṇu.

the

blooming

of

flowers.

-हासा

a

woman

in

her

courses.

-हीना

a

woman

past

child-bearing.

पु॑ष्प

neuter gender.

(

for

पुष्क?

)

a

flower,

blossom

(

ifc.

f(

आ

).

,

in

names

of

plants

oftener

f(

ई

).

confer, compare.

pāṇini

iv,

1,

64,

Vārttika.

1

),

atharva-veda

et cetera.

et cetera.

the

menstrual

flux,

suśruta

a

partic.

disease

of

the

eye,

albugo,

suśruta

a

spot

on

the

nails

and

teeth,

cāṇakya

(

in

dram.

)

gallantry,

politeness,

declaration

of

love,

daśarūpa

sāhitya-darpaṇa

pratāparudrīya

nalopākhyāna

of

a

Sāman,

tāṇḍya-brāhmaṇa

lāṭyāyana

of

a

book,

divyāvadāna

a

kind

of

perfume,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

the

vehicle

of

Kubera,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

blooming,

expanding,

Lexicographers, esp. such as amarasiṃha, halāyudha, hemacandra, &c.

पु॑ष्प

masculine gender.

a

topaz,

rāmāyaṇa

nalopākhyāna

of

a

serpent-demon,

mahābhārata

of

a

son

of

Ślīṣṭi,

harivaṃśa

of

a

son

of

Śaṅkha,

ib.

(

C.

पुष्य

)

of

a

Bodhi-sattva

(

?

),

lalita-vistara

of

a

mountain,

mārkaṇḍeya-purāṇa

of

a

book

(

prob.

equal, equivalent to, the same as, explained by.

पुष्प-सूत्र

),

divyāvadāna

पुष्प

púṣ-pa,

Neuter.

flower,

blossom

(

-°,

Adjective.

Feminine.

ā,

after

names

of

plants

generally

ī

)

flowers

=

menses

flowery

speeches,

gallantry,

declartion

of

love

Masculine.

topaz.

पुष्

+

प,

I.

Neuter.

1.

A

flower,

Nal.

13,

3.

2.

The

menses,

Mārk.

P.

51,

42.

3.

The

vehicle

or

car

of

Kuvera.

4.

A

disease

of

the

eyes,

albugo.

5.

A

topaz,

Rām.

2,

94,

6

(

cf.

पुष्प-राग

).

II.

Masculine.

A

proper

name.

III.

Feminine.

पा,

The

capital

of

Karṇa.

Compound

अ-,

Adjective.

,

Feminine.

पा,

without

flowers.

अभ्र-,

Neuter.

1.

water.

2.

a

flower

in

the

air,

i.

e.

anything

non-existent.

3.

the

ratan,

Calamus

rotang.

ख-,

Neuter.

a

sky-flower,

a

nonentity.

गन्ध-,

I.

Neuter.

a

fragrant

flower.

II.

Masculine.

the

name

of

several

plants.

जीव-,

I.

Neuter.

1.

the

flower

of

life,

denoting

a

certain

plant

and

the

head.

2.

the

name

of

two

plants.

II.

Feminine.

पा,

the

name

of

a

plant.

दर्भ-,

Masculine.

1.

a

kind

of

snake.

2.

a

certain

insect.

नाग-,

Masculine.

the

name

of

several

plants.

भाण्ड-,

Masculine.

a

sort

of

snake.

लक्ष्मी-,

Masculine.

a

ruby.

विष-,

Neuter.

the

blue

lotus.

वीज-,

Neuter.

1.

common

citron.

2.

a

thorny

plant,

Vangueria

spinosa.

शङ्ख-पुष्पी,

Feminine.

a

sort

of

grass,

Andropogon

aciculatum,

Man.

11,

147.

स-,

Adjective.

endowed

with

blossoms,

Ṛt.

6,

2.

सु-,

Masculine.

,

Feminine.

पा,

and

Neuter.

the

name

of

several

plants.

सूत्र-,

Masculine.

the

cotton

plant.

फूल

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्

+

अच्

"फूल,

कुसुम"

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्

+

अच्

"रजः

स्राव,

रजोधर्म"

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्

+

अच्

पुखराज

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्

+

अच्

"आंखों

का

रोग

विशेष,

श्वेतक"

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्

+

अच्

कुबेर

का

रथ

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्

+

अच्

"शौर्य,

(

प्रेमकी

भाषा

में

)

नम्रता"

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्

+

अच्

"विस्तार

होना,

खिलना,

प्रफूल्ल

होना"

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्+अच्

फूल

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्+अच्

पुष्परागमणि

पुष्पम्

नपुंलिङ्गम्

-

पुष्प्+अच्

कुबेर

का

रथ

पुष्प

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪುಷ್ಪ

/ಹೂವು

निष्पत्तिः

पुष्प

(

विकसने

)

-

"अच्"

(

३-१-१३४

)

व्युत्पत्तिः

पुष्प्यति

इति

प्रयोगाः

"पुष्पं

प्रवालोपहितं

यदि

स्यात्

मुक्ताफलं

वा

यदि

विद्रुमस्थम्"

उल्लेखाः

कुमा०

१-४४

पुष्प

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಹೆಂಗಸರ

ರಜಸ್ಸು

निष्पत्तिः

पुष

(

पुष्टौ

)

-

कर्म०

"घञ्"

(

३-३-१९

)

व्युत्पत्तिः

पुष्प्यते

इति

पुष्प

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಿಕಾಸ

/ಅರಳುವಿಕೆ

पुष्प

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಕುಬೇರನ

ಪುಷ್ಪಕ

ವಿಮಾನ

पुष्प

पदविभागः

नपुंसकलिङ्गः

कन्नडार्थः

ಒಂದು

ವಿಧ

ನೇತ್ರರೋಗ

विस्तारः

"पुष्पं

विकास

आर्तवे

।

धनदस्य

विमाने

च

कुसुमे

नेत्ररुज्यपि"

-

हेम०

पुष्प

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ವಿಕಾಸ

पुष्प

पदविभागः

पुल्लिङ्गः

कन्नडार्थः

ಪ್ರಕಾಶ

निष्पत्तिः

पुष

(

पुष्टौ

)

-

भावे

"घञ्"

(

३-३-१८

)

puzpa

{%

(

I

)

m.

%}

Blossoming,

blooming,

expanding.

puzpa

{%

(

II

)

n.

%}

1.

A

flower,

a

blssom,

R.ii.13

2.

the

menstrual

flux

3.

a

topaz

4.

the

vehicle

of

Kubera

5.

gallantry,

politeness

(

in

erotic

poetry

).

पुष्प

m.

(

ut

videtur,

a

r.

पुष्

)

flos.

कुसुम

क्ली

कुसुम,

पुष्प,

रजस्

कुसुमं

पुष्पमित्याहुः

कुसुमं

रज

उच्यते

।

verse

2.1.1.32

page

0010

puṣpa,

m.,

(

1

)

as

common

noun,

flower

(

regularly

nt.

):

puṣpāṃ

=

°pān,

acc.

pl.,

LV

〔92.16〕

(

2

)

n.

of

a

plurality

of

former

Buddhas,

puṣpa-nāmaka

or

the

like,

numbering

300:

Mv

〔i.46.3〕,

but

3

crores,

〔58.4〕

〔61.13〕

n.

of

an

individual

former

Buddha,

〔iii.239.7—8,

432.12〕

occurs

also

as

v.l.

for

Puṣya

(

1

),

q.v.,

in

mss.

and

some

edd.

(

3

)

n.

of

a

future

Buddha

(

cf.

Puṣya

2

):

Mv

〔ii.355.12〕

=

〔iii.279.17〕

(

4

)

n.

of

a

king:

Puṣpa-nāmo

Mmk

〔625.22〕

(

possibly

means

with

a

name

containing

the

element

puṣpa,

and

may

even

refer

to

more

than

one

king

).

puṣpa

(

IE

8-8

),

a

coin

having

the

shape

or

sign

of

flower.

Cf.

a-harītaka-śāka-puṣpa-grahaṇa

(

IE

8-5

),

flowers

which

the

villagers

(

probably,

the

florists

)

were

obliged

to

supply

to

the

king

or

landlord

on

occasions

or

to

the

touring

officials.

púṣpa,

n.

bloom

flower.

[

poss.

for

*puṣka,

q.

v.:

cf.

1201^2

end.

]

धातुः →

पुष्प्

मूलधातुः →

पुष्प

धात्वर्थः →

विकसने

गणः →

दिवादिः

कर्मकत्वं →

अकर्मकः

इट्त्वं →

सेट्

उपग्रहः →

परस्मैपदी

रूपम् →

पुष्प्यति

अनुबन्धादिविशेषः →

टिप्पनी:

पुष्प¦

विकाशे

दि०

पर०

अक०

सेट्

।

पुष्प्यति

अपुष्पीत्

।

पुपुष्प

“शरदि

पुष्प्यन्ति

सप्तच्छदाः”

।

कण्ड्वा०

अपुष्प्यीत्

।

पुष्पँ

पुष्प

विकसने

-

पुष्प्यति

पुपुष्प

पुष्पम्

16

पुष्प

1.

n.

e

)

"Galanterie,

Artigkeit,

Liebeserklärung,

fleurettes"

hinzufügen:

dramatisches

Element,

Daśar.

I,

32a.

34b.

पुष्प

m.

wohl

=

पुष्पसूत्र,

Divyāvad.

632,

15

651,

9.

Pushpa,

a

serpent.

§

564

(

Mātalīyop.

):

V,

103,

3629

(

enumeration

).

Cf.

the

two

next.

पुष्प

/

PUṢPA.

A

serpent

born

of

the

family

of

kaśyapa.

(

Śloka

13,

Chapter

103,

Udyoga

Parva

).

Puṣpa

in

the

Atharvaveda^1

and

later^2

denotes

a

‘flower’

generally.

1

)

viii.

7,

12.

Cf.

x.

8,

34.

2

)

Vājasaneyi

Saṃhitā,

xxii.

28

Pañcaviṃśa

Brāhmaṇa,

viii.

4,

1

xv.

3,

23

Taittirīya

Saṃhitā,

v.

4,

4,

2

Chāndogya

Upaniṣad,

iii.

1,

2

Bṛhadāraṇyaka

Upaniṣad,

vi.

4,

1,

etc.

पुष्प

नपुं।

पुष्पम्

समानार्थकाः

सुमनस्,

पुष्प,

प्रसून,

कुसुम,

सुम,

पीलु,

प्रसव

2।4।17।1।2

स्त्रियः

सुमनसः

पुष्पं

प्रसूनं

कुसुमं

सुमम्.

मकरन्दः

पुष्परसः

परागः

सुमनोरजः॥

अवयव

==>

पुष्पमधुः,

पुष्परेणुः

==>

अविकसितपुष्पम्,

विकासोन्मुखपुष्पम्,

ईषद्विकासोन्मुखपुष्पम्,

पाटलकुसुमः,

जपा,

तिलपुष्पम्

पदार्थ-विभागः

अवयवः

पुष्प

नपुं।

आर्तवम्

समानार्थकाः

रजस्,

पुष्प,

आर्तव,

ऋतु

2।6।21।1।4

ऋतुमत्यप्युदक्यापि

स्याद्रजः

पुष्पमार्तवम्.

श्रद्धालुर्दोहदवती

निष्कला

विगतार्तवा॥

पदार्थ-विभागः

,

सामान्यम्,

अवस्था

पुष्प,

य

फुल्लने

।

इति

कविकल्पद्रुमः

॥

(

दिवा०-पर०-अक०-सेट्

।

)

पञ्चमस्वरी

।

मूर्द्धन्योपधः

।पुल्लनं

विकसनम्

।

य,

पुष्प्यति

कुन्दकोरकम्

।इति

दुर्गादासः

॥

पुष्पं,

क्लीबम्

पुष्प्यति

विकसति

यः

।

(

पुष्प

फुल्लने

+अच्

।

)

तरुलतादीनां

प्रसवः

।

फुल

इतिभाषा

।

तत्पर्य्यायः

।

प्रसूनम्

२

।

कुसुमम्

३सुमनसः

४

।

इत्यमरः

।

२

।

४

।

१७

॥

सूनम्

५प्रसवः

६

सुमनः

७

।

इति

शब्दरत्नावली

॥

स्वहस्तपुष्पचयनफलं

यथा,

--“उपहार्य्याणि

पुष्पाणि

मम

कर्म्मपरायणः

।यो

मामुपानयेद्भूमे

मम

कर्म्मपथे

स्थितः

॥

पुष्पाणि

तत्र

यावन्ति

मम

मूर्द्धनि

धारयेत्

।स

कृत्वा

पुष्कलं

कर्म्म

मम

लोकाय

गच्छति

॥

”अकर्म्मण्यपुष्पदाने

दोषो

यथा,

--वराह

उवाच

।“अकर्म्मण्येन

पुष्पेण

यो

मामर्च्चयते

भुवि

।पातनं

तस्य

वक्ष्यामि

तच्छृणु

त्वं

वसुन्धरे

!

॥

नाहं

तत्

प्रतिगृह्णामि

न

च

ते

वै

मम

प्रियाः

।मूर्खैर्भागवतैर्द्दत्तं

मम

विप्रियकारिणः

॥

पतन्ति

नरके

घोरे

रौरवे

तदनन्तरम्

।अज्ञातस्य

च

दोषेण

दुःखान्यनुभवन्ति

च

॥

वानरो

दश

वर्षाणि

मार्जारश्च

त्रयोदश

।मूषकः

पञ्च

वर्षाणि

वलीवर्द्दश्च

द्वादश

॥

छागश्चैवाष्ट

वर्षाणि

मासं

वै

ग्रामकुक्कुटः

।त्रीणि

वर्षाणि

महिषो

भवत्येव

न

संशयः

॥

एतत्ते

कथितं

भद्रे

!

पुष्पं

यन्मे

न

रोचते

।अकर्म्मण्यं

विशालाक्षि

!

पुष्पं

ये

न

ददन्ति

वै

॥

”इति

वराहपुराणम्

॥

*

॥

देवीप्रियपुष्पाणि

यथा,

--“पुष्पाणि

देव्या

वैष्णव्याः

प्रियाणि

शृणु

संप्रति

।वकुलैश्चैव

मन्दारैः

कुन्दपुष्पकुरुण्टकैः

॥

करवीरार्कपुष्पैश्च

शाल्मलैश्चापराजितैः

।दमनैः

सिन्धुवारैश्च

सुरभीमरुवकैस्तथा

॥

लताभिर्ब्रह्मवृक्षैश्च

दूर्व्वाङ्कुरैश्च

कोमलैः

।मञ्जरीभिः

कुशानाञ्च

विल्वपत्रैः

सुशोभनैः

॥

पूजयेद्वैष्णवीं

देवीं

कामाख्यां

त्रिपुरां

तथा

।अन्याश्च

याः

शिवाप्रीत्यैः

जायन्ते

पुष्पजातयः

॥

ता

इमाः

शृणु

कीर्त्त्यन्ते

मया

वेतालभैरव

!

।मालती

मल्लिका

जाती

यूथिका

माधवीलता

॥

पाटला

करवीरश्च

जवा

तर्कारिका

तथा

।कुब्जकं

तगरश्चैव

कर्णिकारोऽथ

रोचनः

॥

चम्पकाम्रातकौ

वाणो

वर्व्वरा

मल्लिका

तथा

।अशोको

लोध्रतिलकौ

वटरूषशिरीषकौ

॥

शमीपुष्पञ्च

द्रोणञ्च

पद्मोत्पलवकारुणाः

।श्वेतारुणे

त्रिसन्ध्ये

च

पलाशः

खदिरस्तथा

॥

वनमालाथ

सेवन्ती

कुमुदोऽथ

कदम्बकः

।चक्रं

कोकनदञ्चैव

भण्डिलो

गिरिकर्णिका

॥

नागकेशरपुन्नागौ

केतक्यञ्जलिका

तथा

।दोहदा

बीजपूरश्च

नमेरुः

शालमेव

च

॥

त्रपुषी

चण्डविन्धश्च

झिण्टी

पञ्चविधा

तथा

।एवमाद्युक्तकुसुमैः

पूजयेत्

वरदां

शिवाम्

॥

”

*

॥

वर्ज्जनीयपुष्पं

यथा,

--“पुष्यञ्च

कृमिसम्भिन्नं

विशीर्णं

भग्नमुद्गतम्

।सकेशं

मूषिकाधूतं

यत्नेन

परिवर्ज्जयेत्

॥

याचितं

परकीयञ्च

तथा

पर्य्युषितञ्च

यत्

।अन्त्यस्पृष्टं

पदास्पृष्टं

यत्नेन

परिवर्ज्जयेत्

॥

”इति

कालिकापुराणे

।

६८

।

५४

।

अध्यायौ

॥

केशवपूजने

प्रशस्तपुष्पाणि

यथा,

--“मालती

मल्लिका

चैव

यूथिका

चातिमुक्तकः

।पाटला

करवीरञ्च

जया

सेवतिरेव

च

॥

कुब्जकस्त्वगुरुश्चैव

कर्णिकारः

कुरुण्टकः

।चम्पकस्तगरः

कुन्दो

वाणा

वर्व्वरमल्लिका

॥

अशोकस्तिलकश्चम्पस्तथा

चैवाटरूषकः

।अमी

पुष्पप्रकारास्तु

शस्ताः

केशवपूजने

॥

केतकीपत्रपुष्पञ्च

पुष्पं

भृङ्गारकस्य

च

।तुलस्यामलकी

चैव

सद्यस्तुष्टिकरं

हरेः

॥

पद्मान्यम्बुसमुत्थानि

रक्तनीले

तथोत्पले

।सितोत्पलञ्च

कृष्णस्य

दयितानि

सदा

नृप

!

।तानि

पुष्पाणि

देयानि

विष्णवे

प्रभविष्णवे

॥

”इत्यग्निपुराणम्

॥

*

॥

अपि

च

।“जाती

शताह्वा

सुमना

कुन्दं

बहुपुटं

तथा

।वाणञ्च

पङ्कजाशोकं

करवीरञ्च

यूथिका

॥

पारिभद्रं

पाटला

च

वकुलं

गिरिशालिनी

।तिलकं

वनजञ्चैव

पीतकं

तगरन्त्वपि

॥

एतानि

हि

प्रशस्तानि

कुसुमान्यच्युतार्च्चने

।सुरभीणि

तथान्यानि

वर्ज्जयित्वा

तु

केतकीम्

॥

येषामपि

हि

पुष्पाणि

प्रशस्तान्यच्युतार्च्चने

।पल्लवान्यपि

तेषां

स्युः

प्रशस्तानि

महासुर

!

॥

वीरुधानां

प्रधानेन

वर्हिषाञ्चार्च्चयेत्तथा

।नानारूपैश्चाम्बुभवैः

कमलेन्दीवरादिभिः

॥

प्रवालैः

शुचिभिः

शुद्धैर्जलप्रक्षालितैर्वले

!

।वनस्पतीनामर्च्चेत

तथा

दूर्व्वाग्रपल्लवैः

॥

”इति

वामने

९१

अध्यायः

॥

*

॥

विष्णौ

पुष्पविशेषदानस्य

फलं

यथा,

--“आरामप्रभवैः

पुष्पैरच्छिद्रैः

कीटवर्जितैः

।तथापर्य्युषितैस्तद्बत्

कार्त्तिके

विष्णुमर्च्चयेत्

॥

वर्णानां

हि

यथा

विप्रस्तीर्थानां

जाह्रवी

यथा

।देवानाञ्च

यथा

विष्णुः

पुष्पाणां

मालती

तथा

॥

मालतीमालया

देवं

योऽर्च्चयेद्गरुडध्वजम्

।जन्मदुःखजरारोगैः

कर्म्मभिर्मुक्तिमाप्नुयात्

॥

मालतीमालया

येन

पूजितः

कार्त्तिके

हरिः

।पापलक्षायुतं

तस्य

वत्स

!

शौरिः

प्रमार्जति

॥

मालतीपुष्पमालाभिः

कार्त्तिके

पुष्पमण्डपम्

।विष्णोर्गृहे

कृतं

यैस्तु

ते

यान्ति

परमां

गतिम्

॥

जातिपुष्पैर्विरचितां

मालां

यः

संप्रयच्छति

।विष्णवे

विधिवद्भक्त्या

तस्य

पुण्यफलं

शृणु

॥

कल्पकोटिसहस्राणि

कल्पकोटिशतानि

च

।वसेद्विष्णुपुरे

श्रीमान्

विष्णुतुल्यपराक्रमः

॥

यः

स्वर्णकेतकीपुष्पैः

पूजयेद्गरुडध्वजम्

।अब्दकोटिशतं

यावत्तुष्टः

स्यात्तस्य

वै

हरिः

॥

दामोदरं

पूजयेद्यः

कुसुमैः

केतकोद्भवैः

।स

वसेद्विष्णुनिलये

देवेन

सह

मोदते

॥

मल्लिकाकुसुमैर्द्देवं

योऽर्च्चयेत्त्रिदशेश्वरम्